Ammoniak-HAN-1995

-44-
een complex van eigenschappen bedoeld, .... In nationaal en internationaal
verband wordt bladval en blad verkleuring van bomen gebruiktals indicatie
voor de bosvitaliteit ....
AMMONIAK: DE FEITEN gaat eveneens in op het vitalit,eitsonderzoek.
Helaas bespreekt dit rapport het vitaliteitsonderzoék aanzienlijk minder
genuanceerd. Een van de genoemde factoren die volgens AMMONIAK: DE
FEITEN de vitaliteit zou bet nvloeden is luchtverontreiniging, naast
·factoren als het weer, aantasting door schimmels en insekten en dergelijke.
Wat luchtverontreiniging betreft zijn een groot aantal artikelen vernietigend
ten aanzien van de veronderstelde relatie met de vitaliteit van
het bos.ó 9 APV-lIl geeft zelf al aan dat 'het c:tiieéte toxische effect van luchtverontreiniging
op boomgroei' gering is 'ten opzichte van het effect van· de
jaarlijkse klimatologische variabiliteit' .70 Bovendien wordt opgemerkt dat er
'geen mono-causaàl verband tussen bosvitaliteit en één of meerdere luchtverontreinigingscomponenten'
werd gevonden:"l Ook Kandier "laat zien. dat
luchtverontreiniging geen aanwijsbaar effect heeft op de groei van ~omen.72
Ook in het rapport 'Verdroging en verzuring van eikenbossen in Nederland'
wordt gesteld dat 'er ... geen verband' is 'gevonden tussen het groeipatroon
van negen eikenbossen en luchtverontreiniging'.73 Visser zegt er
het volgende over: 74
In de praktijk zijn hoofdzakelijk visuele kenmerken tOegepast als maat voor
conditie .... Het bela~grijkste probleem is dat men niet goed weet wat de,
juiste referentiewaarde is. ,Gegevens over visuele kenmerken blijkenllÏ:et
voldoende bekend voor bossen die op een natuurlijke bosbodem staan en ~
niet-vervuilde lucht groeien .... In het Nederlandse vitaliteitsonderzoek gebruikt
men;referentiewaarden zoals gedefinieerd in 1983, het begin véU\ het
nationale vitaliteitsonderzoek. Voor- of achteruitgang van bomen wordt
oQ Bij dit en ander onderzoek komt de causaliteit aan de orde d.w.z de oorzaakgevolg
relatie. De"Coriunittee on BiologicaI Markers ofAirPollutionDamage in'
Trees' heéft' een aantal criteri~ opges.teld ter bepali~ van oorzaak-gevolg relaties:
sterke correlatie, een geloofWaardig' mechanisme,' experimentele herhaalbaarheid,
synchroon optreden van relevante processen in de tijd eng~wicht van het bewij~- .
materiaal. Vi~er, H. Energie Techniek 1995, 73,326-333. Hij stelt: 'In de praktijk
blijkt het zeer:·moeilijk om aan al deze criteria te voldoen.'
70 APV-lIl, p. 77
71 APV -lIl, p. 63.
72 Kandler~ o. Unasylva 1993,44, 39-44, en daarin genoemde referenties.
73 Visser, H.; Maessen, P. P. Th. M.; Bijl, de, C. R. F.Verdroging'ertverzuring van.
eikenbossen in Nederland, 63542-KES/MLU 93-3239.
74 Visser, H. Energie Techniek 1995, 73, 326-333.