Hoe boeren het bolwerken - Zuivelhistorie Nederland

Mechanisatie betekende echter vaste kosten, die alleen gedragen konden worden bij een bepaaldebedrijfsgrootte en het gevolg was dat kleine bedrijven het steeds moeilijker kregen. De schaalvergroting,die zich uitte in meer hectaren per bedrijf en meer koeien per hectare, was begonnen,maar de ontwikkeling van het aantal koeien was omgekeerd evenredig met het aantal arbeidskrachten.[040]Opbloeiende economie en de gevolgen voor het landbouwbedrijf.De opbloeiende economie had zijn terugslag op het agrarisch bedrijf. De toenemende werkgelegenheidin andere bedrijfstakken had een loonstijging tot gevolg, die sterker was dan in de agrarischebedrijfstak, hetgeen velen deed besluiten de boerderij de rug toe te keren op zoek naar regelmatigeren minder onaangenaam werk. Hetzij gedwongen, hetzij vrijwillig, verlieten velen hetboerenerf, zowel in de veehouderij als in de akkerbouw, om elders aan de slag te gaan. Daartoewaren er mogelijkheden in de industrie, die zich niet alleen in het westen van ons land, maar ookin Friesland ontwikkelden. De boer raakte aangewezen op mechanisatie, een tendens, die werdversterkt toen ook hij geconfronteerd werd met stijgende loonkosten. Zo ontstond er een wisselwerkingtussen de technische ontwikkeling op de boerderij en in de industrieën en de aankoop- enafzetorganisaties, die de produkten van de boer verwerkten, dan wel verkochten en hem grondenhulpstoffen leverden. En daarmee kregen ook deze een ander aanzien.In de zuivelindustrie begon het stalen tijdperkDe modernisering van de coöperatieve zuivelfabriek was in volle gang. Stookolie zou de nieuweenergiebron worden, auto en tractor gingen het paard vervangen en hout verdween uit de fabriekom plaats te maken voor staal. Het stalen tijdperk was begonnen. Het stijgende kostenpeil maaktehet noodzakelijk, dat ook aan [041] bedrijfsorganisatorische problemen aandacht moest wordengeschonken. De Zuivelbond voorzag daarin door in 1950 een afdeling arbeidseconomie in te stellen.De zuivelcoöperatie maakte zich gereed om een toenemend aantal liters melk te verwerken.In het melkprijsjaar 1952 / 1953 werd de vooroorlogse topaanvoer overschreden met een produktievan rond 750 miljoen kilogram en de grafiek bleef een stijgende lijn vertonen.Organisatorisch was er sinds de discussies over de bindende besluiten en mogelijke concentratieeen zekere rust ingetreden en waren de problemen naar de achtergrond geschoven. Maar ze warenallerminst verdwenen.Er was in deze jaren opgewekt feest gevierd in de Friese zuivelcoöperatie. Vijftig jaren eerderhad ze een periode gekend, waarin stoomzuivelfabrieken als paddestoelen uit de grond warenverrezen en er was aanleiding om in tal van dorpen de feesttent op te richten en het gouden jubileumfeestelijk te vieren. De dorpsfanfare blies er lustig op los, voorzitters hielden gloedvolle betogenover het belang van ‘íts fabryk’ en betuigden dank aan de voorvaderen. Soms was er eenvoorzitter die nog andere kwaliteiten meende te hebben. Zo schijnt het in het Stellingwerfse gebeurdte zijn, dat deze voorging in het zingen van het volkslied en daarbij niet de juiste toonhoogteaansloeg. Waarschijnlijk beter bekend met de nieuwe techniek in de fabriek dan met het stemversterkendeapparaat op het toneel, verwekte hij de nodige hilariteit. Dat hij overigens wel geheelandere kwaliteiten had zal in het vervolg nog wel blijken. Maar ook in Oldeberkoop slaagdehet feest en men getuigde van saamhorigheid in de coöperatie, evenals op andere plaatsen.Na het feest sprak men niet over concentratieHeruitgave zuivelhistorienederland.nl 19© I.L.C. in Friesland - 1986