Propaganda - Koninklijk Legermuseum

VLUGsCHRIFTEn
Vlugschriften moeten het moreel van de vijand
ondermijnen of de bezette bevolkingen aanmoedigen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontwikkelt James
Monroe een speciale bom die vlugschriften van op
geringe hoogte verspreid. Deze methode werd echter
reeds tijdens de Eerste Wereldoorlog toegepast. De vlugschriften kunnen
verschillende vormen aannemen: krantjes, vervalste privé-briefwisseling,
brochures, geïllustreerde blaadjes. Psychologen, journalisten en tekenaars
werken aan Duitse vlugschriften bestemd voor de strijders en wie vijandelijke
vlugschriften in zijn bezit heeft, wordt beschuldigd van defaitisme en zwaar
gestraft. Vlugschriften kunnen ook worden verspreid om het moreel van een
bezette bevolking op te krikken. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 1870 tijdens
de Duitse bezetting van Parijs: vlugschriften werden vanuit een ballon naar
beneden geworpen om de bevolking tot verzet op te roepen. Het medium
heeft ongetwijfeld impact.
DE
CARTOGRAFIE
Geografische kaarten kunnen op heel verraderlijke
wijze aan propaganda doen. Geen enkele kaart
kan ontsnappen aan de politieke, culturele,
economische of sociale omgeving.
De gebruikte projectie (cilindervormig, conisch, azimutaal, enz.) heeft een
invloed op de voorstelling van de continenten (op sommige kaarten wordt
Afrika door de gebruikte projectie lang en smal uitgerekt. Dat lijkt het idee
van een hongerlijdend continent onbewust te versterken). Het centrum van
de kaart kan er eveneens anders gaan uitzien (focus op Europa of eerder op
de Amerikaanse continenten). De schaal, de typografie, de aantekeningen, de
elementen die worden opgenomen of juist weggelaten spelen elk een rol in
de interpretatie van de kaart én dus van de wereld. De kleurkeuze is ook niet
onschuldig: levendige kleuren voor landen die als agressief worden ervaren,
pasteltinten voor landen waarvan een pacifistische beeld moet worden
gegeven. De interpretatie van de kleuren wordt beïnvloed door de culturele
omgeving. Groen wordt in België bijvoorbeeld op heel andere wijze ervaren
dan in Saoedi-Arabië, waar die kleur een religieuze connotatie draagt.
Een bijzonder gevoelig punt blijft evenwel de aanduiding van de grenzen
(bijvoorbeeld: moet Tibet als een deel van China of als een onafhankelijke
staat worden aangegeven). Ook de gebruikte benamingen kunnen boekdelen
spreken (bijvoorbeeld : Perzische Golf of Arabische Golf).
Een kaart is de voorstelling, de perceptie van een grondgebied. Gewild of
ongewild is deze voorstelling onvolledig, partijgebonden, gemanipuleerd,
vereenvoudigd. De kaart is geen wetenschappelijk document. Ze toont hoe de
cartograaf of de opdrachtgevers de wereld percipiëren. Wanneer een macht
een kaart tekent, geeft ze meteen haar territoriale eisen mee, toont ze haar
invloedssfeer en bevestigt ze haar politieke en economische aanwezigheid.
Er bestaat geen officiële voorstelling die door allen wordt aanvaard.
30