download PDF - dwars - Universiteit Antwerpen

22dwarsRiooljournalistiek?Antwerpen heeft er sinds 2005een toeristische trekpleister bij.Vorig jaar werd met de openingvan het Ruihuis aan de Suikerrui,het oude ruienstelsel van dehistorische binnenstad opnieuwtoegankelijk gemaakt voor hetgrote publiek. De respons vande Sinjoren hierop was groot. Zogroot dat men al enkele weken ofmaanden geduld moet hebben omeen plaats te kunnen boeken vooreen rondleiding. Aangezien determen ‘passie’, ‘Antwerpen’ en‘geschiedenis’ bij mij nogal vaakuitgesproken worden in één zin,kon een bezoek niet uitblijven.Dat het behoorlijk druk kan zijn tijdensweekends of verlofperiodes kan onze gidsalleen maar bevestigen. Tijdens weekdagendaarentegen valt dit heel goed mee.Mijn metgezel en ik hebben het geweten.We waren de enige bezoekers die namiddagwaardoor we het bijna letterlijk“onze” rondleiding konden noemen .Een rui mag niet verward worden met eenriool. Ze doet dienst als afwatering voorregenwater en aanvoer van schoon wateren kon tijdens de Middeleeuwen zelfsdienen als verdedigingslijn. Door de verscheidenestadsuitbreidingen werd ookhet netwerk van ruien, vlieten en vestensteeds verder uitgebreid. Deze kronkeldenzich rond en door de stad en warentoen nog niet overwelfd. Toen Antwerpentijdens de achttiende en negentiende eeuwsteeds meer te kampen kreeg met almaarterugkerende epidemieën van cholera,tyfus, pokken of dysenterie ging men deoorzaak hiervan zoeken in kwalijke dampen,afkomstig van de open ruien, vlietenen vesten. Hoewel de stad haar burgersaltijd verboden had om hun afval in deruien te slingeren, klaagden vele mensenover de stank van de ruien. De stad woude zaak ter harte nemen, maar beschikteniet over het nodige geld om alle ruien telaten overwelven. Daarom mochten particulierenhet deel van de ruien dat voorhun deur liep, op eigen kosten laten overwelvenals zij een degelijk bouwplan kondenvoorleggen. Daarbij zorgde iedereener wel voor dat alle afvoerkanalen voorafval uitkwamen in de ruien waardoordeze uitgroeiden tot ‘echte’ riolen. Vanaf2000 begon Aquafin met het bouwen vannieuwe afvalwatercollectoren en probeerdemen het rioolwater opnieuw te scheidenvan het regenwater. Met succes, wantsindsdien loopt het rioolwater in apartebuizen doorheen de ruien.Het pad dat we zullen volgen, strekt zichuit van de Suikerrui tot ongeveer aan deSint-Paulusplaats. Hierbij lopen we onderde Grote Markt, inclusief enkele woonblokken,de Melkmarkt, de Stadsbibliotheek,het Hendrik Conscienceplein, deCarolus Borromeuskerk, de vroegereWijngaardbrug, de Minderbroedersrui ende Sint-Paulusstraat door.Na het aantrekken van een gepaste plunje,dalen we af naar de Suikerrui. Onder onsbevindt zich het klaterende en verrassendheldere water van de volop in gebruikDe ruien van Antwerpen verkendzijnde rui. Vooraleer ik in het bootje stapdat me een tiental meter verder op drogerebodem zal afzetten, zoekt de gidsmet zijn licht in het water nog naar kleinestekelbaarsjes. Vandaag hebben we watdat betreft pech, maar verderop zullen ernog kansen genoeg zijn om de plaatselijkefauna te bekijken. Ik bedwing de kinderlijkereflex mijn metgezel uit te dagen omvan het water te proeven en concentreermij op de uitleg van de gids.Al van bij het begin komt de gids terugop het feit dat de meeste stukken van deoverwelfde ruien aangelegd en gebouwdzijn op kosten van en aan de hand vanindividuele plannen van de rijkere ruibewoners.Het resultaat hiervan was typischBelgisch: de verschillende stukken toneneen grote verscheidenheid aan soortengewelven, bouwstijlen en gebruiktematerialen. Deze architecturale variatiebiedt wel een pittoresk aanzicht. We komenook veel bogen tegen die vroeger derand van een brug over de ruien haddengevormd. Aan de vormen en kleuren vande gebruikte stenen is duidelijk te ziendat men in de loop der eeuwen veel bijgebouwdheeft. Toch valt heel dikwijls devolmaaktheid van de plafonds en de doorgangenop. Bij de uiteindelijke afwerkingheeft men er naar gestreefd om de doorstromingvan het water zo vlot mogelijkte laten verlopen. Concreet houdt dit indat de rui overal even breed werd gehoudenzodat er geen hoekjes zouden komenwaarachter het slib of het afval zich zoukunnen opstapelen.Tekst: Niels GovaertsFoto’s: Jonas VerhulstOnderweg komen we ook een aantalschoorstenen tegen. Deze werden, dikwijlste midden van huizenblokken, gebouwdzodat er een degelijke verluchtinggegarandeerd kon worden. In één ervankan je zelfs door middel van spiegels eenglimp opvangen van het noordelijke zijportaalvan de kathedraal. Ter hoogte vande Melkmarkt wijst de gids ons op het velespinrag dat aanwezig is tegen de wanden.Dankzij de constante vochtigheid en