612_FM 612 (feb 2011)_p12-p18.pdf - Filmmagie

COVERSTORY
MATTHIAS SCHOENAERTS
over RUNDSKOP, acteren, zijn vader, …
RUNDSKOP
“Al vijf, zes jaar wist ik van het project, ik ben er dus heel geleidelijk naartoe gegroeid en heb er ook lang naar
uitgekeken. Het heeft een aantal keren in mijn agenda gestaan om gedraaid te worden, maar telkens werd het
uitgesteld. Achteraf bekeken was dat goed, want dat heeft het alleen maar rijker gemaakt. Los daarvan heeft het
ook wel een intense voorbereiding gevergd, omdat ik ook fysiek moest veranderen”. Aldus Matthias Schoenaerts
momenteel te zien in twee nieuwe, even opmerkelijke als merkwaardige Vlaamse films: RUNDSKOP en PULSAR.
| FREDDY SARTOR
FILMMAGIE: Was het jouw idee om met
het oog op het hoofdpersonage dat je in
RUNDSKOP vertolkt ook aan je fysiek te
sleutelen?
SCHOENAERTS: Regisseur Michaël Roskam had
dat, zes jaar geleden, terloops vermeld en dat
is niet in dovemansoren terecht gekomen. Dat
fysieke aspect is heel belangrijk omdat het heel
dicht bij het dierlijke lag. Ik wist ook dat dat een
heel andere psychologie in de hand zou werken en
een heel ander gevoel zou creëren. Daarom vond
ik het belangrijk om eerst tot die lichamelijkheid
te komen en van daaruit die psychologie te gaan
opzoeken en te beleven. Dat is het omgekeerde van
wat je meestal doet: vanuit een psychologisch inzicht
of analyse vertrekken. Tot op zekere hoogte
verloopt dat parallel. Zeker het laatste jaar, want
na PULSAR heb ik niets meer gedaan, heb ik mij
in rechte lijn naar de eerste draaidag van RUNDS-
KOP ‘gestuwd’. Ik heb er zoveel over gedacht en gedroomd…
Het is maar een aspect van de rol, maar
ik wist ook dat het niet alleen in mijn geest maar
ook in de vorm heel belangrijk was. Het zorgt ten
eerste voor een zekere uitstraling, een andere motoriek.
Het brengt enorm veel met zich mee en
heeft een grote invloed op je denken en je voelen.
Van daaruit heb ik die rol op een heel andere manier
kunnen benaderen.
In het persdossier staat jouw personage
omschreven als “een wezen tussen mens
en dier”
SCHOENAERTS: Juist, een wezen tussen mens
en dier. Iets heel oorspronkelijk, heel onvoorspelbaar
maar tegelijkertijd iets heel kwetsbaar, heel
schuchter ook. Ook liefde behoevend, in twee
richtingen: liefde krijgen en liefde geven. Het is
een heel rijke figuur.
De Italiaanse acteur Nino Manfredi vertelde
me ooit: ik ga altijd op zoek naar een
of ander dier in het te spelen personage?
SCHOENAERTS: Anthony Hopkins deed dat ook.
Voor Silence of the Lambs had hij een salamander of
zo in gedachten. Ik kan mij inbeelden dat dieren
een enorme inspiratiebron zijn. Ik had dat natuurlijk
met stieren, omdat die heel vervaarlijk
zijn maar tegelijkertijd wil je je er eigenlijk ook
onmiddellijk over ontfermen. Er zit iets in die blik
wat hen enorm aandoenlijk maakt. Tegelijkertijd
ben je er ook wel bang van.
De stier is ook erg eenzaam. Zeg je ‘stier’
dan denk je meteen aan Robert De Niro
in ‘Raging Bull’ maar ik moest ook denken
aan Martin Sheen uit het begin van
‘Apocalypse Now’. Hij begint tegen zijn
spiegelbeeld te vechten, tegen wie hij
door de wrede Vietnamoorlog in zijn geval
geworden was. Je voelt daar al dat dat
12 | FEBRUARI 2011 | FILMMAGIE #612

COVERSTORY
personage heel veel heeft meegemaakt...
Dat heeft jouw personage ook. Je voelt dat
er iets mis is met die kerel. Maar je weet
dan nog niet wat allemaal?
SCHOENAERTS: Raging Bull heeft dat zeker ja…
Jake La Motta is als bokser ook een metafoor voor
het gevecht met zichzelf. Als hij in de cel zit voor
die vermeende aanranding roept hij: “I’m not an
animal”. Je ziet iemand die constant met zichzelf
in strijd is. Ik ken de film wel maar die was voor
mij niet zozeer een inspiratiebron. Er zijn wel
parallellen, dus ik snap dat mensen tot op zekere
hoogte een vergelijking maken.
Omdat je op een gegeven moment ook
begint te boksen.
SCHOENAERTS: Nee, voor mij was het geen inspiratie.
Ik heb eigenlijk geen enkele film die voor mij
als referentie dient. Ik ben een filmfreak, ik ken er
heel veel, maar ik heb eigenlijk nooit referenties
voor de rollen waar ik zelf aan begin. Ik probeer
ook om niet al te veel films te zien in die periode.
Ik wil dan vooral niet te veel invloed krijgen.
Als knaap is Jacky, jouw personage, echt
wel een broos jongetje, die tot in het diepste
van zijn ziel vernederd wordt. Ben je
van daaruit vertrokken?
SCHOENAERTS: Ik was me daar erg van bewust,
ook van de schoonheid ervan en een groot deel van
de ontroering van die vertelling. Wat het leven met
je kan doen, en alles wat het leven je kan afpakken
en waar het je uiteindelijk naartoe kan brengen
terwijl je er eigenlijk niet zelf voor gekozen hebt.
Daar ben ik heel erg mee bezig geweest: wat moet
het zijn om die pijn permanent te dragen! Tot op
het moment dat je zelf van die pijn vervreemdt
want die is zo alomtegenwoordig dat je het op
een bepaald moment niet meer voelt, dat je je er
niet meer bewust van bent. Dat is zodanig in je
systeem gekropen dat het een deel van je genetica
is geworden. Dat is heftig want als acteur moet je
op de een of andere manier die pijn belichamen en
die niet zozeer spelen. Een trauma voelen is moeilijk.
Als acteur ga je heel snel een trauma interpreteren
en denken ‘ah, dit is het’. Gelukkig maken
alle mensen wel wat vreemde dingen mee en heb
je dus zelf wat om uit te putten dat je helpt om tot
een eerlijk beeld te komen.
waar ik zelf wel ver genoeg mee kon komen. Het is
leuk om met een regisseur te werken die je die intimiteit
laat. De intimiteit van een acteur om met
bepaalde elementen van wat hem gegeven wordt
aan de slag te gaan, zonder dat de regisseur per
se op de hoogte is van hoe je tot iets komt. De regisseur
hoeft dat in feite niet te weten. Als speler
moet je zorgen dat je ertoe komt en dat je dat kan
geven aan de regisseur. Als ik voel dat ik minder
grip heb op een bepaald element, dan kom ik wel
bij de regisseur terecht.
Helpt het als een film chronologisch zou
worden opgenomen?
SCHOENAERTS: Nee, die chronologie zit zodanig
in mijn voelen en in mijn denken… Natuurlijk is
het soms wel een hemels geschenk om een bepaalde
sequentie wel in volgorde te kunnen opnemen.
Zeker als het een heel gecondenseerde sequentie
is waarin een bepaalde opbouw zit. Maar over het
algemeen heb ik er niet zoveel last van. Je went eraan.
Je weet ook dat films heel erg door elkaar worden
opgenomen. Maar het is een geschenk, heb ik
al gemerkt; als het wel gebeurt voel je dat het heel
weldadig kan zijn.
Wat is het belangrijkste voor een acteur?
Is dat verwondering?
SCHOENAERTS: Het belangrijkste voor een acteur
met betrekking tot een rol is volgens mij liefde
voor alles wat des mensen is, en begrip. En begrip
ontwikkel je door aandacht te hebben voor wat
je om je heen ziet. Vanuit die aandacht kan je begrip
ontwikkelen, en vanuit dat begrip empathie,
en vanuit empathie liefde en ik denk dat dat het
belangrijkste is voor een acteur: vanuit een liefde
voor spelen maar ook uit een liefde voor mensen
een rol te benaderen. Hij geeft gestalte aan een
personage en aan een mens. Je moet dat kunnen
verdedigen, en dat kan je alleen maar doen als je
er begrip voor hebt, als je er liefde voor voelt. Hoe
onredelijk ook, welke vreemde dingen sommige
personages doen, je moet er een bepaalde vorm
FILMOGRAFIE
1993 DAENS
2002 MEISJE
2003 ANY WAY THE WIND BLOWS
2004 ELLEKTRA
2005 DENNIS VAN RITA
2006 ZWARTBOEK
2007 DE MUZE
2007 NADINE
2008 LINKEROEVER
2008 LOFT
2009 MY QUEEN KARO
2010 PULSAR
2011 RUNDSKOP
van begrip voor ontwikkelen anders kan je hem
niet spelen. Daarom zijn er bepaalde personages
die sommigen niet willen spelen. Misschien geldt
dat ook voor mij. Maar in dit geval kon ik alles wat
gebeurt perfect plaatsen na verloop van tijd. In het
begin had ik natuurlijk ook veel vragen, hoe ze het
opgeruimd krijgen. Maar op een bepaald moment
voelde ik een bepaalde logica die voor mij heel
menselijk was en heel ‘invoelbaar’.
De omschrijving antiheld, een mysterieuze
man met een zwaar jeugdtrauma, zal
ik in verband met je personage in RUNDS-
KOP maar niet gebruiken?
SCHOENAERTS: Ik kijk nooit naar personages in
de zin van een antiheld, of mysterieuze figuur. Ik
benader het altijd heel concreet: wie is die mens?
Wat beweegt hem? Wat doet hij? En waarom doet
hij dat? Dat zijn allemaal vragen die ik me moet
stellen. Het scenario creëert heel veel. Het scenario
maakt dat ik de antiheld ben, dat ik iets of
wat mysterieus ben, maar dat zijn dingen waar ik
niets mee kan als speler, ik hoef dat niet te weten.
Ik moet maar met een ding bezig zijn: dat personage
levend maken, iemand van vlees en bloed, ik
moet daar een mens van maken. That’s it! Dat is
Wat heb je van je regisseur, de als langspeelfilmer
debuterende Michaël Roskam,
meegekregen in verband met dat trauma?
Want een trauma is iets dat je nooit meer
kwijtspeelt.
SCHOENAERTS: Ook al zou je het op een bepaald
moment in je leven niet meer kunnen benoemen,
het is deel van je wezen, deel van je denken, deel
van je handelen. Het bepaalt wie je op een zeker
moment geworden bent. Ik heb met Michaël over
veel dingen gepraat maar dat zijn elementen die
ik in het scenario heel snel zelf had opgepikt en
DENNIS VAN RITA
FILMMAGIE #612 | FEBRUARI 2011 | 13

COVERSTORY
je vader? Niet echt samen in dezelfde
scène maar jullie zaten allebei wel in de
film…
SCHOENAERTS: Ik was toen veertien maar dat
was een minieme edelfiguratie bijna. Voor mij is
mijn debuut nog altijd Meisje. Maar Daens inderdaad.
Ik vind dat een heel mooie film. Misschien
met voorsprong wel een van de betere Belgische
films ooit gemaakt.
het enige waar ik mee bezig ben. Natuurlijk ben ik
me wel bewust van wat jij aanhaalt, maar daar laat
ik me niet door leiden. Ik ga op zoek naar een soort
echtheid, naar een soort kennen van dat wezen.
Dat probeer ik zo rijk mogelijk te maken. Spelen is
uiteindelijk ook een creatieproces, dus je wil liefst
een zo rijk mogelijke figuur schetsen. Je wil het
niet te eenzijdig maken, maar het moet allemaal
wel passen binnen het gegeven natuurlijk. Je probeert
dat vol te maken, zodat het boeiend, intens,
ook komisch, onhandig, kortom menselijk is. Het
menselijke is vaak heel veel dingen tegelijk. De
mens is nooit maar dit of maar dat, we zijn altijd
zoveel dingen tegelijk en dat is de uitdaging als
speler: zowel dit én dat zijn.
En dan kom je eigenlijk in een verhaal terecht
van goed en kwaad, met een uit het
oog verloren jeugdvriend als antipool?
SCHOENAERTS: Ja, ook willens nillens. Die
jeugdvriend draagt ook een heel vervelend lot. Hij
is in die positie gesukkeld en kan ook geen kant
uit. Hij zit min of meer onder hetzelfde juk, weliswaar
een ander juk, maar hij zit ook gevangen,
hij zit ook helemaal klem, hij kan geen kant op.
Eigenlijk zijn het spiegelbeelden van elkaar. Het
enige verschil is volgens mij dat waar Diederik …
laf is, is Jacky iets moediger, of beter nog loyaler.
Diederik laat de kans liggen om loyaal te zijn.
Er was eerst een andere titel, ‘The Fields’.
Wie is er op het idee gekomen voor de
nieuwe titel?
SCHOENAERTS: Michaël. Hij vond ‘The Fields’
te algemeen. Het had ook gekund maar het was
iets te open. Ook qua klank klinkt The Fields wat
zweverig en slap. Toen kwam hij met RUNDS-
KOP. Eerst heb ik even over die titel getwijfeld,
LINKEROEVER
maar hoe meer ik h’m uitsprak hoe vaker ik besefte
dat ie past bij dat universum. Het klinkt
ook RRRRundskop, als een blok. Na verloop van
tijd voelde ik dat het klopte. Ook al omdat het een
term is uit de beenhouwerij, het milieu waarin
de film speelt, dus is het absoluut van toepassing.
Bovendien word ik in de film door een politieagent
ook zo genoemd. Er zitten goeie dikke
medeklinkers in. Het klinkt gewoon lekker en
dat is ook belangrijk voor een titel, het moet
bekken. RRRRundskop. Ik hoor de aarde daarin,
de cadans van het veld, ik hoor dat in die titel…
De locaties zijn sterk in de film present.
Hebben die ook invloed op je als acteur.
Alleen al het verschil tussen Limburg en
West-Vlaanderen, het landschap, de lucht?
SCHOENAERTS: Ik ben heel vatbaar voor omgeving
en locaties. Ik heb deze film met groot plezier
gedaan. Die boerderij waar we draaiden was
een echte boerderij. Een indrukwekkende plek.
Ik heb er heel wat tijd doorgebracht met Michaël
om te kijken hoe alles daar draait en keert, hoe de
omgang met de dieren is, welke aandacht voor
de dieren, en hoe alles er verloopt. Midden in de
nacht opstaan omdat er een koe gaat kalven, dat
opvolgen, dan moet er een veearts komen etc. Ik
was vooral met verstomming geslagen over het
extreem harde werk. Ook over de permanentie
van die mensen. Die moeten echt 24/24u beschikbaar
zijn. Dat is pittig! Ook de geur, de klank, daar
constant een hele dag zijn en die dieren horen,
voor mij als Matthias heeft dat iets heel helend.
Voor mij als Jacky helpt het gewoon omdat het de
biotoop is van het personage, dus dan is het heel
dankbaar om daar te zijn.
Je had al in ‘Daens’ gespeeld? Samen met
Als je al je rollen op een rijtje zet, is dat
dan een mozaïek? Zit daar een continuïteit
in? Zijn ze familie van elkaar?
SCHOENAERTS: Ik kijk gewoon per project. Ik ben
altijd wel op zoek naar iets specifiek, iets dat eerlijk
is, iets dat geïnspireerd is, wat persoonlijk is.
En daarbinnen ben ik dan op zoek naar rollen die
voor mij een uitdaging kunnen zijn om verschillende
redenen. Het is niet altijd dezelfde uitdaging.
Soms ligt een uitdaging in een heel ander gebied
dan voor een andere rol… Onlangs zei iemand
tegen me – en dat was mij nog nooit opgevallen
maar eigenlijk is het wel zo – dat ik altijd mensen
speel die heel hun leven naast de maatschappij
leven, buitenbeentjes of tegendraads zijn. Wanneer
je kijkt naar Meisje, Anyway the Wind Blows,
My Queen Karo, Linkeroever of Loft. Het zijn altijd
personages die niet echt in de samenleving zitten,
altijd wat moeilijke personages. Ik ben me gaan
afvragen waarom dat zo is. Het zijn altijd personages
die tot op zekere hoogte in conflict liggen met
iets buiten hen of met zichzelf en misschien zoek
ik dat ook op omdat ik denk dat in hen een soort
waarheid zit. Ik geloof wel in vrolijke mensen – ik
vind het zelf ook leuk om vrolijk te zijn – maar ik
geloof niet in vrolijke personages.
Gelukkige mensen zijn per definitie saai?
Hoewel. Mike Leigh heeft daar met ‘Happy-Go-Lucky’
een heel amusante komedie
over gemaakt.
SCHOENAERTS: Zelf heb ik nog maar weinig
boeiende films over gelukkige mensen gezien.
Een personage kan niet genoeg vreemde kantjes
hebben. Het moet ook niet onnatuurlijk zijn,
maar het moet des mensen zijn, dat is wat ik om
mij heen zie. Als je diep genoeg kijkt dan missen
er overal wel hoeken aan die tafels. Als je tijd
doorbrengt met mensen, dan ontdek je altijd eigenaardigheden,
geheimen, moeilijkheden of
interne conflicten. Er is altijd zoveel aan de hand
met iedereen. En dan vind ik dat we dat moeten
vertellen.
Wat heb je van je vader, Julien Schoenaerts,
fenomenaal theater- en filmacteur
zoal meegekregen? Charisma?
SCHOENAERTS: Ik weet het niet… Niet zoveel
denk ik! Misschien eenzelfde liefde voor het leven.
Dezelfde liefde en dezelfde behoefte aan schoonheid.
14 | FEBRUARI 2011 | FILMMAGIE #612

COVERSTORY
Je schildert ook, je bent gebeten door graffiti,
door fotografie; je hebt enkele jaren
geleden foto’s bij ons, in Filmmagie, gepubliceerd.
Wat is de plaats van de beeldende
kunsten in je leven?
SCHOENAERTS: Ik kijk heel graag naar films omdat
ik hou van de visualiteit: hoe is dat allemaal,
en wat is fotografie, hoe verhoudt zich dat tot wat
er verteld wordt. Maar voor mij heeft dat allemaal
met eenzelfde passie voor schoonheid te maken,
een passie voor esthetiek ook.
Schilderen? Is dat een hobby, of een noodzaak
om je ook op die manier te kunnen
uitdrukken?
SCHOENAERTS: Ik weet niet of ik me zo kan mee
uitdrukken, maar ik weet dat ik er enorm veel
plezier in heb. Het geeft mij ook de kans om op
een heel plezante manier om de zoveel tijd weg
te lopen van alles wat met spelen, met acteren te
maken heeft. Het acteursmilieu is nu eenmaal
niet per se het meest vruchtbare milieu voor een
acteur om in te vertoeven. Dus en af en toe probeer
ik er ook zo ver mogelijk van weg te blijven.
En schilderen helpt me heel erg om in een ander
gebied te komen. Het is ook veel rustiger, minder
sociaal. Filmsets zijn altijd erg druk en af en toe
heb ik dan ook de behoefte om gewoon alleen te
zijn. Maar niet alleen in stilte, ik moet bezig zijn.
Toen ik je daarnet vroeg naar de overeenkomsten
met je vader, dacht ik aan het
typisch Vlaamse ‘goesting’ om te acteren.
SCHOENAERTS: Ja, dat is ongeveer hetzelfde als
wat ik zei. We zijn ook speelvogels. Hij was ook tot
op het einde een groot klein kind en daar betrap ik
mezelf ook op. Dat hebben we gemeen: twee grote
kleine kinderen die soms heel serieus doen, maar
altijd wel vanuit een plezier. RUNDSKOP heb ik
bijvoorbeeld met heel veel plezier gedaan terwijl
het een heftig en triest verhaal is. Er zit ook een
soort loutering in, het is zoveel bij elkaar.
Is er na al die rollen, ook de kortfilms niet
vergeten, nog een uitdaging waarvan je
zegt: Dat heb ik nog nooit gedaan?
SCHOENAERTS: Ik ga waarschijnlijk een speelfilm
in Nederland draaien met Ramón Gieling, die
vooral een documentairemaker is. Zijn bekendste
is die over Johan Cruijff: En un momento dado. Hij
heeft nu een langspeelfilmscenario geschreven.
Een hèèèl mooie rol. Een liefdesrelatie tussen een
broer en een zus. Heel ontroerend, heel heftig en
passioneel. Moeilijk ook natuurlijk, het gegeven
spreekt voor zich. Er is de nieuwe film van Pieter
Van Hees, het derde luik van zijn trilogie. Een erg
sterk verhaal. Waren zijn eerste twee films naar
mijn gevoel genreoefeningen, studies of ontdekkingstochten,
dan heb ik nu de indruk dat deze
film een brok graniet is die heel juist zit van toon,
heel coherent is, heel consequent, heel fascinerend
en met heel veel verbeelding geschreven. Hij
heeft nu een nieuwe versie. Ik ben zeer benieuwd.
Dan is er nog De Premier, de nieuwe film van Erik
Van Looy. Een actiethriller. Dat heb ik ook nog
nooit gedaan. Dat is weer iets helemaal anders.
Terwijl de film van Pieter een existentieel drama
is, dat zich binnen een boeiende context afspeelt,
is er die Nederlandse speelfilm die ook een soort
drama is. Allemaal heel uiteenlopende dingen
die onderweg zijn en daar kan ik alleen maar blij
mee zijn. Ik lees die scenario's en die zetten mijn
verbeelding in gang en ik krijg zin om het te spelen.
Ik kan soms zelfs niet wachten om eraan te
beginnen. Ik moet opwinding voelen wanneer ik
het scenario lees. Als een scenario dat niet heeft,
gooi het dan maar in de vuilbak, dan begin je er
beter niet aan… Een goed scenario moet zijn zoals
een mooie vrouw; bij de eerste aanraking moet je
ze willen opvreten, ben je verloren…
Je stelt dat je bijna niet kan wachten om
aan een volgend project te beginnen?
Wanneer de opnames voortdurend worden
uitgesteld vreet dat dan niet aan je enthousiasme?
SCHOENAERTS: Wanneer het eenmaal zover is,
dan komt dat enthousiasme terug omdat ik het
oorspronkelijk heb gevoeld. Ik wil mezelf ook altijd
tijd geven om daar naartoe te groeien. Deze
week iets lezen en volgende week draaien, dat zou
ik echt niet kunnen. Ik kan niet van het ene in het
andere rollen. Ik heb tijd tussen films nodig: om
even weg te gaan en dan rustig in het andere te
glijden. Ik ben nu met een documentaire bezig,
heb er al een aantal dingen voor gedraaid.
Ik wou al langer een langspeelfilm maken die ondertussen
een vrij finale vorm begint te krijgen.
Maar plotseling drong die documentaire zich aan
mij op en dan heb ik die langspeelfilm even opzij
gezet, mij op die documentaire gestort. Ik heb nu
toch drie maanden tijd waarin ik dat op punt kan
zetten. In principe ga ik volgend jaar ook met Jan
Fabre werken; hij is een monoloog voor mij aan
het schrijven. Hij had mij gevraagd of ik zin had
om met hem samen te werken. Het is min of meer
ook een terugkeer naar het theater, en een behoorlijk
heftige: een monoloog, dat is alleen. Op zich
heb ik daar wel zin in want er zijn te veel mooie
toevalligheden verbonden aan het aanbod van
Jan. Ik ben niet bijgelovig, maar wel gevoelig voor
dingen die ineens gebeuren en mijn ja-woord beïnvloeden.
Ik vind dan dat ik dat moet doen omdat
er iets is, dat ik niet kan benoemen.
Je zei daarnet dat je tijd nodig hebt om
in een rol te groeien. Heb je dan ook tijd
nodig om eruit te groeien?
SCHOENAERTS: Ja maar dat gebeurt op een onbewuste
manier. Het is niet zo dat ik bewust na het
einde van een draaiperiode denk: ‘Nu moet ik van
dat personage afraken’. Langzaamaan glijdt dat
uit je weg. Na een filmperiode heb ik de behoefte
om even niets te doen, zeker geen film, zodat dat
langzaam uit je wegloopt. Niet op een bewust niveau.
Ook al onderga je niet altijd in de vorm een
extreme verandering, zoals in de fysiek, er komt
altijd veel gevoel bij kijken en dat is toch ook een
zekere vorm van transformatie, want je moet je
een andere manier van denken eigen maken en
voor sommige personages is dat moeilijker dan
voor andere. Zonder dat je het beseft, raakt dat
toch meer in je stem dan je denkt. Ik betrap mezelf
er altijd op dat het dieper gaat dan ik zelf had
verwacht.
Je draagt in feite dan elk personage nog
voor een stuk mee?
SCHOENAERTS: Waarschijnlijk wel. Ik wil het
niet romantiseren, maar voor een deel zeker wel.
Het is natuurlijk een symbiose. Je groeit naar iets
toe, je manipuleert jezelf in een bepaald denken
en handelen. Dus allicht is er altijd wel een residu,
nog een hoekje hier en een plekje daar, een stofje
hier van die ene rol, nog een rolluik ginder van een
andere… ×
MY QUEEN KARO
INTERVIEW ANTWERPEN – 7 DECEMBER 2010
FILMMAGIE #612 | FEBRUARI 2011 | 15

COVERSTORY
... en over PULSAR
“Altijd ben ik op zoek naar wat vanuit een wezenlijke behoefte van de regisseur
wordt gemaakt, naar iets dat gevoelig is. Iets dat niet voor de hand
ligt en tegelijk op verscheidene niveaus prikkelt. En er mag ook wel wat
humor in zitten”. Zo wil Matthias Schoenaerts specifiek kwijt over zijn rol
in PULSAR van Alex Stockman.
| KAREN VANDEWALLE & FREDDY SARTOR
In PULSAR ligt alle gewicht van de film op
jouw schouders?
SCHOENAERTS: Ik was vertrouwd met het vorig
werk van Alex Stockman. En daaruit spreekt
telkens een heel gevoelige ziel. Vaak gaat het over
eenzaamheid of vervreemding. Er zitten ook altijd
poëtische elementen in. Eigenlijk om die reden heb
ik besloten om mee te doen. We hebben ons dan samen
over het scenario ontfermd, vele gesprekken
gevoerd en dan is hij bepaalde dingen verder gaan
uitwerken. Uiteindelijk was het een vrij symbiotisch
gebeuren. Tegelijkertijd wou Alex ook geen
hermetisch script ontwikkelen, waarbij op voorhand
al de afgewerkte film te zien is. Hij wou vooral
een uitgangspunt hebben van waaruit hij iets ter
plaatse kon ontdekken en onderzoeken. Op het moment
zelf definiëren welke beelden hij voor welke
scènes zou gebruiken. Hij wou de film dan ook op
een heel organische manier laten ontstaan. Hij was
op zoek naar energie waarvan hij overtuigd was dat
hij die voelde bij het schrijven en die wou hij vertalen
naar een film. Is een heel gevaarlijke manier
van filmen. Zeker met heel beperkte middelen en
dus weinig tijd. Die manier van werken vraagt net
heel veel tijd, vraagt 3 à 4 uur te kunnen nadenken
over een scène.
Hoe heb je je voorbereid om je in de rol van
Samuel te kunnen inleven?
SCHOENAERTS: Ik denk dat we allemaal wel weten
wat het betekent om een dierbare te moeten
missen. Voor mij blijft PULSAR in de eerste plaats
een verhaal over iemand die zijn geliefde mist en
die om te verdringen dat hij die geliefde mist voor
zichzelf een soort angst ontwikkelt en op een onbewuste
manier eigenlijk die angst ook zelf creëert.
Hij bijt zich daar dan ook in vast, in alles wat met
die angst te maken heeft. Hij creëert voor zichzelf
een soort parallel universum dat hem helpt om te
vergeten dat hij zijn geliefde mist. Dat is ook de
onderliggende fond van Samuel: gemis. Een ander
belangrijk aspect in de film is een ervaring van eenzaamheid.
Mensen die opeengepakt zitten in een
grootstad zoals Brussel en toch alleen zijn. Er zijn
ons zoveel communicatiemiddelen gegeven, waardoor
we efficiënt en snel met elkaar in contact kunnen
komen. Maar we zijn langzaamaan van onszelf
vervreemd, zijn zelfs niet meer in staat om te zien
wat we voelen en daarover te communiceren. Maar
als we niet meer kunnen communiceren, wat echt
wezenlijk is, wat zijn we dan met al die middelen!
Je regisseur Alex Stockman zei: Ik heb
nog nooit een acteur zo mooi wanhopig
zien worden als Matthias Schoenaerts in
PULSAR.
SCHOENAERTS: Dat is een mooi compliment.
Dat was ook de uitdaging. We wilden die grens
opzoeken van het aanvaardbare, maar dat is ook
een gevaarlijke grens. Het kan net te klein worden
waardoor het niets wordt, maar wordt het net te
groot, kan het ook heel snel in een soort nummertje
terecht komen. En het gegeven leent zich daar wel
toe. Iemand die zich uiteindelijk in zijn appartement
begint op te sluiten. Ik had dat eigenlijk ook
veel dramatischer en heftiger kunnen maken. Dat
was absoluut niet de essentie van de vertelling. Net
die grens tussen het niet uitvergroten en tegelijk
niet te hard wegmoffelen, dat was een grote uitdaging.
Heeft die rol dan een invloed op jou? Is het
iets dat kan binnensluipen in jezelf?
SCHOENAERTS: Ja, honderd procent! Het was een
heftige draaiperiode. Op een klein appartement.
Allemaal nachtopnames. We hebben vier weken op
dat appartement doorgebracht. Ik kan u verzekeren
dat dat een enorm claustrofobisch en bevreemdend
effect had. Dat heb ik toch echt wel zo ervaren.
Je acteert solo, helemaal alleen?
SCHOENAERTS: Ja, heel eenzaam was dat. Ik speel
graag met andere mensen. Alleen is maar alleen. Ik
vind het leuk om contact te maken. Je bent extreem
van elkaar afhankelijk wanneer je acteert. Wat doet
de ander en daar reageer je dan op. Daar zit een heel
grote verrassing in! Speel je de hele tijd alleen dan
moet je voor jezelf een verrassing creëren. Je moet
PULSAR
dat niet forceren. Alleen is maar alleen. Absoluut
van toepassing in deze film, maar doe mij toch liever
een opname met twee.
Was er ruimte voor improvisatie?
SCHOENAERTS: Elk moment tussen actie en cut
is een nieuw moment dat moet leven. Niets is op
voorhand gedefinieerd. Ik denk heel veel na voor ik
draai, maar ik repeteer niet graag voor film. Theater
is iets anders. Wanneer je te veel repeteert, laat je de
regisseur al dingen zien en wil hij daaraan vasthouden
soms. Aan dialogen ben je natuurlijk wel gebonden.
Maar het ritme en tempo dat je eraan geeft,
moet op het moment zelf gebeuren. Het moet een
gevolg zijn van dat moment, want anders wordt het
iets mechanisch, een afspraak. Uiteraard bestaat
film uit heel veel afspraken maar voorbij die afspraken
moet je terug bij het leven zien te komen.
Vind je het zelf een veelzijdig personage?
SCHOENAERTS: Samuel is een vrij kleurloos iemand.
Hij heeft niet echt een passioneel beroepsleven,
staat niet bijzonder temperamentvol in
het leven, is een beetje een grijze muis. Hij doet
schaapachtig wat van hem verwacht wordt, namelijk
medicamenten rondbrengen. Daarbuiten heeft
hij geen ander universum waarin hij iets passioneel
kan beleven. En wat hem overkomt biedt vele mogelijkheden
om te spelen. Maar de figuur op zich
vind ik niet zo fascinerend; ik zou niet met hem op
café willen gaan zitten.
Hoe zie jij de apotheose van de film? Dat
open einde. We weten niet wat ons te
wachten staat en er zit tegelijk ook een
grote spankracht in. Een slot dat overigens
heel mooi is gefilmd.
SCHOENAERTS: Het is een radicale keuze van Alex
om zowel het liefdesverhaal als het paranoiaverhaal
als het thrillerelement op die manier af te ronden. Ik
kan me inbeelden dat het voor sommigen bevreemdend
is, zelfs onbevredigend. Maar ik denk dat Alex
er vooral voor heeft gekozen om de mensen met een
gevoel naar huis te sturen, niet met een afgewerkt
verhaal. Daar is hij zeker in geslaagd. Hij kiest voor
een oplossing, zowel in het liefdes- als in het thrillerverhaal.
Een soort emotionele verwarring vertalen
naar film en daarmee de kijker naar huis sturen.
Een radicale keuze die ik heel goed begrijp. ×
INTERVIEW BRUSSEL – 6 DECEMBER 2010
16 | FEBRUARI 2011 | FILMMAGIE #612

COVERSTORY
MICHAËL ROSKAM: “RUNDSKOP,
dat klinkt toch als een kopstoot!”
“Dat men een associatie gaat maken met Robert DeNiro in ‘Raging Bull’ van Martin Scorsese is niet zozeer inhoudelijk
ingegeven, maar veel meer met de parallelle opdracht voor de hoofdacteur om zich fysiek te transformeren.
In RUNDSKOP komt Matthias Schoenaerts bij, begint te trainen… en transformeert fysiek als mens. Niet een
beetje maar echt op het extreme af…” Zo weerlegt de als langspeelfilmer debuterende, naar Brussel uitgeweken
Truienaar Michaël Roskam deze nogal voor de hand liggende vergelijking. Op de Berlinale (in de sectie Panorama)
beleeft RUNDSKOP zijn internationale première.
| FREDDY SARTOR
FILMMAGIE: Je hoofdpersonage, Jacky,
grandioos vertolkt door Matthias Schoenaerts,
is meer dan gewoon maar een Haspengouwse
vetmester, meer dan gewoon
maar een mens van vlees en bloed?
MICHAËL ROSKAM: Hij is het soort antiheld dat
dichter staat bij de taxichauffeur in Taxi Driver van
Martin Scorsese én bij figuren zoals een Candide
van Voltaire. Enigmatische, iconografische personages
als metafoor voor existentiële emoties…
Weet je met wie Jacky het meeste affiniteit heeft?
Met Batman! Ook hij geraakt als kind getraumatiseerd,
incorporeert in feite het angstbeeld waarmee
hij opgezadeld zit, wordt het dan zelf om over het
kwaad te kunnen heersen. In zekere zin is Jacky
ook zo. Het enige interieur waarin je Jacky ziet is
de badkamer, voor mij een soort batcave… Daar is
hij kwetsbaar, is hij ook letterlijk naakt. Daar zit de
sleutel tot het geheim dat je later in de film zal ontdekken.
En wat wordt hij? Een gevaarlijk, agressief
mens-dier. In zekere zin wordt hij datgene wat hem
ooit heeft aangevallen. RUNDSKOP is een vereenvoudigd,
eenzelfde soort tot de realiteit gekneed
verhaal als… Batman.
Heb je het ook in die zin geschreven? Als
een metafoor, als een statement bijna? Je
MICHAËL ROSKAM
hebt er vijf jaar lang aan gesleuteld zodat
het verhaal en de personages, vermoed ik,
vele lagen, subtiliteiten en nuances hebben
gekregen?
ROSKAM: Al die gelaagdheden vragen tijd. Ik maak
een vergelijking – ik heb schilderkunst gestudeerd.
Je kan met acrylverf werken en – kwak – een dikke
laag leggen. Of je kan met olieverf werken: eerst je
compositie in zwart-wit, dan laag per laag, en maar
leggen, en leggen. Op de duur krijg je een blauw dat
zo intens is en dat je hoegenaamd niet, nooit in één
kwak verkrijgt. Je kan dat niet printen in een boek
want dan gaat je dat niet zien. Maar sta je voor het
werk dan voel je het verschil. Dat kan alleen maar
met geduld: lang werken, schaven, schaven tot
je het hebt. Die gelaagdheden, die nuances moeten
vervolgens met elkaar een huwelijk aangaan.
RUNDSKOP is een allegorie met het milieu van
de hormonenmaffia. En dat is niet alleen om zijn
schilderachtige, fotogenieke mogelijkheden gekozen
maar ook omdat daar de maakbaarheid van
dieren inzit… Alle natuur in de film is gemaakte natuur:
zie je bomen dan zijn ze door de mens geplant,
zie je velden dan zijn ze aangelegd, de beesten zijn
gekweekt… Zie je mijn personages dan zijn ze ook
niet zichzelf. Alles is gemanipuleerd. Zoals bij doping.
Tot wanneer zijn het supplementen? En vanaf
wanneer is het doping? Waar stopt de natuur? En
waar begint de cultuur, de manipulatie, de creatie?
Het klinkt misschien allemaal wat hoogdravend
maar daar was ik wel mee bezig. En tegelijk wou ik
een eenvoudig verhaal vertellen. Ik denk dat je met
RUNDSKOP heel diep kan gaan of je kan zeggen:
Het is het verhaal van een kerel die een probleem
heeft…
Het zal wel geen toeval zijn maar er
komen deze maand een handvol films uit
met een jeugdtrauma als uitgangspunt?
ROSKAM: Dat thema is zo oud als de straat, zelfs
ouder. Het is al bij Oedipus begonnen… Je kindertijd
bepaalt wie je wordt. Je bent dan zowel fysiek
als mentaal nog heel kwetsbaar. Het is dan dat je
wordt gemaakt. Dat draag je mee voor de rest van je
leven. Je kan dat nog wel een beetje onder controle
FILMMAGIE #612 | FEBRUARI 2011 | 17

COVERSTORY
houden maar eenmaal het boeltje gestoord, is er
geen weg terug!
Kan je iets vertellen over de visuele
aanpak en het creatieve proces daarbij?
Regelmatig duiken bijvoorbeeld panoramische
vergezichten van landschappen op:
velden, weiden, bomenrijen…
ROSKAM: Die landschapsportretten zijn visuele
rustpunten waarin ik het landschap ook als allegorie
wil laten spelen. Waarin grassprietjes dreigend
zijn, zo van: Dat is hier veel te stil om waar
te zijn! Dat klopt niet! Vandaar die voice over in
het begin. De beginsequentie bijvoorbeeld toont
iemand die buiten bewustzijn is, eventjes wakker
wordt en dan terug wegglijdt. Dat was het
concept. DOP Nicolas Karakatsanis, componist
Raf Keunen, Matthias Schoenaerts… Wij zijn een
bende mensen die films maken samen. Ik ben de
regisseur, okay, ik heb het verhaal geschreven. Ik
heb mijn functie daarin. Maar wij zijn authentieke
elementen, op zichzelf staande… partners.
Het zijn geen uitvoerders omdat ik zelf met niet
genoeg ben, het zijn geen klonen van mij… Wat zij
kunnen dat kan ik niet maar ik heb wel een visie,
een visualiteit in mijn hoofd die ik met hen bespreek.
Nicolas komt met ideeën af en dan beginnen
we over schilders zoals Courbet, Rembrandt,
Jeff Wall etc. Hij maakt foto’s, mailt die door, we
bekijken films. Een broeikas van ideeën wordt
het. En dat puurt ge uit. Wij wilden letterlijk een
film noir maar niet al te donker; we gaan tot aan
de rand… Tegelijk wilden we naturalisme om niet
te veel gimmick te worden. Dat veronderstelt een
evenwichtsoefening waar we vrij natuurlijk zijn
uitgekomen, vind ik.
Onderweg is ook de werktitel The Fields
gesneuveld en gewijzigd in RUNDSKOP?
ROSKAM: Op een bepaald moment was ik zo onder
de indruk van de films van Terrence Malick, ik was
sprakeloos: zo schoon! Daarbij kwam de invloed
van films zoals Upon a Time in America, Once Upon a
Time in the West, drie uur durende epossen van Sergio
Leone. Ik had een dergelijk epos helemaal uitgeschreven
maar kreeg dat aan de straatstenen niet
kwijt. En maar goed ook! Ik voelde dat het dat niet
was wat ik wou vertellen, dat ik vrede moest nemen
met het verhaal van Jacky. Dat is al complex en ik
doe uitstapjes links en rechts: naar de flikken, het
psychologisch drama enz.
Toen de titel RUNDSKOP kwam werd het
ook meteen een heel andere film?
ROSKAM: Ja, ik voelde dat de toon goed zat maar
ik had h’m nog niet helemaal. Ik had al heel veel
gereduceerd tot ineens: “Rundskop”. Meteen had
ik de toon beet. Ik heb toen een enorme evolutiesprong
in het scenario gemaakt en maar schrappen,
schrappen… RUNDSKOP, RUNDSKOP… Geef
toe, dat klinkt toch als een kopstoot! ×
INTERVIEW BRUSSEL – 14 JANUARI 2011
RUNDSKOP
Matthias Schoenaerts vertolkte onder meer
hoofdrollen in Dennis van Rita, Linkeroever, My
Queen Karo en Pulsar, was lid van de ensemblecast
van ‘Loft’, keer op keer met incarnaties die hoge
ogen gooide. Toch lijkt dat allemaal te verbleken
tot repetities voor de sprong die hij nu maakt: naar
het volkomen dragen van een film waarbij hij alle
aandacht van de eerste tot de laatste minuut naar
zich toezuigt.
Debuterende langspeelfilmer Michaël Roskam
(Carlo, 2004) pende een erg complexe en dankbare
rol neer waar een klasse-acteur stevig zijn tanden
in kon zetten. Schoenaerts doet dat (als Jacky) met
een ongeziene kracht; hij speelt zijn charisma ten
volle uit, eist het scherm op met zijn imposante
fysiek en weet tussen al dat geweld ruimte te laten
om psychologische kronkels bloot te leggen waar
zijn personage zich zelf nauwelijks bewust van is.
Roskam lijkt zich niet te laten imponeren en rolt
voor zijn hoofdrolspeler zelfverzekerd een ruw,
intens en visueel beklemmend universum uit,
waarin de louche onderwereld van de hormonenmaffia
gestalte krijgt. Het consequente gebruik
van Truiense en West-Vlaamse dialecten en van
het Frans zodra we ook maar even de taalgrens
oversteken, mist zijn naturalistisch effect niet.
De regisseur waakt er echter over dat de context
nooit de bovenhand krijgt over het persoonlijke
verhaal. Hoewel we vetmester Jacky Vanmarsenille
ontmoeten op het moment van een moord
die herinnert aan die op de Kempense veearts Van
Noppen, stelt Roskam duidelijk dat RUNDSKOP
geen film is over de hormonenmaffia, maar een
menselijk drama. Vanmarsenille torst een trauma
uit zijn kindertijd dat hard en tastbaar opnieuw
naar boven komt wanneer hij bij een deal met
West-Vlaamse hormonenbonzen een vroegere
jeugdvriend herkent. Door middel van flashbacks
wordt vervolgens diep gegraven in de wonden die
de veeboer determineren tot in zijn kleinste gedragingen.
Hoewel over de hele lijn doorleefd wordt
geacteerd – met een zeer gevoelige Jeanne Dandoy
en een onvoorstelbaar brutale rol voor onbekende
tiener David Murgia – overschaduwt Schoenaerts’
personage alles. Dat maakt RUNDSKOP tot een
indringend en goed omkaderd psychologisch
portret, waarin de tekortkomingen zich slechts af
toe naar de voorgrond dringen. De speurtocht van
politierechercheurs naar de moordenaar van de
veearts komt als thrillergegeven niet van de grond
en was beter tot een vaag achtergrondcontour beperkt
gebleven. De werkwijze en het doel van de
hormonenmaffia en hun medeplichtige boeren
had dan weer wat meer mogen worden uitgediept.
Het normenloze vetmesten van het vee wordt gebruikt
als dwingende setting voor een omgeving
waar emoties geen plaats krijgen. Over de precieze
toedracht daarvan vernemen we niet bijster veel.
Dat is een bewuste en verantwoorde keuze, maar
als fundament van een intens persoonlijk verhaal
had dit de afwerking tot een voldragen thriller
kunnen bewerkstelligen. ×
MIK TORFS
drama / reg. & sce. Michaël R. Roskam / fot. Nicolas Karakatsanis /
mon. Alain Dessauvage / muz. Raf Keunen / act. Matthias Schoenaerts
(Jacky Vanmarsenille), Jeroen Perceval (Diederik Maes), Jeanne Dandoy
(Lucia Schepers), Tibo Vandenborre (Antony De Greef ), Barbara
Sarafian (Eva Forrestier) / pro. Bart Van Langendonck voor Savage
Film, Peter Bouckaert (Eyeworks), Patrick Quinet (Artemis) & Jan
vanderzanden (Waterland) / BE / 2010 / 116’ / dis. KFD
> RELEASE 2 FEBRUARI
18 | FEBRUARI 2011 | FILMMAGIE #612