lesmap four lions - Lessen in het donker

FOUR
LIONs
jekino
EDUCATIE

FOUR
LIONs
Film en educatie…
... in het vertoningscircuit van
Lessen in het donker, in het kader
van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid
van een workshop verzorgd
door Jekino of van een een film in de
klas...
Het medium film kreeg een plaats
in het lessenpakket van heel wat scholen,
daarom zorgen wij graag voor
een degelijke programmatie en pedagogische
omkadering. We maken
jaarlijks een pittige selectie van een
30-tal films uit het afgelopen seizoen,
organiseren op heel wat plaatsen
vertoningen en zorgen voor kant-enklare
lesmappen voor een boeiende
verwerking in de klas. Daarbij spelen
we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen.
In elke lesmap streven we naar
een filmtechnische en inhoudelijke
benadering van de film en focussen
we op één filmterm.
Doelgroep FOUR LIONS:
3de graad
secundair onderwijs
jekino
EDUCATIE
www.jekino.be
www.opendoek.be
www.lesseninhetdonker.be
feedback!
We horen graag je reactie op de
film, de bespreking en lesmap. Surf
naar www.filmfiches.be en laat je
(sterren)mening achter bij de film
die je zag. De fiches zijn een digitale,
meer visuele uitdieping van
deze lesmap met trailers, foto’s en
interessante achtergrondinfo.
Inhoudstafel
Filmfiche __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4
Regie en productie __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 6
Chris Morris
De productie
Vragen
Reactie verzamelen__ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 13
Het verlaten van de zaal
Filmbespreking in de klas
De motivatie van de personages __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 17
Fiche voor de leerlingen
Focus op Humor_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 25
Satire
Het is grappig omdat het waar is
Fiche voor de leerlingen
Beeldvorming van de terrorist_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 33
Aanval op het clichébeeld
Humaniseren van de duivel
Fiche voor de leerlingen
Als je deze film goed vond_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 38
Bibliografie__ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 40
Filmfiche
Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn
ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de
leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
P 2 P 3

Filmfiche
Synopsis
Omar heeft als toegewijde moslim
besloten een zelfmoordaanslag te
plegen in Londen. Het team dat
Omar samenstelt bestaat echter
uit naïeve mannen met de meest
idiote ideeën. Zo maken ze bommen
vast aan vogels, nemen ze
een videoboodschap op in hiphopstijl,
of willen ze het internet
bombarderen. Vormt deze bende
echt een bedreiging voor de nationale
veiligheid Of enkel voor
zichzelf
Technische kaart
Groot-Brittannië, 2010, 97 min.
Nederlands ondertiteld
Regie: Chris Morris
Scenario: Chris Morris,
Jesse Armstrong, Sam Bain
Camera: Lol Crawley
Montage: Billy Sneddon
Productie: Mark Herbert
Distributeur in België:
Paradiso Filmed Entertainment
Met o.a. Riz Ahmed, Kayvan Novak,
Nigel Lindsay, Adeel Akhtar
Palmares
FOUR LIONS kreeg de Britse Oscar
(de BAFTA) voor beste debuut
en won prijzen op verschillende
internationale filmfestivals. De
film werd door de lezers van het
Britse filmmagazine Empire uitgeroepen
tot Beste komedie van
2010.
Uit de pers geplukt
“Een komedie inderdaad, en één
van de geestigste van het jaar.”
Het Parool
“Een virtuoze komedie die ons
eraan herinnert dat achter grote,
angstwekkende ontwikkelingen
gewone mensen schuilgaan, met
al hun ijdelheid, domheid en gestuntel.”
NRC Handelsblad
“Four Lions is ongemakkelijk, ambigue,
schokkend. Maar bovenal
hilarisch.”
Film-o-rama
Officiële website
http://www.four-lions.co.uk/
Met een trailer, links naar andere
filmpjes, en een overzicht van
reacties uit de Britse pers (in het
Engels).
Vóór je naar de
film gaat…
De Britse komedie FOUR LIONS
toont de jihad als farce en stelt
terroristen voor als mafkezen. Het
idee mag controversieel klinken,
het resultaat is vaak hilarisch, vol
absurditeiten, domheden, gags
en cynische slapstick. Toch sluipt
er gaandeweg meer drama in de
film, en je weet op den duur niet
goed of je nog mag lachen of net
niet. Wat vind jij Mag je hier eigenlijk
wel om lachen
Woordenboek
Om alle grappen te begrijpen, fris
je best even volgende termen op:
Acetonperoxide: een eenvoudig
te maken springstof, die vaak
gebruikt wordt bij terroristische
aanslagen. (Kort: peroxide)
Al Qaida: een terroristische organisatie
die zelf aanslagen pleegt,
maar ook diensten verleent aan
andere terreurorganisaties (zoals
logistieke ondersteuning en training)
Emir: Arabisch voor ‘commandant’
of ‘aanvoerder’
Jihad: de strijd tegen de bedreigers
van de islam (dit kunnen ook
‘innerlijke bedreigers’ zijn, zoals
twijfel, verleiding etc.)
Kafir: met dit woord duiden moslims
een ongelovige aan
Masha Allah: Betekent letterlijk:
‘God heeft het gewild’ en wordt
geroepen om iets of iemand te
eren en te danken
Moedjahedien: Arabisch voor
‘strijder’
Simba: het hoofdpersonage uit
THE LION KING
P 4 P 5

Over de
regisseur en
de productie
Over de regisseur
Chris Morris is in Groot-Brittannië
een fenomeen. Op radio en
televisie zorgen zijn humoristische
programma’s al 20 jaar voor
controverse. Op BBC-radio liep
vanaf eind jaren ’80 de CHRIS
MORRIS SHOW. Zijn tv-carrière
begon in 1994 met THE DAY TO-
DAY (BBC 2), een historische parodie
op nieuwsprogramma’s, die
beschouwd wordt als het beste
Britse comedy-programma van
de jaren ’90. Op Channel 4 parodieerde
hij vanaf 1997 reportagemagazines
met het programma
BRASS EYE.
Maar niet iedereen vindt zijn
programma’s even grappig. Eén
aflevering van BRASS EYE over
pedofielen (en vooral over de
manier waarop pedofielen tegenwoordig
door de media behandeld
werden) werd door de
tabloidpers omschreven als “de
walgelijkste tv-uitzending ooit.”
Na deze aflevering dienden meer
dan 2000 kijkers een klacht in bij
Channel 4, en was Morris volgens
The Daily Mail “de meest gehate
man op tv.”
In België is Chris Morris misschien
nog het meest gekend als
het gastpersonage Denholm uit
de Canvasreeks THE IT CROWD.
FOUR LIONS is zijn filmdebuut.
Om een goed beeld te krijgen van
Chris Morris’ radio- en tv-werk,
snuffel je best eens op youtube.
com. Enkele tips:
• Chris Morris - The Day Today
- War
• The Day Today - September
11th
• Brass Eye clip from 2001 Pedo
Special

Over de productie
FOUR LIONS ging in première op
het Sundance Filmfestival 2010.
Vóór de aanwezigen de film te
zien kregen, nam een nerveuze
en vermoeide Chris Morris even
het woord: “Als je vier jaar aan
een film hebt gewerkt, heb je de
meeste tijd als fictie ervaren. Je
zegt wel tegen iedereen dat je een
film aan het maken bent, maar
daar is absoluut geen bewijs
voor. Je hebt geen geld, je hebt
geen acteurs, je bent zowat al
het contact met je vrienden kwijt,
je bent eigenlijk alles kwijt. Vanavond
brengen jullie, ons publiek,
ons terug uit dat onaangename
zwarte gat. Waarvoor dank!”
se premier was. Of enkele jonge
wannabe-terroristen die hun ouders
wijsmaakten dat ze voor de
Britse veiligheidsdienst werkten
om hun reis naar Pakistan te kunnen
verklaren. Morris: “Of ken je
die vliegtuigkaper van 11 september
nog, die op de vliegschool
zei: ‘Luister, ik moet alleen leren
opstijgen en vliegen, ik hoef niet
te leren landen.’ Dat geloof je toch
niet!”
Twee jaar research
Voor hij aan het scenario begon,
interviewde Morris twee jaar
lang terrorisme-experts, politieagenten,
medewerkers van
geheime diensten, imams en andere
moslims.
Het idee van FOUR LIONS was
inderdaad meer dan vier jaar eerder
ontstaan, toen Morris een
boek aan het lezen was over terrorisme.
Er stond onder meer een
verhaal in over een groep terroristen
die een groot schip wilden
bombarderen met een boot vol
explosieven. Maar ze hadden zo
veel explosieven in hun bootje
geladen dat het begon te zinken.
Hun plan viel letterlijk in het water.
Morris: “Ik kreeg spontaan de
slappe lach. Ik kon niet ophouden
met lachen.”
Morris ontdekte nog meer van dat
soort incidenten. Zoals een groep
terroristen die de Canadese premier
wilde neerschieten, maar
vergat wie nu precies de Canade-
Chris Morris: “Als ik iets niet wist,
dacht ik dat het beter was om uit
mijn kot te komen en op zoek te
gaan naar antwoorden. Ik had hulp
nodig van verschillende soorten
mensen. Gaandeweg had ik een
netwerk opgebouwd van vrienden
en contactpersonen met heel
uiteenlopende specialiteiten. Zij
hielpen mij dan weer in contact
te komen met geheime diensten,
imams etc. Ze werden mijn ‘gidsen’.
Enkelen werden permanente
leden van de crew en hielpen met
elk aspect van de productie. De
film zou gewoon niet mogelijk geweest
zijn zonder hen.”
Hoewel je het misschien niet zou
verwachten, zijn heel wat gebeurtenissen
uit de film gebaseerd op
waargebeurde feiten. Het gesprek
tussen Barry en Omar over een
mogelijke aanslag op een moskee
komt bijvoorbeeld uit een door de
geheime dienst afgeluisterd gesprek.
Ook ontdekte Morris dat de
favoriete film van heel wat extreme
moslims THE LION KING was.
“Eerst snapte ik dat niet, maar
uiteindelijk begreep ik dat THE
LION KING een heel eenvoudig
verhaaltje vertelt over goed versus
kwaad. En die kerels denken
dat ze aan de goede kant staan.”
Twee jaar geld zoeken
Ook het geld zoeken koste tijd.
Heel wat producenten vonden het
idee te controversieel.
Chris Morris: “Het meest frustrerende
waren de producenten die
beweerden dat ze geen schrik
hadden van het onderwerp, om
dan op het laatste moment van
gedacht te veranderen of plots
eisten dat ik het scenario zou herschrijven.”
P 8 P 9

Begin 2009 besloot Film Four de
film te financieren. De opnames
vonden plaats in de zomer van
2009, in en rond Sheffield, dezelfde
stad waar ook THE FULL
MONTY werd opgenomen.
Stereotypen
Morris was bang dat zijn personages
stereotypen zouden zijn die
het clichébeeld van moslims als
terroristen zouden bevestigen.
Om zeker te zijn dat de film de
moslimgemeenschap niet tegen
de borst zou stoten, liet hij het scenario
lezen door zoveel mogelijk
mensen van allerlei strekkingen.
Onder meer ook door Moazzam
Begg, de man die drie jaar lang
gevangen zat in Guantanamo. (Hij
vond er niets beledigends aan, behalve
dan dat de personages nogal
veel vloekten.)
Maar is Chris Morris als blanke
Brit eigenlijk wel de juiste persoon
om een komedie te maken
over mensen uit de Brits-Pakistaanse
moslimgemeenschap
Chris Morris: “Ik weet het niet.
Dat heet tegenwoordig Paksploitation:
al die films en tv-series
gemaakt door blanke regisseurs,
schrijvers en producenten over
verplichte huwelijken of eremoord
in de islam. En ik werd er ook mee
geconfronteerd toen acteurs audities
kwamen doen. Steeds opnieuw
excuseerden ze zich voor
hun baard, ‘maar ik speel nu de
geradicaliseerde broer in een tvfilm’
of ‘ik moet dit dragen want
straks heb ik nog een andere auditie
voor een terroristenrolletje.’”
“Ik was me heel bewust van dit
probleem, en wou dit soort stereotypen
echt vermijden. Daarom
concentreert de film zich vooral
op de gelijkenissen tussen mensen.
De gebreken en de tekortkomingen
van de personages zijn
heel herkenbaar, of je nu moslim,
katholiek of joods bent. Als je
vergeet dat die kerels terroristen
zijn, zijn ze eigenlijk heel gewone
mensen, en dat is niet hoe moslims
doorgaans in beeld komen.”
Protest
Het protest tegen de film kwam
uiteindelijk niet van de moslimgemeenschap,
maar van de slachtoffers
van de aanslagen van 7
juli 2005 in Londen. In de week
voor de Britse release van de film,
vroegen ze bioscopen om de film
te boycotten.
Graham Foulkes, wiens 22-jarige
zoon bij de aanslagen in Londen
was overleden: “Alle feiten
doen erg denken aan de aanslag
in Londen. Dat is geen parodie
meer, en ook geen satire over
terroristen. Dat is munt proberen
te slaan uit een specifieke terroristische
aanslag.”
Maar uiteindelijk waren deze uitspraken
gebaseerd op fragmenten
die ze op internet hadden gevonden,
en niet op de film zelf.
Toen de film effectief in de zalen
kwam, stierf het protest een stille
dood.
Vragen
Zou de titel FOUR LIONS een
verwijzing kunnen zijn naar THE
LION KING Waarom wel
Waren er voor jou bezwaarlijke
scènes in FOUR LIONS Grappen
die getuigen van slechte smaak
Begrijp je dat er protest kwam van
mensen die familieleden hadden
verloren tijdens de terroristische
aanslag in Londen op 7 juni 2005
Hou zou jij reageren op deze film
Vind je FOUR LIONS een racistische
film
P 10 P 11

Reacties
verzamelen
Het verlaten van de zaal
Vlak na de vertoning wil je vaak je eerste indrukken kwijt. Je hoeft niet
onmiddellijk dieper in te gaan op de bedenkingen van iedereen, laat de
leerlingen gewoon even ‘stoom aflaten.’
Daarbij kunnen enkele eenvoudige vragen helpen:
• Vond je het een goede film Waarom (niet)
• Welk moment uit de film is je het meest bijgebleven Welke scène
zal het langst in je herinnering blijven
• Zou je de film aanraden aan je vrienden Aan je ouders Waarom
wel/niet
• Met welk gevoel bleef je achter in je bioscoopzetel
• Werden er dingen verteld waar je meer over wil weten
• Weet je nog wat het allereerste beeld van de film was En het laatste
• Wat vond je het sterkste aan deze film
• Waardoor bleef je geboeid
• Was er iets wat je minder goed vond
• Was er iets wat je niet begreep
P 13

Filmbespreking
in de klas
Je kan FOUR LIONS al grondig bespreken op basis van deze drie vragen:
• Inhoud: Wat is voor elk van de personages de motivatie voor het plegen
van een terroristische aanslag
• Vorm: Wat kan je vertellen over de humor in deze film
• Beleving: Had je voor de film al een beeld van een terrorist voor ogen
Heeft deze film dat beeld veranderd
Verder in deze lesmap gaan we dieper in op deze vragen, en vormt elke
vraag het uitgangspunt voor een apart hoofdstuk.
Uitwerking
Verdeel de klas in drie groepen en laat elke groep afzonderlijk discussiëren
rond één vraag. Gebruik daarvoor de fiches achteraan elk hoofdstuk
en deel ze uit per groep. Je kan de fiches eventueel bij de bespreking op
groot scherm projecteren. Je vindt de fiches op pagina’s 22, 30 en 36.
Je kan de drie groepen laten doorschuiven, zodat iedereen alle onderwerpen
behandelt, of je kan op het einde van de les elke groep een korte
samenvatting laten geven van hun bevindingen.
P 14 P 15

De motivatie
van de
personages
Omar
Omar is ‘the leader of the gang.’
Maar hij is ook een vader, een
liefhebbende echtgenoot, en een
toffe collega (als bewaker in een
shoppingcentrum). Hij ziet zichzelf
vooral als een soldaat in een
wereldwijde oorlog en wil een
waardig lid zijn van het leger van
moslims om “het zwaard te heffen
en er de hemel mee te raken.”
Hun terroristische aanslag moet
een stempel drukken op de geschiedenis
en weergalmen over
de eeuwen heen. Daarbij krijgt hij
de volledige steun van zijn vrouw
Sophia, die Omar zelfs moed inspreekt
als hij het niet meer ziet
zitten. Omar heeft zijn plan ook
aan zijn zoon uitgelegd via de personages
uit THE LION KING. Zijn
zoon begrijpt wat Omar wil doen
en heeft het volledig aanvaard.
Zijn motivatie
voor de aanslag
Er zijn verschillende momenten
in de film waaruit blijkt dat Omar
het Westen beschouwt als een
goddeloos, kapitalistisch en consumptiegericht
oord van verderf.
Een plek die het verdient om vernietigd
te worden. Maar zijn echte
motivatie komt misschien nog het
best tot uiting in dat ene zinnetje
dat hij zich terloops laat ontglippen:
“Mijn neef Faz is gestorven
toen hij een moskee verdedigde
in Bosnië.” De manier waarop hij
dit zegt, doet een groot, onverwerkt
verdriet vermoeden.
P 17

Barry
De Britse tot
de islam bekeerde
Barry
noemt
zichzelf trots
Azzam Al
Brittani (Azzam
de Brit,
naar de beruchte Al Qaidawoordvoerder
Azzam de Amerikaan),
en is vastbesloten om ten
strijde te trekken tegen de wereld!
Of ze nu joods, katholiek of gematigde
moslims zijn, Barry haat alles
en iedereen die anders denkt
dan hij. Verder is hij betweterig,
dom, agressief, jaloers, machtsgeil,
wraakzuchtig, sadistisch en
vastbesloten om een aanslag te
plegen op een moskee “om de
moslims te radicaliseren.” Hebben
we dom al vermeld
Zijn motivatie
voor de aanslag
De film geeft geen hints naar een
achterliggende reden voor zijn
haat. We hebben ook geen idee
waarom hij zich ooit tot de islam
heeft bekeerd. Wat we wel te zien
krijgen is zijn drang naar sadisme.
Hij laat Waj in zijn eigen mond
pissen en laat Hassan een boon
in zijn gat steken. Op het einde
brengt hij Hassan tot ontploffing
met een fijn sadistisch glimlachje
op het gelaat. Waarschijnlijk
is het er hem vooral om te doen
om dood en verderf te zaaien.
Het doet er niet toe waarom. Dat
hij zichzelf daarbij tot ontploffing
moet brengen heeft hij daar wel
voor over.
Waj
Waj doet zijn
best om te
snappen wat
er allemaal
rond hem
gebeurt, maar
zonder veel resultaat.
Het heeft al- lemaal
iets te maken met de jihad en de
consumptiemaatschappij, maar
wàt precies, weet hij niet. Toch
is hij meer dan alleen maar dom.
Hij is ook het geweten van de
bende. Als enige twijfelt hij eraan
of een aanslag wel zo rechtvaardig
is. Het voelt verkeerd aan.
Waj blijft twijfelen tot op het allerlaatste
moment. Vlak voor hij
zich tot ontploffing brengt, zegt
hij: “Sorry mannen, ik weet niet
echt waar ik mee bezig ben.”
Zijn motivatie
voor de aanslag
Als de politie Waj vraagt waarom
hij dit doet, antwoordt Waj met:
“Rubber Dinghy Rapids.” (“De
snelle rubberbootjes”). Het is zijn
favoriete attractie in het Britse
pretpark Alton Towers (‘Congo
River Rapids’). Omar heeft hem
immers de hemel en aarde uitgelegd
aan de hand van de metafoor
van een pretpark. Het leven is in
de rij aanschuiven voor een attractie,
het paradijs is de attractie
zelf. En Waj kan niet wachten om
eindelijk nog eens op die snelle
rubberbootjes te zitten, voor eeuwig
en altijd.
Zie ook het youtube-filmpje Four
Lions - Alton Towers Rubber Dingy
Rapids (Funny)
Faisal
Hij mag dan
niet al te
slim zijn,
Faisal lijkt
lang de enige
die beseft dat
ze uiteindelijk
zullen sterven. Hij heeft
alleszins het meeste schrik voor
de dood en probeert dat een paar
keer duidelijk te maken aan zijn
makkers. Zonder succes. Maar
het is nogal dringend, want wie
gaat er voor zijn demente vader
zorgen als hij er niet meer is Helaas
is het net Faisal die als eerste
sterft (als hij per ongeluk over een
schaap struikelt).
Zijn motivatie
voor de aanslag
De acteur die Faisal vertolkt,
Adeel Akhtar, heeft zijn eigen theorie
waarom Faisal meedoet: “Faisal
is iemand die staat te wachten
tot iemand hem zegt wat hij moet
doen. Zijn onmiddellijk doel is om
zijn demente vader te verzorgen,
maar volgens mij is het voor hem
belangrijker om tot een groep te
behoren dan uit te vissen waarom
die groep eigenlijk samen is, en
waartegen ze eigenlijk vechten.”
Hassan
Hassan is de
jonge gast,
de speelvogel
die houdt
van rappen,
videospelletjes,
muziek, en die vooral
cool wil zijn. En bestaat er eigenlijk
iets dat nog cooler is dan een
zelfmoordterrorist Hij wordt bij
de groep betrokken door Barry
(die hij ontmoet tijdens een debat
over de multiculturele samenleving),
en net daarom wordt hij
door de echte leider Omar nooit
echt serieus genomen. Hij blijft
de hele film door de buitenstaander.
Zijn motivatie
voor de aanslag
Als Hassan alleen is, verbeeldt hij
zich dat hij zijn vroegere lerares
voor mediastudies bedreigt: “Eat
that! Eat that you fuckin…” Alsof
Hassan met de aanslag wraak wil
nemen op iedereen die hem ooit
eens heeft beledigd of persoonlijk
onrecht heeft aangedaan. Tot hij
P 18 P 19

eseft dat een zelfmoordterrorist
ook effectief zelfmoord pleegt. Hij
heeft zijn clownspak en bommen
al aan als hij zich bedenkt en naar
een agent rent met de woorden:
“Help, ik ben per ongeluk een zelfmoordterrorist!”
(Maar hij wordt
dan met opzet tot ontploffen gebracht
door Barry).
Fiche voor
de leerlingen
Op de volgende pagina vind je een
fiche voor de leerlingen. Daarop
staan een aantal trefwoorden,
citaten en vragen over dit hoofdstuk.
Je kan deze fiche gebruiken
als leidraad tijdens de bespreking
van dit hoofdstuk.
P 20 P 21

Waarom ze het doen.
De motivatie van de personages
Omar
Barry
Waj
Faisal
hassan
Welk citaat of trefwoord past bij
welk personage
• “I’m the most Al Qaida one
here.”
• “I use different voices every
time I go in.”
• ‘The leader of the gang.’
• “Help, ik ben per ongeluk een
zelfmoordterrorist!”
• “Mijn neef Faz is gestorven
toen hij een moskee verdedigde
in Bosnië.”
• “Rubber Dinghy Rapids.”
(“De snelle rubberbootjes”)
• “Sorry mannen, ik weet niet
echt waar ik mee bezig ben.”
• Acteur Adeel Akhtar: “Volgens
mij is het voor hem belangrijker
om tot een groep
te behoren dan uit te vissen
waarom die groep eigenlijk
samen is, en waar ze eigenlijk
tegen vechten.”
• Azzam Al Brittani (Azzam de
Brit, naar de beruchte Al Qaida-woordvoerder
Azzam de
Amerikaan)
• De buitenstaander.
• De speelvogel
• Een liefhebbende echtgenoot
• Een toffe collega
• Favoriete film: THE LION
KING
• Het geweten van de bende.
• Hij doet zijn best om te snappen
wat er allemaal rond hem
gebeurt, maar zonder resultaat.
• Of ze nu joods, katholiek of
gematigde moslims zijn, hij
haat alles en iedereen die anders
denkt dan hij.
• Betwijfelt of een aanslag wel
zo rechtvaardig is.
• Vader
• Wie gaat er voor zijn demente
vader zorgen als hij er niet
meer is
• Wraak nemen op iedereen die
hem ooit heeft beledigd
Vragen
Worden de personages in FOUR
LIONS niet te sympathiek weergegeven
Had je op het einde van de film
medelijden met Omar Waarom
wel of waarom niet
Voor welk personage had je het
meeste sympathie Voor wie het
minst Waarom

Focus op
humor
Co-scenarist Sam Bain: “Als je het
onderwerp terrorisme wat nader
bekijkt zie je veel mogelijkheden
om er de spot mee te drijven: het
bombastische, de ambitie, de incompetentie,
de alfamannetjes,
groepsdynamiek, minderwaardigheidscomplexen,
en al die
bitterheid die je krijgt als idealen
botsen met het echte leven – kortom,
een schat aan dankbare onderwerpen
voor een komedie.”
Dat brengt ons bij de vraag waarom
dat dankbare onderwerpen
zijn En wat is humor eigenlijk
Waarom lachen we met bepaalde
grappen en met andere niet
We vinden voorbeelden van verschillende
soorten humor die in
FOUR LIONS aan bod komen, en
zoeken naar het geheim van een
goede grap.
Satire
In dit hoofdstuk geven we aan de
leerkracht een longlist met grappige
scènes mee uit de film, telkens
gekoppeld aan een bepaalde
vorm van humor. Je kan deze
info gebruiken als aanvulling bij
een discussie.
Chris Morris: “Ik haat fuckin’ satire.
Wat is dat eigenlijk Het is een
irritant woord dat impliceert dat ik
mij zou beperken tot een bepaalde
vorm van grap. Maar ik vind
satire zo ontzettend saai. Als je
als komiek niet van plan bent om
voorbij de grenzen van de satire te
gaan, bespaar je dan de moeite.”
P 25

Maar of Chris Morris het nu graag
hoort of niet, toch kan je FOUR
LIONS nog het best omschrijven
als een satire. De satire of het
hekeldicht was in oorsprong
een dichtgenre bij de Romeinen,
waarin de spot werd gedreven met
de zwakheid van een persoon of
een gebrekkige maatschappelijke
toestand. De satire heeft dus
niet enkel de bedoeling de lezer
te vermaken, maar wil daarbij
ook kritiek uitbrengen op iets of
iemand.
Een satire hoeft niet noodzakelijk
zo’n controversieel onderwerp te
hebben als FOUR LIONS. Andere
filmvoorbeelden van satire zijn
THE TRUMAN SHOW (1998), THE
BIG LEBOWSKI (1998), THE GRE-
AT DICTATOR (1940), DR. STRAN-
GELOVE (1964), LIFE OF BRIAN
(1979) en BORAT (2006).
Bovendien is het niet juist dat satire
zich beperkt tot één vorm van
humor. Ook FOUR LIONS maakt,
net zoals de meeste komedies,
gebruik van zowat alle vormen
van humor.
Slapstick of situatiehumor:
Omar wil een vliegtuig neerschieten
met een bazooka, maar de
bom komt er langs de verkeerde
kant uit en hij bombardeert per
ongeluk zijn collega-strijders.
Karakterhumor
Om het buurmeisje uit hun appartement
weg te jagen, moeten
Omar en zijn bende snel een
smoes bedenken. Ze zeggen dat
ze homoseksueel zijn, en dat is
vooral voor de extremistische
Barry een beproeving.
Taalhumor:
Waj: “I think I’m confused, but I’m
not sure!” (“Ik denk dat ik in de
war ben, maar ik ben niet zeker.”)
Parodie:
De film bevat verschillende parodieën
op de video’s van jihadstrijders.
Absurde humor:
Om niet opgespoord te kunnen
worden, eten de terroristen hun
simkaart op.
Ironie:
Het enige personage dat Omar
probeert te overtuigen om geen
aanslag te plegen, is een man die
veel fundamenteler met zijn geloof
bezig is dan Omar zelf, en die
niet samen met een vrouw in één
en dezelfde kamer wil verblijven.
Sarcasme:
Volgens Omar heeft Barry laatst
een taart gebakken in de vorm
van de twin towers en ze op 11
september afgezet aan de ingang
van een synagoge. Een behoorlijk
sarcastische stunt.
Cynisme:
Een hoge ambtenaar tegen de
pers: “De studie heeft uitgewezen
dat de politie wel degelijk de
juiste man heeft neergeschoten,
maar, voor zover ik op de hoogte
ben, is de verkeerde man ontploft.
Is dat duidelijk”
Galgenhumor of
zwarte humor:
Barry verslikt zich terwijl hij explosieven
op zijn borst draagt.
Een man komt hem helpen,
grijpt hem rond de borst, wil het
Heimlich-manoeuvre toepassen…
waarna ze beiden ontploffen.
In het kort:
ironie - sarcasme - cynisme
Ironie is bedekte, milde spot, men
zegt bijvoorbeeld het tegenovergestelde
van wat men bedoelt.
Sarcasme is sterker: bijtende spot
(sarcasme kan gebruik maken
van ironie, maar ironie kan geen
gebruik maken van sarcasme).
Cynisme duidt op een sceptische
houding tegenover de goedheid
van de mens.
Het is grappig,
omdat het waar is
Heel wat professoren, filosofen,
psychologen hebben al geprobeerd
om te verklaren waarom we
bepaalde dingen grappig vinden.
Vroeger dacht men dat we lachen
om dingen die raar, ongewoon
en onverwacht zijn, maar tegenwoordig
denkt men daar anders
over: we lachen net om dingen
die herkenbaar en waar zijn.
Eén van de beroemdste uitspraken
van het tekenfilmfiguurtje
Homer Simpson is: “It’s funny
‘cause it’s true”. Homer was niet
de eerste die dit verband legde
tussen humor en waarheid. De
schrijver George Bernard Shaw
zei in het begin van de vorige
eeuw: “Mijn manier om grappen
te maken bestaat daarin dat ik de
waarheid zeg. Want dat is nog
altijd de grappigste zaak ter wereld.”
Ook in FOUR LIONS gingen de
scenaristen steeds op zoek naar
de waarheid achter hun ideeën.
Sam Bain: “Iedere keer als we ons
iets teveel lieten gaan, stelden
we ons steeds dezelfde vraag: in
hoeverre is deze situatie waarheidsgetrouw
En om daar een
antwoord op te vinden konden we
terugvallen op de diepgaande research
van Chris: juridische transcripten,
krantenartikels, boeken,
beelden, interviews etc.”
P 26 P 27

Fiche voor
de leerlingen
Op de volgende pagina vind je
een fiche voor de leerlingen met
citaten, vragen en stellingen die
je kan gebruiken om dit hoofdstuk
te bespreken, of de discussie op
gang te brengen. Er worden ook
enkele scènes uit de film besproken.
Hieronder vragen we ons af
waar de waarheid zit in die scènes.
Scene 1:
De nepzelfmoordenaar
Waar zit de waarheid
Voor hij zijn bommen laat zien,
schreeuwt Hassan naar het publiek:
“Jullie denken dat we allemaal
zelfmoordterroristen zijn!
Als je iemand als mij ziet, denk
je ‘zelfmoordterrorist’, niet Dus
als je mij als zelfmoordterrorist
behandelt, waarom zou ik er dan
geen worden” Is dit een juiste redenering
Zijn er jongeren die zo
denken, denk je
Scene 2: de dood van Faisal
Waar zit de waarheid
Op dit moment begin je net wat
sympathie met deze mannen te
krijgen, en lijkt FOUR LIONS een
leuke, vrijblijvende komedie. Maar
het gaat hier wel degelijk om zelfmoordterroristen
die een gevaar
zijn voor de maatschappij en voor
zichzelf. Met deze scène word je
daar nog eens aan herinnerd.
Scene 3:
Waj heeft bedenkingen.
Waar zit de waarheid
Welke overtuigingskracht is er
nodig om iemand zo ver te krijgen
dat hij zichzelf opblaast Zijn alle
zelfmoordterroristen overtuigd
van hun gelijk Of hebben ook zij
twijfels En hoe worden ze dan
over de streep getrokken Vind je
het geloofwaardig dat zelfs terroristen
twijfelen aan hun gelijk Of
zit in deze scène geen waarheid
Scene 4:
is een ‘wookiee’ een beer
Waar zit de waarheid
Sluipschutters moeten snel beslissen
en handelen. Eén seconde
kan het verschil maken tussen
leven en dood. Als ze de juiste
beer neerschieten, redden ze
honderden levens. Doden ze de
verkeerde, dan hebben ze een onschuldige
vermoord. Vond je deze
situatie geloofwaardig Hoe zou
je zelf reageren
Suggestie
Je kan de discussie inleiden met
het filmpje Stand-up: Kristien
Hemmerechts kan er niet om lachen
op de videozone van deredactie.be.
Daarin komen er enkele
controversiële fragmenten aan
bod uit Vlaamse comedyshows.
P 28 P 29

De humor in
FOUR LIONS
Vragen
Vond je deze scènes grappig
Waarom wel of waarom niet
Welk soort humor steekt er in
deze scènes
“Mijn manier om grappen te maken
bestaat daarin dat ik de waarheid
zeg. Want dat is nog altijd de
grappigste zaak ter wereld.” (George
Bernhard Shaw)
Scene 1: De nepzelfmoordenaar
Deze scène staat op youtube.com
onder de titel 4 Lions 2010 Rap
scene.
Tijdens een publiek debat over
moslims in de westerse maatschappij,
staat er in het publiek
een jonge man op met bommen
om zijn lijf (Hassan). Als hij ze
tot ontploffing brengt, blijken
het nepbommen te zijn. De man
kijkt verbaasd naar de paniek in
de zaal, en zegt verontwaardigd:
“Wat! Oooh! Gewoon omdat ik
een moslim ben, dacht je dat dit
echt was!
Scene 2:
de dood van Faisal
Deze scène staat op youtube.com
onder de titel Four Lions (Accidental
Suicide).
Faisal, de gebaarde medebroeder
die eigenlijk niet wil sterven, rent
met zware explosieven over de
weide, terwijl hij luid wordt aangemoedigd
door zijn vrienden.
Tot Faisal valt en letterlijk ontploft,
samen met een schaap dat
te dicht bij hem in de buurt staat.
Scene 3: Waj
heeft bedenkingen
Terwijl ze zich omkleden heeft de
niet al te snuggere Waj bedenkingen.
Omar blijft er maar op hameren
dat hij zijn hart moet volgen.
Maar dat blijkt net het probleem:
zijn hart zegt dat terrorisme verkeerd
is. Omar krijgt Waj uiteindelijk
weer op het ‘juiste’ spoor door
hem voor te liegen dat de duivel
zijn verstand en zijn hart ‘van
plaats heeft verwisseld.’
Scene 4: is een
‘wookiee’ een beer
Deze scène staat op youtube.com
onder de titel Is a wookie a bear
Enkele sluipschutters van de Britse
veiligheidsdienst krijgen de opdracht
om een als beer vermomde
terrorist neer te schieten. De eerste
sluipschutter schiet een beer neer,
maar het is geen echte beer, het is
een ‘Wookiee’ (een ruimtewezen
uit STAR WARS). Er ontstaat een
absurde discussie: is een Wookiee
nu wel of niet een beer
Mag je hier om lachen
Welke scène uit de film vond je eigenlijk
te grof
Stellingen
Iedereen mag altijd met alles lachen.
Lachen is gezond.
Choqueren om te choqueren is
gewoon slechte humor.
Het is niet omdat ik moet lachen
met racistische moppen dat ik
een racist ben.
Ik kan enkel lachen met harde humor.

Beeldvorming
van
‘de terrorist’
Aanval op het
clichébeeld
Sinds de terreuraanslagen van 11
september 2001 is het stereotiepe
beeld dat de media ophangen van
de moslimterrorist een gevoelig
onderwerp. Maar waaruit bestaat
dat clichébeeld eigenlijk
De moslimterrorist wordt vaak
voorgesteld als een duivels en
ziek persoon die zoveel mogelijk
leed en pijn wil veroorzaken. Vaak
wordt hij ook gezien als bijzonder
goed georganiseerd, als iemand
die veel tijd doorbrengt met het
plannen van zijn acties, en die op
alle mogelijke situaties kan anticiperen.
Extreme geheimhouding,
discrete onderduikadressen, en
altijd de autoriteiten een stapje
voor. Waar we meestal niet aan
denken is dat ook een zelfmoordterrorist
een liefdevol gezin kan
hebben, een echtgenote, kinderen,
en een normale job.
Chris Morris zet dit soort stereotype
op zijn kop. Omar, Waj, Barry,
Faisal en Hassan zijn net het
tegenovergestelde. Ze zijn ontzettend
dom, hebben geen idee waar
ze mee bezig zijn, en ze zijn vooral
bezig met elkaar te verwijten en te
beledigen. Bovendien hebben ze
ook een hoog knuffelgehalte en
winnen zo moeiteloos onze sympathie.
Welk beeld is nu het meest realistisch
In 2005 maakte regisseur Hany
Abu-Assad de film PARADISE
NOW over zelfmoordterroristen in
de streek rond Palestina en Israël.
Ook hij deed grondige research
en hij kwam tot de conclusie dat
we eigenlijk niet van een bepaald
type terrorist kunnen spreken:
“De research toonde verrassend
genoeg aan dat het fenomeen terrorist
niet in één beeld te vatten
is. Het kan iedereen zijn, of die nu
slim of dom, jong of oud, man of
P 33

vrouw is. Eén vast profiel vind je
niet. Wel hebben ze allemaal één
of andere traumatische ervaring
gehad met het politiek en maatschappelijk
systeem, en voelen ze
zich ontzettend machteloos. Die
machteloosheid is volgens mij
het grootste gevaar. Het zorgt er
voor dat mensen zich laten overtuigen
om zoiets te doen.”
Humaniseren
van de duivel
Zowel PARADISE NOW als FOUR
LIONS vragen het publiek om mee
te leven en sympathie te hebben
met zelfmoordterroristen. In beide
films lukt dat nog ook. FOUR
LIONS eindigt met de dood van
de belangrijkste personages. Eén
na één sterven ze een hilarische
dood. En hoewel het eigenlijk wel
grappige scènes zijn, word je er
ook stil van. De personages zijn
zodanig sympathiek dat je hun
dood echt betreurt. Ook al hebben
ze hun dood zelf gezocht, en zouden
we eigenlijk meer medelijden
moeten hebben met het schaap,
de agent, of de restaurantuitbater
die het leven laten omdat ze toevallig
in de buurt zijn.
Is dit niet gevaarlijk Is dat niet het
ultieme bewijs dat FOUR LIONS
een te positief beeld geeft van de
zelfmoordterrorist Zowel PARA-
DISE NOW als FOUR LIONS kregen
de kritiek dat ze zelfmoordterroristen
zouden ‘humaniseren.’
Hany Abu-Assad verdedigde zich
toen als volgt: “Mijn antwoord is
heel simpel. Het zijn mensen. Of
we dat nu willen of niet. Bovendien
is het een teken van onmacht
als je zulke mensen tot duivels
uitroept. Het humaniseren van je
vijand is het bewijs van een sterk
standpunt. Als je ze niet aankunt,
ga je zeggen dat ze duivels zijn - of
heiligen. Ik ben sterk genoeg om
deze mensen te humaniseren. Ik
kan ze aan, en behandel ze ook als
mensen in de film.”
Abu-Assad: “Ik denk dat Francis
Ford Coppola met zijn film THE
GODFATHER de maffia ook niet
heeft zitten goedpraten. Hij keek
naar de maffia, net zoals ik kijk
naar het fenomeen terrorisme:
met een vergrootglas. Je kijkt
naar een realiteit die bestaat, dus
als je er een film over maakt hoef
je die ook niet goed te praten.”
Wat vind jij
Fiche voor
de leerlingen
Op de volgende pagina vind je
een fiche voor de leerlingen met
een aantal trefwoorden, vragen
en opdrachten over dit hoofdstuk.
Je kan deze fiche gebruiken
om dit hoofdstuk te bespreken in
de klas.
P 34 P 35

Beeldvorming
van
‘de terrorist’
Het stereotiepe beeld dat de media
ophangen van de moslimterrorist
versus de realiteit
• Altijd een stapje voor op de
autoriteiten.
• Angstaanjagend
• Bijzonder goed georganiseerd,
• Discrete onderduikadressen,
• Een liefdevol gezin
• Elkaar beledigen.
• Extreme geheimhouding,
• Hoog knuffelgehalte
• Met een normale job.
• Minutieuze plannen
• Ontzettend dom
VRAGEN
Welk beeld heb je van de moslimterrorist
Hoe stel je je die voor
Waar komt dat beeld vandaan
Welk beeld krijg je in FOUR LIONS
van een zelfmoordterrorist
Heeft FOUR LIONS je beeld veranderd
Is het gevaarlijk om een zelfmoordterrorist
te sympathiek
voor te stellen
Opdracht
Tik bij google-afbeeldingen het
woord ‘terrorist’ in en bekijk de
foto’s die je krijgt.
Wat zijn de gelijkenissen tussen
de foto’s
Kloppen die foto’s met het beeld
dat je van een terrorist hebt
Op hoeveel foto’s kan je er zeker
van zijn dat het hier werkelijk om
een terrorist gaat - en niet om een
gewone moslim

Als je deze film
goed vond…
Ook de volgende films gebruiken een serieus onderwerp (oorlog, religie,
massamoordenaars, kernwapens) in een hilarische komedie.
• BORAT (Larry Charles, 2006, VS)
• NO MAN’S LAND (Danis Tanovic, 2001, Bosnië en Herzegovina)
• C’EST ARRIVE PRES DE CHEZ VOUS (Rémy Belvaux, André Bonzel,
Benoît Poelvoorde, 1992, België)
• LIFE OF BRIAN (Terry Jones, 1979, Groot-Brittannië)
• MASH (Robert Altman, 1970, VS)
• DR. STRANGELOVE (Stanley Kubrick, 1964, VS)
• THE GREAT DICTATOR (Charles Chaplin, 1940, VS)
P 39

Bibliografie
• Four Lions Press File, Paradiso Filmed Entertainment, Groot-
Bijgaarden 2010
• Lesmap Paradise Now, Lessen in het Donker, Brugge, 2007
• ADAMS, S. “Chris Morris” in: The A.V. Club, 4 november 2010
• BROOKS, X. “Chris Morris: ‘Bin Laden doesn’t really do jokes’” in:
The Guardian, 1 mei 2010
• MARTIN, M. “A Comedy About Terrorists”, in National Public
Radio, 12 november 2010
• MOATS, D. “Chris Morris Announces Jihad Film Needs Money” in:
The Quietus, 13 oktober 2008
• ROBERTS, G. “Wannabe suicide bombers beware: Chris Morris
movie gets go-ahead” in: The Independent, 6 januari 2009
• TAYLOR, E. “‘Four Lions’: Al-Qaida In Clown Suits”, in: National
Public Radio, 1 november 2010
• WILKINSON, A. “Roaring into controversy” in: Eye For Film (10
mei 2011)
Online lesfiches
Een online lesfiche voor de leerlingen met fragmenten, extra beeldmateriaal
en weetjes over de film vind je op de website
http://www.filmfiches.be
Je vindt ook fiches voor de leerlingen in deze lesmap op pagina’s 22, 30
en 36.
P 41