Hoe boeren het bolwerken - Zuivelhistorie Nederland

Kritisch betoog op de Volkshogeschool.De discussies bereikten eind oktober 1952 een hoogtepunt op de Volkshogeschool te Bakkeveen,die een zuivelgastendag organiseerde. De leiding van de Volkshogeschool had een inleider uitgenodigd,waarvan men wist dat hij in coöperatief Friesland goed ingevoerd was en zich in het concentratieprobleemhad verdiept. Drs. Jorrit Bierma was in 1949 benoemd tot directeur van hetILC. Als zoon van een veehouder kende hij het boerenleven en als directeur van het Instituut hadhij alle uithoeken van Friesland gezien en zich intensief tussen de boeren bewogen. In Bolwerktoonde hij zijn journalistieke vaardigheid in gedegen artikelen over doel en wezen van de landbouwcoöperatie.Hij had oog voor het Fries-eigene en kende de betekenis van de coöperatie alseconomische samenwerkingsvorm, even zo goed als bindend element in de boerengemeenschap.Maar Bierma was econoom en had contact met de hoogleraren Van Stuijvenberg en Frietema, diede rationalisatie van de zuivelcoöperatie voorstonden. Wij maakten reeds melding van die opvattingenvan Frietema. Van Stuijvenberg, lector in de coöperatieve leer aan de Universiteit vanAmsterdam, had zich in 1951 afgevraagd „of het niet gewenst was, meer dan tot dusver, een weloverwogen,doelbewuste actieve politiek te voeren in de richting van fusies van plaatselijke verenigingen”.9Bierma had de discussie over de concentratie geanimeerd en deze in Bolwerk geanalyseerd, juistvoordat hij het Instituut verliet en benoemd werd tot hoofd van de buitendienst van het OnderlingBoerenverzekeringsfonds (OBF). Het ILC zag een toegewijd functionaris gaan, die er in de afgelopenjaren in was geslaagd het ILC verder uit te bouwen en het vertrouwen te winnen van deFriese landbouwcoöperatoren.Hij werd de spreker op de zuivelgastendag en gaf zijn opvattingen over de zuivelcoöperatie. Hetwerd een nogal kritisch betoog, waarin hij beklemtoonde, dat de nog bestaande technische eneconomische voorsprong van de Friese zuivelcoöperatie niet onaantastbaar was. Vooral niet indiende gezindheid in Friesland niet veranderde.„ Het is te betreuren” - aldus de inleider -„datmen in het verleden geen offers heeft willen brengen aan de plaatselijke autonomie, terwijl voorde organisaties vaak de schijn van kracht naar buiten belangrijker was dan de werkelijke krachtnaar binnen”. De voorsprong die Friesland had zou wel eens verloren kunnen gaan, omdat in andereprovincies de offerbereidheid groter en de coöperatiegeest, blijkens de ontwikkeling, sterkerwas. In dit verband werd gewezen op Zuid-Nederland, Gelderland-Overijssel en Drenthe. 10[046] De lezing van Bierma kreeg geen plaats in Bolwerk. Publicatie in het ‘maandblad voor deboer’ zou de indruk hebben gewekt, dat zijn denkbeelden van hogerhand werden gedekt en datwas allerminst het geval. Hij kreeg bijval, maar ook kritiek. Bij de discussies na zijn inleidingbleek overduidelijk dat de meningen allerminst gelijkluidend waren over de weg die moest wordengevolgd. En dat was zeker het geval met betrekking tot het door Bierma sterk bepleite onafhankelijkwetenschappelijk onderzoek. De uitspraak van een veehouder „dat se mei sifers allesbeguchelje kinne” sprak boekdelen. Maar de kritiek kwam naderhand met name van de Bondssecretaris,die de inleider verweet, dat hij onvoldoende gemotiveerd de situatie had beoordeeld en9 Dr. J. H. van Stuijvenberg: ‘Consequenties van de vorming van centrale organisaties op coöperatief gebied’, openbareles 10 oktober 1951, uitgave NCR, Den Haag 1951. Dr. J. H. van Stuijvenberg volgde dr. H. J. Frietema in 1951op als lector aan de Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam.10 Drs. J. Bierma, ‘Coöperatie en concentratie in de zuivelindustrie’, Fries Landbouwblad, 31 oktober 1952.Heruitgave zuivelhistorienederland.nl 23© I.L.C. in Friesland - 1986