PEEK & CLOPPENBURG -AMSTERDAM

UEBEL ftLEGHLEITER
Piano's en Vleugels.
Van ouds bekend
wereldberoemd fabricaat
I wal
ïle
HfftlKNAM
cigarette
2, 27 2

Detlollandsche Sociëteit
1807
te Amsterdam
Het 1 °^ Tarief
Aanvangsvorm LEVENSLANGE en GEMENGDE verzekering
voor personen beneden. 40 jaar, die aanvankelijk geen hooge premie,
kunnen betalen Tl.100.-premie 'sjaars ri.l0000..bij overlijden.
ROTTERQAMSCHE B ANKVEREENIGING
ROTTERDAM — AMSTERDAM — DEN HAAG
DEPOSITO'S
CHEQUE - REKENINGEN NET RENTEVERGOEDING
ALLE BANKZAKEN
Nederlandsche Handel-Maatschappij
Gestort Kapitaal.
Statutaire Reserve
f 80,000,000.-
f 20,045,032.-
Buitengewone Reserve . . f 22,660,000.—
Hoofdkantoor: AMSTERDAM. Agentschappen te ROTTERDAM en 's-GRAVENHAGE
IN- en VERKOOP van WISSELS en TELEGRAFISCHE TRANSFERTEN. — 1NCAS-
SEERINGEN en FINANCIEERINGEN. — SCHRIFTELIJKE en TELEGRAFISCHE
CREDIETEN. — REISCREDIETBRIEVEN. - DF.POSITO's — REKENINGEN­
COURANT. - ADMINISTRATIE van EFFECTEN en alle andere BANKZAKEN.
Vestigingen in NEDERLANDSCH-INDIË,
STRAITS-SETTLEMENTS, BR1TSCH-INDIË, CHINA en JAPAN.
Illl llll Illl llll llllll i i m u i
Adresveranderingen uiterlijk Woensdag aan de
Administratie, v. Eeghenstraat 189, Amsterdam
Telefoon 25243
llll IIIDBHII llll llll llll uil lllllil IIIMBIII llll
Dames! WEET U! dat de
§) Tlö. JtanLimrden 5elej-817 ÖpeUoonv
Hoenderparkweg 84 — Opgericht 1907
door haar clientèle de FAMILIE-WASSCHERIJ wordt genoemd, want
vanaf de oprichting wordt door één lid steeds geheele families
gerecommandeerd.
. . . Dat Mevrouw ANNA VAN GOGH—KAULBACH deze
wasscherij heeft bezocht en er een allergunstigst artikel overheeft
geschreven in „DE DAMESKRONIEK" van 23 December 1922.
. . . Dat de wasschen aan deze wasscherij niet door elkaar, maar
elk afzonderlijk worden gewasschen en behandeld.
. . . Dat de prijzen voor wasschen boven de 50 stuks zijn, groot
en klein dooreen:
Gewasschen en gemangeld 5 ets. per stuk
Ook gestreken 8 „ „ „
Ook klein gevouwen . . . 9 „ „ „
Zak- en vingerdoekjes 2, 272 en 3 ct. p. st.
. . . Dat de wasschen te Amsterdam door haar agent, op gezette
dagen, met eigen auto worden gehaald en met 8 a 10 dagen weer retour zijn.
Verzending door geheel Nederland. Aanbevelend,
Agent voor Amsterdam:
D. W. LANKWARDEN.
A. WAGEN VOORT, Kerkstraat 179 - Tel. 33532
OTrFinrni
r u u i u n c i
Wie zingt daar?
de "New Edison"
Kunstzaal Edison.
DEN HAAG. L. Poten 15
ROTTERDAM. W. de Withstr.88
DE KOLENMIJN",
o i ccnrtuLcnnMiiuci. 57
% J. F. HENSEN AZN
Admiraliteitskade 88—89—90—91—92—93
ROTTERDAM
Telefoon 2217—12693 — Telegramadres „KOLENMIJN"
ALLE SOORTEN
Specialiteit in
STEENKOLEN
ANTHRACIET EN COKES
voor Centrale Verwarming
HUISBRAND INDUSTRIE
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
iilllliililillliiiliiiiliilüiliiiiiliiilliliüniliiiiiiiiiiiiii
NEDERLANDERS
imiii
i i iiii
iiiiiiili
• EISCHT NEDERLAMDSCH FABRIKAAT
• EN VRAAGT BRUINK0LENBR1KETTEN
GEDEPONEERD
IIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIINIIIIIIUB
llll llllllIII
lllllllllll
MERK
HANDELSMERK
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
lii
SPAARBANK VOOR DE
S T A D A M S T E R D A M
Opgericht in 1848-Hoofdbureau: Singel 544-546
Geopend iederen werkdag van
's morgens half 10 tot 's avonds half 9
BIJBUREAUX:
Bloemgracht 33, Haarlemmerplein 4,
Bilderdijkstraat 194, Ceintuurbaan 131,
„Zeemanshuis", Kadijksplein,
le van Swindenstraat 19,
Brederodestraat 103,
Adm. de Ruijterweg 154,
Krugerplein 22.
Geopend iederen werkdag, des morgens
van half 10 tot half 1 en des avonds van
half 7 tot half 9.
Nachtegaalstraat 105a
(Spreeuwenparkschool)
Geopend: Maandag-, Woensdag* en
Zaterdagavond, van half 7 tot half 9.
Uitsluitend voor spaarders zijn In onze
brand* en inbraak vrije Kluis i h Hoofdbureau
Loketten te huur voor 3 gld.
per jaar of 50 ct. per maand
SPAARBUSJES kosteloos in bruikleen
Vraagt inlichtingen

HOOFDREDACTIE:
J. TAL, Utrecht — Mr. IZAK PRINS,
Amsterdam
SECRETARIAAT DER REDACTIE:
Sarphatistraat 52, Amsterdam
Telefoon 51390
DIRECTIE EN ADMINISTRATIE:
Van Eeghenstraat 189, Amsterdam
Telefoon 25243
ABONNEMENT:
/ 3 per half jaar, bij vooruitbetaling,
verhoogd met 20 ets. incasso
Voor het buitenland / 5 per half jaar
ADRES VOOR ABONNEMENTEN
EN ADVERTENTIËN
UITSLUITEND:
Van Eeghenstraat 189, Amsterdam
Telefoon 25243
LOSSE NUMMERS a. 15 ets.
VERKRIJGBAAR AAN DE KIOSKEN
TE AMSTERDAM
INHOUDSOPGAVE:
KB
De inhoud van de Sidro dezer week: D'3XJ.
(Deuteronomium 29 : 9 — 30 : 20).
Rose Bombach : Uit het begin van het Boek Samuel.
J. S. Roos : Klacht van een gevangene.
I, Maarsen: Oenesanne toukef.
J. S. da Silva Rosa : Kroniek van Nederland's Jodendom,
van Ros Ilosana 5684 (11 September 1923)
tot ultimo Eloel 56S4 (28 September 1924).
Dr. G. Italië : Hermann Fechenbach. '
E. S.: Het raadsel van Ibn Erza.
Waarom koscher eten?
Iljj^ Ongepast gebruik van een pennemes.
H. I. C. : In de war. »
T. A. Lissauer : Amsterdamsche Negoeniem.
WESJINNANTOM
[Ég
„Tasjlieg".
LEWOONEEGOO.
E. Slibbe : Suze's Rousj-Hasjonobrief.
DE
INHOUD
VAN DE SIDRO
DEZER
WEEK:D^
(DEUTERONOMIUM 29 •. 9 — 30 : 20).
De afdeeling dezer week vormt het overgrootste
gedeelte der redevoering van
Mozes, wier begin het slot was van de
vorige .afdeeling.
De eerste helft bevat een voorspelling van
de verwezenlijking der vroeger uitgesproken
verwenschingswoorden. Oppervlakkig
gezien lijkt het een herhaling van reeds
vroeger gezegde dingen. Maar in werkelijkheid
is dit niet zoo.
Mozes begint met de gedachte uit te spreken,
dat het verbond Gods allen omvat,
alle standen en rangen onder Israël, niet
alleen een bevoorrechte „kaste" ; en dat
het voor alle komende geslachten geldt.
En hij vervolgt dan: daarom geldt dat
verbond — niet alleen het volk in zijn
geheel, maar evengoed — voor elke persoon
in elke familie individueel; die zich
door het heidendom van rondom zou kunnen
laten verleiden. Mocht iemand of een
familie individueel 1
denken — het ware
bovendien ,,een wortel, die gif en alsem
als vrucht draagt" —•, zijn zucht tot afvalligheid
van God te kunnen volgen, dan
bedenke hij, dat Gods tudhtiging ook
individueel treft: Hij zou hem uit lsraëls
stammen schrappen! op rampspoedige
wijze. De latere geslachten zullen deze
gevolgen aanschouwen! en de niet-Joodsche
volkeren zullen het zien, zullen zien,
hoe de rampen het land van Israël zullen
treffen en de oorzaken begrijpen: Israël
heeft Gods verbond, alleen Hèm te dienen,
niet gestand gedaan. — Wel zullen we niet
alles, wat er in de historie geschiedt,
kunnen begrijpen: ,,Het verborgene behoort
God toe" ; maar veel is voor ons
duidelijk; vooral dit: onze trouw aan
(tod!
Maar wanneer — zoo vervolgt Mozes —•
m het verloop uwer historie al die opvoedingsstraffen
gekomen zullen zijn — dan
komt ook weer de keer! G ij zult door de
tuchtiging tot uw trouw aan God terugkeeren
; God zal zich over u weer erbarmen
; u verzamelen op uw eigen grond ;
en God zal u Zijn vollen zegen geven —•
wanneer gij het in Zijn Touro u voorgeschrevene
volbrengt; wanneer gij met uw
geheele wezen tot Hem terugkeert.
Want wat God van u vraagt, staat niet
ver bóven u of ver wèg van u! maar het
ligt in uw onmiddellijk bereik ; om het met
mond, gemoed en hand te verwezenlijken.
Ge hebt de vrije wilsdaad; de keuze:
tusschen het-leven-het-goede en den-doodhet-slechte.
Hemel en aarde zijn getuigen
van dit woord: Kies het leven! heb God
lief: dat is uw leven!

2 DE V R IJ D AG AVOND
Wales SUNRISE Anthraciet
SUNRISE
beteekent GARANTIE voor KWALITEIT
Onze prijzen zijn DE voordeeligste.
Sedert Maart leveren wij onze
Wales SUNRISE Anthraciet
onder de merken
ZONNE=NOOTJES I, II en III, steenvrij.
Met ZONNE-NOOTJES bespaart U op Hollandsche
en Belgische an hraciet van 15 tot 25 procent.
Op het gebied van Centrale verwarming
zijn wij specialiteiten.
BESTELKANTOOR
H.S.C0N,Swammerdamstraat17
SUNRISE KOLEN MAATSCHAPPIJ
Telefoon 35216 — 45211 — 45036 — 27588
(Het laatste nummer na zes uur 's avonds)
UIT HET BEGIN VAN
HET BOEK SAMUEL
door Rose Bombach, Amsterdam
Dit is een poging iets van den indruk, die
men hij het bestudeeren van het eerste
hoofdstuk krijgt, weer te geven schroomvallig
genoeg is. deze poging. Het komt er bij
een waardevol schilderij, wanneer men het
bekijken wil, toch met op den inhoud, ook
niet op den vorm, waardoor de inhoud uitdrukking
krijgt, alleen aan, maar op dit alles
samen, — waarbij dan elke penseelstreek
waarde krijgt. Toch kan men het er wel
op wagen : Dit eigenaardige boek, dat men
de ,,Bijbel" en onzen voorouders eenvoudig
de ,,Leer" noemden, is als een bron
van levend water. Men kan er met de meest
verschillende voorwerpen water uit putten
en toch blijft de bron helder, men put en
put en kan haar toch niet leeg scheppen.
Er Was een man uit Ramathaïm-Zophim,
Als ge weet: VICTORIA.WATER is ontstaan uit de
natuur.
Waarom drinkt ge 'n fabrikaat dan, dat kan schaden op
den duur?
Weet U: dat VICTORIA*WATER in een Lite rsschroef*
stopsflesch U slechts tweesensdertig cents gkost thuis bes
xorgd aan Uw adres?
Victoria-Water
OberlSLhnstein,
van het gebergte Ephraïms; zijn naam
was Elkana, zoon van Jerocham, zoon van
Ehhoe, zoon van Toehoe, zoon van
Tsoeph, een Ephratiet.
Ons boek begint met de uitvoerige beschrijving
van een persoon: Den man, zijn
omgeving, zijn geslacht. Midrasj echter
begint hierbij met de woorden: ,,Het is
pen tijd, om voor den Eeuwige te werken.
Zij hebben Uw Leer verwoest", en teekent
hiermee den toenmahgen toestand van
het innerlijke leven. Den toestand van
het u 11 e r 1 ij k e leven karakteriseert de
laatste zin van het voorafgaande boek der
Rechteren, samenvattend, met de woorden
: ,, In die dagen was er geen koning
in Israël. Een ieder deed wat goed was m
zijn oogen".
Een verwarde tijd dus: geen wet, die de
menschen in het innerlijke, en geen
koning, die hen in het uiterlijke verbond
en naar buiten vertegenwoordigde.
„Er was een man" — zóó begint ons
boek.
Volgens uitspraak van onze geleerden,
wordt dit woord „man" gezegd van menschen,
wier waarde opweegt tegen die
van 31 „rechtvaardigen".
De geschiedenis van Noach herhaalt zich
voortdurend in onze historie. En wellicht
niet in de onze alleen. In zoo'n verwarden
tijd, zonder eigen cultuur, vernieuwt zich
de geschiedenis van uit het midden van
het volk, van den enkeling, van één geslacht,
van één huis of van één enkele
persoonlijkheid uit, waar de verstrooide
vonken nog als een nein vuur bewaard zijn
gebleven. In den uitverkorene ligt dan de
kiem van een nieuw (Noach, Abraham),
of hij is de leider voor het bestaande geslacht
(Mozes, Samuel).
In verband hiermede vinden wij, dat de
Schrift ons een tijdperk en hare gebeurtenissen
schildert, zonder de individuen
duidelijker naar voren te brengen, of dan
toch slechts, voor zoover zij en hun daden
voor het volk en hun tijd van beteekenis
zijn. Komt zij echter tot de uitverkoren
persoon, die zijn stempel op zijn tijd drukt,
dan geeft zij uitvoerag alle bijzonderheden
van zijn karakter en zijn lotgevallen weer,
omdat dan ook alles belangrijk is.
Midrasj geeft ergens de volgende vergelijking:
,,Als een parel, die men in het zand
,,vindt. Men doorwoelt het zand en verkwijlt
bij de parel".
Zoo ook hier: „Er was een man uit
Ramathaïm" enz., ,,Een Ephratiet". Onze
wijzen zeggen, dat dit laatste een adelspraedicaat
is. Zij leiden dit af van den zegen,
dien Jacob zijn kleiinzoon Ephraïm gaf.
Jacob zegende hem nml. met de woorden:
,,Mijn zoon Ephraïm, het hoofd van den
stam, het hoofd van de gemeenschap,
elke, met bijzondere gaven begiftigde en
beroemde zoon zal naar U genoemd
worden".
Zoo heet het ook later bij David: ,,En
„David, de zoon van een Ephratiet".
Ook hier bij Elkana. Niet alleen was hij
HOTEL RESTAURANT
HIECENTLICH
N. Hoogstr. 9-11 - AMSTERDAM - Telef. 44133
Kamers met stroomend water ("")
met ontbijt v a. f 3.25, Diners ii.a. f 1.75
Bezorging van DINERS aan huis.
een „man", doch bovendien uit een edel
geslacht, een Ephratiet.
Van dezen man' Elkana wordt nu verteld,
hoe hij met zijn beide vrouwen en zijn
kinderen „jaar op jaar" optrok naar Silo,
om zich „neder te werpen voor den Heer
der heerscharen en hem te offeren" ; en
wel, vertelt Midrasj, trok hij elk jaar langs
een anderen weg op, opdat het volk er op
zou letten en men zich bij hem zou aansluiten.
Naar het schijnt was het Heiligdom
in Silo in die dagen erg verwaarloosd
en dienden velen de heidensche goden
Baal en Astarte.
Nadat de Schrift ons dn het kort bericht
heeft, dat de" beide zonen van Elie, Chofni
en Pinohas, toen in Silo priesters des
Heeren waren, gaat zij verder met de schildering
der verschillende gebeurtenissen en
begint de innig mooie geschiedenis der
beide vrouwen, der beminde en de minder
beminde, van wie de laatste moeder
is, „Elkana echter beminde Hanna, doch
God had haar schoot gesloten". En hij gaf
zijn vrouw Penina en baar kinderen op het
feest geschenken en schonk Hanna dubbel
zooveel; zij echter weende en at met.
Reeds eenmaal lazen wij de geschiedenis
van twee vrouwen, der beminde en der
minder beminde: Rachel en Lea. Rachel
benijdde haar zuster Lea, die kinderen
had, en zeide tot Jacob: „Geef mij kinderen,
anders sterf ik".
Hanna heeft een anderen aard ; haar lot
echter heeft overeenkomst met dat van
Rachel.
Haar „nevenvrouw" krenkte haar, zoodat
zij weende en niet at Op den vraag van
Elkana echter: „Hanna, waarom weent
ge en eet ge niets en waarom is Uw hart
bedroefd? Ben ik U niet liever dan 10
kinderen?" geeft zij geen antwoord, doch
staat op, om zich in het Heiligdom voor God
neder te werpen en haar hart voor Hem
uit te storten.
En Hanna deed een gelofte en sprak:
„God der heerscharen, zoo Gij de ellende
van Uw dienstmaagd zult aanschouwen,
mijner zult gedenken, Uw dienstmaagd
n|iet zult vergeten en haar een zoon zult
schenken, dan zal ik hem voor den duur
zijns levens den Heer wijden en een
scheermes zal niet op zijn hoofd komen".
Toen Hanna bad, bewogen zich slechts
haar lippen, doch geen geluid werd hoorhaar,
zoodat de oude priester Elie, die aan
den ingang der tent zat en haar gadesloeg,
haar voor een beschonkene hield. Onze
wijzen echter zeggen: Hij, die bidt gelijk
Hanna bad, wordt verhoord. Geen praten

DE VRIJDAGAVOND 3
der lippen, doch een spreken met het hart. Zekere Joseph Lindo 1 ) dan, een jongeling
Zij echter kwam terug tot den maaltijd van alle middelen ontbloot, zooals hij zich
en haar gezicht was niet gelijk vroeger. noemt, klaagt: , ,dat hij op den 9en April
Met slechts zeer weinig woorden geeft de
j.1. door Heeren Regenten der Portugeesche
Israëlietische Gemeente alhier wierd
Schrift ons een karakterschets van Hanna
en hoe sympathiek wordt deze zwijgzame,
ontboden en geaccuseerd tegens de Israëlitische
Wet gehandeld te hebben, daar hij
hartstochtelijke, moederlijke vrouw ons op de laatste of den 8en dag van het
niet!
Paaschfeest des namiddags te paard is
Voor Rachel smeekt Jacob God ; de vrouw gereden".
van Manoeach wordt een zoon beloofd en Hij bekent dat volmondig,, maar heeft zijn
haar het gebod gegeven, dat haar zoon verdediging gereed. „Niets frauduleus
Simson een Nazir moet zijn, „geen scheermes
mag op zijn hoofd komen".
Hanna verovert zich zelf het verlangde
daarin vindende, heeft hij zulks tot zijn
eigen vermaak gedaan. Dan de suppliant
te Londen, onder het opzigt van deszelfs
van God, „en de Heer gedacht Hanna en ouders educatie en instructie in het belijden
zij baarde een zoon".
der Israëlietische Godsdienst ontvangen
Nu trekt zij met de bedevaartsfeesten niet hebbende, wierd steeds op de ware en
meer met haar man op naar Silo, doch
blijft met haar zoon thuis in Rama en
zoogt het knaapje tot zij bet speent.
opregte inhoud der Mozaïsche Wet gewezen,
maar weinig met de bijwetten der
Talmudisten bekend gemaakt. De suppliant
Het schijnt, dat deze moeders hun kinderen
vleit, zich egter deze principes inge­
niet alleen met den moederdrank gevoed
hebben, maar ook met hun beste
zogen te hebben: den Eeuwigen God te
vereeren en getrouwheid aan zijne Majesteit
sappen, met veel edele en trotsche
en Overigheden in de landen, waar
droomen.
hij zich moge bevinden, te betoonen;
Rachel baart eindelijk een zoon en het
wordt een schoone knaap, die droomt, dat
verders zijn Evenaaste te beminnen en
dusdanig te behandelen als hij wederkeerig
zon, maan en elf sterren zich voor hem van het verlangt".
buigen. Zijn broeders bespotten hem: Deze verdediging was niet zeer geschikt,
„Ziet, daar komt de droomer!" Later om Regenten, die zich verplicht voelden
echter komt de droomer uit de gevangenis
en wordt een vorst, dien het lot van zijn
huis en van het komende geslacht in handen
voor de handhaving van die „bijwetten
der Talmudisten" te waken, tot zachtheid
te stemmen, en Lindo moest dan ook
gegeven is.
„voor het geopende Hechal, (of kast,
Hanna baart eon zoon en hij wordt een
dienaar des Heeren, „een knaap met linnen
omgord".
waarin zich de boeken Mozes bevinden),
vergiffenis aan het Opperwezen vragen
voor de gepleegde zonde. Voorts moest hij
Het woord des Heeren, dat zeldzaam geworden
aan Heeren Regenten hetzelfde doen",
was in die dagen, kiest dezen
jongeling uit, die nog in het geheel niets
weet en de stem des roependen Gods nog
niet herkent. En hij gaat uit en wordt voor
wat hij hard en vernederend vond.
Maar nu komt het ongelooflijke. Volgens
het rekest „vergenoegden Heeren Regenten
zich niet. hiermede, maar wierd suppliant
zijn volk een Rechter en Ziener en de
door twee dienaren der Justitie als
verwarde tijd heeft weder een leider. de grootste misdadiger bij klaren dag naar
het Fortres Zelandia gevoerd en aldaar
zonder eenig wederverhoor gecondemneert
KLACHT VAN
8 dagen op water en brood te vertoeven,
zonder dat iemand in die tuschentijd den
EEN GEVANGENE toegang tot hem veroorloofd wierd;
door y. S. Roos, Amsterdam
Acht dagen cachot op water en brood.
dewelke tijd reeds eenige dagen geëxpireerd
zijnde, blijft hij nog steeds in hechtenis".
Het lijkt het barsch militaire vonnis van Wat kan hiertoe de aanleiding geweest
een knorrigen commandant wegens een
ernstig vergrijp tegen de discipline.
zijn ? Van boete, bij niet betaling door
opsluiting in het Fort af te dwingen,
In werkelijkheid blijkt het de gemoedelijke^)
zooals meermalen in de vonnissen van
uitspraak te zijn van een Joodsche
overheid, die ccn overtreding van Schulchon
'Oroeg te berechten kreeg. En niet
Regenten voorkomt, wordt hier niet gesproken.
De verklaring moet, dunkt mij,
gezocht worden in de houding, door den
van ecuwen her of uit een bedompt Oost- beschuldigde tegenover Regenten persoonlijk
Europecsch Ghetto, maar nog in de ige
aangenomen, wier competentie als
eeuw op Nederlandsch gebied gedaan. rechters hij niet alleen bestrijdt, maar die
Althans die voorstelling geeft een request hij ook op het punt van rechtzinnigheid
(vondst-D. S. v. Zuiden) aan Z. Exc. verdacht maakt. In het rekest schemert
Mr. C. R. Vaillant, Gouverneur-Generaal genoeg daarvan door, om aan te nemen,
ad interim der Colonie Suriname, van dat Lindo ook tegenover Regenten zelf
21 April 1817.
niet erover gezwegen zal hebben. In den
Naar bekend is hadden Regenten der beginne -reeds schrijft hij den Gouverneur:
Portugeesche Gemeente aldaar toen nog „dat Regenten zelve tot bijzondere voorbeelden
van deugd en stiptelijke eigen rechtspraak in kerkelijke zaken.
naleving
Arnhemsche Hypotheekbank
: 6%, 5 1 /2°/o en 5°/o pandbrieven ij
I; a resp. 100 V2V0. 98% en 95%. !|
DlR.: Mr.S.J.VANZIJST, Mr. J.F.VERSTEEVEN ij
der Wet voor de Gemeente willen schijnen,
hoezeer het met des suppliants systema
niet overeenstemt zulks te willen onderzoeken".
Aan het slot verduidelijkt hij dit
aldus: „terwijl als men zulks wilde onderzoeken,
zoude de suppliant zeer ligt kunnen
bewijzen, dat vele dingen in de
Colonie gepleegd worden alleen uit baatzucht,
die een nauwkeurig onderzoek verdienen
en waarlijk tegen alle Godsdienst
strijdig zijn".
Niet onbelangrijk, om de stoute beweringen,
is eindelijk de wraking zijner rechters
in de volgende bewoordingen: „de suppliant
heeft volstrekt niet verdiend als een
crimineele misdadiger behandeld te worden
wegens een simpele ceremonie overtreden
te hebben, in de Mozaïsche Wet geensints
verboden, te meer daar de nieuwe reglementen
voor de Nederlandsche Israëlieten
door onzen geliefden Souverein 2 ) bepaald,
zoowel aan Regenten als het Rabbinaat
verbieden, zich buiten de Synagoge met de
handelingen der leden zoo in hun godsdienstige
als burgerlijke betrekkingen te durven
bemoeien. De vruchten daarvan zijn, dat
men in het Moederland verdienstige mannen
onder de Israëlieten telt, die tot nut
van den Staat en Maatschappij strekken.
Ja zelfs, te Amsterdam zijn eenige der
voornaamste Israëlietische jongelieden als
Gardes d'honneur te paard verkozen, die
door den Opperrabbijn bevolen werden,
dat zij ook Saturdag en andere Feestdagen
te paard mogen stijgen. Buitendien rijden
veele der voornaamste Israëlieten op deze
dagen tot bun vermaak, zonder dat zij
geëxponeerd zijn hierover gemolesteerd te
worden. Tevens oefenen ook aldaar ieder
burger pligtmatig en met aanmoediging
der Rabbijnen behoorlijk op die feestdagen,
zelfs in vredenstijd, den militairen en
burgermilitiedienst".
Maakte het rekest zooveel indruk op den
Gouverneur, of was het omdat de straftijd

4 DE VRIJ DAGAVOND
varstreken was ? Genoeg zij het te weten,
dat Lindo op 23 April in vrijheid werd
gesteld. En hiermede was dit brokje vervolging
om den geloove weer uit de wereld.
r
2
j Zou deze Lindo een bloedverwant zijn van Mark
Prager Lindo, fiSio.—1877), eveneens te Londen
geboren, den onder het pseudoniem van: ,,De Oude
Heer Smits" hier te lande scferijvenden Krypto-jood ?
) Requestrant doelt op het Souverein Besluit \an
26 Februari 1S14 houdende vernietiging der tegenwoordige
organisatie van het Israëlitisch kerkbestuur,
en vaststelling van nadere bepalingen, dienaangaande.
(Staatsblad 30.)
OENESANNE
TOUKEF
door I. Maarscii,
Amsterdam
Dag van erkenning van het goddelijk
Koningschap, dag van herinnering van
's menschen daden, dag van bazuinklanken.
Ziedaar het karakter van Rousj
Hasjono zooals het in de liturgie naar
voren treedt. Nu eens kiest de religieuse
dichter het eene, dan weer het andere als
uitgangspunt van zijn poëtische ontboezemingen.
Een der gebeden Waarin deze gedachtentrits
op indrukwekkende wijze wordt ontwikkeld,
een der hoogtepunten in de
liturgie van den Nieuwjaarsdag is het naar
zijn aanvangswoorden aangeduide Oenesanne
toukef. Eenvoud van taal, innigste
gevoelsuiting van een vroom gemoed, dat
zich uitput om in woorden te verklanken
de heiligste roerselen, die de plechtige ure
in zijn zisleleven wekt.
Het heeft een eereplaats, in het Moessafgebed
onmiddellijk vóór de Kedoesjo, het
verkondigen van God's heiligheid.
Niet alleen om zijn inhoud.
De legende -heeft het een stille wijding
verleend; de legende heeft het gemoed
van den Jood, voor piëteit zoo zeer ontvankelijk,
diep getroffen. Het gebed van
den man, die om zijn geloof vervolgd en
gemarteld is, heeft al van zelf iets tragisch
en wekt bij het bidden met diezelfde
woorden onzegbare gevoelens. Van
ouds werd het met bizondere aandacht
voorgedragen. In oude Machzorhandschriften
staat nauwkeurig aangegeven:
nmn jrnn S»nno
JÏO (hier begint
de voorlezer met zachte stem), dan weer
b)pl JJO (hier luid).
Daardoor moeten bij de hoorders stemmingen,
indrukken gewekt worden ; daardoor
zal de menschelijke stem- aan het
krachtige woord nog meer kracht geven
om het gemoed murw te slaan.
R. Amnon aldus de middeleeuw sein
Het middelêeuwsche Machzorhandschrift der N. I. Hoofdsynagoge, te Amsterdam, folio 128a (bovengedeelte).
De letters en nankeerende knüfiguren zijn, evenals de bloemblaadjes tusschen de letters goud geteekend
op een fond van lichtblauw, met kleine roode vlekjes doorsprenkeld. Afgezet is het geheel met een
buitenlijn in rood. Een stemmingsbeeld van het karakter van den dag.
Het koningschap van God treedt op Rousj Hasjono sterk op den voorgrond en inspireert den schrijverteekenaar
om het eerste poëtische stuk in de liturgie van den eer.-ten Nieuwjaarsdag, dat het Koningschap
G.'s bezingt en met het woord Méleg == koning begint, bizonder te illustreeren.
legende — is de vervaardiger van ons
stuk. Een der hooge stedelijke autoriteiten
in Mamz, zijn woonplaats, trachtte hem
van het Jodendom afvallig te maken. Na
herhaalde vergcefsche pogingen begaat hij
ten slotte de zwakheid, een uitstel van drie
dagen te vragen. Hij heeft berouw over
zijn wankelmoedigheid en verschijnt niet.
Dan wordt hij geboeid voor den vorst gesleept
en vraagt zelf hem als straf de tong
uit te snijden, die zoo een laf woord van
uitstel heeft gesproken. De verleider, die
ten laatste zijn pogingen ziet mislukken,
beveelt, dat hem de voeten, die weigerden
op den vastgestelden dag te komen, zullen
afgehouwen worden 1 ). Rabbi Amnon laat
zich den volgenden dag, waarop juist
Rousj hasjono valt, op een baar naar het
bedehuis dragen. Als de voorlezer Kedoesjo
wil beginnen zegt Rabbi Amnon hem, dat
hij even wachten zal, waarop hij het gebed
Oenesanne toukef voordraagt. Wanneer hij
het geëindigd heeft, is de ziel uit het gefolterd
lichaam geweken. Drie dagen later
ïindigft de legende verscheen
Rabbi Amnon den geleerden Rabbi
Kalonymus in eefl droomgezicht, leerde
hem het gebed en verzocht hem, het onder
Israël te verspreiden.
Aan dit verzoek is wel voldaan.
Bijna geen ritus, of dit gebed heeft in de
Nieuwjaarsliturgie een plaats gekregen.
„Laat ons de machtige beteckenis van
dezen heiligen dag bespreken", zoo luidt
de aanhef, waarin geschetst wordt, hoe de
Wereldkoning den rechterzetel bestijgt.
Hij opent het ,,boek der herinneringen en
het is alsof 's menschen daden zich daaruit
vanzelf voorlezen. Iedere mensch heeft zijn
daden met eigen handteekening in dat
wondere boek geteekend". Een beeld van
de Alwetendheid, aan Wier blik niets ontsnappen
kan.
Nieuwjaarsdag, naar oude traditie ook de
datum, waarop eens hst laatste wereldgericht
gesproken wordt! Even buigt zich
de gedachtengang daarheen en teekent in
sobere, aangrijpende bewoordingen, hoe
zelfs de hoogere wezens , ,die in Uw oogen
ook niet schuldeloos zijn" met angst de
komst van die stonde wachten, als op ,,de
groote bazuin" geblazen wordt.
Een angst, die zich nu heeft meester gemaakt
van al diegenen, die zich bewust zijn
„hoe alle schepselen voor God voorbijgaan
als schapen onder het monsterend oog van
den waakzamen herder". Wat zal het lot
van den mensch zijn ? Het wordt in scherpe

De Redactie, Directie
en Administratie van
„DE VRIJDAGAVOND"
wenschen geheel Israël
een gelukkig Jaar.
nnSïm rona rot?
MEYER T. VAN DER BEUGEL
Coiffeur,
Grimeur en Posticheur
DAMESSALON
Telef. 46486
AMSTERDAM - N.HEERENGRACHT 39
De Heer en Mevrouw
N. GODFRIED —SWAAN wenschen
nara no*nm n^m
DEN HAAG, Paulus Buysstraat 61.
KOOPT BIJ ONZE
ADVERTEERDERS
HOLLAND-SCHOTLAND LIJN
AFVAARTEN:
ROTTERDAM-LEITH/GRANGEMOUTH
iederen Dinsdag en Vrijdag
Doorvrachten voor QLASGOW, DUNDEE en ABERDEEN
Scheepvaart- & Steenkolen Mij. Rotterdam
A. M. ROODENBURG, '""TEusofao 1 1 4 7 >
PI A NO H A NU EL. — (STEMMEN EN R E P A Ft E E R E N)
Wenscht zijn geachte Clientèle en Vrienden:
Hollandsche Grondkredietbank
van I 904
AMSTERDAM.
Een agentschap is zeer loonend.
Vraagt condities.
Een werkelijk goed adres voor
Brandstoffen is de
LUNCHROOM
„ASTORIA"
VREEDENBURG 23, UTRECHT
BILLIJKE
PRIJZEN
WAMBERSIE & ZOON
ROTTERDAM — AMSTERDAM — ZAANDAM
CARGADOORS
VRACHTAGENTEN
VAN
GEREGELDE STOOMVAARTLIJNEN
E X P E D I T E U R S
BUITENLANDSCHE
AVERIJ=AGENTEN
VAN
ASSURANTIE-MAATSCHAPPIJEN
BRANDST0FFEN-GR00THAN0EL
W. J. WUBBEN
Kantoor: Engelenburgstr. 154
Telefoon 32518
's-GRAVENHAGE
Vertegenwoordiger voor
Den Haag, N. COHEN
Columbusstraat 238
Oudste merken.
Weiger
namaak!
GEREGELDE BEURTDIENST AMSTERDAM AMERSFOORT
Maandag, Woensdag, Vrijdag,
5 uur namiddag
Kantoor Amsterdam: Oudeschans vóór No. 30, Telefoon 44746
Kantoor Amersfoort: Groote Spui I9B, Telefoon 28
FIRMA HOUTZAAGER & HEINEMAN
ALLEEN WIJ
HEBBEN IN D E M I S AIS O NS DEZE
SCHITTERENDE COLLECTIE
PEEK & CLOPPENBURG

6 DE V R IJ D A G AVOND
tegenstellingen in herinnering gebracht,
waarin het ,,door vuur of door water"
stellig ontleend is aan den marteldood
tijdens de geloofsvervolgingen. Immers
ook de legende lezen we onder het hooren
der kreten van tierende horden, bij het
schijnsel van vlammende brandstapels!
Zijn gemoedsrust kan de mensch slechts
herwinnen, zoo vervolgt het gedicht, door
boete, gebed en weldadigheid. ,,Gij
wensoht immers niet, dat de doodschuldige
sterve, maar dat hij tot inkeer kome en
leve en tot zijn sterfdag toe verwacht Gij
zijn berouw, om hem dan weer in liefde
aan te nemen. Gij zijt toch in waarheid
hun Schepper en kent dus hun neiging,
zij zijn immers slechts vleesch en bloed".
Dan laat dé dichter zich gaan in vergelijkingen,
waarin hij het brooze, vergankelijke
van het menschelijke zijn uitbeeldt;
daartegenover verschijnt de Eeuwigheid
en Almacht van den Koning, de inleiding
vormend tot het „driewerf heilig is de
Eeuwige Tsewoaus, de geheele wereld is
van Zijn heerlijkheid vervuld".
Welke mensch heeft niet eens van die
•ogenblikken van intens berouw over begane
zwakheden ? Van die momenten,
waarin hij een knagende wroeging in zijn
gemoed voelt, die hem het onmogelijke
zou doen wenschen. Kon hij maar met
vasten greep een spaak van het rad van
den tijd vatten en het terugduwen naar
het pogenblik, waarin hij de verkeerdheid
beging; dan zou hij wel anders
handelen!
In de legende is dit diepe berouw van den
ernstig denkenden mensch krachtig uitgebeeld
in de zware door hem zelf voor zich
opgeëischte kastijding. Zij beschrijft ons
op levendige wijze den gemoedstoestand
van den dichter, wien deze woorden uit het
hart opwelden.
De verre epigoon herhaalt de klassieke
woorden, waarin het rythme van een verontrust
gemoed zoo meesterlijk tot uiting
komt, op dien dag der dagen, dag van
herhaalde erkenning van het goddelijk
Koningschap, dag van herinnering en
bazuinklanken.
Als hij zich dan de tegenstelling Godmensen
volkomen bewust is en een beroep
gedaan heeft op zijn zwak mensohelijk bestaan,
gevoelt hij kalmte in het gemoed.
Dan waagt hij het de goddelijke heiligheid
te verkondigen ,,naar de taal der hoogere
') Bij de uitvoering van het bevel wordt gesproken
van het afhouwen van de ledematen van handen
en voeten (zie Seder Hadoroth ed. Warschau, pag. 164).
Sjoufor-blazen
(Oud-Amsterdamsche houtsnede)
De Touro schrijft ons het Sjouforblazen op
Rousj-hasjono op twee plaatsen voor: Lev.
23: 24 en Num. 29: 1. Door traditie weten we,
dat we op Rousj-hasjono dezelfde „signalen"
moeten blazen, als onze voorvaderen in de
woestijn bij het opbreken van het legerkamp
en het verder-trekken hebben geblazen ; dezelfde
ook, die op den Joum hakkippoericm van het
Jouweil-jaar in Palestina geblazen werden
(Rousj hasjono 34a). — Hoofdsignaal is de
Teroengo, waaromtrent onzekerheid is ontstaan,
of hij de klank is van het breede zuchten
of die van liet kort-stootende kreunen;
zoodat 't voor ons vast voorschrift is geworden,
beide te blazen : eerst het breede zuchten,
door ons „Sjeworiem" genoemd, dan het
kort-stootende kreunen, door ons „Teroengo"
genoemd (de naam, die wezenlijk evengoed die
van de Sjewooricm is), (ib. 33b—34a). —
Steeds moet een Tekiengo, een eenvoudig, in
melodie recht opstijgend „signaal", voorafgaan
en volgen. Daar het .,signaal" drie malen
geblazen moet worden, worden het 3X (1 + 2+1)
= 12 „tonen". Daar echter ook de Sjeworiem
alleen en evengoed de Teroengo alleen het
bedoelde „signaal" kan zijn, wordt elk dezer
nog eens geblazen, ook weer driemaal en ook
weer voorafgegaan en gevolgd door een
Tekiengo; dus 2X3X3 = 18. Int 't geheel dus
30 „tonen". Volgens ons gebruik wordt ditzelfde
(behalve de 10 „tonen" in het Moesafgebed)
na het Moesaf herhaald en in sommige
gemeenten aan het einde van den dienst wéér.
(Zie over de innerlijke beteekenis van het
Sjouforblazen: „Onze Hoogtijden" van wijlen
S. A. Rudclsheim ; Seifer Hachinnoeg, Nos.
331, 384 en 405; Hirsch, Versuche, Hst. 32
enz.).
Hebt ge niet gedood
ook niet te vreezen.
• dan behoeft ge
Synhedrion 32b.
De wereld kan noch den specerij-menger
missen noch den leerlooier! Maar gelukkig
hij, die specerij-menger is! Jammer voor
hem, die leerlooier is !
Pesachiem 65a.
I
VEREENIGDE OCTROOIBUREAUX |
le v. d. Boschstraat 1 - Den Haag, Telefoon 72080, 72081, 72082 I
KRONIEK VAN
NEDERLAND'S
JODENDOM
VAN ROS HOSANA 5684 (11 SEPTEMBER 1923)
TOT ULTIMO ELOEL 5684 (28 SEPTEMBER 1924).
samengesteld door
J. S. da Silva Rosa, Amsterdam.
September 1923.
D i. II. Eerste godsdienstoefening van
wege de Vereen. ,,Benei Teimon" (Plan
Zuid) te Amsterdam. — Zo. 16. Alg. Verg.
der Maatsch. tot Nut der Israël, in Nederl.
te 's Gravenhage ; voordracht van den Heer
S. J. W. van Buuren over: Het arbeidsveld
onzer Maartschappij, voorheen, thans en in
de naaste toekomst. — Voordracht van
Sammy Gronemann, Berlijn, (schrijver van
,,Tohu Wabohu") te Amst. naar aanl.
der première op 15 Sept. van Fabricius'
drama „Seideravond", naar genoemden
roman bewerkt. — Ma. 17. Den Heer D. L.
Staal, Amst, wordt het eere-diploma uitgereikt
voor de beantwoording ecner prijsvraag
van de jurid. faculteit der Hoogeschool
te Groningen..— Woe. 19. 50-jarig
jubileum als Moré van Opperrab. A. van
Loen, den Haag. — Afwijzende beschikking
van B. en W. van Raalte op een adres van
eenige Joden om de marktdagen op hunne
feestdagen (12, 26 Sept. en 3 Oct.) te verzetten.
•— Z a. 22. Voordracht Prof. Dr. Max
Eisler, Weenen, voor de Agoedas-Jisroëiljeugdorganisatie
te Amsterdam over het
hulpwerk, door de Agoedo te Weenen
georganiseerd. — Zo. 23. Onthulling
monument op het graf van E. de Wolff,
Utrecht. — Algem. Vergadering Bond
van Nederl.-Isr. Gemeenten, Utrecht. —
V r ij d. 28. Bezoek van Minister Dr. J. Th.
de Visser aan de Synagoge-Wagenstr.
(avonddienst) te 's Gravenhage. — Zo. 30.
De Heer Siegfried Soffe, Chemnitz, benoemd
als Oppervoorzanger te Meppel.
Oct ober 1923.
Zo. 7 en M a. 8. 24e Jaarl. Algem. Verg.
Nederl. Zionistenbond te Amst. — Ma. 8.
Huldebetuigingder Joodsche bevolking van
Alkmaar aan de Koningin. — Vergadering
Kerkeraad Ned. Isr. Hoofdsyn. te Amst.
Voordracht kerkbestuur ƒ 13.500 beschikbaar
te stellen voor vernieuwing der verwarmings-installatie
Kerkelijk Bad aangenomen
; voorstel-Mr. Hillesum c.s. betr. het
brengen OD de Kiezerslijst van hen, met
wie eene regeling omtr. de betaling hunner
achterstallige contributie is getroffen, verworpen.
— D i. 9. Gouden tooneeljubileum
Mevr. Esther de Boer—Van Rijk. —
AANVRAGEN VAN OCTROOIEN
EN DEPONEEREN VAN HANDELSMERKEN
IN ALLE LANDEN
I

DE V R IJ D A G A V O N D 7
Vleeschoorlog firma A. Coe-Vereenigde
Slagers, Amst. — D o. 11. Inwijding Joodsch
Verecnigingslokaal (Beth 'Am) Leiden. —
Do. II—Z a. 13. Herdenking 1 oo-jarig
bestaan der Synagoge te's Hertogenbosch.
— Z a. 13. 50-jarig bestaan der Vereen.
Hougei Das, Amst. —Zo. 14. Inwijding
vernieuwde reinigingshuis te Alkmaar. —
Opening Joodsche Volkshuis (Beth 'Am),
Amst. — Ma. 15 en D i. 16. Conferentie
,Joodsche Vrouwenraad", Amst. — Do.
.18. Onthulling plaquette van wijlen Prof.
Dr. J. K. A. Wertheim Salomons in de
collegezaal voor de neurologie i. h. Binnengasthuis
te Amst. — Zo. 21. ie Jaarvergadering
van het Centraal Bureau van
Joodsche Transmigranten-verccnigingen
in Nederl. te Rotterdam. — M a. 22. Aanvang
der zittingen van de Algemccne
Commissie van Examinatoren voor Ned.
Isr. Godsd. onderwijzers en van het Rabbinaal
College, Amst. — D i. 23. Te Rotterdam
overlijdt de Heer Arnold J. van den
Bergh, industrieel. — Do. 25. Rabbijn I.
Maarsen als spreker in het „Genootschap
voor Joodsche Wetenschap in Nederland",
Amst. over: het Hebreeuwsche Letteroefenend
Genootschap ten spreuke voerend :
Tongeleth. — Z o. 28. Plechtige herdenking
60-jarig bestaan der gewestelijke afdeeling
Nederland der Alliance Israélite Universelle
(Alg. Isr. Verbond), Amst. — Viering
3e lustrum Ned. Zion. Studenten-Organisatie,
Amst.
November 1923.
Do. 1. 25-jarig jubileum van den Heer
S. Bernard als Leeraar in de Wiskunde
aan het Ned. Isr. Semin. te Amst. —Inwijding
nieuw Metaheir-huis te Borne. — Overleden
: J. Sequeira, oud-Directeur v. d. Holl.
Schouwburg, oud Parnas P. I. Gemeente.
— Zo. 4. Vergadering Bond v. Ned. Isr.
Gemeenten in Nederland te Utrecht. —
Opperrabbijn Dr. B. Ritter en zes andere
leden der Commissie tot het aanbieden van
een geschenk voor het nieuwe Raadhuis
te Rotterdam bieden namens Joodsche
vereenigingen en particulieren aldaar een
schilderij aan van Willem Arondeus. —
Wo e. 7. Herdenking 40-jarig bestaan van
„Montefiore" te Rotterdam. — Zo. 11.
Dr. Hartwig Carlebach, Berlijn, tot
Opperrabbijn v. Friesland gekozen. — Protestvergaderina-
te Amst. der Joodsch-
Socialistische Vereeniging tegen de Jodenvervolgingen
in Diuitschland. — Ma. 12.
Discussie over Schoolzaken (conflict tusschen
Opperrabbijn en Schoolcommissie)
in den Kerkeraad te Rotterdam. — Ma. 19.
Constitueering van den Joodschen Vrouwenraad
te 's Gravenhage. — D i. 20. Te
Amsterdam overlijdt de Heer S. I. Norden,
Directeur der „Joodsche Invalide". — Vergadering
van leden der P. I. Gemeente te
Amsterdam tot wijziging in de samenstelling
der Commissie voor het aanbieden van
een huldeblijk bij het 250-jarig bestaan
van de P. I. Synagoge. — Do. 22. Opperrabijn
J. Vredenburg in het Genootschap
voor de Joodsche Wetenschap in Nederland
te Amsterdam over: „Ritueele Handwassdhingen".
— Prijsvraag van genoemd
Genootschap over „de Psalmen in de
Joodsche liturgie". — Zo. 25. Herdenking
40-jarig bestaan der Synagoge te
Hengelo (O.). — Te A'dam overlijdt de
architect M. de Klerk. — M a. 26. Praeadvies
v. h. Kerkbestuur der N. I. Hoofdsyn.
te Amst. op het rapport der Commissie
voor Joodsch Bijzonder Onderwijs: de
Gemeente zelf geen bijzondere Joodsche
scholen stichten, doch deze te subsidieeren.
In de Vergadering v. d. Kerkeraad der
N. I. Hoofdsyn. te Amst. bepleit Mr.
Hillesum de mogelijkheid tot opneming
van patiënten uit de burgerklasse in de
C, I. Ziekenverpleging. — W o e. 28. Eereavond
voor de dichteres Selly de Jong,
Amst.
December 1923.
Ma. 4. Viering 15-jarig bestaan „Groot-
Betsalel" en 10-jarig bestaan „Jong-
Betsalel" te Amst. — Do. 6. De Haagsche
Kerkeraad besluit tot het opmaken van
een plan voor een 2e Synagoge in het
Centrum der stad. — Zo. 9. Buitengew.
Algem. Vergadering v. d. Nederl. Zionistenbond
te Utrecht; de Heer Nehemia de
Lieme tot Bondsvoorz. gekozen. — Do, 13.
Opening Gemeente-Badhuis op Uilenburg,
dat des Zaterdags gesloten zal zijn. — Uitreiking
der gouden medaille v. h. Genootschap
ter Bevordering van Natuur-,
Genees- en Heelkunde aan Prof. Dr.
Albert Einstein. — Z o. 16. Eerste bijeenkomst
te Amst. van Zionistische Academici
tot bestudeering der Joodsche Wetenschap.
Voordrachten van Prof. Dr. L. S. Ornstein,
Utrecht: ,, De Hebreeuwsche Universiteit
te Jeruzalem". Mr. J. Loonstijn, Amsterdam:
„Het Joodsche huwelijksrecht naar
den Schulgan Aruch". Dr. DL Cohen, den
Haag: „Enkele gegevens omtrent Egypte
en Israël". Dr. M. Engers, Zwolle : „Keizer
Caligula en de Joden". Dr. I. H. J. Vos,
Amsterdam: „Malariabestrijding in Erets
Israël". Dr. A. A. Weinberg, Groningen:
„Iets over de psychiatrie van 't Joodsche
Volk". Ir. M. van Praag, Schiedam: „De
havens van Palestina". — Ma. 17. Sir
Wyndham Deedes (Civil Secretary van
de Engelsche Regeering in Palestina) in
het Genootschap Nederland-Engeland te
Amst. over het Palestina-vraagstuk. —•
Verschenen: A.B. Davids: Het Boek Job.
Amsterdam, Elsevier; en S. Pinkhof:
Naar uw jeugd van vroeger (Jehoeda
Halevi's Coezari en wij), Bussum, C. A.
J. van Dishoeck. — Do. 20. In de
Vergadering van den Kerkeraad der
N. I. Hoofdsynagoge te Amst. stelt
het K. B. de mogelijkheid in uitzicht
van opheffing van Synagoges in het Centrum.
Het K. B. verklaart zich vóór de
stichting van een afdeeling „Onderwijs".
— Do. 27. Bij de begrootingsdebatten in
den Kerkeraad der N. I. Hoofdsynagoge
te Amst. wordt een post op de Begrooting
gebracht voor subsidie aan „Beis Jisroëil".
Dr. I. Mendels, Groningen, in het „Genootschap
voor de Joodsche Wetenschap
in Nederland" te Amst. met het onderwerp
: De Jood in de Middel-Nederlandsche
Letteren. — Het conflict tusschen
den Opperrabbijn en de Schoolcommissie
te Rotterdam opgelost. — Zo. 30. Te
Amsterdam overlijdt de violoncellist
I. Mossel.
Januari 1924.
D i. 1. De Heer S. Rodrigues Pereira,
Hilversum, aanvaardt zijne" functie van
Opperrabbijn der Portug. Israël. Gemeente
te 's Gravenhage. —• Huldiging
van den Heer. L. A. Wagenaar Jr.
bij zijn 20-jarig jubileum als lid van
het Kerkbestuur der Ned. Isr. Hoofdsynagoge
te Amsterdam. — W o e. 2. 25-jarig
jubileum van Mr. M. I. Duparc, chef der
afdeeling Kunsten en Wetenschappen aan
het Ministerie van Onderwijs. — Vr ij d. 4.
Te Groningen overlijdt Prof. Dr. H. J.
Hamburger, hoogleeraar in de physiologie
aan de Universiteit aldaar. — Zo. 6. Te
Amsterdam overlijdt de Heer E. J. Goudstikker,
bekend kunsthandelaar. — Vrijd.
II. Te Amsterdam verschijnt het proefnummer
van „de Vrijdagavond". — Z a. 12.
Voordracht van Dr. L. Hertzberger in de
Nieuwe Israël. Kiesvereeniging te Amsterdam
over: „Ziek Jodendom". — Zo. 13. Te
Amsterdam overlijdt de Heer D. E. Vas
Nunes, oud-instituteur, bestuurder van
vele vereenigingën. — Ma. 14. Installatie
Van den Heer S. A. van Witsen als godsdienstleeraar
in „het Apeldoornsche
Bosch". — Dr. Schemarja Levin te Amsterdam
spreekt voor het Nederl. Palestina
Opbouwfonds over den opbouw van Palestina.
— Do. 17. Voordracht van den Heer
J. S. da Silva Rosa in het Genootschap
voor de Joodsche Wetenschap in Nederland
te Amsterdam over: „Dr. Samuel
Sarphati, 1813—1866, de stichter van
het Nieuw- Amsterdam". —Amsterdamsch
Centraal Comité voor hulp aan de noodlijdende
Joden in Duitschland gesticht. —
Ma. 21. Te Amsterdam overlijdt de Heer
W1E
YOGHURT VAN OUD-BUSSEM
MAAR BLUFT JONG. FlLIAAL KERKSTRAAT 187. TELEF. 49344

8 ' DE VR IJ D A G A V O N D
S. H. Kleerekoper, koster der Rapenburgerstraat-Synagoge,
bode van het Nederl.
Israël. Seminarium, enz. — D i. 22. Te
's Gravenhage overlijdt de Heer S. H.
Hamburger Jr., directeur van het Israël.
Oude Mannen- en Vrouwenhuis aldaar. •—
Woe. 23. Te Amsterdam overlijdt de
Heer B. van der Velde, leeraar aan het
Nederl. Israël. Seminarium, enz. — Viering
van het 5-jarig bestaan van „Beis
Jisroëil te Amst. — Propaganda-lezing van
den Heer L. Lewijt, den Haag, in Haarlem
over: Het z.g. Haagsche Onderwijsstelsel.
— Z a. 26. 50-jarig bestaan van het
Genootschap , ,Schomeré Mitswoth Menachem
Abeüm" te Amsterdam. — Te Amsterdam
overlijdt de Heer A. Polak Jzn., bekend
onderwijsman en publicist. — Zo. 27.
Plechtige herdenking in verschillende
plaatsen van den 1 oosten geboortedag van
den schilder Jozef Israels. •— Ma. 28. Te
Amsterdam overlijdt Alex. Saalborn, ,,een
der veteranen der dramatische kunst". —
D i. 29. Te Amsterdam overlijdt Mr. F. S.
van Nierop, oud-voorz. der Permanente
Commissie, oud-lid van den Gemeenteraad
van Amsterdam, Provinciale Staten, Eerste
Kamer, directeur der Amsterdamsche
Bank, enz. — Te Amsterdam overlijdt
Dr, M. Wolff, lid der Permanente Commissie,
oud-voorzitter der Joodsche gemeente
te Haarlem, enz., Joodsch historicus.
— Stichting Joodsche Vrouwenraad
te Arnhem.
Februari 1924.
Z a. 2. Te Amsterdam overlijdt de Heer
Ary Belmfante, bekend musicus en muziekpaedagoog.
— Zo. 3. Te Amsterdam
overlijdt de Heer Herman Meerloo, bekend
musicus. — D i. 5,. Dr. Carlebach, benoemd
Opperrabbijn van Friesland, neemt
zijne benoeming niet
aan. — Woe. 6. Dr.
S. Ehrmann, Frankf.
a/M., en Opperr. S. J.
Hirsch, Zwolle, in de
Agoedas Jisroëil te
Amsterdam. — V r ij d.
15. 25-jarig jubileum
van den Heer C. Heymans
als godsdienstleeraar
enz, te Sneek.
— Z o., 17. De Ressortale
Vergadering van
Friesland te Leeuwarden
benoemt eene Commissie
ter voorbereiding
der verkiezing van
een Opperrabbijn uit
Nederlandsche Moré's.
— Vergadering van
het Comité tot oprichting
eener Joodsche
middenstands - ziekenverpleging
te Amsterdam.
— Ma. 18. Lezing
van den Heer E.
Groenstad voor de
afd. N.-Holland van
Achawah te. Amsterdam over: ,,Dc
Prophetie onder Israël". — Woe. 20.
In de Vergadering van den Kerkeraad
der Portug. Israël. Gemeente te
Amjsterdam deelt de voorz. van het
Dagelijksch Bestuur mede, dat de rentelooze
leening voor bestrijding der
kosten van ophooging der begraafplaats
(ƒ 55.000) volteekend is. — Een voorstel
van het D. B. tot belasting der Gupot in
dezelfde vergadering verworpen.— Do. 21.
Installatie van den Heer I. Gans als Direc
teur der Joodsche Invalide te Amsterdam.
— Ma. 25. Plechtige opening van de
nieuwe school van Talmud Tora, Amst.
— 50ste verjaardag van den kunstschilder
Martin Monnickendam ; eere-tentoonstelhng
voor hem in het Stedel.
Museum te Amst. — D i. 26. Viering van
het 10-jarig bestaan der Vereeni. Sjangarei
Tsion te Amsterdam. — Woe. 27. Conferentie
Van den Voorz. der Permanente
Commissie met den Voorzitter van de
Studiecommissie terzake hervorming van
de Kalender. — Do. 28. Rector L. Wagenaar
in het Genootschap voor de Joodsche
Wetenschap in Nederland te Amsterdam
over: „Talmudisch-kritisohe bijdrage omtr.
de kennis van Palestin. toestanden en gebruiken
in den Babylonischen Talmud." —
Afscheid van den Heer Rosenblatt als
Oppervoorzanger te Groningen.
Maart 1924.
Z a. 1. 60-jarig bestaan van de Synagoge
der Vereen. Halichot 0!am hagadasa
(Zwanenburgwal) Amsterdam. — 40-jarig
jubileum van den Heer A. Frank als
leeraar enz. der Ned. Isr. Gemeente-te
Zwolle. — M a. 3. Propaganda-vergadering
der Ned. Mizrachie, afd. Amsterdam.
Sprekers: Rabbiner Dr. S. Nurock, Riga,
en Dr. A. Barth, Berlijn. — 12^-jarig
'jubileum van den Heer M. Poppers
als Wethouder van Winterswijk. —
Woe. 5. Jaarvergadering Joodsche Vrouwenraad,
Amsterdam. — Do. 6. Te
Amsterdam overlijdt Meyer van Beem,
bekend acteur. — Zo. 9. Buitengewone
Vergadering der C. C. te Amsterdam;
de Heer A. Sanders, Rotterdam, tot
1 ml
w e e , ï
TOW^ ürljc-ag
• ö a t u m 5 6 3 4 '• öatm" 192
j 27 Etoei j
g
jStbet
ji^g? ras? \ 28 moei \ QeJm ei
flfj Zonbag j 29 Eicel j SeJwbet
mL fltaantttfl :
l
£5f :
Sep t
ibe C
EHnsbag j 2 mm \ Sct,tjmb er
Xlïïloensöag j 3 Cfsjri ; t ®c'" b er
llll 2 ) o n^ e r^ a9' 4 tttsjvl \ 2 ®cVt>ex
!&}wf t Wrljöag \ 5 ctsjn \ 3
ondervoorz. gekozen (vacature Dr. M.
Wolff), de Heer A. Simons Mz., den Haag,
tot Md der P. C. (vacat. Dr M. Wolff) ;
de Heer A. de Lieme Bzn., Haarlem, gekozen
tot lid voor Noord-Holland ; de Ned.
Isr. Gemeente te Lemmer opgeheven. De
C. C. besluit, het percentage der gemeentelijke
bijdragen te verdubbelen, om noodlijdende
gemeenten te steunen. De exameneisdien
voor godsdienstonderwijzeres verzwaard,
en het candidaats-examen in de

DE VRIJDAGAVOND 9
Semietische Letteren voorde Godgeleerden
toegestaan. —• Vergadering der Vereeniging
van Werkgevers in het Israël. Bakkersbedrijf
te Amsterdam tot verweer tegen
de Zondagswet. —. Z o. 16. 25-jarig jubileum
van den Heer A. J. van Gelder als
leeraar bij de Ned. Isr. Gemeente te Winschoten.
— Te Amsterdam overlijdt de
I leer H. A. I. Santcroos, Samas der Portug.
Israël. Synagoge. — Hillel-loge No. 986
van The Independent Order of B'nei B'rith
te Amsterdam gesticht. Voorzitter: Dr.
A. van Raalte. — D1. 18. Te Meppel
overlijdt de Heer Is. Wolf, lid van den
Kerkeraad enz. aldaar. — Zo. 23. 50-jarig
jubileum van den Heer L. Keyzer, vicevoorz.
van het Kerkbestuur te Deventer,
als lid van het College. — M a. 24. Te
Amsterdam overlijdt de Heer Jozef Cohen,
oprichter van „Maison de Bonneterie", —
D i. 25. Rabbijn Ph. Coppenhagen in
de Vereeniging voor Joodsche Leer en
Leven in Amsterdam-Zuid over: „Lijkverbranding".
— Verschenen: A. B. Davids:
Het Boek Jesaja, II. Amsterdam, Van
Creveld & Co. — V r ij d. 28. Te Amsterdam
verschijnt het eerste wekelijksche nummer
van ,,De Vrijdagavond". — Ma. 31.
Voordracht van den Heer E. Stibbe in de
Nieuwe Isr. Kiesvereeniging te Amsterdam
over: „De Kerkeraad en de bijzondere
joodsche School". — Bezoek van
Prins Hendrik en Prinses Juliana aan de
diamantslijperij der firma I. J. Asscher te
Amsterdam.
April 1924.
D i. 1. Koninklijk bezoek aan de Groote
Synagoge te Amsterdam. Onthulling eener
marmeren gedenksteen ter herinnering
hieraan. — M. a. 7. Te Rotterdam wordt
eene afdeeling der Agoedas Jisroëil opgericht.
. — W o e. 9. Jaarvergadering der
Vereeniging , ,Misgab Lajeled'' te Amsterdam.
— Jeugd-demonstratie te Amsterdam
voor den Sabbat. Spreker : Opperrabbijn
J. Tal, Utrecht. — Zo. 13 Tweejaarlijksche
Algemccne Vergadering der
Berg-Stichting te Amsterdam. — Do 17.
Tc Amsterdam overlijdt de Heer K. Citroen,
bekend juwelier, mede-oprichter
der Algemeene Winkeliersvereeniging —
Zo. 27. Prof. S. Brodetsky, Leeds, in de
Zionistische Secties voor Wetenschappelijken
7\rbeid over ,,Thc place of science
in the national revival".
Mei 1924.
Do. 1. Mr. Izak Prins in het Genootschap
voor de Joodsche Wetenschap in Nederland
te Amsterdam. Onderwerp: „Een
Hollandsch-Joodsch hervormingsplan uit
het jaar 1770". — Z o. 4. Vergadering
der Vereeniging tot steun van het Nederl.
Israël. Seminarium te Amsterdam. Speker:
Opperrabbijn J. Vredenburg, Arnhem,
over „Rabbijnenvorming voorheen en
thans". — D i. 6. Gedeputeerde Staten van
Overijsel keuren goed het besluit van den
Raad dar Gemeente Hengelo, om weekmarkten,
samenvallende met Joodsche
feestdagen, op den daaraan voorafgaanden
dag te houden. — Te Utrecht overlijdt
Dr. M. J. Fraenkel, klassiek philoloog,
lid der Koninklijke Academie van Wetenschappen.
— Z o. 1 8. Bijeenkomst van de
Zionistische Secties voor Wetenschappelijken
Arbeid te Amsterdam. Referaten
van Dr. H. Pinkhof: „Het vraagstuk der
lijkopening in eene Joodsche gemeenschap"
; Mr. I. Colhen: „Burgerlijk recht
inPalestina" ;Dr.Raphaël Polak: „Detalio
voorheen en thans" ; Dr. A. Lichtenstein:
„Sanitaire problemen in Palestina" ; Dr.
F. Leviticus: „de Indogermaansche en
Semietische taalstam"; Dr. E. Slijper:
„Strijdgedichten in de Middeleeuwen" ;
Drs. M. Pinkhof: „Biologie-onderwijs in
Palestina" ; Dr. A. van Raalte: „Kasjroeth
en Chemie". — Zo. 25. Vergadering
van occupcerders der Uilenburgerstraat-
Synagoge tegen eventucele sluiting dezer
Synagoge.
J u ni 1924.
Zo. 1. Algemeene Vergadering der Vereeniging
tot bescherming van Joodsche
meisjes te 's Gravenhage. — Officiëele
opening van het Boschhuis der Israëlietische
Gezondheidskolonie, Rotterdam, te'
Etten-Leur. — M a. 2. Jaarlijksche Algemeene
Vergadering van „Sjemieras Sjabbos"
te Amsterdam. — Woe. 9. De Heer
S. Lipschütz, Stuttgart, gekozen tot Voorzanger
bij de Nederl. Israël. Gemeente te
Rotterdam. — Zo. 15. Viering van het
25-jarig bestaan van den Neder 1 . Zmonistenbond
te Amsterdam. Spreker o.a.
Nahum Sokolow, Londen. — Jaarl. Alg.
Vergadering der Verecniging der Vereeniging
„Centraal Israëlietisch Krankzinnigengesticht
in Nederland" te Amsterdam.
— Ma. 1 6. Voordiraoht van het
Kerkbestuur der Ned. Isr. Hoofdsyn. te
Amsterdam tot het verlcenen eener subsidie
aan de Joodsche bijzondere scholen
„Talmud Tora" en „Kennis en Godsvrucht"
over de jaren 1923 en 1924 aangenomen.
— Te Amsterdam overlijdt de
Heer A. S. Berg, directeur der Firma
Hirsch et Cie., oprichter der Berg-stichting.
— V r ij d. en Z a. 2 o—2 2.
Herdenking van het 75-jarig bestaan dei-
Synagoge te Utrecht — Z o. 2 2. Jaarlijksche
Algemeene Vergadering der Nederl.
Mizrachie te 's Gravenhage. — Vergadering
der Centrale Commissie te Amsterdam
: Prof. Mr. A. S. Oppenheim,
's Gravenhage, ter vervanging van zijn
vader Staatsraad Prof. Mr. Dr. J. Oppenheim,
benoemd tot curator van het Ned.
Israël. Seminarium. De Ned. Israël. Gemeenten
Naaldwijk en. Ootmarsum opgeheven.
— M a. 2 3. Eerste steenleggingvoor
het gebouw der „Joodsche Invalide"
aan de N. Achtergracht te Amsterdam. —
Do. 26. Bijeenkomst van den Bond van
Joodsche instellingen van Weldadigheid en
socialen voorzorg te Amsterdam. Sprekers :
Mr. Ed. Lankhout: „Het Apeldoornsche
Bosch" en Dr. M. de Hond: , Jong
Betsalel". — Z o. 2 9. Jaarlijksche Vergadering
van het Genootschap voor de
Joodsche Wetenschap in Nederland te
Amsterdam (ie lustrum). Voordracht van
Dr. J. L. Palache, Leiden, over: „De
Sabbath-idee buiten het Jodendom". —
Moré A. B. N. Davids te Amsterdam tot
Opperrabbijn van het Syn. Ressort
Friesland benoemd. — Ma. 3 o. Te 's-Gravenhage
overlijdt de Heer N. L. van den
Bergh, industrieel. — Mr. Jacob Israël de
Haan te Jeruzalem doodgeschoten.
Juli 1924.
D i. 1. 25-jarig jubileum van den Heer H,
Godfried als leeraar der Ned. Isr. Gem. te
Maastricht. — V r. 4. 60-jarig bestaan der

10 DE VR IJ DAGAVOND
KAS-VEREENIGING - AMSTERDAM
SPUISTRAAT 172 OPGERICHT 1865
INCASSO'S
KASSIERSZAKEN
CHEQUES, REKENING-COURANT,
DISCONTO'S, COUPONS, ADMINI­
STRATIE VAN VERMOGENS, BEWA-
RINGVAN FONDSEN, SAFEDEPOSIT
Synagoge te Zalt-Bomimel. — D i. 8. Verschenen.:
L. Wagenaar: Reischis Chogmo,
Joodsche Godsdienstleer voor de jeugd,
(tweede druk). Amsterdam, Van Creveld
en Co. — Zo. 13. Huldiging van de Heeren
S. Schorlesheim en K. Andriesse bij hun
50-jarig jubileum als onderwijzers aan de
Nederl. Israël. Godsd. Armenscholen te
Amst. — D i. 15. Het Palestinensisch
Ruttenberg-project voor het Permanent
Hof van Internationale Justitie te 's-Gravenhage.
—• Dr. H. Pinkhof te A'dam t. g. v.
het jubileum van de Ned. Mij. tot bevordering
der Geneeskunde benoemd tot
officier in de orde van Oranje-Nassau. —
Do. 17. Te A'dam overlijdt de Heer A.
de Winter, administrateur van het Ned.
Isr. Armbestuur. — W o e. 23. Bijeenkomst
van Haagsch-Joodsche verecnigingen ter
bestrijding van het gemengde huwelijk.
— Z o. 27.. Jaarvergadering der Vereeniging
van Ned. Isr. Gemeenten in
Nederland te Amsterdam. — Jaarvergadering
Steun der Weduwen, Pensioenfonds
voor de Weduwen van Isr. Godsdienstonderwijzers
en Gemeente-ambtenaren in
Nederland. — D i. 29. Jaarvergadering der
Nederlandsche Mizraehie te 's-Gravenhage.
— Do. 31. Synagogale herdenking der
mobilisatie 1914.
Augustus 1924.
DEPOSITO'S
V r. 8. Te 's-Hertogenbosch overlijdt de
Heer Mauritz Azijnman, industrieel. •—
D i. 12 en Woe. 13. Jaarvergadering van
Achawah, Bond van Isr. Godsdienstonderwijzers,
te Apeldoorn. Rede van Opperrabbijn
J. Vredenburg, Arnhem, over „Het
vak Godsdienstleer op onze scholen" ; van
Dr. J. Kat, Apeldoorn, over ,,De zorg voor
het geestelijk afwijkend kind" ; van den
Fleer M. Pinto, Arnhem, over ,,Het
sexueele vraagstuk en de Godsdienstschool".
— D o. 14. Installatie van den
Heer S. Lipschütz, Stuttgart, als Voorzanger
der Ned. Isr. Gem. te Rotterdam.
— Za. 16 en Zo. 17. Viering 25-jarig bestaan
der Synagoge te Zwolle. — Vr. 22.
De Opperrabbijn van Amsterdam protesteert
bij de Grieksche regeering tegen de
nieuwe Grieksche Zondagswetgeving. —
Z o. 24. Vierde Ned. Joodsdhe Sportdag
te Assen. — Woe. 27. Te Amsterdam
overlijdt de Heer Israël E. Boutelje, bekend
Hebraïcus. — Z a. 30. Tot Ridder in de
Orde Nederl. Leeuw zijn benoemd: Mr.
D. E. Lioni, Kantonrechter-plaatsvervan-
HERMANN KECHENBACH:
„Er zij licht"
(Houtsnede)
ger te Amst. en Mr. A. H. du Mosch, President
van de Arrondissements-rechtbank
te 's-Gravenhage. Tot Ridder dn de Orde
van Oranje-Nassau: L. Hartogs, viceconsul
te Esbjerg; S. Sitters, emeritusopperrabbijn
te Leeuwarden; Z. Cohen,
Groningen; S. Biegel, Wethouder van
Gorinchem; J. M. Woïff, lid van den
Gemeenteraad te Arnhem; A. J. Lioni,
Regent-voorz. van het Ned. Israël. Jongensweeshüis
te Amst.; N. Vas Dias,
Directeur van het Nederl. Correspondentie
Bureau te 's-Gravenhage; H. Elte,
oud-Hoofd eener bijzondere school te
Amst.; A. Salomons, Zwolle, en M.
Rozelaar, juwelier te Amst. — Zo. 31.
Herdenking van het 5°-j ari g bestaan der
Herman Elte-School en Opening der (bijzondere)
Fröbelschool der Vereeniging
„Kennis en Godsvrucht" aan de N. Keizersgracht
te Amst.
September 1924.
Ma. 1. 25-jarig jubileum van den Heer
H. Vlccschhouwer als Voorzanger der
Ned. Isr. Gemeente te Rotterdam. —
W o e. 3. Herdenking 40-jarig bestaan der
N. V. Diamantmaatschappij Ed. van'Dam
te Amst. De Heer R. van Dam benoemd
tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
V n 5 en Z a. 6. Viering van het 50-jarig
bestaan der Synagoge te Tilburg. —
Z o. 7. Jaarlijksche algemeene vergadering
van de Nederl. afdeeling der
Alliance Israélite Universelle (Algemeen
Israëlietisch Verbond) te Utrecht. Voordracht
van Dr. I. FI. J. Vos, Amst., over
„Joodsche solidariteit". — Vr. 12 en
Za. 13. Viering van het 70-jarig bestaan
der Synagoge te Winschoten. — Zo. 14.
Jaarlijksche Algemeene Vergadering der
„Maatschappij tot nut der Israëlieten in
Nederland" te Zutphen. Voordracht van
den Heer M. van Gelderen, Groningen, over :
„Nieuwe Wegen". — Zestiende Landdag
van de Ned. Zion. Studenten-Organisatie
te Utrecht. Het zevende Jaarboekje
verschijnt. — Zionistische bijeenkomst te
Utrecht ter bespreking der vraag van den
vrijen of den gebonden ontwikkelingsvorm
van het economische leven in Palestina
(„Open of gesloten Wirtschaft"), referent
Mr. K. J. Edersheim, Amsterdam. —
Ma. 15. Aan den Heer A. Abas, candidaat
in de Romaansche Letteren te Amsterdam,
wordt de gouden medaille voor de beantwoording
eener prijsvraag, uitgeschreven
door de faculteit der geneeskunde der
Gem. Universiteit aldaar, uitgereikt. —
Zo. 21. De Synagoge in de Wagenstraat
te 's Gravenhage bestaat 80 jaar. -
M a. 22. Interpellatie van den Heer
Drooglcever Fortuyn in den Haagschen
Gemeenteraad inzake den Woningbouw
door de Joodsche Woningbouwvereeniging
„Mischkanoth Israël". — D i, 23. Herdenking
van den tienden sterfdag van David
Wolffsbhn vanwege de afd. Den Haag
van den N. Z. B. Rede van den Heer
J. H. Kann, Nederlandsah Consul te
Jeruzalem, over zijne indrukken uit
Palestina.
'n Zonderling volk is dat toch! Wordt hun
gevraagd, van hun bezit voor den „tabernakel"
te geven — dan geven ze! en wordt
hun gevraagd, voor het gouden kalf te
geven — dan geven ze ook!
Jeroesjalmi Sjekaliem 1 : 1.

j ... en Uw FEESTDINER j
I is natuurlijk in |
\ HUIZE CATS !
| HET AANGEWEZEN ADRES. \
j PL. MIDDENLAAN 12 |
TELEFOON 53143
De 'sGravenhaagsche
Hypotheekbank,
Nieuwe Uitleg 21
's GRAVENHAGE
geeft uit:
5°/ 0
en 5'/ 2
% Pandbrieven
tegen beurskoers.
HERMANN
FECHENBACH
door Dr. G. Italië, 's Gravenhage
In den herfst van het vorige jaar maakte
ik te Florence kennis met een kunstenaar,
wiens werk zich in Duitschland reeds bekendheid
verworven heeft en ook bij ons
aanspraak op belangstelling mag maken.
Hem, den in den oorlog zwaar verminkte,
was de atmosfeer in zijn land te drukkend
geworden ; de heerschende pogrom-stemming
deed hem besluiten,' elders de rust
te zoeken, die het felbewogen vaderland
niet kon bieden. Zoo trok hij naar Italië
en vestigde zich in Florence, het kunstcentrum
bij uitnemendheid. Bewonderen
moet men de energie, die hem, gelijk zoovele
Duitsche Joden in gelijksoortige omstandigheden,
bezielde : zonder de taal van
het nieuwe land te kennen komt hij met
hebben en houden, doelbewust, over de
j
DE V R IJ D A GA VOND 11
gold dit niet de artistieke waarde van het
getoonde, maar de bedoeling van den
kunstenaar om „diepzinnig" te zijn. Een
enkele maal kon ik de opmerking met
weerhouden, dat de scherpzinnigheid van
den beschouwer wel op een wat zware proef
gesteld werd, alsof hij een puzzle had op te
lossen. Hiermee is niet gezegd, dat
Fechenbach aan futurisme lijdt.maaraf en
toe komt de genoemde Duitsche neiging
om ,,tief' te willen zijn, te zeer naar
boven. Gelukkig was dit slechts tot enkele
proeven beperkt. Het meerendccl van zijn
tcckeningen heef t juist een sterk-sprekend,
plastisch karakter, waartoe de techniek van
de houtsnede zich wonderwel leent.
Daarenboven is het Joodsche, warmreligieuse
in Fechenbach s kunst een aantrekkelijkheid
te meer. Opmerkelijk in dit
opzicht is zijn „Mizrach", dat hier te
lande reeds bekend is. Het hoofdvlak bevat
symbolische motieven en texten en wordt
geflankeerd, links door de figuur van een
stoeren landbouwer, rechts door de, meer
ter zake doende, gestalte van een met
J"VSL9 e n pbSD getooiden man, van edel
en streng profiel. Het geheel wordt aan de
onderzijde begrensd door zes teakeningen
in vierkante vakken. Eén hiervan beeldt
de schepping van het licht uit: de duister-,
nis scheurt vanéén en de aarde wordt zichtbaar
in een krans van licht. Dit motief
heeft Fechenbach thans weder opgenomen
in een nieuwe houtsnede, fijner van techniek
en den beschouwer nadergebracht
door toevoeging van het '|"V-
Ik vermeld dit in het bijzonder, omdat het
bedoeld is als het beging van een omvangrijk
werk. Fechenbach wil namelijk den
g e h e e 1 e n B ij b e 1 met dergelijke houtsneden
{i%y.'Z% CM 0 ïHustreeren. Een
Joodsche illustratie van hoog artistiek
gehalte!
Ik kan de gedachte niet onderdrukken,
dat hierbij een Joodsche vertaling van
het Boek zelf — wie zal ons dit eindelijk
geven ? — een eerste vereischte is.
HET RAADSEL
VAN IBN ERZA
door E. S.
PAVILJOEN
Het
VONDELPARK
huls voor de uitgaande
wereld van Amsterdam
AFTERNOON TEA
Dinner and Supper - DANCING
J. ZOMERDIJK BUSS1NK
ROOKT SPATRAM
Schrijfmachinehandel
(alle merken)
Copieer-lnrkhting
(Spoed-tnrlchting)
^Reparatie-Inrichting
Linten - Carbon
Wolvenstraat 2-4 (b/d Heerengr. 300) A'dam.
WAAROM
KOSCHER
Telefoon 33400
D. J. Koopman
'VB
ETEN?
grenzen, vast overtuigd dat hij door zijn Naar aanleiding van het Raadsel van Ibn Het Joodsche Volk heeft, zijn wetten
kunst de waardeering van zijn nieuwe Ezra (De Vrijdagavond, blz. 456) is mij, eerende, de eeuwen door ook in gezondheid
omgeving zal veroveren.
namens den Heer H. I. Kisch, Amsterdam,
boven de andere naties, waarmede
Maar laat ik, tot betere kennismaking, het volgende rijmpje medegedeeld:
het samenleefde, uitgeblonken,
enkele biographische gegevens noemen.
Hermann Fechenbach werd in het begin
van 1897 in het kleine stadje Bad Mergentheim
(Wttg.) geboren en legde zich op de
schilderkunst toe te Stuttgart en München.
Houdt de wacht in stand
Als een licht, dat helder brandt.
Ook hier heeft men een hulpmiddel om de
Prof. Dr. R. H. SALTET: Voordrachten over
gezondheidsleer. Haarlem, 1913, blz. 10.
Hij genoot het onderricht van tal van bekende
volgorde der opstelling te onthouden, De componist Jacques Offenbach is te
mannen, o.a. prof. Franz von Stuck. wanneer men de klinkers a-e-i-o-u laat Keulen geboren. Zijn vader heette oor­
Zijn talent trok spoedig de aandacht, tentoonstellingen
gelden door 1-2-3-4-5.
spronkelijk Juda Eberscht en woonde te
in de genoemde steden wer­
Bürgel bij Offenbach, daardoor veranderde
den een succes.
De Hollandsche Joden, die zich na 1815 in hij zijn naam in Offenbach. Hij werd als
Wat hij mij op zijn atelier in Florence België vestigden en hoofdzakelijk met voorzanger te Keulen benoemd, waar zijn
toonde, waren hoofdzakelijk houtsneden. loterijen zich geneerden, waren daar niet zoon Jakob geboren is.
* *
Als ik nu en dan een bezwaar had, dan
*

12 DE VRIJDAGAVOND
Oenesanne Toukef
(Origineele houtsnede)
De dag van het „groote gericht", waarop op den grooten bazuin" geblazen wordt. Alle schepselen der wereld gaan, als een kudde schapen, die
één voor een door den herder gemonsterd worden, voor Gods Rechter-oog voorbij. Het beslissende moment van Gods wi! — aangegeven door een
bliksemstraal; als op den Karmel —: Ui, het ,,rechtsbesluit" Al naar de mensch is, voelt en verwacht hij het.

D E V R IJ D A G A V O N D 13
ONGEPAST GEBRUIK
VAN EEN PENNEMES
Heeren Regenten van de Weeskamer van
de Portugeesche Joodsche Natie te Amsterdam
begaven zich Dinsdagmorgen
4 Augustus 1711 tegen half twaalf naar
de Weesschool.
Zij hadden daar geen aangename taak te
verrichten. De schoolmeester David Freyre
had zich zoodanig misdragen, dat hij op
staanden voet ontslagen moest worden.
Toen de Regenten hem deze boodschap
gebracht hadden, ontstak onze schoolmeester
zoo in woede, dat hij de klassiek
geworden woorden slaakte:
,,Dat sal soo niet gaen!"
— ,,met diverse kwade bejegeningen vermengd".
Maar hierbij liet de man het niet. Hij
stormde naar boven, zette voor deze gelegenheid
zijn ,,nieuwe paruyck" af, en
holde weer naar beneden met ,,een oude
paruyck op zijn hoofd". Eerst nu voelde hij
zich tot alles m staat. Hij stelt zich met
een „stock inde handt" achter de deur, en
toen de heeren Regenten in de gang kwamen,
sloeg hij den Regent Abraham Curiel
en den Regent Abraham Capadose daarmee
deerlijk op de arm.
Menschen schieten op het gerucht toe en
rukken den onverlaat de stok uit zijn hand.
Maar wat doet nu de razend geworden
schoolmeester? Hij heeft een „bloot pennemes
uyt sijn sack gehaélt", en rent
daarmee de Regenten na, „om haer, soo
het scheen, daer mede te steecken ofte
snijden".
H.H. Regenten ontvluchten daarop met
wijs beleid, immers: „om alle verdere
onheylen te ontgaen" moordenaar en
moordtuig en retireeren zich in het huis
van den Heer Joseph de Pinta
Dit getuigden 6 Augustus 1711 voor Joh.
van Vilekes, notaris te Amsterdam, ten
verzoeke van deze H.H. Regenten „bij
waare woorden ende met presentatie van
eede solemneel, (die aande Joodsche natie
opgelegt voor de opregte waerheyt):
Moses Duarte, out omtr. 43 jaren, Isacq
Brandon, out omtrent 20 jaren, Aron da
Costa Abendana, out omtrent 20 j., Joseph
Isr. Mendes, out omtr. 20 j. ende Jacdb
Cohen Henriques, out omtn, 20 j.".
Wie weet, hoe leelijk die schoolmeester
zijn kennelijk wangedrag heeft moeten
bezuren! x )
l
) (Oud-Archief Gem. Amsterdam, 'vondst-Mej. S.
Pinkhof.)
De vagabondngeleerde Berenicus, die hier
te lande in 1692 zijn Latijnsche verzen met
Hollandsche vertaling uitgegeven heeft,
heette eigenlijk Salomon Bernisch en was
van origine een Boheemsche Jood. Hij
zwierf als schoorsteenveger en sehareslijper
rond en kwam bij Rotterdam in een
moeras ellendig om het leven.
De Brusselsche Afdeeling van de Maatschappij
tot Nut van het Algemeen, daar
m 1826 gesticht, is de eerste, en zeer langen
tijd de eenige afdeehng geweest,
welke Joden als leden opnam.
De eerste volledig • Joodsch-Duitsche
Bijbeluitgave is te Amsterdam door Isaac
Biitz in de Jaren 1676—'78 bezorgd.
IN DE WAR
door H. I. C.
(Provincie Groningen, Nov. 1859 1 ).
Een curieus, maar daarom niet minder waar
2
geval heeft voor de jongste Q ^"11J )
in deze provinciale plaats gehad. In
een streek, waar hier en daar op kleine
plaatsjes Israëlieten wonen, was men niet
bij tijds van een""j"~|j"l ("p? 1 a )voorzien ;
en dus niet wetende het juiste tijdstip,
waarop de heilige feestdagen vielen, sloeg
men de provinciale almanakken na en ging
daarna te rade. Gelijk van zelf spreekt
werd de vooravond van ï~\ï&ïl CfrO 4 ) in
den huiselijken kring naar gewoonte gevierd,
terwijl men zidh den volgenden ochtend
bij tijds opmaakte, om zich met
DmrnO, JV^tO en SIDÉS 5 ) naardenabij
gelegen Synagoge te begeven, welke een
paar uren van die gehuchten verwijderd
is. Nabij de kerkelijke gemeente gekomen,
begon hun Oostersch bloed als ware het
in de aderen te kooken, daar zij van verre
een geloofsgenoot uit die gemeente met
vleesch zagen venten. De kerkgangers,
hun lava op dien ^JJHQ 6 ) willende uitstorten,
zagen vreemd op, toen de slagter hun
zijn bevreemding te kennen gaf over hunne
komst, alsmede over den last, dien zij
droegen, hun tevens te kennen gevende,
dat de D*K"T)J 0*0^ 7) e c r s t o v e r eenige
weken invielen. Na zich bij den voorzanger
der gemeente hiervan overtuigd te hebben,
retireerden de gehuchtbewoners, den
redacteur der door hen geraadpleegde
almanakken verwenschende, wien de
schuld te wijten was, waar deze niet op
")13 , ,J? H nJtJ' 8 ) gerekend had en in zijn
kalender vermeldde: „Israëlietisch Nieuwjaar
als 't vorige jaar".
Weekblad voor Israëlieten, li November 1859,
No. 16.
2
) Hooge feestdagen (Nieuwjaar en Groote Verzoendag).
3) Almanak voor het jaar 5620 (1859—1860).
4
) Nieuwjaar.
6
) Doodshemd (dat de orthodoxe Jood boven zijn
kleeren op de hooge feestdagen tijdens het gebed
aan heeft) en kerkkleed, feestboeken.
c
) Overtreder van het Goddelijk gebod.
7
) Hooge feestdagen.
8
) Schrikkeljaar (een jaar van dertien maanden).
In deftige kringen is
het gewoonte, bij feestavonden
de caffeïnvrije
Koffie „Hag" aan te
bieden. Zij is bijzonder
fijn van smaak en veroorzaakt
geenslapeloosheid
N.V. de Haart Hypotheekbank
5 l / 2
en 5 pCts. PANDBRIEVEN
tegen Amsterdamschen Beurskoers.
Verkiijgbaar bij alle Bankiers
en Commissionnairs in Effecten.
Door hef geheele land
verkrijgbaar bij den
solieden rijwielhandel

14 DE V R IJ DAGAVOND
AMSTERDAMSCHE NEGOENIEM
VERZAMELD DOOR J. A. LISSAUER, AMSTERDAM.
SLOTKADDISJ LAJJOOMIEM HANNOUROOIEM

„TASJLIEG"
„Sjtoss, groote sjtoss ?"
„Waarom sjtoss?"
„Waarom sjtoss?! Omdat het malligheid
„is! Dan gaan ze met z'n allen aan den
„waterkant staan en zeggen wat en dan
„denken ze, hun zonden kwijt te zijn. Is
„dat geen sjtoss?" en de wijze zoon spotlachte
triomfeerend.
De oude vader zette een verdrietig gezicht,
maar gaf niet veel antwoord. De vader,
een vader, zooals er niet zoo veel zijn, was
een eenvoudig vroom man, maar wist niet
veel van zijn Jodendom. Hij was gehecht
aan elk voorschrift en elk gebruik, dat zijn
vader hem indertijd geleerd had, hield zich
stipt aan alles met een onbestemd gevoel
van voldaanheid, daarmee het goede gedaan
te hebben, en was overigens vol Godstrouwen
; in alles wat er geschiedde in zijn
eigen leven en in dat van anderen en in
wat hij in de krant las, Gods hand ziende
en gevoelende, eenvoudig weg, zonder
groote woorden en wijsgeerige boeken.
De zoon, een zoon, zooals er zoo veel zijn,
vond alles, wat zijn vader deed en zeide,
verkeerd en ouderwetsch en vooral wat zijn
vader deed en zeide met godsdienstige
gevoelens. Hij was nog niet zoo ver, dat hij
alles, alles op zij had geworpen ; maar hij
was toch al druk bezig heel veel, beetje
voor beetje af te brokkelen; eerst aanmerkingen
maken en achterwege laten de
minder-wézenlijke dingen, de — als zoodanig
beschouwde — kleinigheden en langzamerhand
al meer en meer wegbrekende.
En met een superieuren glimlach van de
alles beter wetende twintig-jarige wijsheid
den goeden, vromen vader niet uitlachende,
weineen! daarvoor hield hij te
veel van zijn vader! maar dan toch met
dien superieuren glimlach zich den ganschen
afstand van jonge schoolwijsheid totouderwetsche
eenvoud boven z'n vader verheven
voelend.
En de vader had in zijn eenvoud een dag
of wat voor Rousj-hasjono iets gezegd
van „Tasjlieg te gaan maken", den eersten
dag Jontef na minche. En er was
even een klein gekibbel ontstaan, van
's vaders zijde alleen, met wat hoofdknikken
en een paar korte woorden gevoerd,
waarin de knappe en alles — behalve het
gevoel en gemoed van zijn vader — zoo
goed begrijpende zoon allerlei graden van
fijne en grove spot doorliep en ten slotte
de nog al plompe hatelijkheid beging,
tegenover wat zijn vader heilig was:
„ Sj toss!" te roepen.
De vader was er niet tegen opgewassen,
wat — zooals altijd — nog niet bewees,
dat hij ongelijk had. Hij zuchtte maar eens
en gaf geen antwoord meer.
Het was de eerste dag Rousj-hasjono en
de jonge, wijze zoon zat aan den oever van
het kleine riviertje buiten het stadje, waar
hij woonde. Hij dacht niet meer aan het
gesprek met zijn vader van een paar dagen
te voren, maar dacht aan allerlei belangrijke
en onbelangrijke dingen.
En terwijl hij zat rond te kijken, naderde
langs den landweg van uit de verte een
merkwaardige gestalte. Een hooge vrouwenfiguur
met een stralenden glans in de
oogen, een hoog, blank voorhoofd, de
haren in vlechten, eenvoudig om het hoofd
gewonden, gehuld in een gewaad van klassieke
schoonheid, — geheel en al vreemd
voor het aan de moderne mode gewende
gevoel —, jeugdig van bouw en houding en
gelaat! Langzaam kwam ze dichterbij en
een dwang, waartegen hij zich verzetten
wilde, maar niet kon, dwong den jeugdigen
aanschouwer het oog op haar gericht
te houden t
En toen ze dichterbij gekomen was, trad
ze voor hem en zeide met een stem, waarin
blijde stemming klonk — met een klank
van weemoed er onder —:
„Wilt ge met mij medegaan naar den
„rand van het water en mijn blik in het
„water volgen ?"
En hij stond op en volgde haar.
En ze keek het water in en hij volgde haar
blik en zag, wat zij zag.
En hij zag een spiegelbeeld in het water.
Een oud man van eerwaardig uiterlijk en
een jonge man, een bekken met kolen vuurs
en een mes dragende. En tezamen schreden
zij over een weg, die door een bergland
liep. En er kwam hun iemand tegemoet,
die met hen ging praten, maar met korte
antwoorden werd afgewezen. En toen zij
voortgingen, moesten zij door een stroom
heen. En toen ze hun voeten in den stroom
hadden gezet, steeg het water al meer,
werd hooger en hooger en toen het water
tot aan den hals van den ouden man gekomen
was, hief deze zijn gelaat naar den
hemel en riep en sprak en bad — en opeens
was de rivier verdwenen!
„Weet ge, wie dat zijn?" vroeg de vrouw,
„dat zijn uw stamvaders Abraham en
„Izak! Ze gaan naar Moria's offerhoogte.
„De vader denkt er zijn zoon te gaan offe-
„ren. En de Satan, het kwade in den
„mensch, wilhem van Gods gebod aftrekken
„met allerlei redeneeringen en allerlei argu-
„menten — maar onze stamvaders stooten
„hem weg. En dan zendt hij een grooten,
„al hooger en hooger stijgenden stroom
„van allerlei moeilijkheden, om hen te
„beletten Gods gebod te volvoeren. En
„dan bidden ze, ai worstelende tegen den
„stroom, tot God en God helpt, helpt!
„Zeg, m'n kind, zeg eens, hoe staat het
„met uw ijver om Gods gebod te volbren-
„gen ? Hebt ge ook de kracht tot mesieras
„hannefesj, tot opoffering van uw leven?
„En komt er niet ook vaak zulk een.
„stroomende ovier, een stroom van allerlei
,, moeilijkheden ? en, doet ge dan als
„Abraham ? Zie naar dit water, naar dezen
„stroom en begrijp en gevoel, wat
, .Abraham deed!
„Maar zie nog meer, m'n kind!"
En hij keek het water in en volgde haar
blik en zag, wat zij zag.
Hij zag visscihen heen en weer zwemmen,
groot en statig. En hij zag vooral hun oog,
hun groot, stralend oog. Hij zag, hoe het
oog steeds open bleef —• want het had geen
oogleden —, steeds ziende en alles met
helderen blik aanschouwende.
En de stem naast hem zeide :
„Ziet ge dat oog, steeds geopend en steeds
„ziende ? En denkt ge niet vanzelf aan hèt
, ,oog, dat steeds geopend is en steeds alles
„ziet? Welk oog aanschouwt onafgebroken,
niet aan tijdelijkheid onderworpen
„alles, wat geschiedt in en buiten de har-
„ten der menschen? alles ziet, al het
„slechte der handen en voeten, maar ook
„al het goede, dat toch vaak in de harten
„en zielen zit? Welk oog ziet alles — zoo-
,, dat de rechtspraak moet volgen ; maar
„dan ook alles — zoodat ook genade en
„erbarmen volgt; het oog, dat van den aanhang
af alles beschouwde en het zag,
„dat alleen met barmhartigheid het al gedrogeerd
kon worden ?
„Zeg, m'n kind, gevoelt ge u wel onder
„den blik van dat steeds onafgebroken,
„eeuwig ziende oog, vol erbarmen?
„Maar zie nog méér, m'n kind!"
En hij keek het water in en volgde haar
blik en zag, wat zij zag.
Hij zag visschen, heen en weer zwemmen,
door het water. Groote en kleine, opgeblazene
en magere, vraatzuchtige en tevredene,
heerscherige en kruiperige, wijsneuzige
jongen en domme ouden — alles
door elkander. En hij zag opeens, onverwachts
een net naar beneden komen en
plotseling, met een schep, een massa er
uit wegvangen en ophalen! .
En de vrouw vroeg weer:
„Ziet ge niet, wie die visschen zijn?
„Begrijpt ge het niet? Zijn dat niet de
„menschen van allerlei soort en allerlei
„slag, die meenen, te mogen en te kuin-
„nen doen, zooals ze willen, en zooals het
„hun smaakt en die vaak meenen met'het

16 DE VRIJDAGAVOND
„volste recht te zijn, zooals ze zijn? En
„komt daar dan niet vaak een net, dat hen
„wegneemt, vaak op 't onverwachtst —
„omdat ze het verdienen? Zouden ze niet
„beter moeten worden, zouden ze niet
„Tesjoewo moeten doen, opdat ze verdienste,
echte, goede, edele verdienste
„verwerven ?
„Zeg m'n kind, ziet ge nu niet, dat het
„Tasjlieg-zeggen aan den rivieroever een
„symbool is van diepen zm ? Is Tasjliegzeggen
nu wel sjtoss?"
Een glbeiend rood sloeg ineens over het
gelaat van den luisterenden jongen man
en Ihij sloeg de oogen neer!
„Kent ge de woorden? Begrijpt ge ze?
„Weet ge, hoe ze luiden? Luister: „Wie
„is, almachtig, als Gij, misdrijf vergevend
„en over verkeerdheid heenschrijdend voor
„Israëls overblijfsel. Zijn toorn blijft Hij
„niet vasthouden, want liever is Hij genadevol.
Moge Hij weer erbarmen met
„ons hebben; moge Hij onze misdrijven
„krachteloos maken,. En moogt Ge al hun
„zonden in de zee werpen! Ja, moogt Ge
„al de zonden van het huis Israëls werpen
„op een plaats, van waar zij niet gedacht
„en niet herinnerd worden, en nooit, nooit
„meer in de gedachten terugkomen!
„Moogt Ge ware liefde aan Jacob, ware
„liefde aan Abraham bewijzen — die Ge
„immers van oudsher onder eeds onzen
„vaderen belooft hebt".
„Is dat sjtoss, m'n kind?"
En vol schaamte, zacht, nauwelijks hoorbaar,
vroeg hij: „Maar wie ... wie bent u
„dan ?"
„Ik ben Israëls volksziel", was het antwoord
der vrouw. En toen was ze verdwenen.
_A„
Toen een poosje later ecnigen uit het
stadje kwamen om „Tasjlieg te maken"
— en daaronder ook de vader —, voegde
de zoon zich bij hen en zeide stil, aandachtig,
peinzend de woorden mee; en
hij staarde daarbij in het water van den
stroom.
En zijn vader, de eenvoudige man, was
zoo verstandig, niets van zijn verwondering
te laten merken, maar te doen, of het gewoon
en vanzelfsprekend was.
En dat was het ook ...
Men moet geen dier, dat zwak is, voor
een of andere arbeid gebruiken. Men moet
het integendeel zooveel mogelijk sparen.
Seifer Chasidiem § 139 (667).
Een goed voornemen rekent God iemand
als een goede daad aan, maar een slecht
voornemen rekent Hij niet aan.
Tosefta Pea Hoofst. 1.
Kleed u en leef op feestdagen als op werkdagen,
liever dan dat ge afhankelijk zijt
van de weldadigheid van anderen.
Pesachim 112a. Sabbath 118a.
SUZE'S ROUSJ-
HASJONOBRIEF
door E. Stibbe, Amsterdam
Stil zat Suze in het hoekje van de achterkamer
met een klem beursje van kralen,
dat ze zelf eens gemaakt had. Ze telde
haar „geld" : acht centen. Ze telde eenige
koeren : ja, acht centen. Daar kon ze vast
een mooien voor koopen. Met een mooi
prentje, met engeltjes en duifjes, die een
briefje in het bekje hielden. Acht centen
— had ze stilletjes opgespaard. Ze had er
lang over gedaan. Ze kreeg bijna nooit
centen — den laatsten tijd heelemaal
niet. Vader had al in zes weken geen
werk: kon ze best merken, aan het klein
beetje boter op 'er brood. En dan Vrijdagavond
! Al in geen vier keer hadden zij
„mangelen" gehad en geen peertjes.
Moeder moest zuinig zijn, had ze gezegd
en toen had ze gehuild. En toen had Suze
moeder op 'er oogen gezoend en gezegd,
dat ze niet schreien mocht. En ook had
ze moeder gezegd, dat God werk zou
geven aan vader. Dat kon God wel: Hij
kon immers alles. En toen had moeder
Suze heerlijk gepakt. — Nog eens tellen
— een, twee, drie ... ja aaht cent. Morgenavond
zou het joumtouf zijn: Rousj
Hasjono. En ze zou een mooien brief
schrijven en dien onder vader zijn bord
leggen. Nog nooit had ze het gedaan.
Maar ze had van Sientje gehoord, dat die
het ook altijd deod. En nu had ze gespaard
: acht centen.
„Moeder, mag ik eventjes weg, even naar
Sientje".
„Ja", riep moeder, "maar kom gauw
terug hoor".
,Suze weg naar Sientje. En met Sientje
ging ze naar de Breestraat. Daar verkochten
ze van die mooie kaarten: hcele automobielen
en schepen, die vanzelf staan
konden: wat zouden die „duur kosten",
misschien wel een kwartje. Maar brieven
waren zoo duur niet.
„Hoeveel centen heb jij, Sientje?"
„Een dubbeltje, Suus".
„Ik acht cent". Gearmd liepen ze voort.
Daar stond een man met een kar.
Wat hadl-ie een mooie. Samen stonden
ze te kijken. Zouden ze vragen, wat ze
kosten.
„Sientje, vraag jij het maar, jij hebt het
toch al meer gedaan".
Sientje durfde wel; ze was ook elf jaar
en Suze pas tien.
„Meneer, wat kost die brief?" vroeg
Sientje.
„Acht cent en de envelop een cent".
En Sientje, flink als ze was, nam een
mooien brief in haar hand. Aan den
bovenkant zaten er rozen op en een engel
met een sjoufor in den mond en er onder
aron nma r\wb.
„Zullen we eik zoo een nemen, Suus?"
vroeg dappere Sien.
„Ik heb maar acht centen en het kost
samen negen", antwoordde Suus spijtig.
„Maar ik heb een dubbeltje, samen achttien
cent, geef ik jou lekker een cent",
antwoordde goede Sientje en meteen
zei ze:
„Meneer, geeft u me twee brieven met
enveloppen".
De koopman deed de brieven in de enveloppen
en gaf er ook nog een blaadje
papier bij, waarop stond, wat ze schrijven
moesten. Sientje gaf haar dubbeltje en
Suze haar acht centen, En samen gingen
ze naar huis, elk haar schat in haar hand.
„Dank je, Sien", sprak Suus, „voor je
cent. Ik zal je 'm teruggeven, als ik
'em heb".
„Niet noodig, hoor Suus, we zijn toch
vriendinnetjes", en verder gingen>ze.
Suze kwam thuis. Gelukkig, er was niemand
in de kamer. Stiekum legde ze haar
brief in een veilig hoekje. Even dat blaadje
lezen. Dat begreep ze niet: allemaal van
die moeilijke woorden. Maar Suus was niet
dom. Ze zou wel een briefje schrijven, dat
kon ze best. Morgen op school aan den
meester vragen, of ze daar haar brief
schrijven mocht: dat had Sientje vorige
jaar ook gedaan. Ze had zoo'n fijne pen
op school en goede inkt...
Plet was etenstijd. De aardappelen kwamen
op tafel: vleesch was er weer niet. Vader
keek niets vrooüjk. Had vandaag zeker
weer geen werk gevonden. Suze zei de
„broogge" over aardvruchten en ze at
fijn. Het smaakte toch lekker: ze had haar
geheimpje: in het hoekje lag haar brief.
Na den eten nog even lezen en toen naar
bed. Ze had goed b^ÖO!! g' eze gd, dan
sliep ze zoo fijn en droomde mooi. Laatst
had ze gedroomd, dat vader een mooien
kleerenwinkel had, net zoo een als van
Hollenkamp, daar had vader wel eens voor
gewetikt...
(Slot volgt).
Smaakvol gekleed gaan doet goed gehumeurd zijn.
Een goed humeur bevordert een goede gezondheid.
ONS
„DAM"
ABONNEMENT
VOOR MAATKLEEDING:
2 COSTUUNS
1 DEMISAISON
-I PANTALON
IN RUIME KEUZE
MODERNE STOFFEN
PER MAAND
fl. 22.50
IS DE MEEST PRACTISCHE WIJZE OM
GOED EN GOEDKOOP GEKLEED TE GAAN
MAGAZIJN
DAN 4 f
„NEDERLAND"
KATTENBURG & Co.
HOEK HIEUWEND IJK
VEREEN1GDE DRUKKERIJEN — AMSTERDAM

n HST •• iiBniimimgiHBimtianimiimimiH
BUS.
|GROENTEN
1
WOUTERLOOD
TAFEL-
ZUREN
i
i
J& LEIDEN
91 BHBMHEE
N. V. VEREENIGDE DRUKKER IJ EN
R0E10FFZEN-HUBNER & VAN SANTEN EN BEBR. BINQER
AMSTERDAM
BOEK-, S T E E N - EN D I E P D R U K W E R K E N
CLICHÉFABRIEK °/D NAAM CLICMÉ-INDUSTRIE „PAX"
PLAAT- EN ETSORUKKERIJ
„PARA60N" ADHINISTR.-SYSTEEH
ONTBIEDT O N Z E N V E R T E G E N W O O R D I G E R
T E L E F O O N s. Na. 40181-40308-40483 - TEL.-ADR.: „ V E E D E E "
S 8 N GE R-M A A TSCH A P P IJ
HOOFDKANTOOR VOOR
NEDERLAND:
KALVERSTRAAT 60/62, AMSTERDAM
T E L E F O O N 46545 - 32892
mm
Reeds van vroege tijden ai trachtte men te ontkomen aan het
schrikbeeld van den ouden dag: oud en hulpbehoevend te
zijn. Zichzeli zooveel mogelijk te kunnen redden, indien men
oud wordt, is nog het ideaal waarnaar een ieder streeft. Het
doel, op den ouden dag
VAN ONDERSTEUNING VRIJ
«e zijn, bereikt gij door het sluiten eener
VRIJWILLIGE OUDERDOMS VERZEKERING
van / 3.-, ƒ 4.-. / 5.*, ƒ 6.- tot ƒ ao,- per week met ingang
van het 55e, 60e of 6.5e levensjaar.
Het is de beste voorzorg, omdat ze is goedkoop en
zeker. Voorzorg is noodig, omdat de levensduur
na het 55e jaar nog gemiddeld 19 jaar bedraagt
M
,, 60e t* ir M 16
M yt
m » 65e „ 13 »
De staat waarborgt alle uitkeeringen.
IN NEDERLAND IIO EIGEN WINKELS
In het volgend nummer verschijnen o. m. bijdragen van
Arts I. VAN ESSO Bzn.:
De hygiëne der Joodsche spijswetten.
Z. MOSSEL:
Onze feestgebeden (de Piejoetiem).
ROOKT SERIEMERR
LOUIS DE VRIES
RECHTE LIJN .... 6 cent Vorstenlanden ©Sumatra
OTHELLO 8 Cent Sumatra
LOUIS DE VRIES . ÏO cent Vorstenlanden
NARCIS . ÏO Cent Sumatra
LEHMANN 12 cent s^atra
GHETTO
15 cent Sumatra geringd
PANCRAS DUIF. .. 20 cent Sumatra geringd
Waar niet verKrijgbaar wende men zich tot de
FABRIKANTEN: LEENDERS ®. REYMEN, EINDHOVEN. J& TEL. INT. 732

N. F. VAN GELDER &
AMSTERDAM.
HOOFDMAGAZIJNEN: Prins Hendrikkade 25—27. Tel. 42997.
FILIALE: Van Baerlestraat 40. Tel. 20668.
ENGELSCHE EETSERVIEZEN
deelig in prijzen vanaf
DE AMSTERDAMSCHE'
Niemand laat degenen voor wie hij te zorgen heeft gaarne
onverzorgd achter.
En niemand weet hoelang hij zorgen kan.
U zorgt afdoende door een levensverzekering te sluiten
bij de Amsterdamsche, Amsterdam, N. Spiegelstraat 17.
De soliditeit van de Amsterdamsche baart U geen zorg.
De volledige openbaarheid van de Amsterdamsche waarborgt
een veilig beheer.
ACTIEVE AGENTEN GEVRAAGD
N.Y. TH. VAN HEEMSTEDE OBELT'S
Sanitair Technisch Bureau
De Ruyterkade 104 r—1 Mauritskade 35
AMSTERDAM ^ 's-GRAVEN HAGE
Centrale Verwarming
Warmwatervoorziening — Koudwaterleidingen
Sanitaire Installaties
D. HUDIG & C°
MAKELAARS IN ASSURANTIËN
ROTTERDAM WIJNHAVEN 23
Telegram HUDIG»Rotterdam — Telefoon 5761 (zeven lijnen)
MAVRIDES CIGARETTES
Een delicatesse voor den meest
verwenden Sigaretten'Rooker
In prijzen van 4 Va ct. tot 12 Va ct. per stuk
Importeurs voor Nederland, België en Duitschland
E. DEN IS 6. Co. • Afdeeling Sigaretten.Import
Amsterdam. Rokln 53 Telefom No. 49060
BRAND*, TRANSPORT-,
CASCO* EN VARIA VERZEKERINGEN
UITSTEKEND ADRES
VOOR
FRAAI DRUKWERK
f3.00
i
Y
NYCAMA
SINGEL 140, AMSTERDAM I
Adverteert
in dit blad
kosf een
abonnement
op
tot 1 April 1925