Niet - DPB Brugge
Niet - DPB Brugge
Niet - DPB Brugge
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Autisme en rekenproblemen<br />
6 december 2011<br />
Anke Van Acker
Onderzoekpiet heeft een onderzoek afgenomen<br />
over chocolade… Aan 100 kindjes vroeg hij of<br />
ze graag bruine of witte chocolade kregen. Op<br />
de vraag of ze graag bruine chocolade kregen,<br />
antwoordde 35 kindjes met ‘ja’, op de vraag of<br />
ze graag witte chocolade kregen, antwoordde<br />
26 kindjes ‘ja’. 49 kindjes wilden geen bruine of<br />
witte chocolade. 10 van de 100 leerlingen<br />
wilden zowel bruine als witte chocolade.
VRAAG:<br />
Onderzoekpiet moet antwoorden op 2 vragen<br />
van Sinterklaas:<br />
• Hoeveel kindjes willen wel bruine maar geen<br />
witte chocolade?<br />
• Hoeveel kindjes willen wel witte maar geen<br />
bruine chocolade?
Witte chocolade<br />
Totaal<br />
Wel<br />
<strong>Niet</strong><br />
Bruine<br />
chocolade<br />
Wel 10 26<br />
<strong>Niet</strong> 39<br />
Totaal 35 100
Witte chocolade<br />
Totaal<br />
Wel<br />
<strong>Niet</strong><br />
Bruine<br />
chocolade<br />
Wel 10 16 26<br />
<strong>Niet</strong> 25 39 74<br />
Totaal 35 65 100
Inhoud<br />
Wat verloopt moeilijk?<br />
Wat kunnen we eraan doen?
Schets: Sien<br />
meisje van 6 jaar met autisme.<br />
3e kleuterklas buitengewoon onderwijs.<br />
• moeite om los te komen van het synchroon tellen met<br />
behulp van haar vinger.<br />
• kan hoeveelheden overzien tot 5, slaagt er niet in bij<br />
grotere getallen los te komen van het handelen met<br />
materiaal.<br />
• herkent de getallen tot 5 en kan hoeveelheden weergeven.<br />
Dit representeren lukt enkel bij lineair voorgestelde<br />
hoeveelheden, eens je deze rangschikking loslaat, slaagt zij<br />
niet meer in deze vaardigheid.
• Ze kan hoeveelheden ervaren en hierbij passende<br />
begrippen gebruiken, vb. wat is veel? wat is weinig?<br />
Eens we hoeveelheden gaan vergelijken ten opzichte<br />
van elkaar, faalt ze. Het is alsof ze moeite heeft om<br />
rekening te houden met meerdere hoeveelheden.<br />
• Ze kan vlot de getallenrij opzeggen, het afdreunen van<br />
het ‘rijmpje’, steunend op haar geheugen. Ze slaagt er<br />
niet in om de getallenrij te ordenen op schematisch<br />
niveau. Als je haar vraagt de getallen te ordenen van<br />
groot naar klein, legt ze het grootst geschreven<br />
cijfertje eerst.
Waardoor?<br />
• Blijvende ‘motorische’ ondersteuning nodig bij<br />
het tellen –vergeet visueel steeds waar ze<br />
gestart is<br />
• Blijvende ondersteuning van materiaal nodig<br />
• Blijft vasthangen aan 1 voorstellingsmethode<br />
• Ongeordende getallenrij kan ze niet zelfstandig<br />
ordenen
Waardoor?<br />
• Begrijpt niet dat je bepaalde hoeveelheden kan<br />
vergelijken ten opzichte van elkaar<br />
• Moeite met het verinnerlijken en<br />
automatiseren van de rekenvaardigheden<br />
• Begrijpt niet in deze oefening dat ze moet<br />
seriëren, neemt de taal letterlijk op<br />
• …
Inhoud<br />
Wat verloopt moeilijk?<br />
Wat kunnen we eraan doen?
Wat verloopt moeilijk?<br />
Binnenkant–denken begrijpen!<br />
‘bijzondere waarneming’<br />
‘andere’ informatieverwerking<br />
‘autistisch denken’
Binnenkant kenmerken<br />
= cognitieve, psychologische binnenkant van<br />
personen met autisme spectrum stoornissen<br />
!!! dit begrijpen kan ons helpen het denken van<br />
personen met autisme te begrijpen
Binnenkant kenmerken<br />
3 concepten<br />
• Theory of mind<br />
• Centrale coherentie/contextblindheid<br />
• Executieve functies<br />
+ bijzondere waarneming
Theory of mind<br />
= mind-blindness theory<br />
Bij ASS:<br />
• moeite met verplaatsen in gedachten,<br />
gevoelens, ideeën van jezelf en anderen<br />
• moeite met vaardigheid om ‘mental states’<br />
toe te schrijven aan zichzelf en de anderen<br />
!!Empathie is vereist
Moeilijke theory of mind<br />
Nadelen<br />
• Moeite met het begrijpen van andermans<br />
intenties en bedoeling<br />
• Moeite met het detecteren van de<br />
boodschap achter de letterlijke waarneming<br />
• Moeite met de symbolische functie van de<br />
taal/instructies
Uit contract met wiskunde 3 e lj
Moeilijke theory of mind<br />
Nadelen<br />
• Moeite met het verder kijken dan de<br />
letterlijke waarneming<br />
• Moeite met metarepresentatie<br />
• Moeite met ‘verbindende’ aandacht<br />
• Letterlijk denken<br />
• …
Uit rekentrappers
Moeilijke theory of mind<br />
Voordelen<br />
• Letterlijke overname van instructies,<br />
denkwijzen, …<br />
• Reageren adequaat<br />
• …
Centrale coherentie<br />
= samenhangdenken<br />
Bij ASS = flessenhalsprobleem<br />
• Te veel details komen binnen vanuit de<br />
omgeving, te weinig selectie en sturing<br />
• Moeilijk betekenisverlening, moeite met<br />
samenvoegen van informatie tot zinvol<br />
geheel, gestuurd vanuit de context
Moeilijke centrale coherentie<br />
Nadelen<br />
• Moeilijk aanpassen aan bepaalde<br />
omgevingsveranderingen<br />
• Moeilijke generalisatie<br />
• Vaak overladen, gedesoriënteerd<br />
• Zien vaak geheel niet<br />
• Zien vaak samenhang niet<br />
• Fragmentarische waarneming
Uit eurobasis 1 e leerjaar
Moeilijke centrale coherentie<br />
Nadelen<br />
• Leggen waargenomen prikkels moeilijker<br />
samen<br />
• Reacties op irrelevante prikkels<br />
• Trager informatieverwerkingssysteem<br />
• Ander informatieverwerkingssysteem<br />
• Vertonen meer concentratieverlies<br />
• …
Uit kompas 2 e leerjaar
Moeilijke centrale coherentie<br />
Voordelen<br />
• Splintervaardigheden<br />
• Kunnen zich heel sterk richten op 1 prikkel<br />
• Sterk in visueel-ruimtelijke waarneming<br />
• …
Contextblindheid<br />
= van belang bij tal van cognitieve functies<br />
= vermogen om binnen een geheel van elementen,<br />
contextueel relevante informatie te ontdekken en<br />
contextueel onbelangrijke zaken te negeren.<br />
Bij ASS: ze maken wel gebruik van de context,<br />
maar schakelen deze niet bewust in tijdens hun<br />
informatieverwerking
Problemen met contextblindheid<br />
Nadelen:<br />
• Leiden moeilijk informatie af vanuit de<br />
context<br />
• Kunnen moeilijk belangrijke van<br />
onbelangrijke details onderscheiden<br />
• Selectieve aandacht<br />
• Toch veel vergeten<br />
• ...
Uit octoplus 1 e leerjaar
Uit nieuwe pluspunt 1 e leerjaar
Problemen met contextblindheid<br />
Voordelen<br />
• Kunnen zich focussen op details<br />
• Hebben een mechanisch geheugen<br />
• Sterk fotografisch geheugen<br />
• …
Uit kompas 2 e leerjaar
Executieve functies<br />
= plannen, organiseren, anticiperen, flexibel<br />
denken en handelen, probleemoplossend<br />
denken, controleren van impulsen, …<br />
Bij ASS: net op bovengenoemde terreinen<br />
hebben ze vaak problemen
Problemen met executieve functies<br />
Nadelen<br />
• Organiseren van taken lukt moeilijk<br />
• Zelfstandig plannen verloopt moeizaam<br />
• Moeite met zelfstandig probleemoplossend<br />
denken en handelen<br />
• Moeite zichzelf realistisch in te schatten<br />
• Moeite met kiezen van correcte<br />
oplossingsstrategie
Uit pluspunt 6 e leerjaar
Problemen met executieve functies<br />
Nadelen<br />
• Lukken moeilijk in het bijsturen van<br />
handelingen<br />
• Sturen niet bij wanneer ze niet het gewenste<br />
resultaat krijgen<br />
• Vervalt in routines<br />
• …
Problemen met executieve functies<br />
Voordelen<br />
• Eens een planning, volgen ze die<br />
consciëntieus<br />
• (Gevisualiseerde) stappenplannen slaan aan<br />
• Focus op iets, binnen interesseveld<br />
• …
IVO; een jongen met Asperger<br />
http://www.youtube.com/watch?v=RHK90P5pGyg
Inhoud<br />
Wat verloopt moeilijk?<br />
Wat kunnen we eraan doen?
Wat nu?<br />
Sien heeft moeite om los te komen van het<br />
synchroon tellen met behulp van haar vinger<br />
Bepaalde geheugenfeiten zijn gekoppeld<br />
aan handelingen (triggers), we zullen<br />
Sien via een visuele methode moeten<br />
helpen in het tellen.
Wat nu?<br />
Sien kan hoeveelheden overzien tot 5, slaagt er<br />
niet in bij grotere getallen los te komen van het<br />
handelen met materiaal.<br />
Sien zal moeten leren haar<br />
denkstrategieën te verwoorden. Het<br />
handelingsgericht werken, met als<br />
volgende stap het schematiseren, het<br />
verkorten en het verinnerlijken van de<br />
rekenhandelingen, staat centraal.
Wat nu?<br />
Sien herkent de getallen tot 5 en kan<br />
hoeveelheden weergeven. Dit representeren<br />
lukt enkel bij lineair voorgestelde hoeveelheden,<br />
eens je deze rangschikking loslaat, slaagt zij<br />
niet meer in deze vaardigheid.<br />
Verschillende verschijningsvormen van<br />
getallen aanbieden, zodat zij niet blijft<br />
vasthangen aan één voorstellingswijze.
Wat nu?<br />
Sien kan hoeveelheden ervaren en hierbij<br />
passende begrippen gebruiken, vb. wat is veel?<br />
wat is weinig? Eens we hoeveelheden gaan<br />
vergelijken ten opzichte van elkaar, faalt ze. Het<br />
is alsof ze moeite heeft om rekening te houden<br />
met meerdere hoeveelheden.<br />
Sien zal moeten leren dat je ook<br />
2, 3, … hoeveelheden kan vergelijken ten<br />
opzichte van elkaar.
Wat nu?<br />
Sien kan hoeveelheden overzien tot 5, slaagt er<br />
niet in bij grotere getallen los te komen van het<br />
handelen met materiaal.<br />
We zullen langer moeten stilstaan bij de<br />
materiële handeling, of deze steeds als<br />
ondersteuning bij het schematiseren<br />
blijven aanbieden
JUFFEN/MEESTERS verbeteren…<br />
juist<br />
fout
PDF document
Enkele principes!<br />
• individualiseren!!<br />
• niet alles is voor iedereen van toepassing!!<br />
• verduidelijken, verhelderen!!<br />
• uniformiteit<br />
• rekening houden met hun autistisch denken!!<br />
• verhelderen ≠ vereenvoudigen<br />
• …
Individualiseren!<br />
• Het kind staat centraal<br />
• Gebruik de interesses/sterktes
Verduidelijken/verhelderen!<br />
• Op niveau van het kind met ASS<br />
• Relevante verduidelijking/verheldering<br />
• Vereenvoudigen –vermijd overprikkelen<br />
• Gestructureerd verduidelijken<br />
• Kleurencodes helpen
Verduidelijken/verhelderen!
Uniformiteit !<br />
• In communicatie<br />
• Helder verwoorden<br />
• Visueel verduidelijken<br />
• Uniforme instructies<br />
• Herhalen<br />
• In aanbrengmethode<br />
• Éénduidige strategie<br />
• Herhalen
Uniformiteit !<br />
• In materiaal/werkblaadjes<br />
• Aantrekkelijk maar sober materiaal<br />
• Eenduidige structuur<br />
• Vermijd onoverbodige prikkels<br />
• ‘Beperk’ het aantal te oefenen inzichten
Uit rekensprong 4 e leerjaar
Verhelderen ≠ vereenvoudigen !<br />
• Blijf eisen stellen<br />
• Creëer betere leeromgeving<br />
• Voel vooruitgang<br />
• Ervaar een veilige, comfortabele leeromgeving
Rekening houden<br />
met autistisch denken!
Uit rekensprong 4 e leerjaar
Uit remelka (maatwerk)
Een tussendoortje…
Sinterklaas vraagt aan mechanicapiet rondom de<br />
tegelvloer in de pakjeskamer een rode loper<br />
gemaakt van rode tegels. De pakjeskamer<br />
heeft een lengte en breedte van 10 meter. De<br />
rode loper bestaat uit één vierkante rij tegels<br />
met een zijde van een halve meter. Hoeveel<br />
tegels heeft mechanicapiet nodig?
Antwoord<br />
Mechanicapiet moet 84 tegels kopen…
Herkenbare valkuilen<br />
• Het zien van verbanden<br />
• CSA-cirkel<br />
• Getalbeelden<br />
• Transfer<br />
• Generalisatie<br />
• Regeltjes voor iedereen<br />
• …
Verbanden leggen<br />
• Tussen bepaalde rekeninzichten<br />
Vb. hoofdrekenen en splitsen<br />
Vb. breuken en kommagetallen<br />
• Tussen bepaalde methoden<br />
• Tussen bepaalde notatiewijzen
Verbanden leggen
Verbanden leggen<br />
3 4<br />
1 . 1 .
Verbanden leggen<br />
½ = de helft = 1:2
Verbanden leggen<br />
= 3
Verbanden leggen<br />
= 3
Uit kompas 2 e leerjaar
Verbanden leggen<br />
Vraagt tijd !!!<br />
Vraagt uitleg!!!<br />
Vraagt duidelijke, visuele ondersteuning!!!<br />
Laat je niet vangen door het autistisch denken
CSA-cirkel<br />
= het handelingsgericht werken,<br />
het schematiseren<br />
het verkorten<br />
het verinnerlijken<br />
van de rekenhandelingen
CSA-cirkel<br />
!! Zorg ervoor, als je stappen zet naar een hoger<br />
niveau,<br />
• dat het kind de betekenis begrijpt<br />
• dat het kind de samenhang ziet<br />
• dat het kind de inhoud van een handeling begrijpt
CSA-cirkel - C<br />
S
CSA-cirkel - C<br />
S
CSA-cirkel
Stelling<br />
“Beter een goede,<br />
uitgebreide methode dan<br />
een verkorte methode…”
Getalbeelden
Transfer<br />
‘Het zit hem soms in details’<br />
• Persoon<br />
- verbale instructie, positie van rekenbegeleider, …<br />
• Omgeving<br />
- plaats waar gerekend wordt, materiaal waarmee<br />
gewerkt wordt, strategie die gebruikt wordt,<br />
werkblad en layout die gebruikt wordt…<br />
• Inzicht
Transfer<br />
• Omgeving<br />
1 1 1 1
Transfer<br />
• Inzicht transfereren…<br />
5 + 3 = 8<br />
8 - 4 = 4<br />
5 + 6 = 11<br />
10 + 8 = 18
Transfer<br />
• Inzicht transfereren…<br />
20 - 7= 13<br />
45 + 4= 49<br />
62 - 18= 44<br />
60 + 20 = 8
Generaliseren<br />
• Te weinig / te veel<br />
Vb. Rekenhandleiding<br />
Vb. Rekenwoordenboek<br />
Vb. Kleurgebruik
½ = de helft = 1:2<br />
1 delen door 2
Generaliseren
Regeltjes voor iedereen<br />
• Leg de betekenis/het doel uit<br />
• Maak het functioneel<br />
• Durf ‘ingrijpen’<br />
• Belang van sticordi –maatregelen<br />
• Streef naar zelfstandigheid<br />
• Blijf boeien, wees creatief
Enkele domeinen<br />
• Getallenkennis<br />
• Hoofdrekenen<br />
• Bewerkingen<br />
• Meten en metend rekenen<br />
• Contextrijke opgaven<br />
• …
Getallenkennis<br />
…
Hoofdrekenen<br />
• Keuze getalbeeld!!!<br />
• Sterk in visueel-ruimtelijke vaardigheden<br />
• Sterk in visuele detailwaarneming
Hoofdrekenen tot 10<br />
SOM<br />
5 + 2 =
Hoofdrekenen tot 10<br />
SOM<br />
5 + 3 =
Hoofdrekenen tot 10<br />
VERSCHIL<br />
8 - 5 =
Hoofdrekenen tot 20<br />
SOM<br />
15 + 2 =
Hoofdrekenen tot 20<br />
VERSCHIL<br />
18 - 3 =
Bewerkingen tot 20<br />
SOM<br />
9 + 7 =
Uit pluspunt 6 e leerjaar
Meten en metend rekenen<br />
• Kloklezen
Uit rekensprong
Contextrijke opgaven
Nieuwe rekenraak 5 e leerjaar
Uit nieuwe pluspunt 5 e leerjaar
anke.vanacker@arteveldehs.be
Change language