20140127-de-wijkraad-als-geluksfabriekje

Sarkozy liet een nationaal onderzoek doen naar de stand van het onderzoek naar geluk
in Frankrijk. Angela Merkel zet zich persoonlijk in voor het geluksonderzoek in Duitsland.
De algemene vergadering van de Verenigde Naties heeft in een resolutie uitgesproken
dat overheden het geluk van hun burgers moeten proberen te vergroten.
In Nederland doet de landelijke politiek een beetje cynisch over geluk als politiek doel.
Maar we hebben in ons land een wereldberoemde kenner van het geluk in Ruut Veenhoven,
emeritus-hoogleraar ‘social conditions for human happiness’ aan de Erasmus Universiteit
in Rotterdam. Er wordt in Nederland veel geluksbeleid gevoerd maar het woord
geluk wordt daarbij zelden gebruikt. Een uitzondering is de gemeente Almelo met het
geluksbudget. Wie een AWBZ-uitkering krijgt en een bepaald soort klachten heeft, kan
in aanmerking komen voor een budget dat de betrokkene zelf kan besteden aan het verbeteren
van de eigen situatie. Wil zo iemand meer mensen ontmoeten, dan kan hij of zij
bij voorbeeld lid worden van een vereniging. Onderzoeker Ad Bergsma van de Erasmus
Universiteit heeft het Almelose initiatief bekeken en zegt dat dit geluksbudget spectaculaire
resultaten oplevert. “Als je ze vijfhonderd euro geeft, doen deze mensen gemiddeld
voor tweeduizend euro minder een beroep op sociale voorzieningen.”
Zoals gezegd, op regeringsniveau is geluksbeleid bij ons niet populair. Premier Rutte zei
bij zijn aantreden: “De overheid is geen geluksmachine.” Het is voor een regering vaak
aantrekkelijker om streng te zijn en eisen te stellen. Dat laat Richard Layard in zijn boek
‘Happiness’ zien aan de hand van het volgende voorbeeld. Als in de ene provincie werkloosheid
heerst en in de andere provincie worden mensen gevraagd, dan zal de overheid
geneigd zijn om de arbeiders te stimuleren (of te dwingen) om naar het werk toe te
verhuizen. Daardoor wordt bespaard op uitkeringen. Nu toont geluksonderzoek aan, dat
het gedwongen verplaatsen van mensen ongeluk veroorzaakt. Echtscheiding, geweld en
criminaliteit nemen toe net als kindermishandeling, ontsporing van jongeren, en de kosten
van medische zorg. Natuurlijk, werkloosheid levert ook ongelukkigheid op, maar de
schade is minder. Even ijskoud boekhouden: het financiële voordeel van minder werkloosheidsuitkeringen
gaat in rook op bij een gedwongen verhuizing. En bovendien voelen de
betrokkenen zich extra beroerd. Layards voorbeeld is overbekend en er valt niet veel op
af te dingen. Maar niettemin vinden overheden het moeilijk om er naar te handelen. In
een Kamerdebat in 2011 zei Henk Kamp, toen minister van sociale zaken, dat hij werkzoekenden
met strafkortingen zou gaan dwingen om te verhuizen richting werk.
Nog even een definitie: geluk wordt ook wel duurzaam welbevinden genoemd. Of ook
wel levensvoldoening, dat wil zeggen de mate waarin een individu voldoening schept
in zijn leven als geheel. In Nederland heb je zo’n definitie nodig want onze taal heeft
de eigenaardigheid, dat we ’t ook geluk noemen als je iPhone uit je broekzak valt vlak
voordat je je broek in de wasmachine wilde doen.
8