Leidraad zomer 2011 - O - Universiteit Leiden

interview
tafeltennis. om goed te worden, moet je een aantal jaren zes
uur per dag trainen. dat redden de meeste nederlanders niet.
daarom is de wereldtop eigenlijk alleen voor de Chinezen
weggelegd.’
wat dat doorzetten betreft, was het tafeltennis een goeie
voorbereiding op de studie Chinees. Maar de verwantschap
tussen de taal en de sport gaat nog dieper. ‘aan mijn eerste
reis heb ik een echt trauma overgehouden. alleen de reis al. ik
had een trainingsstage geregeld in peking, het huidige beijing.
ik ging samen met een meisje dat door die hele ervaring is
gestopt met tafeltennis. we gingen met de boot naar Londen
en vanuit daar met het vliegtuig naar Hongkong. toen
moesten we 42 uur in de trein naar peking. in Hongkong
konden we aanvankelijk het reisbureau met onze treintickets
niet vinden. en de reis, in een propvolle trein met boeren op
blote voeten met strohoeden op, was lang en afschuwelijk. in
peking was veel bittere armoe, drommen fietsen en paard en
wagens. Het trainingskamp was in een buitenwijk, waar geen
geasfalteerde wegen waren. we kregen een piepklein kamertje
—
‘Chinees is een intensieve
studie. Je moet iedere dag
drie tot vier uur karakters
schrijven, anders leer je
het nooit’
waar net twee bedden in pasten. de wc en douche waren op
de gang. ’s avonds hoorde je alleen het gejank van Chinese
opera uit de televisie. we hebben daar tweeënhalve maand
getraind, in de bloedhitte. elke dag sjokten we over de stoffige
landweg van het hotel naar de trainingszaal, waar het stonk
naar mottenballen en urine. zes uur trainen en dan weer
terug. er was geen tolk en zelfs heel weinig eten. ik ben twaalf
kilo afgevallen in die twee maanden. ik woog op het laatst nog
maar 51 kilo.
aan het eind van de zomer was er een diner met de minister
van sport. we werden uitgenodigd door de nederlandse
ambassade en opgehaald in een grote, zwarte limo. een echte
Hongqi, die zijn nu heel veel geld waard. dat was het eerste
uitje in maanden. daarna zijn we door een nederlandse
diplomaat meegevraagd op een picknick. we gingen naar de
Ming-begraafplaatsen en speelden daar badminton op de
graven. ik heb er nog foto’s van. we mochten toen logeren bij
iemand van de ambassade: meneer Hubert. Hij sprak Chinees
en had in Leiden gestudeerd; sinologie. daar was ik van onder
de indruk; dat je die taal gewoon kon leren. dat heb ik
onthouden. toen ik terug was in Londen, stond mijn trainer
mij op te wachten. Hij vertelde dat ons huis was afgebrand. ik
had niks anders meer dan wat in mijn koffer zat. Mijn moeder
was in shock. ze kon lange tijd niet praten. dat was allemaal
behoorlijk traumatisch en ik dacht: ik wil nooit meer naar
China. Maar dat kon niet als ik verder wilde met mijn tafeltennis.
dus in plaats van dat ik het allemaal verdrongen heb, heb
ik onbewust gekozen voor de fascinatie. tenminste, dat is mijn
verklaring.’
En waarom Leiden?
‘er was geen andere universiteit waar je die studie kon volgen.
dus ben ik drie jaar lang in de auto elke dag vanuit amsterdam
naar Leiden gereden. Je kunt geen dag wegblijven, want dan
heb je al teveel gemist. dat was heel zwaar. ik speelde voor
mijn brood ook nog bij een club. ik trainde vier keer in de
week en speelde op zaterdag wedstrijden. ik werd erg
gestimuleerd door de hoogleraren. door mijn professor
schipper en professor idema, hoofd van het instituut. ze
waren allemaal heel behulpzaam en geïnteresseerd. er was
veel waardering dat ik, ver over de dertig, nog aan die studie
begon.’
U heeft de studie niet afgemaakt.
‘dat vind ik nog altijd jammer. Mijn zoon werd geboren en
mijn vriend Hans van wissen was zeer onverwacht overleden.
dat was een zware tijd. in diezelfde tijd overleed plotseling
ook Joop van tijn, de hoofdredacteur van vrij nederland, die
mij had gestimuleerd om te gaan schrijven. ik was de twee
belangrijkste mannen in een klap kwijt.’
Uw eerste stuk in Vrij Nederland werd de basis voor uw
eerste boek, Heimwee naar Peking.
‘ik was weer op een trainingskamp geweest en had daar een
dagboek bijgehouden. van tijn kwam bij mij thuis, omdat ik
hem had gevraagd of ik iets over China kon schrijven. ik weet
nog heel goed dat hij bij mij op de bank zat. overhemd met
korte mouwen. Het was zomer 1991. “Mag ik het dagboek
lezen?”, vroeg hij. Hij nam het mee naar huis en hij zei dat ik
kon schrijven. iets later heb ik toen gedacht: als ik kan
schrijven over China, moet ik misschien ook Chinees studeren.
dan heb ik meer basis, meer diepgang.’ na enige
aarzeling. ‘Maar ik heb nog steeds heel veel twijfel of ik wel
kan schrijven.’
Ook na vier goedverkopende boeken? Had u die twijfel ook
in de sport?
‘Jazeker, ik ben altijd blijven twijfelen.’
Ook na het winnen van al die prijzen?
‘Jazeker. ik ging altijd net zolang door met trainen, totdat ik
helemaal zeker was. Uren en uren.
U heeft niet alleen iets met het land en de taal, u heeft
duidelijk ook iets met de filosofie van China.
‘dat klopt. ik heb de boeken van professor schipper gelezen
—
‘In het Taoïsme gaat het erom
zo lang mogelijk gezond te
leven. Wij leven als kip zonder
kop. We vergeten ons lichaam,
vergeten de balans’
over het taoïsme, maar hoe meer ik lees, hoe meer ik weet
dat ik er niets vanaf weet. ik ga geregeld met mijn zoon bij
hem op bezoek en ik voel me daar zeer vereerd door. Hij is
een van de grootste autoriteiten op het gebied van taoïsme.
Hij heeft in China een grote bibliotheek opgezet en heeft de
taoïstische teksten vertaald.’
Wat spreekt u er zo in aan?
‘taoïsten hebben een andere benadering van geest en
lichaam, van energie in het lichaam. dat kun je ook spiritueel
benaderen, maar dat hoeft helemaal niet. ik heb er echt iets
mee, maar het blijft heel moeilijk te begrijpen. ik lees veel van
zhuang zi, dichter en taoïstisch filosoof. Maar de tao-les – tai
Chi – die ik elke vrijdagochtend volg, is veel directer. daar leer
ik ademhalingsoefeningen en leer ik contact te krijgen met
mijn lichaam. dat is een openbaring.
de taoïsten hebben eeuwenlang onderzoek gedaan naar de
juiste manier van leven, de juiste balans. Het gaat erom zo
lang mogelijk gezond te leven. wij leven als kip zonder kop.
we vergeten ons lichaam, vergeten de balans. we eten als
idioten, zijn ons er niet van bewust dat we in balans met de
natuur moeten zijn. voor mij is het een feest van herkenning.
ik kom door de tai Chi meer in balans en dus ben ik ontspannen.
iedereen is zo gestrest, waardoor contact vaak heel
verwarrend wordt.’
Ik had gedacht dat u als topsporter juist allang in balans zou
zijn met uw lichaam.
‘als topsporter moet je in je centrum zitten, vanuit je centrum
spelen. Je centrum zit iets onder je navel, daar moet je kracht
vandaan komen. Je hoeft eigenlijk niet aan krachttraining te
doen als je je ademhaling beheerst en vanuit je centrum
speelt. dan hoef je geen enkele onnodige fout te maken. dat
heb ik al heel vroeg van de Chinezen geleerd. bij tafeltennis
kon ik dat en dan voelde ik me goed. toen ik stopte, miste ik
dat gevoel en dat vind ik nu weer terug in de tai Chi, in het
taoïsme. in het begin vond ik het ontluisterend om te merken
hoe ik afgesneden was van mijn eigen lichaam, van wat het
>>
8 leidraad leidraad 9
interview