Inrichting 1968-1978 - Zuivelhistorie Nederland

Structuurveranderingen
We zouden kortheidshalve kunnen volstaan met te verwijzen naar het voorgaande. Dit geeft
inderdaad een goed beeld van de ontwikkeling. Het maakt evenwel ook duidelijk dat van de
steeds maar wassende melkstroom ook een steeds groter deel in de een of andere vorm geëxporteerd
moet worden. Ook de consumptiegewoonten veranderen.
Zo daalt het verbruik van drinkmelk nog regelmatig, maar dat van consumptiemelkprodukten
als yoghurt, karnemelk, via, chocolademelk en speciaalprodukten neemt toe. In totaliteit blijft
het verbruik van verse produkten stabiel. Een groeier is en blijft de kaas. Het verbruik gaat
nog elk jaar omhoog en bedroeg het vorig jaar in Nederland 11,2 kg per hoofd (inclusief boerenkaas).
Ter vergelijking: dit cijfer was in 1965, 1970 en 1976 resp. 8,0, 8,3 en 10,5 kg.
De kaasproduktie bedroeg vorig jaar 411.000 ton. Naar verwachting zal deze hoeveelheid dit
jaar nog enigszins worden overtroffen. Er is geen land ter wereld waar men modernere kaasfabrieken
tegenkomt dan in Nederland. Circa 60 % van onze kaasproduktie wordt geëxporteerd,
waarvan 2/5 deel naar West-Duitsland (vorig jaar 105.000 ton). Naast de grootste kaasexporteur
is Nederland ook de grootste exporteur van gecondenseerde melk. In 1950 bedroeg
onze produktie van dit produkt ongeveer 173.000 ton. En thans is dit drie keer zoveel. Bijna
driekwart van de totale produktie wordt geëxporteerd, vooral naar landen ver hier vandaan in
andere werelddelen. Een structuurverandering die zich vooral de laatste jaren op onze consumptiemelkmarkt
heeft voorgedaan, betreft de distributie via het winkelkanaal.
Het vertrouwde beeld van de melkman in de straat komt men helaas niet meer overal tegen in
ons land. Gelukkig zijn er de laatste tijd initiatieven ontplooid om een verdere teruggang van
de huis-aan-huisbezorging van met name verse melk tegen te gaan. Deze initiatieven wekken
hoopvolle verwachtingen.
Overigens wordt thans reeds de helft van het witte verse assortiment via het winkelkanaal afgezet,
maar het aandeel van beide kanalen lijkt zich thans te stabiliseren.
Mechanisatie en automatisering
We schreven reeds eerder dat in de moderne zuivelindustrie met haar vaak indrukwekkende
vrijwel continu draaiende produktielijnen betrekkelijk weinig personeel nodig is. Dankzij de
inspanning van de werktuigenindustrie is het de bedrijfstak gelukt vrijwel alle zware arbeid
door machines te vervangen, waarbij sommige produktielijnen reeds volledig automatisch bestuurd
worden; en die uitsluitend op hun goede werking behoeven te worden gecontroleerd.
Kaasproduktielijnen met een capaciteit van 30.000 liter per man per uur komen reeds voor.
Een en ander betekent dat de jaarcapaciteit van een moderne kaasfabriek al meer kan bedragen
dan 100 miljoen kg. Voor de andere sectoren is de situatie navenant. Nog steeds is er
mede hierdoor nog geen einde gekomen aan het concentratieproces in de zuivelindustrie. Al
loopt het nu wel parallel met de vervanging van oude apparatuur door moderne produktieeenheden.
Het mechaniseren en automatiseren wordt mede in de hand gewerkt door de sterke
stijging van de verwerkingskosten en het ontstaan van nieuwe mogelijkheden. De apparatuur
wordt immers steeds volmaakter.
De vervanging van verouderde machines door de nieuwste typen heeft ook belangrijk bijgedragen
tot het voorkomen van het volledig uit de pan rijzen van de verwerkingskosten. werkingskosten.
Als men alleen al bedenkt dat de laatste tien jaar de arbeidskosten plus sociale
lasten per volwaardige arbeidskracht in de zuivelindustrie meer dan verdrievoudigd zijn en de
kapitaalslasten verdubbeld, dan zouden zonder de nieuwste technische mogelijkheden de ver-
Heruitgave zuivelhistorienederland.nl 52