orgaan van de vereniging ter bevordering van het onderwijs aan ...

More documents

Recommendations

Info

Taalonderwijs aan dove kinderenEen paar aantekeningen voordat we beginnen:a. Ik zal alleen spreken over prelinguaal dove kinderen,dat is met een hoorverlies van meer dan 90 dB(ISO, Fletcher-index), dat ontstaan is voor de 2everjaardag.b. Wat ik zal zeggen, is in principe ook toe te passen opmeervoudig gehandicapte dove kinderen.I. Taal, spraak en horen?In tegenstelling tot mijn opvatting zouden veletheoretici het onnatuurlijk vinden dat een congresover spraak en horen, een lezing bevat over taal.Taal' kan gedefinieerd worden als: een systeem vancommunicatie-symbolen. Enkele psycholinguisten (bijv.Moores 1968, Noam Chomsky 1965 schijnen erg vóórdeze ideeën te zijn) denken dat ze 'taal' kunnenabstraheren van de codes of de perceptieve vormwaarin het wordt gebruikt. Zo spreken ze van'gesproken of oraal engels', 'graphisch engels','gevingerspeld engels' en zelfs van 'manual English'(in 1776 al sprak de l'Epée van 'Ie francais manuel',van Beek in 1828 van 'Nederlands in gebaren', enzo ook Stokoe 1972). Ik ben het niet eens met dezetheorie, omdat de code een diepe invloed heeft op destructuur van het systeem. Zoals ik heb uitgelegdin mijn boek (A world of language, derde druk 1973) ishet ritme van de spraak een echte vorm van de taal.Ik zou mijn kritiek op deze theorie willen beperkentot 2 punten:a. De structuur van de taal en Short Term Memoryfunctie.'Hij mijn arm sloeg, hij sloeg mij ... mijnarm': dit was een zin van een normaal horend kind metzogenaamde ontwikkelingsdysphasie. De oorsprongvan dit dysgrammatisme is m.i., dat het kind aanhet einde van de zin is vergeten hoe het die zinbegonnen is. Inderdaad, als we geen overzicht hebben48over de hele zin, is het onmogelijk voor onze geestdie zin te structureren, zowel in het produceren ervanals in het begrijpen ervan. Als de leden van eencommunicatieve groep van personen allen gebrekhebben in voldoende Short Term Memory-functie, kanmen voorspellen, dat hun uitingen erg korte zinnetjeszullen zijn en dat de structuur erg arm zal zijn.Dit is een feit in de gebarentaal. Wij vonden in onsonderzoek (1968) dat dove volwassenen, opgevoed ingebarentaal ('manual Dutch' of 'hogere gebarentaal')en die deze de hele dag gebruikten (echter 'laag' instructuur, zoals Stokoe (1972) het heeft uitgelegd)geen serie gebaren die langer was dan 5 of 6konden reproduceren. Hun uitingen konden echterlanger zijn; in mijn onderzoek tot ongeveer 12,maar dikwijls kunnen ze hele verhalen vertellen van5 en zelfs 10 minuten lang. Dit betekent niet, datze een overzicht hebben over zulke lange series zodatze ze kunnen structureren overeenkomstig een zinsmodel.Tervoort en Verberk (1967, herdruk in voorbereiding1974) vonden dat dove kinderen dieopgevoed waren in gebaren in staat waren de Key vanFitzgerald te volgen (maar ze deden dit niet altijd) alsde serie gebaren niet langer was dan 5. Als de serieslanger werden, bijv. 6 of 7, volgden ze nooit de Key.Brill (1953) vond dat het Short Term Memory van dovekinderen voor geschreven zinnen begrensd was totongeveer 5 woorden. Het Short Term Memory voorvingerspelling zal niet langer zijn.Deze bevindingen lijken in overeenstemming te zijnmet het oude gegeven der psychologie dat degrens van onze perceptie en onmiddellijk geheugenbeperkt is tot 5 uni-dimensionale eenheden. Dezefunctie kan getraind worden en zo kwam GeorgeMiller (1962) tot zijn 'magische nummer 7 ± 2'.Maar gelukkig genoeg zijn de eenheden in spraak nietuni-dimensionaal: omdat we de woorden groeperen inritmische sub-eenheden. D.m.v. die ritmischegroepering kunnen we veel langere series dan van 5 of6 woorden onthouden. Sommige horenden kunnendit geweldig goed, anderen echter niet zo goed, vangematigd tot slecht, zie het vb. boven.
Wij vonden in onze dove kinderen (niet de meervoudiggehandicapten), dat hun Short Term Memory voorritmische spraak op 13-jarige leeftijd was 17-18syllaben, dat is 12-13 woorden. Het kan voorspeldworden dat kinderen die zulk een sterk geheugenhebben in staat zullen zijn gesproken taal te structureren,in tegenstelling tot die dove kinderen, wierspraak niet ritmisch genoeg is, of, nog erger, dievoornamelijk grafisch zijn opgevoed, in vingerspellingof in gebaren. Daarom zal m.i. oralisme 'ritmischoralisme' moeten zijn, anders is het helemaal geenecht oralisme. Als een doof kind wegens meervoudigegebrekkigheid dit niet kan leren, is dit inderdaadeen zeer ernstige handicap.NB. Er is nog een ander middel om die uni-dimensionaliteitvan de spraak te overwinnen, nl. de logica ende voorkennis van de structuur. Speciaal zeer intelligentedoven zullen het hierin ver kunnen brengen,denk aan Helen Keiler, Ir. Nanninga e.a.We laten nu de vele semantische moeilijkheden vaneen gebarentaal, die een 'picture-language' is,terzijde liggen, hoewel dit veel te maken heeft met devolgorde van die gebaren. Het moge echter duidelijkzijn, dat een uitdrukking als 'manual English' nietjuist is, het is een kunstmatige constructie, enigszinseen contradictie in de termen.b. Het tempo van de uitingen heeft weer veel te makenmet de structuur door de Short Term Memoryfunctie,maar ook met de interpretatie van de eenheden,de opschortings-functie bij die interpretatie. Ik zal eenvoorbeeld geven. Ik was eens in discussie met eenstudent in de Nederlandse literatuur over ditprobleem van tempo. Als een voorbeeld gaf ik hemdeze zin: 'De bomen ... waren dicht'. Hij zei: 'Dat isklare nonsensI', totdat ik hem uitlegde dat met'bomen' iets anders bedoeld kan zijn dan planten, infeite slagbomen bij het spoor. Wat was er gebeurd?Omdat ik stopte na 'De bomen ...' interpreteerdehij dat woord als groeiende bomen en hij schakeldeniet over naar een andere interpretatie bij de komendecontekst. Hier zien we hoe belangrijk het kan zijn omde hele contekst vlug in één blik voor ons te hebben.Dus als een doof kind leest: 'Mijn .... moeder ....komt.... morgen', zal het erg moeilijk voor hem zijn diezin als één geheel te begrijpen. Hoe vlugger we eenhele uiting doorhebben, hoe meer de contekst ons kanhelpen bij een goede interpretatie. - Het tempoechter van gebaren is ongeveer 1 of 2 gebaren perseconde. Hetzelfde moet gezegd worden van vingerspelling:ervaren vingerspellers kunnen niet meerdan één of twee woorden per seconde uitdrukken.Maar het tempo van spraak en liplezen kan opgevoerdworden tot 3 of 4 woorden per seconde. Om dezetweede reden moge het duidelijk genoeg zijn dat 'taal'niet geabstraheerd kan worden van zijn code.Daarom moeten we concluderen, dat 'taal' een plaatsverdient op een congres over spraak en horen.II. Een overzicht van onze reflecterende methodeRuw gesproken, kunnen we de verschillende methodenvoor het leren van taal in 3 verdelen:De constructieve methoden, waarin de kinderenmodellen van zinnen krijgen, geprogrammeerd vanzeer eenvoudige tot meer complexe; er wordt dekinderen gevraagd ervaringen, gebeurtenissen en feitente verbaliseren volgens deze modellen; de nadrukligt vooral op de produktie van zinnen.De imitatieve methoden, waarin geen geprogrammeerdetaal wordt gebruikt, alleen de normaledagelijkse moedertaal, maar met weinig training in destructuur van de taal; van de kinderen wordt verwachtdat ze spontaan imiteren; de nadruk ligt meer op lezen.Onze reflecterende methode, die kan worden samengevatin deze 3 fasen:a. De basis is het orale ritmische gesprek, dat is taalals een echte uitwisseling van gedachten. Demoeder en de leerkracht kijken allereerst naar wat hetkind wil zeggen en geven het kind op hetzelfdemoment de juiste taal die het nodig heeft. Zo spelen demoeder en de leerkracht een dubbelrol: ze zeggende zinnen die het kind wil zeggen, en ze zeggenhun eigen zinnen, doen zich begrijpen door de situatie.b. Na de gesprekken wordt een neerslag gemaakt,waarin de ideeën en de zinnen in normale dagelijksetaalvormen worden vastgelegd: deze neerslagkrijgt de vorm van een leesles in normale taal, als een49
Page 1 and 2: J5 ?KMMEorgaan van de vereniging te
Page 3 and 4: Ten geleideTijdens een gecombineerd
Page 5 and 6: (Carhart, 1973 - Coldes, 1972 - Fel
Page 7 and 8: Fig. IV. Buis van Groen.centrale la
Page 9: _20 O 20 40 60 80 100 dBFig. VI. Mo
Page 13 and 14: gehoorde, geschreven en gelezen vor
Page 15 and 16: De 'zeg-zinnen' van de leeslesjes w
Page 17 and 18: . Een andere houding: 'Het is wel m
Page 19 and 20: maar hebben alle betrekking op soci
Page 21 and 22: Verslag alg. vergaderingVerslag van
Page 23: Druk: Ja

orgaan van de vereniging ter bevordering van het onderwijs aan ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?