little BlacK SpiderS - Lessen in het donker

RegieenproductiePatrice ToyeDe films van Patrice Toye tonen dezoektocht van de personages naarzichzelf; de vlucht uit de werkelijkheidstaat daarbij vaak centraal.In 1998 maakte Patrice Toye metROSIE haar filmdebuut; ze wasdaarmee de eerste vrouwelijkefilmregisseur van Vlaanderen. Indie film steelt de dertienjarigeRosie een baby en pleegt ze eenmoord, maar toch voel je dat Rosiegeen crimineel is. Toye toont haarvooral als een verward meisje datte snel moest opgroeien tussenvolwassenen die het ook allemaalniet precies weten. Net als LIT-TLE BLACK SPIDERS, liet PatriceToye zich voor ROSIE inspirerendoor de realiteit. De film ontstondnadat ze een documentaire hadgedraaid over jeugdige criminelemeisjes. ROSIE kende onmiddellijksucces in het festivalcircuit vano.a. Berlijn en Toronto, en werd in12 landen uitgebarcht, waaronderde Verenigde Staten, Japan enFrankrijk.In haar tweede speelfilm, (N)IE-MAND (2008) ensceneert een veertigerzijn eigen dood en verdwijntnaar een paradijselijk eiland in deCaraïben om helemaal opnieuw tebeginnen. De film werd bekroondmet de NHK International FilmmakersPrize van het Sundance filmfestivalen genoot de persoonlijkesteun van Wim Wenders.LITTLE BLACK SPIDERS (2012) ishaar derde film.P 7

personagesOp de officiële site http://www.littleblackspiders.be/ vind je filmpjes,waar de personages zichzelfvoorstellen. Deze filmpjes zijnheel bruikbaar in de klas.Vraag de leerlingen bijvoorbeeldhet karakter en de persoonlijkeachtergrond van elk meisje te omschrijven,en bekijk vervolgens hetfilmpje. Klopt het filmpje met hetbeeld dat de leerlingen van eenbepaald meisje hadden? Of geefthet filmpje nieuwe inzichten?KatjaAls de 17-jarigeKatjabij de groepkomt is ze 28weken zwanger.Katjaheeft geenouders, ze groeide op in eenweeshuis. Door een uit de handgelopen verliefdheid met haar leraarGrieks, Guy Vriendts, raakt zezwanger en de zusters van haarschool besluiten dat ze zich besteen tijdje afzondert om de zwangerschapvlot te laten verlopen.Katja is dolgelukkig met de komstvan haar baby. Daardoor heeft zeeindelijk iets van zichzelf. Ze is erook vast van overtuigd dat ze samenmet Guy en de baby gelukkigzal zijn, of desnoods met debaby alleen. Tijdens haar verblijfbij de zusters wordt ze erg closemet Roxanne.Line Pillet studeerde aan het Conservatoriumvan Mechelen Dictieen Toneel en liep vervolgensschool aan het conservatorium vanHeist-op-den-Berg en de Kunsthumanioravan Hasselt. Sinds 2008P 10 P 11

studeert Line Woord aan het Lemmensinstituutin Leuven, waar zehaar eerste stappen op de plankenzette in o.a. volgende producties:Grote vis, Vier zusters, DagelijksBrood, De rest is stilte, Onschulden Scum. Line studeert af met devoorstelling Teer.Line Pillet vertelt over haar ervaringenop de set op het YouTubefilmpjeLine Pillet over ‘LITTLEBLACK SPIDERS’RoxanneRoxanne is 16en 34 wekenzwanger. Haaroerkatholiekeouders schamenzich overRoxanne enwillen dat ze het kind afstaat. Depassionele rebelse meid weetniet echt van wie het kind is en zehoopt dat ze na de zwangerschaphaar onbezonnen vrije leven terugkan oppikken.Charlotte De Bruyne volgt DRAMAaan het KASK (Hogeschool Gent).Sinds haar twaalfde is Charlotteactief bezig met theater. Zo speeldeze als tiener in Bella Donnadoor Larf!, Donkergroen en Standby me door Kopergietery. Ook inPubers bestaan niet/once and forall we gonna tell you who we areso shut up and listen (Kopergieteryi.s.m. Ontroerend goed) stondCharlotte mee op de planken. Verderspeelde ze mee in andere theaterstukkenvan Ontroerend Goed:Under the influence, The Smile offyour Face, A Game of You en AHistory of Everything (i.s.m. SydneyTheatre Company).Daarnaast heeft ze reeds tweeeigen voorstellingen gemaakt.XXXO creëerde ze samen metNathalie Verbeke. Comfort Boothmaakte ze i.s.m. Anemone Valckeen Britt BakkerCharlotte De Bruyne vertelt overde opnames op YouTube.com inhet filmpje Charlotte De Bruyneover het maken van ‘LITTLEBLACK SPIDERS’CeciliaCecilia is een35-jarige verpleegkundigedie toezichthoudt over demeisjes van dezolder. Ze verbleefer zelf in de jaren ’60 en zeheeft het nog steeds moeilijk methet feit dat ze haar zoontje heeftafgestaan. Hoewel ze medeplichtigis aan de kinderhandel, reageertze toch beschermend naarde meisjes toe – zij heeft het immershetzelfde meegemaakt.ZusterSimoneZuster Simoneis Zuster vande orde KindsheidJesu env e r a n t w o o r-delijk voor demeisjes op dezolder. Zij regeltde financiële en logistiekekanten en de adoptieproceduresvan de meisjes. Zij ontvangtook regelmatig kinderloze koppelsen stelt ze dan ‘discreet’ demoeder van hun (aanstaande)kind voor. Zuster Simone is hetbrein achter de georganiseerdekinderhandel. Voor haar hebbende meisjes geen rechten, geennaam en bestaan ze volgens haarpapieren niet. Het is treffend omte zien hoe ze van de naïviteit vande meisjes profiteert en hen hetadoptieformulier bij aankomstlaat tekenen. Eén handtekeningdie de rest van hun leven bepaalt.LiesbethLiesbeth is 17en werd zwangervan haarvriend Koen,een beroepsmilitair.Maar haardiepkatholiekeouders schamen zich voor hundochters zwangerschap. Liesbethzou het kindje graag houden, maardan zal ze moeten kiezen tussenhaar ouders en haar vriend. Ze iséén van de weinigen die haar kindwil houden. Haar vriend probeerthaar op te zoeken, maar hij wordtdoor Zuster Simone subtiel dedeur gewezen…SabineSabine is 17 jaaren 24 wekenzwanger. Ze isdikke maatjesmet de zustersen Cecilia. Haarzwangerschapwas een ongelukje, maar dankzijhaar welgestelde ouders wordt ditprobleem “opgelost”. Op de zolderdoet ze zich voor als leidster van deandere meisjes (zo eist ze de hoofdrolvan het toneelstuk op), maar ditwordt haar niet in dank afgenomen.P 12 P 13

ijzonderescènesHerinneren de leerlingen zich dezescènes nog? De scènes kun je opverschillende manieren interpreteren.Lijst zoveel mogelijk interpretatiesop. Er zijn geen fouteantwoorden.Het kuikentjevan de tuinmanKatja wordt rondgeleid door detuinman, en dan vinden ze toevalligeen klein kuikentje. De tuinmanneemt het liefdevol op, en zegtgelaten: “Dat kan niet overleven.Niet zonder zijn moeder.”Vragen• Herinner je je dit momentnog? Wat vond je van die scène?• Welke interpretaties kan je eraan geven?• Wat vertelt deze scène bijvoorbeeldover het thema vande film?• En hoe zit het met weeskindKatja? Is zij ook zo een kuikentje?• En wat is jouw mening? Kunnenkleine kuikentjes of baby’soverleven zonder hun moeder?P 19

De brandendeogen van JezusKatja is alleen op haar kamer als zeplots het schilderij van Jezus datboven haar bed hangt opmerkt:de ogen lijken te roken. Verbaasdpakt Katja het schilderij weg, endaarachter zit Roxanne te roken.Mysterie opgelost.Vragen• Herinner je je dit momentnog? Wat vond je van diescène?• Welke interpretaties kan je eraangeven?In verschillende interviews krijgtregisseur Patrice Toye de vraagwat dit toneelstuk precies betekent.Vragen• Herinner je je dit moment nog?Wat vond je van die scène?• Welke interpretaties kan je eraan geven?• Wat zegt dit bijvoorbeeld overde katholieke context van hetverhaal?• Verstoppen de meisjes zichvoor de ‘brandende ogen’ vanGod?• En wat als jij ongewenst zwangerwas? Zou je het iedereenvertellen of zou je geheimhouden? Waarom?Het mythischtoneelstukDe meisjes besluiten samen eentoneelstuk op te voeren gebaseerdop de Griekse mythe vande Minotaurus.Toye: “Een koning, een Minotaurusen de zeven maagden die geofferdworden. Ik vind die mythes eeneeuwige inspiratiebron. Het is vanalle tijden. Alles komt daar vandaanen alles keert terug. Ik vindhet ook een ode aan het oerverhaalen aan de archetypes. Zo’n Minotaurusstraalt nu eenmaal seks uit.En als ik nadacht over de vormwaarin ik dit verhaal wou gieten,werd ik geïnspireerd door het ideedat daar een bende jonge veulens,die vol hormonen zitten, en die eigenlijkin een soort vacuüm, helemaalafgesloten van de buitenwereld,‘speeltijd’ krijgen. Ze krijgentijd en ruimte om te spelen. Dat zagik als iets fantastisch. Veel meisjeswilden niet te lang stilstaan bij hetidee dat ze een kindje gingen krijgen.Het toneeltje spelen is eenmanier om dat zo lang mogelijk tevergeten. De film gaat mee in dieluchtbel. Tot we die op het eindegoed laten uiteenspatten.”Little blackspidersOndertussen ken je de titel van defilm al. Maar waarom heet de filmeigenlijk LITTLE BLACK SPIDERS?Vind je het een goede titel? Kan jezelf een andere (betere?) titel bedenken?De vraag waarom de film LITTLEBLACK SPIDERS heet werd ookaan enkele actrices en de regisseurgesteld.Actrice Inneke Nijssen (Zuster Simone):“Spinnen zijn zo onzichtbaar,en toch zitten ze overal in uwhuis. Zo is het met die meisjes: demensen wisten niet dat die er waren,maar ze zijn er wel.”Actrice Marjan De Schutter (Clara):“Als ik aan spinnen denk, denk ikautomatisch aan een zolder. Spinnenop zolder, net zoals die meisjeszich verstopten op een zolder.Maar voor mij zijn de LITTLEBLACK SPIDERS vooral de muizenissenin het hoofd van de meisjes.Harde, moeilijke, volwassengedachten, terwijl ze zelf eigenlijknog kind zijn en nog helemaal nietrijp voor zulke gedachten.”Patrice Toye: “Ik hoop dat de kijkerzich iets kan verbeelden bij de titel.Dat kan zijn: gevangen worden ineen web van de grote zwarte spin.Maar ook: die kleine zwarte spinnetjesdie je amper ziet en die zich ookgauw verbergen. Voor mij zijn deLITTLE BLACK SPIDERS die nonnetjes,die achter de rug van de meisjesvan alles aan het bekokstoven zijn.”P 20 P 21

Focus op…het lezenvan een filmLITTLE BLACK SPIDERS valt vooralop door zijn poëtische filmtaal.Een dans in het bos, de theatervoorstellingvan de meisjes opzolder, een prachtig beeld van demeisjes die rusten in het bos…Het zijn stuk voor stuk scènes diemisschien niet zo lang duren, enniet zo belangrijk zijn voor het verhaal,maar die des te meer bepalendzijn voor de algemene sfeervan de film.Opdracht: vergelijkmet THE MAG-DALENE SISTERSBekijk op youtube.com de trailervan THE MAGDALENE SISTERS,een film over min of meer hetzelfdeonderwerp, je vindt hem onderde titel The Magdalene Sisters.Vergelijk dit met de trailer van LIT-TLE BLACK SPIDERS, te vinden opYouTube.com onder de titel OfficiëleTrailer :LITTLE BLACK SPIDERSVragen:• Wat zijn de voornaamste verschillentussen de films, denkje?• Welke van deze twee filmsspreekt je het meest aan?Waarom?P 23

• Waarom zou een regisseurvoor de aanpak van THE MAG-DALENE SISTERS kiezen?• En waarom zou een regisseurer voor kiezen om het onderwerpte behandelen zoals inLITTLE BLACK SPIDERS?DroomachtigesfeerLITTLE BLACK SPIDER bewijst dateen film meer is dan een verhaaltjeuitgebeeld door een aantal acteurs.Alles is belangrijk in een filmen àlles helpt mee om een bepaaldesfeer te creëren: de casting (hetselecteren van de juiste acteurs),de decors, de kostuums, het camerawerk,de montage, het geluiden de muziek. Het juiste evenwichttussen al deze elementen zorgt ervoordat de film ‘klopt’ én dat hijbij de kijker iets losmaakt.Patrice Toye heeft er heel bewustvoor gekozen om een heel anderefilm te maken dan THE MAGDA-LENE SISTERS.Patrice Toye: “Hoewel dit verhaaldit misschien vraagt, wou ik absoluutniet de sensationele kant opgaan. Dat vond ik heel belangrijk. Ikwou als tegenwicht een vorm vanpoëzie in de film steken. Ik had datook nodig om die verschrikkelijkewerkelijkheid op een bepaalde manierte verzachten. Misschien alseen troost? Dankzij de poëzie vanhet dansen aan het water en de opvoeringvan dat toneelstuk, hoop ikdat ik het anekdotische heb kunnenoverstijgen, en de film heb kunnenverheffen naar iets waar ookschoonheid in zit.”Iedereen weet wel dat in een filmeen verhaal wordt verteld door acteursdie personages spelen. MaarVragen• Was deze film anders dan anderefilms die je meestal ziet?Waarom?• Wat vond je het meest bijzondereaan deze film?• Ben je akkoord met de omschrijvingvan de Humo: “eenzintuiglijke, welhaast droomachtigetrip door de frêle leefwereldvan tienermeisjes”?• Hoe zou je de film nog kunnenomschrijven?• Welke filmische elementendragen bij tot die droomachtigesfeer?Het antwoord op die laatste vraagproberen we in dit hoofdstuk tebeantwoorden.KostuumsAls je een film kijkt, haal je onbewustveel informatie uit wat je zieten wat je hoort. Zo kunnen kostuums,make-up en kapsels vaneen personage je niet enkel eenidee geven over zijn persoonlijkheid,sociale status en levensstijl,maar ook over de innerlijke gemoedstoestand.Katja moet bij demeisjes altijd dat bijna kleurlozeuniform dragen. Maar als ze evenontsnapt heeft ze een knalrode truiaan. Rood voor de vreugde en deliefde die Katja in de spannendebuitenwereld zoekt. Rood als contrastvoor het saaie, blauwe uniformvan de saaie zolder.Opdracht:bespreek dekostuumsBespreek bovenstaande foto.(Achteraan de lesmap vind je defoto in groot formaat).De meisjes staan langs één kant,allemaal in het wit gekleed. Rechtsstaan zuster Simone en Cecilia,beiden in het donker gekleed. Welkesymbolische betekenis hebbende kleuren van de kostuums hier,denk je?(net zoals in het vorige hoofdstuk,zijn er ook hier geen foute antwoorden)P 24 P 25

Kleuren en beeldcompositieKleuren en beeldcompositie zijndan weer belangrijk voor de sfeer.Is je iets opgevallen aan de kleurenin deze film? Wat was het verschiltussen kleur en licht in het naaiatelieren in het bos? Herinner je jenog de scène waar een onbekendkoppel buiten met zuster Simonestaat te praten, terwijl Katja in hetnaaiatelier aan het werken is? Buitenschijnt de zon heel fel, maar erkomt geen enkel zonnestraaltje hetatelier binnen? Opnieuw lijkt debuitenwereld vol kleuren en licht,tegenover het donkere en saaieatelier. Wat is daar van het effect?Regisseur Patrice Toye: “Ik ben eigenlijkwel fier dat we met dezefilm eigenlijk anti-modieus zijnte werk gegaan. Ik had geen zinin hippe beelden. Het klinkt misschienstout, maar ik vind de filmsvan tegenwoordig soms erg lelijk.Het mag soms toch nog een odezijn aan cinema? In al zijn grandeur?Je hoeft toch niet altijd eenclose-up van iemand te zien omzijn emoties te snappen? Als je iemandheel alleen in een groot bosziet, kan je toch ook zijn eenzaamheidvatten?”Opdracht:de kleuren enbeeldcompositieBespreek bovenstaande foto.(Achteraan de lesmap vind je defoto in groot formaat).De meisjes zitten met hun blauweoveral overal in het bos verspreid.In het midden staat Cecilia, in eenzwarte jurk… Hebben de actriceszomaar een plaatsje uitgekozen?Of is er op voorhand goed nagedachtover wie waar moet liggen?Waarom denk je dat? Welke symbolischebetekenis hebben de kleurenen de beeldcompositie hier?Wij denken bijvoorbeeld spontaanaan een zwarte spin te middenvan haar gevangen insecten. Maarmisschien roept dit beeld ook nogandere associaties op?Geluid en muziekNaast de visuele elementen, zijngeluid en muziek ook cruciaal vooreen film. Het ritme, de keuze vande instrumenten, een melodie dietelkens herhaald wordt, klankendie tegen elkaar op lijken te botsen...De filmmuziek kan een to-P 26 P 27

taal andere betekenis geven aanwat je ziet. Denk maar aan triestigemuziek bij een vrolijk feestje ofdissonante klanken die verradendat er gevaar op komst is. In welkedelen van de film is de muziek jeopgevallen? Waarom was dat? Alsje naar de site van de film gaat,begint automatisch muziek van defilmmuziek te spelen: http://www.littleblackspiders.be/. Wat vind jevan die muziek? Paste die bij defilm? Waarom wel of waarom niet?Deze filmmuziek werd gecomponeerddoor de Brit John Parish,een hele grote meneer inde muziekwereld, die eerder alsamenwerkte met P.J. Harvey,Eels, Tracy Chapman… Zijn eerstesolo-album was de muziek die hijcomponeerde voor ROSIE (1998),de debuutfilm van Patrice Toye.Sindsdien heeft hij voor nog veleandere internationale productiesde muziek gecomponeerd.Toye: “Mijn huiscomponist JohnParish moest uiteraard weer vande partij zijn. Dat is gewoon ergleuk om met hem samen te werken.John begrijpt heel snel waarik naartoe wil. Hij moet nog maaraan een personage denken en hijcreëert al haar muzikale thema.Dat doet hij blindelings, en dat zitmeestal onmiddellijk goed. Maarik had soms ook nood aan muzikaleandere invloeden, deze keer.Ook om die mooie sfeer die hijmet zijn muziek creëert af en toete doorbreken. Zo zit er een beetjepunkmuziek in de film, zowel met‘Adolescent Sex’ van Japan, maarer zit ook ‘Little Black Spiders’ invan Arman Van Helden. Ik wouvooral af en toe breken met desfeer en de muziek uit de jaren ’70.Dat schudt u lekker even wakker.Dat zorgt voor wat punch en rock’n roll!”Maar er werd ook muziek van anderengebruikt in de film, zoalsJapan: Adolescent Sex, ArmandVan Helden feat. Fiona Marr - LittleBlack Spiders (de links leiden naarYouTube.com, waar je de muziekkan beluisteren). Waarom heeft deregisseur voor deze songs gekozen?Welk effect had dat op jou?P 28 P 29

andere filmsalsinspiratieIn het vorige hoofdstuk verteldePatrice Toye welke film ze absoluutniet wou maken (THE MAGDA-LENE SISTERS). Maar heeft ze ookinspiratie gehaald bij films die zewél goed vond? Zeer zeker! LITTLEBLACK SPIDER verwijst soms letterlijknaar enkele filmklassiekers.Patrice Toye: “Naar HEAVENLYCREATURES bijvoorbeeld. Ik kendie film van buiten. Hij is trouwensook gebaseerd op waargebeurdefeiten, net als LITTLE BLACK SPI-DERS. Ook PICNIC AT HANGINGROCK is een grote inspiratiebrongeweest - over een meisje dat tijdenseen uitje verdwijnt. Die hebik getoond aan alle meisjes dienaar de casting kwamen – om dievreemde seksuele sfeer te tonen,die geheimzinnigheid van diemeisjes in de ongerepte natuur,ver van alles.”HEAVENLY CREATURES(1994, Peter Jackson)Twee naïeve pubermeisjes wordenhartsvriendinnen. Ze delen dezelfdefantasieën en creëren hun eigendroomwereld. Als de ouders vanJuliet overwegen hun dochter naarZuid-Afrika te sturen bedenken Paulineen Juliet een gruwelijk moordplan…HEAVENLY CREATURES iseen onthutsende film, een helletochtdoor de menselijke geest. RegisseurPeter Jackson toont wat erzich allemaal in het hoofd van tweetienermeisjes kan afspelen.P 31

PICNIC AT HANGING ROCK(1975, Peter Weir)Het verhaal draait rond de verdwijningvan drie meisjes en hunlerares op een heilige site van deaboriginals. Een van de meisjeswordt een week later teruggevonden,maar ze kan zich niet meerherinneren wat er is gebeurd. Vande overige drie vermisten is geenspoor. De film lost het mysterieniet op maar dompelt de kijker onderin een bevreemdende nachtmerrie.Desoriënterend en raadselachtig.THE VIRGIN SUICIDES(1998, Sofia Coppola)Eind jaren ‘70, Michigan. De familieLisbon is een conservatief,streng katholiek gezin met vijf uiterstknappe tienerdochters. Er isogenschijnlijk geen vuiltje aan delucht tot één van de dochters zichom onverklaarbare redenen vanhet leven berooft. De fotografie,de soundtrack van Air, de ingehoudenvertolkingen, tillen de filmop uit die realiteit, richting sprookjesachtigefictie: Sofia Coppolaneemt ons mee naar een sensuelewereld van eenhoorns, dagboeken,hemelsblauwe nagellaken maandverband. De hele filmstraalt immens veel verdriet uit -verdriet om het verdwijnen vandromen en mensen die je lief zijn.Opdracht: lenenbij de meestersBekijk op YouTube.com de trailersvan deze films. Je vindt ze onderde titels:• Heavenly Creatures (1995)Trailer - Melanie Lynskey, KateWinslet• PICNIC AT HANGING ROCKTRAILER• The Virgin Suicides - TrailerBespreek de sfeer van elke trailer.Welke gelijkenissen en verschillenzijn er met de sfeer inLITLLE BLACK SPIDER. Kan jezien dat ze als inspiratie hebbengediend? Waarom wel of waaromniet? Let bij de bespreking op deelementen die we in het vorigehoofdstuk besproken hebben: dekostuums, de kleuren en beeldcompositieen de muziek.Opdracht:beeldcompositiePatrice Toye: “We hebben metonze beeldcompositie heel secuurte werk gegaan. Ik had echt geenzin om met een zwabberende cameraachter de acteurs te gaanlopen. Ik wou bijna als door eenvlies naar hen kijken. We hebbenons echt laten inspireren door demeesters. Mensen als Roman Polanskien Peter Weir. Hopelijk zienmensen dat.”Vergelijk deze drie foto’s met elkaar.Ze komen respectievelijk uitTESS van Roman Polanski, PIC-NIC AT HANGING ROCK van PeterWeir en LITTLE BLACK SPIDERS.Wat zijn de gelijkenissen?(Achteraan de lesmap vind je defoto’s in groot formaat).P 32 P 33

deoorspronkelijkegebeurtenissenWat een film allemaal niet teweegkan brengen. Toen Patrice Toyevoor het eerst hoorde over dezefeiten, waren die nog compleetonbekend. Het was tijdens haarresearchperiode ook heel moeilijkom mensen te vinden die bereidwaren om er over te getuigen.Toye: “Enkele getuigen wildenuiteindelijk wel anoniem met mijspreken, maar ze stonden er absoluutop dat ik hun verhaal zozou veranderen dat niemand ookmaar zou kunnen voelen dat ditover hen ging. Om maar te zeggenhoe erg dat doofpotgevoel ernog omheen zat.”Maar de promotie rond LITTLEBLACK SPIDERS heeft bij veelslachtoffers veel teweeg gebracht,en het gaf hun de moed om methun ervaringen en onrecht naarde media te stappen. De eerste getuigeniswas te horen in het programmaJOOS op Radio 1: http://www.radio1.be/programmas/joos/little-black-spiders-over-tienermoeders-de-jaren-70KoppenEnkele dagen later sprak het reportagemagazine‘Koppen’ met tweeslachtoffers. Elise was 23 toen zewerd verkracht door een priester.“De zusters waren van mening datik het kind niet kon houden, dat ikdaarvan psychisch leed zou ondervinden.Iedere keer dat ik zei dat ikhet kind wilde houden, rammeldenze mij door elkaar. Op den duurzwijg je.”P 35

Op 21 september 1974 beviel Elisevan een zoon in een Frans ziekenhuis.“Toen ik wakker werd, zag ikalleen een vroedvrouw met eenstukje cake.” Haar kind kreeg zenooit te zien.Ook Annie niet. Zij was amper zestientoen ze zwanger werd. Vanhaar familie kreeg ze de keuze:het kindje afstaan of de bandenmet haar familie doorknippen. Annie:“Bij de bevalling zetten ze eenmasker op ons gezicht, zodat weniet konden zien of het een jongenof meisje was. Ik heb het kindnooit mogen vastpakken. Ik voeldeme zo ontzettend leeg.”Hoeveel vrouwen het slachtofferzijn geworden is onbekend. Veertigjaar later zoeken velen nogaltijd naar hun kind, via contactadvertentiesop het internet. Elisevond haar zoon na 21 jaar. “Maarwe waren vreemden voor elkaar”,vertelde Annie aan ‘Koppen.’Je vindt de reportage op http://www.een.be/programmas/koppen/ongewenst-zwanger-in-dejaren-‘70De MorgenOok in de krant De Morgen verscheeneen getuigenis. Van Martine.Enkele fragmenten:Martine: “‘Wat hebt ge nu gedaan?’Dat ene zinnetje is alleswat over mijn zwangerschap gezegdis. Meer woorden wildenmijn ouders er niet aan vuil maken.Ze vroegen niet eens wie devader was. Een paar dagen laterzei moeder: ‘Martine, gij gaat vooreen tijdje weg.’ Wellicht op aansturenvan de huisarts en de nonnenin ons dorp. Vier maanden zwangerwas ik toen vader me ver wegnaar Lommel voerde. De hele ritlang zweeg hij als vermoord. InMol is hij eens moeten stoppenom de weg te vragen, maar tegenmij zei hij geen woord. Ik konmaar één ding denken: waar ga ikin godsnaam terechtkomen?”Op een onderduikadres waar zusterJohanna de plak zwaaide, zobleek. In een pand pal naast eenklooster, een betonnen bunkerwaar tienermeisjes met verbodenbuiken heimelijk hun bevalling afwachtten.“We hielden ons daardag in, dag uit bezig met tapijtjesweven. Ze hadden er een tv, wemochten later opblijven dan thuis.Eigenlijk werden we er in de wattengelegd. Pas op: ze hielden onsook goed in de gaten. We warendan wel pubers, veel zottighedenmoesten we niet uithalen. Maar ikwas een gemakkelijke, ik stribbeldenooit tegen. (zucht) Misschienhad ik dat beter wel gedaan, wanter gebeurden daar dingen dieik niet begreep. Zoals: waarommocht één van de meisjes wel inhet ziekenhuis vlakbij bevallen, enwerden anderen weggevoerd?”Daar in Lommel, in het verborgene,deelden een tiental verstotentieners lief en leed. Martine: “Toenmijn bevalling naderde, kwamende zusters soms ’s nachts het lichtaanknippen, om te zien of ik welsliep. Wellicht hadden ze schrikdat ik daar ter plekke zou bevallen.Ze moeten toen al plannen gehadhebben met de baby, heel zeker.”Zodra de weeën op gang kwamen,ging het plots snel. Halsoverkopwerd Martine in de wagen geduwd,om anoniem te gaan bevallenover de Franse grens. “Decontrole aan de douane vergeet iknooit. De ene zuster smeet haastigtwee kussens op de achterbank.‘Hier, bedek je buik en hou je numaar even stil.’ Terwijl ik het wildeuitschreeuwen van de pijn, wantde weeën werden alleen maar erger.Jongens toch, zeer dat ik had.”In een ziekenhuis ergens aan deFranse kust bracht Martine haarzoontje ter wereld. Martine: “Hebik hem na de bevalling mogenvastpakken? (denkt lang na) Nee,P 36 P 37

dat kan ik me met de beste wilvan de wereld niet herinneren. Ikmocht wel een naam kiezen: Bart.Hij had van dat bleke haar, net alsmijn twee latere zonen. Ja, hij wasonmiskenbaar van mij. Maar waarwas hij?”Het was met felle tegenzin datMartine terugkeerde naar huis. Ophaar eentje, zonder baby. Martine:“Hoe ouder ik word, hoe meer ikaan hem denk. In december wordthij veertig. Ik maak mezelf graagwijs dat hij het goed stelt. Maarmijn broer en ik lijden allebei aaneen erfelijke spierziekte – hij zit ineen rolstoel, ik heb een wandelstok.Waarschijnlijk is Bart daarook zwaar door getekend.”Je vindt het hele artikel op http://elinedelrue.be/tag/bevallen-overde-grens/Vragen• Vond je het verhaal uit LITTLEBLACK SPIDERS geloofwaardigof net niet? Waarom (niet)?• Welke elementen zijn volgensjou echt gebeurd enwelke zijn verzonnen? Waaromdenk je dat?• Kan je begrijpen dat deze feitenecht gebeurd zijn? Waaromwel of waarom niet?• Vind je het feit dat het echtgebeurd is, een meerwaardevoor de film? Waarom (niet)?• Hoe zou jij reageren als je tehoren zou krijgen dat je zwangerwas?• Denk je dat deze feiten ookvandaag nog zouden kunnengebeuren?Deze laatste vraag werd ook aanPatrice Toye gesteld. Dit was haarantwoord:Toye:“Er zijn nu zulke fantastischeinstanties zoals Kind en Gezin enGewenst Kind die jongeren echthelpen die in de problemen zitten.Gelukkig is er dus veel verbeterd.Maar ik heb bijvoorbeeld gesprokenmet iemand van GewenstKind en die vertelde dat dit themaeigenlijk verlegd is naar bijvoorbeeldde Marokkaanse gemeenschap.Er zijn zoveel jonge Marokkaansemeisjes die zeer maagdelijkin het huwelijk moeten treden,maar tegelijk in deze huidige wereldleven en een vriendje hebben,stiekem toch seks hebben enzwanger raken. Zij gaan nu anoniemgaan bevallen in Frankrijk enkeren terug als maagd.”Opdracht: de feitenversus de filmLaat je leerlingen grasduinendoor de verschillende getuigenissendie op internet te vinden zijn.Vraag welke nieuwe elementendeze getuigenissen naar bovenbrengen die niet (of weinig) inde film zitten. Heeft het lezen, horen,zien van deze getuigenisseneen invloed op hun mening overde film? Geeft de film een goedbeeld van de ware gebeurtenissenzoals die door de getuigenissennaar voren komt? Welke getuigenisvond je het meest ontroerend?Waarom? Vond je die getuigenisontroerender dan de film zelf?Waarom (niet)?Fiche voor de leerlingen:Op de volgende pagina vind je eenfiche voor de leerlingen. Daaropstaan een aantal trefwoorden, citatenen vragen die met de film temaken hebben. Je kan deze fichegebruiken als leidraad tijdens debespreking van de film.P 38 P 39

“Ik wou absoluut niet de sensationele kant op gaan. Ik wou een vormvan poëzie in de film steken. Dankzij de poëzie van het dansen aanhet water en de opvoering van dat toneelstuk, hoop ik dat ik het anekdotischeheb kunnen overstijgen, en de film heb kunnen verheffennaar iets waar ook schoonheid in zit.” – Regisseur Patrice ToyeHoe zou het vandaag zijn met de meestemeisjes, nu ze al voorbij de 50 zijn?Konden ze de dochter of zoon die zehebben afgestaan vergeten, denk je?“We willen het beste voorje kind”, zegt zuster Simone.Heeft ze gelijk? Is wat ze doethet beste voor het kind?Ben je akkoord met de omschrijving van deHumo: “een zintuiglijke, welhaast droomachtigetrip door de frêle leefwereld van tienermeisjes”?Hoe zou jij de film omschrijven?Fiche voorde leerlingen“Bij de bevalling zetten ze een maskerop ons gezicht, zodat we nietkonden zien of het een jongen ofmeisje was. Ik heb het kind nooitmogen vastpakken. Ik voelde me zoontzettend leeg.” (getuige)Met welk personage zou je jezelfvergelijken en waarom?“Hoe ouder ik word, hoe meerik aan hem denk. In decemberwordt hij veertig. Ik maak mezelfgraag wijs dat hij het goedstelt.” (getuige)Bekijk op youtube.com de trailer van THE MAGDALENE SISTERS, eenfilm over min of meer hetzelfde onderwerp, je vindt hem onder de titelThe Magdalene Sisters. Wat zijn volgens jou de gelijkenissen en verschillenmet LITTLE BLACK SPIDERS?

Bijlage