Graan Koerier pag 1.indd - Bayer CropScience

Uitgave februari 2009GRAAN KOERIER40 ton Tataros van prima kwaliteitBert Smit van SK & Bok Transportenlaadt een vracht Tataros-baktarwebij Pieter Dinkla in Bellingwolde.De akkerbouwer heeft al zijntarwe ondergebracht in de langebewaarpool van Agrifirm. In totaalgaat het om ongeveer 1000 tondie de komende maanden beetjebij beetje op wordt gehaald. Dekwaliteit van de tarwe is volgensDinkla uitstekend. Zowelhet hectolitergewicht (>80 kg)als het eiwitgehalte (gemiddeld10,7%) zijn bovengemiddeldgoed. Over de prijsvormingis de akkerbouwer hoopvolgestemd. ,,De tarweprijs zit sindskort weer in de lift. Hopelijkzet dit de komende maandenverder door.''Alles in de strijd tegen duist,,Ik tolereer geen duist in mijn tarwe,want ik weet hoeveel opbrengst het kankosten'', zegt Ludolf Fledderman, bedrijfsleiderop het graanbedrijf JohannesKerkhovenpolder in Woldendorp. Voor hemis het middel Atlantis daarom een onmisbareschakel in de strijd tegen duist.Meer op pagina 2'Met één bespuitingis het helemaal af',,Met één keer spuiten ben je alle onkruidenhelemaal kwijt, dus ook straatgrasen duist'', zo geeft Albert Goethals uitSas van Gent zijn ervaringen met Hussar/Atlantis weer. Nog een belangrijke plusvan deze combi vindt hij dat de tarwe erniet onder lijdt.Meer op pagina 3DON-cast voorspeltDON-gehalte in graanBayer CropScience werkt aan een rekenmodelwaarmee de concentratie DON ingraan kan worden voorspeld. Doel vandeze 'DON-cast' is dat telers al vóórde bloei inzicht kunnen krijgen in hetverwachte DON gehalte bij de oogst enhier vroegtijdig maatregelen tegen kunnennemen.Meer op pagina 3'De rassenkeuzedóet er weer toe',,Door de sterk toegenomen marktwerkingbij de granen is de interessevoor de rassenkeuze behoorlijkgroter geworden. Dat merkenwe niet alleen bij vertegenwoordigersvan coöperaties en particulieregraanhandelaren, maar ook bijakkerbouwers; die hebben steedsvaker behoefte om hierover bijgepraatte worden.''Ton Wouda, commercieel manager bijLimagrain Nederland, schetst in het kortde opleving die momenteel heerst rondde rassenkeuze bij de granen. Het tijdperkvan 'zaai maar een ras' heeft volgenshem gestaag plaatsgemaakt vooreen doelgerichte rassenkeuze. Collegaen productmanager Vincent Coolbergensignaleert dezelfde trend. ,,Akkerbouwershebben de afgelopen jaren gemerkt dathet financiële resultaat tussen het ene enandere ras behoorlijk kan verschillen. Derassenkeuze dóet er weer toe.'' ’'Meer aandacht voor specifiekeraseigenschappen',lees verder op pagina 7.Sturing op kwaliteit voorlopignog pionierswerkKunnen we het eiwitgehalte in tarwe sturen? En zo ja, welke gehaltes zijn dan gewenst? En kunnen we ooksturen op een bepaalde soort of kwaliteit eiwit? En welke soort of kwaliteit wil de bloemindustrie dan graaghebben? Al dit soort vragen zijn de afgelopen drie jaar uitgebreid aan de orde gekomen in het KodA-project'Sturing van kwaliteit in graan' .Twee belangrijke voortrekkers binnen het project zijn de Groninger akkerbouwers Lenus Hamster en Detmer Wage. Zij hebben - naastdiverse (teelt)specialisten van Agrifirm, CZAV en Meneba - veel praktisch veldwerk verricht. Nu het project zo goed als afgerond isgeven beide akkerbouwers samen met KodA-projectleider Wouter Zunneberg de eerste resultaten weer. Helaas zijn deze - vanwegede vertraagde gegevensverwerking - nog vrij summier. ,,De eiwitkwaliteit van graan is een zeer complexe materie gebleken die wenog lang niet in de vingers hebben. Daarom hebben we nog steeds meer vragen dan antwoorden'', zo geeft Lenus Hamster de huidigestand van zaken weer. Op korte termijnverwacht hij daarom geen echte doorbraakbij de sturing op (eiwit)kwaliteit.Voor de langere termijn ziet hij echter wélmogelijkheden om een meerwaarde aangraan toe te voegen, bijvoorbeeld doorhet specificeren van partijen naar eiwitgehalte.,,Voor babyvoeding is hoogwaardigergraan nodig dan voor brood. En voorbrood weer hoogwaardiger graan danvoor ethanol. Als we deze verschillendekwaliteiten graan apart kunnen aanbieden,dan moet er toch een meerwaardeuit te halen zijn?'''Wensen van bloemindustrienog onduidelijk',lees verder op pagina 5.Vlnr.: Detmer Wage, Wouter Zunneberg en Lenus Hamster'Ik kies voorbetrouwbaarheid en zekerheid',,Bij de ziektebestrijding in wintertarwemet het middel Proline kies ikvoor betrouwbaarheid en zekerheid. MetProline ben je daar op dit moment hetbeste van verzekerd'', zegt akkerbouwerWim Wielemaker in Koudekerke.Meer op pagina 4'Ramularia en PLS hebbengeen kans gekregen',,Ramularia en PLS-bladvlekken hebbenondanks de zeer stressvolle groeiperiodegeen kans gekregen om zich te ontwikkelen'',zo blikt Jan Nieboer uit Alteveerterug op het gerstjaar 2008. Volgens hemheeft het middel Fandango hieraan eenbelangrijke bijdrage geleverd.Meer op pagina 6Zoeken naar resistentietegen aarfusariumGraanveredelaar Limagrain zoekt aldecennialang naar betere resistenties oftoleranties tegen aarfusarium. Maar devooruitgang daarin is vooralsnog klein.,,Resistentie tegen aarfusarium heeft maareen smalle basis en is daardoor heel lastigin te bouwen'', vertelt manager TonWouda. ,,Bovendien is er geen absoluteresistentie, waardoor een echte doorbraakniet is te verwachten.''Meer op pagina 7Graan Koerier pag 1.indd 1 12-02-2009 13:20:21

Hussar vloeibaar:breedwerkend en trefzekerHussar vloeibaar bestrijdt een groot scala aan breedbladige en grasachtigeonkruiden. Daaronder vallen ook de ‘lastige klanten’ windhalm enkleefkruid.Hussar®vloeibaar is een zeer breedwerkend herbicide in de teelt van wintertarwe, roggeen triticale. Het bestrijdt meer dan 50 soorten breedbladige onkruiden, waaronder kleefkruid,herderstasje, kamille en muur. Bovendien biedt het - onder goede spuitomstandigheden- een goede bestrijding van windhalm.Toepassing & doseringHussar vloeibaar kan toegepast worden vanaf einde winter tot het tweede knoopstadium.Bij inzet tegen windhalm ligt het toepassingsoptimum op midden uitstoeling.Wanneer voornamelijk kamille, muur en herderstasje bestreden moet worden is deadviesdosering 50 ml/ha + 1 l/ha Actirob. Voor bestrijding van kleefkruid en/of windhalmmoet de dosering omhoog naar 100 ml/ha + 1 l/ha Actirob.In grondwaterbeschermingsgebieden - waar Hussar vloeibaar niet toegelaten is - kanHussar WG worden ingezet. Hussar WG bevat de helft minder actieve stof en safenerdan Hussar vloeibaar. De dosering is daardoor het dubbele van Hussar vloeibaar: 100tot 200 g/ha.Alles in de strijd tegen duist,,Ik tolereer geen duist in mijn tarwe, want ik weet wat voor eenellende het geeft en hoeveel opbrengst het kan kosten'', zegt LudolfFledderman, bedrijfsleider op het graanbedrijf Johannes Kerkhovenpolderin Woldendorp. Voor hem is Atlantis daarom een onmisbare schakel in destrijd tegen duist.,,De herfstbespuitingen lijken aardig goed gewerkt te hebben. Het kan dit jaardus wel eens meevallen met de duist'', zegt Ludolf Fledderman tijdens een rondjeover één van zijn tarwepercelen. Samen met teeltadviseur Hindrik Jan Boven vanRobertus' zaadhandel speurt hij naar piepkleine duistplantjes die voor een ongeoefendoog amper zichtbaar zijn.Hoewel de eerste tekenen goed zijn, weten beide uit ervaring dat duist nooitonderschat mag worden. ,,Duist is er altijd, en vaak meer dan je denkt'', zowaarschuwt Boven. ,,Vooral in het vroege voorjaar kan het veel voedsel en lichtweghalen voor de tarwe. Al bij vier plantjes per vierkante meter moet je rekeninghouden met een opbrengstverlies van enkele procenten. Het loont dus altijd omduist zo goed mogelijk te bestrijden.''Najaarbespuiting blijft belangrijkOp de Johannes Kerkhovenpolder begint de onkruidbestrijding altijd met het afbranden van alle onkruiden vóór het zaaien. Directna het zaaien volgt een bespuiting met bodemherbiciden. Tot nu toe vormde IP Flo daarbij altijd de basis, maar omdat dit middelkomend seizoen niet meer gebruikt mag worden zullen andere bodemherbiciden, waaronder Javelin, een prominentere plaatskrijgen. Afhankelijk van het resultaat van de najaarbespuitingen wordt in het voorjaar bekeken welke percelen nog een keer methet specifieke duistmiddel Atlantis gespoten moeten worden.Hoewel met IP Flo een zeer vertrouwd en goedkoop middel wegvalt, benadrukt Fledderman dat de najaarsbespuiting ook dekomende jaren een belangrijk wapen blijft bij de bestrijding van kleine, kiemende duist. ,,Met bodemherbiciden in de herfst kunnenwe een hele belangrijke eerste klap uitdelen aan jonge duist. Zeker op de sterk vervuilde percelen is dit absoluut noodzakelijk omdit onkruid onder de duim te houden'', zo stelt hij.Atlantis spaarzaam inzettenAtlantis heeft op het bedrijf vooral de rol van 'afmaker' in het voorjaar. Op basis van de actuele duistbezitting (en soms ook de perceelsgeschiedenis)bepaalt Fledderman op welke percelen hij Atlantis inzet. Afgelopen voorjaar werd vanwege de matige werkingvan bodemherbiciden op het hele tarweareaal Atlantis toegepast. ,,Daarmee hebbenwe gelukkig veel duistschade kunnen voorkomen'', zo blikt hij terug. Toch hoopt hijdat een dergelijk massale inzet niet altijd nodig zal zijn. ,,We moeten voorkomen datwe alle kaarten op Atlantis zetten, want daarmee lopen we veel teveel kans op resistentievorming.Dat mag niet gebeuren, want daarvoor is het middel veel te belangrijkvoor dit gebied.''Dit voorjaar ook Hussar/AtlantisDit seizoen zullen naast de percelen met veel resistente duist ook een aantal percelenworden meegenomen die vanwege het late zaaitijdstip niet meer met bodemherbicidengespoten konden worden. Om hierop ook de breedbladige onkruiden goed meete kunnen pakken, wordt de combinatie Hussar/Atlantis toegepast.Volgens teeltadviseur Boven heeft Hussar als voordeel dat het al bij lage temperaturenwerkt. Hierdoor kan de combinatie al vroeg in het voorjaar worden ingezet.,,Met Hussar/Atlantis kun je niet alleen duist, maar ook ereprijs en paarse dovenetelredelijk goed in een zeer vroeg stadium aanpakken. Hiermee voorkom je dat ze uitkunnen groeien en - nog erger - zaad kunnen vormen'', zo vat Boven de kracht vande combinatie samen.2 Graan KoerierLudolf Fledderman (rechts) is bedrijfsleider bijJohannes Kerkhovenpolder B.V. in Woldendorp.Hindrik Jan Boven is teeltadviseur bij Robertus'zaadhandel BV in Winschoten.Graan Koerier pag2-3.indd 2 12-02-2009 13:28:25

Atlantis: dé allrounder tegen grassenAtlantis is een na-opkomstherbicide voor de bestrijding van grassen en breedbladige onkruiden in wintertarwe,rogge, triticale en spelt. Het heeft een zeer breed werkingsspectrum tegen vrijwel alle grassen waaronder duist(incl. resistente duist), windhalm, straatgras en raaigras. Daarnaast heeft het een goede werking tegen breedbladigeonkruiden zoals kamille, muur, herderstasje, witte krodde en hennepnetel.GebruiksadviesAtlantis® kan toegepast worden tot en met de eerste knoop. Dit betekent dat het al vroeg na de winter ingezet kan worden, vanafhet ogenblik dat de onkruiden aan de groei zijn. De dosering varieert van 300 tot 500 gram per hectare (zie tabel). Voor een goedewerking van Atlantis moet 1 l/ha Actirob, Robbester of een andere veresterde koolzaadolie aan de spuitoplossing worden toegevoegd.MengingenAtlantis kan met een groot aantal gewasbeschermingsmiddelen gemengd worden. Dit zijn onder andere de onkruidbestrijders Hussar,florasulam of fluroxypyr, de groeiregulator CCC en de meeste insecticiden en fungiciden. Bepaalde middelen kunnen niet gemengdworden met Atlantis. Uw leverancier beschikt over een overzicht van deze middelen.Opmerkingen• De opname van Atlantis is optimaal bij groeizaam weer en een luchtvochtigheid van minimaal 60%. Toepassing bij koud, schraalen droog weer wordt niet aanbevolen.• Om resistentieopbouw te voorkomen mag Atlantis (of andere sulfonyl-ureumverbindingen) niet vaker dan één keer per teeltseizoengebruikt worden.Dosering Atlantis per onkruidsoortOnkruidDuistDosering per ha*Atlantis 300 - 500 g*) Wintertarwe, spelt en triticale: max. 500 gram. Rogge: max. 300 gram.Bij alle toepassingen altijd 1 l/ha Actirob, Robbester of een andereveresterde koolzaadolie toevoegen**) verbrede toepassing tegen breedbladige onkruidenAlbert Goethals over Hussar/Atlantis:'Met één bespuitingis het helemaal af',,Met één keer spuiten ben je alle onkruiden helemaal kwijt, dus ook straatgrasen duist'', zo geeft Albert Goethals zijn ervaringen met Hussar/Atlantisweer. Nog een belangrijke plus van deze combi vindt hij dat de tarwe er nietonder lijdt, iets dat met voorgaande middelen nog wel eens het geval was.Duist en straatgras. Dat waren tot voor kort dé probleemonkruiden in Goethals' tarwepercelen.Maar met de komst van Hussar/Atlantis spelen ze nauwelijks meer een rol vanbetekenis. ,,Met één vroege bespuiting ben je echt alle onkruid kwijt. Ik weet dat dit eenbehoorlijk rigoureuze uitspraak is, maar ik heb de afgelopen twee jaar geen overblijvendonkruid meer gevonden'', zo vat Goethals zijn ervaringen met beide middelen samen.Voordat hij twee seizoenen geleden op advies van middelenleverancier Van Overloopoverstapte op Hussar/Atlantis, moest er - na een najaarstoepassing van IP-Flo - altijd nogeen extra correctie tegen duist in het voorjaar worden uitgevoerd. Vanwege toenemendeproblemen met resistente duist viel het resultaat hiervan steeds vaker tegen. ,,Elk jaarbleven er meer gezonde duistplantjes over; we kregen het steeds minder onder controle'',zo blikt Goethals terug. Ook leverde de najaarsbespuiting altijd wel wat schadein tarwe op. ,,Vooral op de lichtere zandplekken had de tarwe soms behoorlijk last vande bodemwerking. Je kwam na het spuiten altijd wel wat lichte plekken in de tarwetegen''. Op lichtere perceelsdelen probeerde de akkerbouwer de schade binnen de perkente houden door met iets minder druk te spuiten. ,,Dat hielp wel, maar ideaal was hetnatuurlijk niet. Met de combinatie Hussar/Atlantis ben ik hier gelukkig weer vanaf.''Gezien de goede resultaten in 2007 en 2008 ziet Goethals geen reden om dit jaar vanstrategie te veranderen. ,,De combinatie Hussar/Atlantis doet zijn werk prima en geeftgeen schade in de tarwe. Waarom zou je dan veranderen?''Resistente duistWindhalmStraatgrasRaaigrasAtlantis 500 gAtlantis 300 gAtlantis 500 gAtlantis 300 g + Hussar 75 ml of 150 g**Atlantis 500 gAtlantis 300 g + Hussar 75 ml of 150 g**Albert Goethals heeft een akkerbouwbedrijf in Sas van Gent.Hij verbouwt o.a. 20 ha wintertarwe en 20 ha zomergerst.DON-cast voorspelt concentratie DON in graanBayer CropScience werkt aan een rekenmodel waarmee de concentratieDON in graan kan worden voorspeld. Doel van deze 'DON-cast' is dattelers al vóór de bloei inzicht kunnen krijgen in het verwachte DON gehaltebij de oogst en hier vroegtijdig maatregelen tegen kunnen nemen.Een van de mensen die nauw betrokken is bij de ontwikkeling van DON-cast is technischspecialist Patrick Piessens. Hij vertelt dat het rekenmodel enkele jaren geledenin Canada is ontwikkeld. Omdat de eerste ervaringen met de DON-voorspeller ronduitgoed waren, is besloten om het ook in Europa op te starten. Frankrijk is het eerste landwaar de DON-cast gaat draaien. Zijn de ervaringen hier goed, dan zal Nederland in2010 volgen, zo verwacht Piessens.Weersomstandigheden wegen zwaarMet de DON-cast kan al in een vroeg stadium een voorspelling worden gedaan vanhet DON-gehalte bij de oogst. Telers krijgen daardoor de mogelijkheid om tijdens debloei een bespuiting uit te voeren tegen aarfusarium, de schimmel die het zeer giftigedeoxynivalenol (DON) produceert.Om een goede voorspelling te kunnen maken moet de teler onder andere de voorvrucht,de manier van grondbewerking en het ras op een website invullen. Deze gegevensworden gekoppeld aan regionale weervoorspellingen, waarna het programma eenvoorspelling doet van het DON-gehalte bij de oogst. Van alle parameters is het weerde belangrijkste, maar tegelijkertijd ook de moeilijkste variabele. ,,In algemene zin isvochtig weer rondom de bloei gunstig voor de ontwikkeling van aarfusarium en dusook voor DON. Maar als het direct daarna weer snel droog wordt, kan het even zogoed meevallen'', zo geeft Piessens de zwakke plek van de DON-voorspeller aan. Dit isook de reden waarom er voorlopig geen concreet spuitadvies aan de voorspelling wordtgekoppeld. Een ander punt dat een concreet spuitadvies in de weg staat is dat feit datde handel (nog) geen sancties hanteertvoor partijen tarwe met een te hoogDON gehalte. ,,De komende jaren zal hetdus vooral een beslissing ondersteunendsysteem zijn, maar wie weet zit er naeen aantal seizoenen meer in'', zo vatPiessens de vooruitzichten samen.Invullen bij het uit de aarkomenHoewel de DON-cast naar verwachtingpas volgens seizoen operationeel wordtin Nederland, heeft Piessens al wel voorogen hoe de telers deze het beste kangebruiken. ,,De beste resultaten wordengehaald wanneer de teler bij het uitde aar komen de benodigde teelt- enweersgegevens invult. Hij krijgt dan al eenaardige voorspelling van het mogelijkeDON-gehalte. Is de situatie kritiek, danis het raadzaam om bij het begin van debloei de DON-cast nog een keer te raadplegen.In de regel kan de teler hiermeeeen redelijk goede inschatting maken ofeen bespuiting met bijvoorbeeld Prosarozinvol is of niet.''Patrick Piessens is technisch specialist voor zuidwest Nederland3 Graan KoerierGraan Koerier pag2-3.indd 3 12-02-2009 13:29:11

Proline: de beste start tegen SeptoriaProline® heeft zich de afgelopen jaren bewezen als absoluut topmiddelin de tarweteelt. Bij een vroege toepassing aan het begin van de stengelstrekking(T1) biedt het een zeer goede bescherming tegen alle voorkomendebladziekten, waaronder Septoria. Daarnaast laat Proline duidelijkehogere opbrengsten zien in vergelijkingen met ‘oudere’ triazolen.Beste middel tegen SeptoriaHoewel veel telers - vooral in Midden- en Noord-Nederland - het afgelopen seizoenvrij weinig last hadden van Septoria, blijft het dé grote bedreiging van de tarweteelt.Een vroege toepassing van Proline (T1) blijft daarom de beste remedie om het gewasziektevrij te houden.Omdat strobilurinen algemeen resistentie vertonen tegen deze ziekte, wordt het belangvan triazolen steeds groter. Proline heeft zowel in proeven als in de praktijk bewezensterker te zijn dan de huidige ‘oudere’ generatie triazolen.Goed tegen voetziekten en roestDe werking van Proline tegen roesten is goed, zowel preventief als curatief, maar dewerkingsduur is soms te kort. Proline heeft een goede tot zeer goede werking tegenDTR en voetziekten (oogvlekkenziekte, scherpe oogvlekkenziekte, sneeuwschimmel enFusarium spp.).Preventief tegen meeldauwProline is veruit de sterkste triazool tegen meeldauw, op voorwaarde dat deze preventiefis toegepast. In curatieve omstandigheden moet er een specifieke meeldauwcomponentworden toegevoegd.Hogere opbrengstenProline heeft zowel in proeven als in de praktijk bewezen hogere opbrengsten te leverendan de huidige generatie ‘oudere’ triazolen. In 54 praktijkproeven in Nederlandsetarwe kwam de opbrengst na gebruik van Proline de afgelopen vier jaar gemiddeld ruim200 kg/ha hoger uit dan bij gebruik van de beste referentie-triazool (zie tabel).Gebruiksadvies in tarweVoor een optimale werking in tarwe kan Proline het beste aan het begin van de stengelstrekking(T1) toegepast worden. De adviesdosering is 0,6 tot 0,8 liter per hectare.De kracht van Proline:• Bescherming tegen een zeer breed scala aan ziekten in tarwe• Zeer goede combinatie van lange preventieve en krachtige curatieve werking• Uitstekende bescherming tegen Septoria in tarwe• Bewezen hogere opbrengsten dan de huidige ‘oudere’ generatie triazolenMeeropbrengst Proline (0,8 l/ha) t.o.v. bestereferentie (1,5 l/ha)Jaar Aantal proeven Meeropbrengst (in kg/ha)2004 14 + 3012005 11 + 4432006 8 + 1802007* 12 + 112008* 9 + 40Gem. 2004 t/m 2008 54 + 204*) jaren met lage tot zeer lage septoriadruk.ZiekteProlineoogvlekkenziekte +++gele roest ++++bruine roest ++(+)meeldauw (preventief) ++++meeldauw (curatief) +(+)Septoria tritici ++++Septoria nodorum ++++DTR +++(+)sneeuwschimmel ++aarfusarium +++'Ik kies voor betrouwbaarheiden zekerheid',,Bij de ziektebestrijding in tarwe kies ik voor betrouwbaarheid en zekerheid. Met Proline ben je daar op ditmoment het beste van verzekerd'', zegt Wim Wielemaker in Koudekerke.,,Ik heb acht verschillende gewassen in mijn bouwplan die in het voorjaar allemaal veelaandacht vragen. De ziektebestrijding in tarwe moet dus vooral betrouwbaar en zékerzijn, zodat ik daar niet telkens naar om hoef te kijken.'' Wim Wielemaker beschrijft inhet kort welke eigenschappen een goed graanfungicide in zijn ogen moet hebben.Het middel Proline past volgens hem prima in dit profiel. De afgelopen twee seizoenenpaste hij Proline als tweede gewasbespuiting (met CCC) toe. Daarmee hield hij hetgewas telkens volledig ziektevrij tot aan de preventieve afrijpingsziektebestrijding.Beste middel tegen SeptoriaBij de middelenkeuze laat Wielemaker zich graag adviseren door Peter de Broekertvan CZAV. Volgens hem heeft Proline zich al meerdere jaren bewezen als beste middeltegen Septoria. Het beste bewijs hiervan kreeg hij enkele jaren geleden, toen één vanzijn klanten naast Proline ook een ander middel tegen bladvlekkenziekten had gespoten.Tijdens een bezoekje werd de Broekert gevraagd om de scheiding in het perceelaan te geven. ,,Je kon bijna op de rij af zien waar Proline was gespoten en waar niet.Aan de Proline-kant was vrijwel geen Septoria te vinden, aan de andere kant zat heter behoorlijk in'', zo herinnert hij zich nog goed.Om de tarwe tot aan de oogst ziektevrij te houden is het volgens De Broekert belangrijkom de periode tussen de tweede en derde bespuiting (tegen afrijpingsziekten) niette groot te laten worden. Afhankelijk van de ziektedruk houdt hij 3 tot 3½ week alsabsolute maximum aan. Voor ziektegevoelige rassen adviseert hij altijd de hoogstedosering van 0,8 liter per hectare aan te houden. Voor minder ziektegevoelige rassenkan 0,6 l/ha worden gebruikt, op voorwaarde dat de ziektedruk niet te hoog is.Wim Wielemaker (l) is akkerbouwer in Koudekerke (Zld.). Peter de Broekert is teeltadviseur bij CZAV.Gebruiksvriendelijk en flexibelBehalve om zijn uitstekende ziektebestrijding waardeert Wielemaker het middel Prolineook om zijn gebruiksvriendelijkheid. Belangrijk vindt hij de zeer snelle regenvastheiddie vooral in de buiïge kustgebieden van Zeeland net het verschil kan maken tusseneen tegenvallende en succesvolle bespuiting. ,,Bovendien ben je door de snelle opnamevan het middel wat flexibeler in het spuiten; je kunt het zogezegd gemakkelijkereven tussendoor doen'', zo besluit de akkerbouwer.4 Graan KoerierGraan Koerier pag4-5.indd 4 12-02-2009 13:30:30

Vervolg van voorpagina'Wensen van bloemindustrie nog onduidelijk'Voordat er concreet verder gewerkt kan worden aan de sturing op kwaliteitmoet eerst duidelijk worden wat de precieze wensen zijn van debloemindustrie. Volgens projectleider Zunneberg zijn die - ondanks departicipatie van graanverwerker Meneba in het project - nog steeds nietvastgesteld en omschreven. Dit heeft onder meer te maken met de enormecomplexiteit van graaneiwitten, zo weet hij. ,,Er zijn meer dan duizendeiwitmoleculen die allemaal weer een rol spelen bij de verwerkbaarheidvan de verschillende graanproducten. De bloemindustrie maakt daaromeen groot aantal melanges, die soms wel uit twintig verschillende soortenbloem bestaan. Omdat het graan elk jaar weer verschilt in kwaliteit ensamenstelling zijn er heel moeilijk vaste patronen te ontdekken in hetmengen. Het vastleggen van concrete specificaties is daarom zeer lastig.''Een andere factor die meespeelt is dat de grote spelers zoals Menebahun granen per scheepsvracht uit allerlei landen binnen en buiten Europabetrekken. Relatief kleine partijen met specifieke kwaliteiten zijn in zo'ngrootschalige bedrijfsstructuur moeilijk te plaatsen.Sturing op eiwit heeft nog een lange weg te gaanHoewel er vanuit de markt dus weinig animo lijkt te zijn voor graan met een specifiekekwaliteit, willen Hamster en Wage graag door met hun zoektocht naar toegevoegdewaarde voor graan. Een eerste aanzet hiervoor is de afgelopen drie jaar al gegeven meteen aantal bemestingsproeven binnen het KodA-project. Centrale vraag hierbij was:in hoeverre is eiwit te sturen via bemesting? In de proeven - die bij Hamster en Wagezijn aangelegd - is vooral gekeken naar de invloed van stikstof en zwavel op het eiwitgehalte.Verder is ook bekeken of de toevoeging van selenium - een element dat eenpositieve invloed heeft op de menselijke gezondheid - in het eiwit terug komt. Hoewelnog niet alle resultaten zijn verwerkt, durft Wage al wel te zeggen dat er op zandgrondenwaarschijnlijk meer op eiwit te sturen valt dan op kleigronden. ,,Op zandgrondhebben de granen een redelijke vaste hoeveelheid stikstof nodig voor hun opbrengst.Alles wat meer of minder wordt gegeven heeft op de een of andere manier invloed ophet eiwitgehalte. De komende jaren wil ik verder uitzoeken wat de relatie is tussen eenovermaat en een tekort aan stikstof op het eiwitgehalte.'' De akkerbouwer verwachtoverigens niet dat er een heel duidelijke relatie zal komen tussen de stikstofgift en heteiwitgehalte. Daarvoor zijn de processen in de plant en in grond volgens hem veel tegrillig en ongrijpbaar.Ook Hamster ziet voorlopig nog geen parameters opdoemen waarmee het eiwitgehaltedoelgericht kan worden beïnvloed. Op zijn eigen kleipercelen was de afgelopen jarennauwelijks een pijl te trekken op het eiwitgehalte. ,,De weg naar sturing op eiwit is inmijn ogen nog heel lang. Als we de enorme variatie in opbrengst binnen een perceelal niet echt verklaren kunnen, hoe zouden we dat dan wel moeten kunnen voor deverschillen in eiwit?''Vlnr.: Detmer Wage, Wouter Zunneberg en Lenus HamsterPartijen scheiden op eiwitgehalteHoewel het sturen op eiwit nog ver weg is, ziet Hamster wel mogelijkheden om tijdens de oogst de verschillende percelen op huneiwitgehalte te testen en hierop te scheiden in de bewaring. Om de proef op de som te nemen heeft hij afgelopen jaar een eiwitmeetinstrument uit de Verenigde Staten geïmporteerd. Dit apparaat - dat gekoppeld is aan een GPS-systeem - haalt om de drieminuten een graanmonster uit de opvoerelevator, meet vervolgens het eiwitgehalte en slaat deze gegevens op. Met deze gegevensis per zaadtank, kipper of perceel het gemiddelde eiwitgehalte vast te stellen. Deze partijen kunnen dan afzonderlijk worden opgeslagenen afgezet.Komende zomer wil Hamster zijn tarweoogst scheiden in partijen met 10,5 tot 12, 12 tot 14 en 14 tot 16% eiwit. Vanuit de veevoederindustrieis al interesse getoond voor afname van partijen met een specifiek eiwitgehalte. Hamster: ,,In tegenstelling tot degrootschalige bloemindustrie, die vrijwel alles per schip aankoopt, werkt de veevoerindustrie nog grotendeels per asvracht. Dit biedtdus mogelijkheden om kleinere hoeveelheden met een specifieke kwaliteit aan te bieden. In mijn geval heeft een wat kleinere mengvoerfabrikantin het midden van het land al interesse getoond. Nu is het zaak om het met een goede plus te verkopen.''Prosaro:dé allrounder in het vlagbladstadiumProsaro® is een zeer krachtig en breedwerkend fungicide in de teelt van winter-en zomertarwe en triticale. De twee actieve stoffen - prothioconazool entebuconazool - vullen elkaar zeer goed aan en zorgen voor een brede werking.Prosaro past daarom uitstekend in het vlagbladstadium (T2).Allround middelDe grote kracht van Prosaro op T2 zit vooral in zijn allround werking. Zo heeft het een zeergoede werking tegen Septoria, zowel preventief als curatief. Vooral op Septoria-gevoelige rassenkomt deze eigenschap sterk naar voren. Verder treedt Prosaro zeer krachtig op tegen ziektenals bruine en gele roest, meeldauw (preventief), DTR, kafjesbruin en aarfusarium. Door dezeeigenschappen is Prosaro een uitstekend alternatief voor middelen op basis van strobilurines.Sterkste middel tegen aarziekte nNaast de T2 toepassing kan Prosaro ook uitstekend op het T3 tijdstip (bloei) worden toegepast.Door zijn brede en sterke werking op ondermeer fusarium en aar-septoria is het eenduidelijke verbetering ten opzichte van Matador en andere middelen in dit segment.Door zijn goede werking op aarfusarium zorgt Prosaro ook voor een sterke verminderingvan het DON-gehalte in het zaad. Uit meerjarige proeven blijkt dat naeen bespuiting met Prosaro het percentage DON ca. 15% lager ligt dan bij dereferentiemiddelen.Gebruiksadvies in tarwe en triticaleVoor een optimale werking in zowel tarwe als triticale kan Proline het beste in het vlagbladstadium(T2) worden toegepast. De adviesdosering is 1,0 liter per hectare.De kracht van Prosaro• Uitstekend allround middelvoor toepassing in T2• Zeer sterke werking tegenSeptoria (preventief encuratief), roesten, meeldauw(preventief), DTRen aarfusarium• Sterkste middel tegen aarziekten• Binnen 30 minuten regenvast• Zeer gunstige prijs/prestatieverhoudingZiekteProsarooogvlekkenziekte +++gele roest ++++bruine roest +++(+)meeldauw (preventief) ++++meeldauw (curatief) ++Septoria tritici ++++Septoria nodorum ++++DTR +++sneeuwschimmel ++aarfusarium +++(+)5 Graan KoerierGraan Koerier pag4-5.indd 5 12-02-2009 13:31:33

Fandango: breed, sterk en effectief in gerstOndanks een relatief lage ziektedrukheeft Fandango® zich het afgelopenseizoen opnieuw bewezen als eenzeer sterk en effectief middel tegenalle belangrijke ziekten in gerst.Allround middel in gerstFandango heeft een zeer goede werkingtegen netvlekkenziekte, bladvlekkenziekte(Rhynchosporium), meeldauw (preventief),dwergroest, Ramularia bladvlekkenen fysiologische bladvlekken (PLS). Hetmiddel bestrijdt daardoor alle belangrijkeziekten in gerst in één keer.Veel extra kilo’sBij opbrengstproeven in gerst laatFandango al jaren een duidelijke meeropbrengstzien. Ten opzichte van de bestereferentiemiddelen komt deze gemiddelduit op 150 tot 200 kg/ha.Gebruiksadvies in gerstOp zandgronden met een hoge ziektedrukis het advies om twee keer met0,75 l/ha Fandango te spuiten. De eerstekeer aan het begin van de stengelstrekking,de tweede keer aan het begin vanhet vlagbladstadium. Op kleigrond meteen lage ziektedruk is 1 l/ha Fandangoaan het begin van het vlagbladstadiumvoldoende.Werkingspectrum fungiciden in gerstDe kracht van Fandango:• Krachtig en zeer allround schimmelbestrijdingsmiddel in gerst• Zeer goede werking tegen net- en bladvlekkenzieten,meeldauw, dwergroest, Ramularia en fysiologische bladvlekken• Een meeropbrengst van 100 tot 200 kg/ha t.o.v. van dereferentie-middelenJan Nieboer over Fandango:Acanto Allegro Amistar Corbel Fandango Flexity Mildin Proline Venturemeeldauw + +++ ++ ++++ +++ ++ +bladvlekken +++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++++ +++netvlekken ++++ ++ ++++ ++++ +++ ++bruine roest +++ +++ +++ +++ ++++ +++ +++ +++gele roest +++ +++ +++ +++ ++++ +++ +++ +++ramularia +++ ++ ++++ ++++ +++oogvlekken + ++++ ++(+) ++++ ++++opbrengst ++++ + ++++ +++ +++ +++greening ++ ++ +++ +++ +++ ++uitmuntend zeer goed gemiddeld gering slecht of niet aanbevolen niet bekendBron: SAC (Scottish Agricultural College)'Ramularia enPLS-vlekken hebben geen kans gekregen',,2008 was geen best jaar voor de granen. Zowel de zomergerst als dezomertarwe hebben hier flink van de voorjaarsdroogte geleden. Uiteindelijkheb ik van beide gewassen gemiddeld zes ton per hectare kunnen dorsen.En dat viel me eigenlijk nog mee; ik had namelijk al rekening gehoudenmet een ton minder. De meevallende opbrengst dicht ik vooral toe aan degoede gezondheid van de gewassen. Belangrijke ziekten als Ramularia enPLS-bladvlekken hebben ondanks de zeer stressvolle groeiperiode geenkans gekregen om zich te ontwikkelen. De gewassen bleven daardoortot aan de oogst mooi gezond, waardoor ze prima uit konden groeien.In de gerst was dat ook goed te merken aan het percentage volgerst;dat lag bijna overal tussen de 95 en 100 procent. Ik denk dat het middelFandango - dat ik afgelopen jaar voor het eerst heb gebruikt in zomergerst- een goede bijdrage heeft geleverd aan de gezondheid van het gewas.Met twee keer driekwart liter, begin en half juni, heb ik de gerst brandschoonkunnen houden. Fandango heeft dus prima zijn werk gedaan.''6 Graan KoerierJan Nieboer is akkerbouwer enpluimveehouder in Alteveer (Gr.).Jaarlijks verbouwt hij ongeveer 15hectare zomergerst en 15 hectarezomertarwe.Graan Koerier pag6-7.indd 6 12-02-2009 13:34:04

,,Met Hussar/Atlantis kun je nietalleen duist, maar ook ereprijs enpaarse dovenetel in een zeer vroegstadium aanpakken.''Ludolf Fledderman (r),bedrijfsleider bij Joh.Kerkhovenpolder B.V.en Hindrik Jan Boven,teeltadviseur bij Robertus'zaadhandel BV,,Met behulp van de DON-castkunnen telers straks een redelijkgoede inschatting maken of eenbespuiting tegen aarfusariumzinvol is of niet.''Patrick Piessens, technischspecialist bij BayerCropScience,,Je kon bijna op de rij af zienwaar Proline was gespoten enwaar niet. Aan de Proline-kantwas vrijwel geen Septoria tevinden, aan de andere kant zathet er behoorlijk in''Wim Wielemaker,akkerbouwer in Koudekerkeen Peter de Broekert,teeltadviseur bij CZAVMet twee keer driekwart literFandango, begin en half juni, hebik de gerst brandschoon kunnenhouden. Fandango heeft dusprima zijn werk gedaan.''Jan Nieboer, akkerbouwer enpluimveehouder in AlteveerPuzzel mee en win een diner voor twee!COLOFONConcept en realisatie: Bayer CropScience B.V. Reed Business B.V.Vormgeving en opmaak: Senefelder Misset B.V.Claudia RoordaWendy van WeeldenFotografie: Bayer CropScienceDrukwerk: Thieme te NijmegenDit is een uitgave van:Bayer CropScience B.V.Energieweg 1P.O. Box 231NL-3640 AE MijdrechtOnze gebruiksadviezen, zowel mondelingals schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreideproefnemingen.Wij adviseren naar beste weten volgenskennis van zaken van dit ogenblik, echterzonder daarvoor aansprakelijkheid op onste nemen, omdat opslag/bewaring en toepassingzich aan onze controle onttrekken.Beschrijvingen van een product, resp.gegevens over de eigenschappen daarvanbetekenen niet, dat verantwoordelijkheidwordt gedragen bij eventuele schade. Leesvoor gebruik altijd eerst het etiket.Houdt u van lekker eten en drinken in een goed restaurant? Los dan de onderstaande woordzoeker op!Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. Zij krijgen elk een dinerbon ter waarde van 150.De woorden hieronder zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in allerichtingen in de puzzel verstopt. Zoek ze op en streep ze af.De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.AKKERBOUWERBOERDERIJCOMBINEEGGENFANDANGOGERSTGEWASGRAANOOGSTGRAANZIEKTEHAANHOEVEHUSSARKALFKLEIONKRUIDPAARDPLANTPLOEGPOMPPONYPOTENROGGESTALTARWETREKKERTROGUIENVEULENZEISZEUGG A R O G G E O N K R U I DR A G F U S O IJ N E L U E VA T K E L T S R E G L Y G GA A Z K O A P E T N N R E TN O I I E L K D O O A W S EZ G N H A R P R P A A R D RI N U N S O B E N S H U S EE A T A M H C O M B I N E KK D R P D E O B U E I E D KT N E A E G G E N W L E Z EE A R A S S U H V C E O M RB F I T N A T I E E W R A T© www.puzzelpro.nlBONNaam:Adres:Postcode:Plaats:Bedrijfstype/aantal hectare granen:De oplossing van de puzzel is:ActievoorwaardenDeze prijsvraag loopt van 15 februari t/m 15 maart 2009. Uit de goede inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken.Deze prijswinnaars krijgen tussen 15 maart en 1 april bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.Stuur de ingevulde bonuit deze krant in eenongefrankeerde envelopnaar:Bayer CropScience B.V.T.a.v. Joniek te GiffelAntwoordnummer 550743640 WB Mijdrecht8 Graan KoerierGraan Koerier pag8.indd 8 12-02-2009 13:37:17