2 ONDERNEMENDE DORPENjaar.’ Hij was zelf een aantal jaren gemeenteraadslid in Gemert-Bakel, voor hetCDA, maar dat was een strategische keuze. ‘Ik zat in de raad voor Elsendorp enhet CDA was de juiste kruiwagen.’ Hij heeft er geen heel mooie herinneringen aan.‘In de ogen van bestuurders en ambtenaren waren wij het gepeupel, de overheidbepaalde wel wat goed was voor ons. Nou nee, wij weten het beter. En wij hebbenhier meer legitimatie dan de gekozen bestuurders en politici.’AmbitiesIn 2011 heeft het dorp in vijf avonden, waaraan in totaal 250 mensen meededen,een toekomstvisie voor 2025 opgesteld. Wonen en zorg springen daaruit. Zorg is deurgentie van ouderen, wonen die van jongeren.<strong>De</strong> KPJ-jongeren zijn alle vier geboren en getogen Elsendorpers. Alle vier roemen zede gemeenschapsgeest van het dorp. Op de vraag of ze hier willen blijven, zeggen ertwee ‘ja’, één zegt ‘nee’ en één twijfelt. Het wonen is een struikelblok. Allereerst hetgebrek aan betaalbare woningen voor starters; Plan Noord is te duur. Bovendien iskopen in Elsendorp een financieel riskante gok, want bij krimp zullen de huizenprijzendalen. In de workshop ‘wonen’ op het symposium heerst echter geen enkelfatalisme, jong en oud denkt mee en het ene na het andere praktische en originelevoorstel komt voorbij. Steun wordt gevraagd bij investeringen, van met namecorporaties, en van overheden wil men regelruimte.Het Dorpsoverleg wil in die woon- en zorgvernieuwing een rol spelen. Het heeftook grote ambities met duurzame energie. Projecten met gezamenlijke woningisolatieen plaatsing van zonnepanelen zijn al uitgevoerd. Nu ligt er een plan,uitgewerkt door de Wageningen Universiteit, om zelfvoorzienend te worden instroom en (bio)gas.<strong>De</strong>ze ambities vragen om eigen investeringen, die tot op heden minimaal zijn.<strong>De</strong> stichtingsvorm past daar slecht bij. Het Dorpsoverleg overweegt de overstap temaken naar de coöperatievorm. Met nadruk op ‘overweegt’, gezien de haken enogen, bijvoorbeeld als het gaat om uitsluiting.Een stichting is niet democratisch. Ze heeft geen leden en vraagt ook geen (financiële)contributie, en in de Elsendorpse invulling is ze er voor iedereen. Met eencoöperatie is er een scherpe lijn, je zit er wel of niet in. Donkers: ‘Het zal lastigworden om niet mee te doen, omdat de voordelen van gezamenlijkheid groot zijn.Door collectieve inkoop kun je je kosten drukken, van verzekeringen tot energie.’Straks woon je niet in Elsendorp, maar ben je lid van Elsendorp. Wat betekent datvoor nieuwkomers en voor toelating? Het is niet onwaarschijnlijk dat er eerst nogeens een werkgroep overheen zal gaan.OpgewektNa elk bezoek aan Elsendorp moeten we een beetje op adem komen. Het optimismevan de Elsendorpers spat ervan af, en het is zeker geen pose. Opgewekt stropenze de mouwen op en pakken ze elk nieuw probleem aan, als de zingende dwergenvan Sneeuwwitje. Opvallend is dat de besluitvorming zo geheel gedepolitiseerd38
is, meningsverschillen worden niet aangescherpt tot botsende principes maar heelpraktisch vanuit oplossingen overbrugd. Met oog voor insluiting. Zonder dat datin formele procedures is vastgelegd. <strong>De</strong> intenties zijn oprecht; een oordeel of hetwerkt, vereist langduriger aanwezigheid.Elsendorp springt er vooral uit door de enorme mobilisatie van dorpelingen, waardoorze zo veel voor elkaar kunnen krijgen. Kunnen andere dorpen wat Elsendorpkan? In de omliggende Brabantse kernen gebeurt ook veel, vooral op het gebiedvan zorg. Aan de andere kant van Nederland ligt een dorp dat echt dicht in de buurtkomt van Elsendorp. Met frappante overeenkomsten én verschillen.OostwoldOostwold is een plattelandsdorp, 10 kilometer ten westen van Groningen, maarbehorende bij de gemeente Leek. <strong>De</strong> huizen van de 660 inwoners staan zo ver uitelkaar dat de bus er drie keer stopt. Onlangs werd het 700-jarig bestaan gevierd,maar naar harde bewijzen van deze historische oorsprong wordt nog gegraven.Het oudste element is het riviertje de Gave, ooit bevaren door de trekschuit, nu eenveredelde sloot, maar wel de naamgever van veel van wat Oostwold biedt. Een echtcentrum heeft het dorp niet, of het moet de T-splitsing zijn met het kerkje uit 1908en daartegenover de oude pastorie. Het sociale hart van het dorp is ‘multifunctioneelcentrum’ de Gaveborg, dat enigszins verloren in de weilanden aan de buitenrandligt. Een grote doos, opgetrokken uit gele en rode bakstenen met een metalendak. Voor de deur een parkeervlakte, links sportvelden en rechts een schoolplein,omheind door een stevig hek – zodat geen kind kan ontsnappen.<strong>De</strong> Gaveborg huisvest een basisschool, een peuterspeelzaal, een kinder- ennaschoolse opvang, een sportcafé tevens dorpshuis, kleedkamers, vergaderzalen,een fitnessruimte en een sportzaal tevens feestzaal. En als kers op de taart eencoöperatieve supermarkt. <strong>De</strong> Gaveborg is er gekomen op initiatief van het dorp, isdeels bezit van het dorp en wordt geëxploiteerd door het dorp.We treffen Evert van Vliet in het kantoortje van Stichting Dorpshuis in de Gaveborg,direct bij de ingang, met goed zicht op wie er binnenkomt. Van Vliet (62) issecretaris en woordvoerder van de stichting en trekker van het initiatief vanaf heteerste uur; een kleine, stevige man in blauwe sweater. Hij neemt ons mee naarhet café, thuishonk van voetbalclub Pelikaan S (het eerste van de mannen staatfier op kop) en korfbalclub OWK, en in gebruik bij de biljarters, darters, kaartersen alle andere dorpsverenigingen. Van Vliet zet ons aan een tafeltje bij het raam:‘Het mooiste uitzicht over het korfbal- en voetbalveld; hier ga ik altijd zitten voordit soort gesprekken.’ Die heeft hij met regelmaat. Hij selecteert, maar als hij zouwillen, had hij elke week bezoek of verzorgde hij een optreden ergens in het land,gezien de naar het succesverhaal nieuwsgierige dorpsbewoners, ambtenaren enbestuurders. Van Vliet is een strateeg; hij laat niet altijd het achterste van zijn tong<strong>De</strong> <strong>ondernemende</strong> <strong>burger</strong> 39
- Page 1: de ondernemendeburgerDe woelige wer
- Page 4 and 5: De ondernemende burger is een uitga
- Page 7 and 8: InleidingToen het ministerie van Bi
- Page 9 and 10: ze zich tot de overheid? De reporta
- Page 11 and 12: WIJK-ONDERNEMINGENDe Lucas Communit
- Page 13 and 14: sloop voor nieuwbouw, in gebruik ge
- Page 15 and 16: met de term “bewondernemer”, ee
- Page 17 and 18: ‘We moeten voor een inkomstenbron
- Page 19 and 20: onafhankelijkheid niet op het spel
- Page 21 and 22: Malburgers waren niet enthousiast e
- Page 23 and 24: schutting te gooien bij de gemeente
- Page 25 and 26: doet vooral de contacten met de huu
- Page 27 and 28: meestal zelf de oplossing en het an
- Page 29 and 30: ervaring. Eigenlijk is daar nog maa
- Page 31 and 32: ONDERNEMENDEDORPENElsendorp (Braban
- Page 33 and 34: Elsendorp is een pioniersgemeenscha
- Page 35 and 36: het dorp, waaronder een makelaar, e
- Page 37 and 38: de gemeente dat had gedaan, hadden
- Page 39: uurt, ze vallen op als ze een Limbu
- Page 43 and 44: Een groeiend wij-gevoelOndanks het
- Page 45 and 46: Gemeente en de cultuur van niet kun
- Page 47 and 48: Concurrentie met andere dorpenDe 11
- Page 49 and 50: De Gaveborg heeft, zoals dat heet,
- Page 51 and 52: Vroomshoopers een machtspositie in
- Page 53 and 54: Waarom die weerstand bij de gemeent
- Page 55 and 56: Van Ronkel: ‘Watercontrole doen w
- Page 57: van het algemeen belang aan uit te
- Page 60 and 61: 3 ZELF ZORGENZorgcoöperatie De Gro
- Page 62 and 63: 3 ZELF ZORGENHet aantrekken van een
- Page 64 and 65: 3 ZELF ZORGENBorgsteede: ‘Onze co
- Page 66 and 67: 3 ZELF ZORGENDe regelgeving rond de
- Page 68 and 69: 3 ZELF ZORGENElsendorp. Daar waren
- Page 70 and 71: 3 ZELF ZORGENDe huidige stichtingsv
- Page 72 and 73: 3 ZELF ZORGENAls je een taak hebt,
- Page 74 and 75: 3 ZELF ZORGENDe bewoners handhaven
- Page 76 and 77: 3 ZELF ZORGENLogies in de NuNN kost
- Page 78 and 79: 3 ZELF ZORGENSlot: Geen probleemloo
- Page 80 and 81: Nieuwbouwwijk Nobelhorst, Almere4
- Page 82 and 83: 4 BEWONERS MAKEN DE BUURTAlmere, No
- Page 84 and 85: 4 BEWONERS MAKEN DE BUURT‘Gistera
- Page 86 and 87: 4 BEWONERS MAKEN DE BUURTDe tweede
- Page 88 and 89: 4 BEWONERS MAKEN DE BUURTparkeerpla
- Page 90 and 91:
4 BEWONERS MAKEN DE BUURTstem per a
- Page 92 and 93:
4 BEWONERS MAKEN DE BUURTdalen, maa
- Page 94 and 95:
4 BEWONERS MAKEN DE BUURTwonderwel.
- Page 96 and 97:
4 BEWONERS MAKEN DE BUURTontwerpers
- Page 98 and 99:
4 BEWONERS MAKEN DE BUURTinmiddels
- Page 101 and 102:
BUURTHUIZENVAN BEWONERSWijkcentrum
- Page 103 and 104:
De aankoopEr volgen lang slepende o
- Page 105 and 106:
Hand in eigen boezemFinancieel de g
- Page 107 and 108:
op bestelling maaltijden serveerde,
- Page 109 and 110:
Buurthuis Het Klokhuis in Amersfoor
- Page 111 and 112:
ondersteuning, waar ze geen behoeft
- Page 113 and 114:
en clubs als het LSA (Landelijk Sam
- Page 115 and 116:
De ontmoetingsruimte van Het Klokhu
- Page 117 and 118:
De keuken van Het Klokhuis. Rechts
- Page 119 and 120:
sprekend op de oude professionele b
- Page 121 and 122:
DOE-HET-ZELF-DEMOCRATIEG1000 in Ame
- Page 123 and 124:
voor D-day. Er is een campagneteam
- Page 125 and 126:
alle deelnemers vervolgens met elk
- Page 127 and 128:
nadruk op het blootleggen van versc
- Page 129 and 130:
aantal afvallers. Een andere deelne
- Page 131 and 132:
en voor de burgers is. De inzet voo
- Page 133 and 134:
Epiloog: Ondernemende burgersWie we
- Page 135 and 136:
initiatief bedreigen of de groep be
- Page 137 and 138:
De burgerinitiatieven zijn meer hyb
- Page 139 and 140:
udgetten, bijvoorbeeld die voor gro
- Page 141 and 142:
LiteratuurlijstOp papier:• BMC, B
- Page 143:
DankwoordUiteraard hadden we dit bo