Kado-artikel: Sugar City - Volgens Bartjens

Rekenen
op de
Pabo
Aimée Huizinga, Andrea Boelens, Annemiek
Walvius, Susanne van der Meulen
Al rekenend een stad van suiker bouwen
Sugar City
Elk jaar organiseren studenten en docenten van Pabo de Eekhorst
een rekendag voor leerlingen uit groep 5 en 6 in de buurt van Assen.
Dit jaar werd een stad van suikerklontjes gebouwd. In dit artikel
doen 4 studenten verslag van de ervaringen die de kinderen en
z ijzelf opdeden tijdens deze rekendag.
Het is 13 maart 2013. In de kantine van Pabo de Eekhorst zitten 267
basisschoolleerlingen uit de groepen 5 en 6. De kinderen hebben
geen idee wat hen te wachten staat, behalve dan dat ze gaan rekenen.
De pabo-studenten uit het tweede leerjaar weten wel wat er
gaat gebeuren: zij organiseren deze jaarlijks terugkerende rekenochtend
onder leiding van hun rekendocenten Rob van ’t Veer en Crista
Casu. Dit jaar staat de ochtend in het teken van Sugar City: een stad
gebouwd van suikerklontjes. Wat de kinderen deze ochtend voornamelijk
zullen leren is dat rekenen meer is dan alleen sommen maken
uit een boek. De kinderen zullen zelf ontdekken hoe leuk rekenen is!
Al vier weken zijn de studenten bezig met de voorbereidingen voor
deze ochtend. Tien studenten zijn verantwoordelijk voor de organisatie
en zij moeten ervoor zorgen dat de ochtend goed zal verlopen.
De andere studenten zijn verantwoordelijk voor de leerlingen. Zij
zorgen ervoor dat de kinderen ook echt iets leren.
Verhalend ontwerp
De kinderen gaan niet zomaar aan het werk. Dit gebeurt aan de hand
van een verhalend ontwerp. Dat is een didactisch model waarbij leerlingen
een verhaal in worden getrokken. Aan de hand van incidenten
zullen de kinderen verschillende problemen oplossen waarbij doelen
zullen worden bereikt. Ons verhalend ontwerp begint met een burgemeester
die een droom heeft gehad over een stad van suiker. Maar
de burgemeester ziet er wel wat in en daarom vraagt hij hulp aan de
bouwmeester. Deze schakelt de kinderen in bij het bouwen van de
stad. De kinderen bouwen in tweetallen een huis en al die huizen
samen worden een grote stad. Dat deze stad echt van suiker wordt
gemaakt is voor de kinderen een grote verrassing.
Na de inleiding met de verdrietige burgemeester nemen de studenten
de leerlingen in groepen van ongeveer 25 mee naar de lokalen.
‘Ik droom van een stad...’
Daar kan het rekenen dan echt beginnen.
De leerlingen krijgen hier eerst een instructie
over de vormen van de huizen. Een
hexagon, een parallellogram en een trapezium
zullen de basis vormen voor de stad.
Vóór de kinderen met bouwen kunnen beginnen,
moet er wel een plattegrond worden getekend.
Hierop wordt zichtbaar hoe het huis
eruit komt te zien. Daarbij is het belangrijk
Volgens Bartjens jaargang 32 2012/2013 nr. 5
13

Het tweede incident wordt veroorzaakt door
een meisje dat letterlijk het lokaal binnenstormt.
Ze vraagt zich hardop af, wat er met
de stad zal gebeuren als er een tropische
storm komt. Om de leerlingen te laten ervaren
wat er dan gebeurt, worden ze meegenomen
naar het suikerlab. Daar illustreert een
suikerspinmachine wat er met suiker gebeurt
als het heel heet wordt.
Tenslotte krijgt de groep bezoek van kunstenaars.
De burgemeester wil meer kleur
in zijn stad, want suiker is alleen maar wit.
Onder leiding van de kunstenaars gaan de
leerlingen naar het fotolab. Daar maken ze
kunst met suiker door foto’s te maken met
een microscoop. De leerlingen zien zo wat
de structuur van suiker is en dat is een vorm
die ze eerder zijn tegengekomen: een hexagon.
De kunst komt aan het einde van de
ochtend tussen de huizen te liggen.
Leerlingen van CBS De Wegwijzer zijn druk bezig met het invullen van
hun bouwplan
dat de leerlingen rekening houden met boven-, voor- en zijaanzicht.
Daarnaast berekenen ze hoeveel suikerklontjes er nodig zijn voor het
bouwen van één huis.
Incidenten
Het verhalend ontwerp dat de basis is voor deze rekendag wordt gekenmerkt
door drie incidenten. Deze incidenten geven richting aan
het verhaal en de rekenwiskundige problemen. Zo kwam er ‘opeens’
een bouwopzichter in beeld tijdens de inleiding. De bouwopzichter
had een duidelijke boodschap voor de leerlingen: ‘Jullie kunnen niet
zomaar gaan bouwen. Je moet eerst een plan maken waarbij je een
voor-, boven- en zijaanzicht van het gebouw ontwerpt én je moet
een berekening maken van de hoeveelheid suikerklontjes die jullie
nodig hebben.’ Met deze boodschap gaan de leerlingen naar de lokalen.
De bouwopzichter komt vervolgens langs om te controleren
of de leerlingen wel een goede bouwtekening hebben gemaakt. Als
dat het geval is, krijgen de leerlingen een stempel van goedkeuring.
Kerndoelen
Critici zullen wellicht denken: ‘Allemaal wel
leuk zo’n rekenochtend, maar leren de kinderen
wel echt iets en wordt er aan de kerndoelen
gewerkt?’ Ons antwoord daarop is volmondig
ja! Veel van de kerndoelen zijn aan
de orde geweest tijdens deze rekenochtend.
We wilden bijvoorbeeld bereiken dat de kinderen
wiskundetaal gingen gebruiken (kerndoel
23), onder andere door de ruimtelijke
figuren te benoemen. De kinderen hebben
geleerd dat een zeshoek eigenlijk een hexagon
is en ze hebben geleerd wat een parallellogram
en een trapezium zijn.
Een ander doel waar we aandacht aan wilden
besteden, was dat kinderen leerden om een
rekenwiskundig probleem praktisch en formeel
op te lossen en redeneringen helder
weer te geven (kerndoel 24). Dit hebben ze
gedaan door een plattegrond te tekenen en
hun eigen ontwerp vervolgens na te bouwen.
Daarbij moesten de kinderen onderbouwen
waarom ze voor een bepaalde oplossing
hadden gekozen (kerndoel 25). Ze moesten
bijvoorbeeld aan de bouwopzichter kunnen
uitleggen waarom ze voor een bepaalde constructie
hadden gekozen. Kerndoel 27 en 29
zijn aan de orde gekomen bij het berekenen
van het aantal benodigde suikerklontjes voor
één huis. De leerlingen hebben bovendien
met meetkundige, ruimtelijke figuren gewerkt
en ze hebben de oppervlakte en de
inhoud berekend van hun huizen (kerndoel
32 en 33).
Het suikerlab
14 Volgens Bartjens jaargang 32 2012/2013 nr. 5

Voor ons was het leerzaam om te ervaren dat
je niet alleen door een methode in te zetten
de kerndoelen aan bod kunt laten komen.
Ervaringen
‘Tijdens de rekenochtend zag je heel duidelijk
hoeveel plezier de kinderen hadden
in rekenen. Ze leerden door te ontdekken
en door te proberen. Je zag duidelijk
dat er meerdere manieren zijn om te rekenen.
Dit gaf mij de zekerheid dat een
rekenles niet altijd methodegebonden
hoeft te zijn. De kerndoelen kunnen ook
behaald worden door eens iets anders te
doen. De kinderen vertelden ons dat ze
heel veel plezier hebben gehad tijdens
deze ochtend, maar ook dat ze veel hadden
geleerd. Dit maakte de rekenochtend
voor mij een hele leerzame ervaring.’
Een huis krijgt meer stevigheid als je in verband bouwt
‘Ik vond het erg leerzaam om zo’n groot
evenement te organiseren. Wat ik vooral
heb geleerd is wat er komt kijken bij de
organisatie van zo’n rekenochtend. Ook
daar zitten wiskundige activiteiten bij,
zoals het indelen van groepen en de logistiek
die daarbij hoort. Ook van de activiteiten
voor de kinderen heb ik zelf nog
veel geleerd, omdat ik de leerkrachten
instructie moest geven. Dan moet je wel
goed weten waar je het over hebt.’
Als organisatoren van deze ochtend vonden
wij het heel fijn om te zien dat de leerlingen erg
betrokken en enthousiast waren. Opmerkingen
als: ‘Goh, dat dit ook rekenen is!’, ‘We hebben
vandaag geleerd hoe een zeshoek heet…
uuuhm…een hexagon!’ en ‘Het is gewoon wat
leuker dan in de klas naar het digibord kijken
en luisteren en zo’, zijn voor ons bewijs dat
we leerlingen enthousiast hebben gekregen bij
een rekenactiviteit. Ze hebben spelenderwijs,
zonder dat ze het soms door hadden, veel geleerd.
Aan het eind van de ochtend waren alle
kinderen trots op het eindresultaat en zagen
we alleen blije gezichten bij de opening van de
stad. Onder het toeziend oog van het jeugdjournaal,
RTV Drenthe en in aanwezigheid van
de Wethouder van Onderwijs van Assen, werd
de stad feestelijk geopend.
Ons doel was te laten zien dat rekenen meer
is dan lessen uit de methode en dat er ook
veel geleerd kan worden in een vrije situatie
Uiteindelijk vormen alle huisjes samen één stad
zoals deze ochtend. Voorwaarde is dan wel dat er leerkrachten zijn
die het leren van de kinderen stimuleren. Als studenten zijn wij trots
dat wij hier een bijdrage aan hebben kunnen leveren.
We willen onze docenten Rob van ’t Veer en Crista Casu en natuurlijk alle
kinderen en leerkrachten van de basisscholen die hebben meegedaan heel
hartelijk bedanken.
De foto’s in dit artikel en op de voorpagina zijn gemaakt door Pieter de
Roest, adjunct directeur van CBS De Wegwijzer te Westerbork, een van
de deelnemende scholen.
De auteurs zijn 2 e jaarstudenten van Pabo de Eekhorst in Assen
Volgens Bartjens jaargang 32 2012/2013 nr. 5
15