Jan. nr 23 - Oud Bennekom

B I JEENKOMSTENGaarne nodigen wij onze leden ui t voor de volgendebijeenkomsten wel ke worden gehouden in zaal 'rDeBrinkr', Brinkstraat 39 te Bennekom.D0NDERDAG 28 JANUARI 1988, aanvang l!.10 uur,jaarlijkse ledenvergadering. De agenda is elders in ditnummer vermeld. Zoals gebruikel ijk op de eerste bijeenkomstin het nieuwe jaar volgt hierna om 20.00 uur eene i gen Bennekoms programma. De heer H. G i j sbertsen verzorgteen d i apresentat ie en maakt met ons een rondgang door hetvroegere Bennekom. Deze heeft d i t keer i n hoofdzaak betrekkingop het oostel ijk deel van ons dorp.Verzoek: lndien u na 19.30 uur in de Brink arriveert, wi ltu dan terwi I le van de rust tijdens de ledenvergaderingwachten met het binnengaan van de zaal tot dedeur weer geopend is. De ervarinq heeft geleerd datdit omstreeks 19.50 uur wel het geval zal zijn.D I NSDAG 1 MAART 1 988, aanvang 20. 00 uu r ,een lezing door de heer drs.C.A.van Grootheest over "Degeschiedenis van de Kraats en het Binnenveldrr. Nu ditgebied bij de planologen steeds meer in de belangstel I ingkomt is het goed de historie hiervan nog eens na te gaan.Het wordt toch al steeds moei I ijker hiervan nog sporen teontdekken.De heer van Grootheest woont te Veenendaal, maar is geborenen getogen i n Bennekom. Zi ) n i nteresse voor de geschiedenisvan ons woongebied is bekend en bl ijkt o.m. uitzijn voorzitterschap van de Historische Vereniging "0udVeenendaa I ".CONTRI BUT I EBETALING I988Bij dit nummer van rrDe Kostersteenrr is een acceptgiroingesloten voor de contributiebetal ing voor het jaar 1988.De minimum-contributie is dit jaar nog ongewijzigd enbedraagt J 10,- per persoon of J 15,- voor een echtpaar ofander gezinsverband. Indien het u mogelijk is om uw bijdragespoed i g over te maken , zal onze penn i ngmeester uzeer erkentelijk zijn. Heeft u inmiddels betaald, wilt ude acceptg Í ro dan a I s n i et gezonden beschouwen ?2

september werd een avondexcursie georganiseerd naar deGereformeerde Brinkstraatkerk. De leiding híervan werdverzorgd door een tweeta I I eden van onze veren i q i ng, teweten de heren Drs.C.A.Heitink en D'Poot' Begonnen werdmet een rondleiding waarbij in het bijzonder aandacht werdgevraagd voor de fiaaie sias-in-loodramen in deze kerk'óu"rn"'volgde in "De Brin[" nog een diapresentatie over dehistorie ván de kerk en de omgeving waar deze werd gebouwd.Tot slot was er op 5 november een lezing door deheer J.Harenberg over het onderwerp rrKastelen langs deVe I uwezoom".De voorjaarsexcursie naar Twente vond plaats op 13 mei1987. In totaal 105 personen hadden zich hiervoor aangemeld,enkelen moesten wegens ziekte of andere dringenderedenen versteK laten gaan' Bij deze excursie werd eenbezoekgebrachtaande',stiftskerk',teV/eerseloenhetmuseum'.LosHoes''endeuitdetwaalfdeeeuwstammenderrH.H. Simon en Judaskerk" te 0otmarsum' Verder werd eenrondleiding door het oude stadje verzorgd door enkeleIeden van de Stichting Heemkunde te 0otmarsum' De reiscommissie,bestaande uit de heer van Hattem' mevrouw Minderhouden de heer Stadig kan terugzien op een geslaagd evenement.Hel aas waren de weersomstand i gheden op deze dagminder aangenaam' een situatie die naderhand kenmerkendbleek voor het hele zomerseizoen van dit jaar'Een bij de Gemeente ingediend verzoek om enkele kunstwerkenuit de TopografiscÉe Atlas voor langere tijd in bruikleente -ontvangen mogen werd ingewi I I igd' Een drietalsch i I derstukken, betrákki ng hebbende op ambachtel i j keonderwerpen hangt nu in het Kijk en Luistermuseum'vanuit de ledenÉring werd het bestuur enkele malen benaderdmet betrekki ng tot monumenten i n Bennekom' i n hetbijzonder de villa Oud Vossenhol en het monument in hetHoátel umse Bos. Betreffend I aatstgenoemd monument wercldoor een tweetaI Ieden van onze vereniging, de heren H'N'BuddinghenJ.Jansen'eeninitiatiefontwikkeld'WaarVoor""n u"itoedigingspremie werd verkregen van de Rabobank'Hoewelditverderniettotresultatenheeftgeleidblijftde hoop bestaan dat het monument in het bos voor algeheelverval gespaard zal bl ijven' 0ok werd aandacht gevraagdvoor een huisvestingsprobláem bij de Archeologische werkgàr".nschapafdel ini ' Zuid vel uwe. I ndi rect ontstaan door

het gewijzigde Provinciaal Museumbeleid, waardoor hetvoortbestaan van een dependance van het Gemeentemuseum teArnhem i n gevaar komt . Deze Werkgemeenschap heeft 0udBennekom reeds veel diensten bewezen. Het belang van zowelde genoemde monumenten als dat van de Archeologische \{erkgemeenschapwerd door het bestuur onderschreven en i s terbestemder pl aatse onder de aandacht gebracht. Verder i s enwordt nog verder de mogelijkheid nagegaan om het in hetmuseum aanwezige torenuurwerk weer te laten functioneren.Ten behoeve van de foto- en ansichtencol lectie is materiaalaangekocht om een en ander beter te kunnen exposeren.Bestuursleden zijn aanwezig geweest op bijeenkomstenvan het Gelders 0udheidkundig Contact, bij de in gebruiknemingvan het gerestaureerde ilBruder'r-draaiorgel in hetKijk en Luistermuseum, bij de herdenking 100 jaar GereformeerdeKerk te Bennekom, bi j bespreki ngen ter voorbere i -d i ng van de 0pen Monumentendag, b i j een vergader i ng van deWerkgroep Geschiedenis van de School Begeleidingsdienst,bij enkele jubi lea en de bijeenkomsten van de Dorpsraad.Het echtpaar Gijsbertsen heeft ook dit jaar weer een aantafdia-avonden verzorgd alsmede de presentatie tijdens deVlegeldag. De heer Gijsbertsen was present op de activiteitenmarkt,de 0pen Monumentendag gehouden in de oudekerk, een open dag i n de I chtuskerk en een kerke I i j kebu i tendag op het I andgoed Hoeke I um. De heer Stad i g heeftvoor enkele groepen van belangstel lenden de oude dorpsfi lmgedraaid. Een viertal Ieden van onze vereniging bleek inprincipe bereid medewerking te verlenen aan het dialectonderzoekdoor het P.J.Meertens- | nst i tuut te Amsterdam.0ns verenigingsorgaan "de Kostersteenrr is in i9B7 weer elkkwartaal verschenen. Naast de gebruikelijke informatiewerden de volgende artikelen opgenomen:r'Over Zonnewijzers en iets uit de geschiedenis van detijdmeting" (m.l.Hagen) ;I'Jul ianabomen in Bennekom" (H.Gijsbertsen); "Labadissen" (H.van Diermen); rrKunst in dekerk" (C.n.Heitink); "straatnamen in Bennekom" (H.Gijsbertsen);"De school in de schaapskooi" (m.n.de Vos);"Min iatuurstad te Bennekom" (H.van D iermen) ; I'De Almanak"(H.Gijsbertsen) en "Ter dankbare herinnering aan Mr.A.C.van Daa l en" (c.n. He i t i nk) .In het Kijk en Luistermuseum werd dit jaar het keldertjein gebruik genomen voor de expositie van de in ons bezit-6

zijnde archeologische vondsten. Bij de inrichting hiervanwerd dankbaar geprofi teerd van de deskundige hulp en waar*devol le adviezen van de Archeolog i sche \{erkgemeenschap.Dit betrof in het bijzonder de medewerking van de heerl{.Angenent, die ook voor de toekomst bereid is om alscontactpersoon te fungeren als er op dit gebied vraagpuntenzijn.Betreffende ons bezit aan boeken en publ icaties werd doormevrouw de Maaker een cataloqus samenqesteld. Deze istegen kostprijs voor onze leden beschikóaar. Het bestuurheeft zich op het standpunt gesteld dat geen uitleen zalmoeten plaatsvinden, inzage in het museum is uíteraard weltoeges taan .Regelmatig zijner ook dit jaar weer schenkingen geoaanaan het museum. D i t betreft voorwerpen van oe meest u i t-een lopende aard. Al s extra evenement was er deze zomer,met een voortzetting in het najaar, een tentoonstel I ingvan knipkunstwerken. Daarbij zi 1n demonstraties gegevendoor een aantal leden van de Nederlandse Vereniging vanPapierknipkunst.Het museum mocht zich ook dit jaar weer verheugen in eengrote belangstelling. Het totaal aanta'l bezoekers betrofniet minder dan 6.2J4 personen. Het zÍjn echter lang nietallemaal Bennekommers die in het museum op bezoek komen.Velen komen van nabije of verre afstand en maken, behalvemet het museum, ook kennis met de rest van het doro. Ditgeeft aan dat het Kijk en Luistermuseum in al le opzichtenvan belang is voor onze gehele dorpsgemeenschap.Tot slot een regel van dank en waardering voor al degenendie zich steeds weer vrijwi I I ig inzetten en zonder wienshulp dit museum nooit deze belangrijke plaats zou hebbenbere i kt.De secretaris.INK\^/ART I ER ING IN BENNIKOMI n het foto- en ans i chtenarch i ef van onze veren i g i ng bevindenzich verschi I lende fotors en ans ichtkaarren waaroDmilítairen voorkomen. De meeste van deze afbee.ldinqen ziin

gemaakt in de mobi I isatietijd van 1914-1918' ln die periodeis er in Bennekom namel ijk inkwartiering geweest' Ditwas reden genoeg om hiervan diverse foto's te maken'De meest bekende is onget*ijfeld die van het groepje mi I i-tairen bij het witte biugg"t'j",over de Dijkgraaf ' Hier isook een ansichtk"utt íán -uitgegeven' zijn ookI"u::tfotors van soldaien bij Neder veluwe'bjj Hoekelum en bijà.'*'áaà"."ó- (prins Aiexanderstichting). Een heel bijzondereis d ie van een kampement op de Laar ' Qie f oto voorpagina).Bijzonder omdat hierop ook "De Ark" op de achterorondnoqistezien.OverdezeinkwartieringisbijonsiuátarutÍ verder helaas weinig bekend'0nlangs werd mij verteld dat deze militairen in Bennekomzelfs al de oescÉikking hadden over een Mi I itair Tehuis'Dit zou zijn geweest op de bovenverdieping van het theehuis/restaurantvan s'l ager Levi aan de Edeseweg' (De vrouwvan Levi hield hier een"pension) ' Bekend is ook dat nachtwachtHendri k Ansink in de weekenden de veldwachter Platteeuwmoest assisteren om de orde en rust in het dorp tebewaren. Ansink kreeg hiervoor zelfs de beschikking overeen sabel. Graag zou ik wat meer gegevens over deze periodewillen hebben. \'/at voor militairen waren het? V/elkRegiment? Waren het infanteristen of was het cavalerie' ofbe i de? Hoevee I zi in er h i er i ngekwart i erd. gewees!i \l:t. ::een tehuisleider áie deze militairen ontving, en zo Ja wleis dit geweest?Al lemaal vragen waar wijwiIlen hebben. Voor aIIeshoud ik mij aanbevolen'adres: Gasthu i sbouwi ng 9a '6721 SX Bennekom, tel''15275'graag een antwoord oP zoudeni,"t áu"t deze Per iode bekend isH.Gijsbertsen.BEGRAFENISKOSTEN ' 70 JAAR GELEDENEnige tijd geleden kwam ik in het bezit vanvermelde oude rekening' Deze heeft betrekking opfenis van een kind, geboren op 20 juni 1?14 en'"í zS "ugurtr, 1917 ' De tekst luidt als volgt:xde hiernade begraover I eden

Nota van H.Ans i nk Aanspreker te Bennekom voord i ens ten en u i tgaven over de Beg rafen i s op denAugustus 191J.:,1Augustus 25,, 27It _" ?R)oll L /Aanzeggen van 0verl ijdenNaar Ede geweest graf te kopenFamilie en Vrienden en dragersverzochtl-.laf 1 i i, -f ^^h..1| o. ÁaznrnÀrrsL rrJ\ drgErdcru Err UEZUrguEen eigen graf6 dragers a í 3,00 p. p.2 Veldwachters a í 3,00 p.p.Fooi timmermanFooi koetsierFooi voor de kerkhofknechtEen I ij kki stje van H.J.Al bersEen rijtuig naar VJageningenEen rijtuig naar het kerkhofHuur voor het baarkleedígec a ne29s te3 ,001 ,00I ,004 ,0021 ,30'l 8 ,006,001 ,002,00.l,00B, 00a 1--t'r3 ,50I ,00te zamen j 72,95De nota was voorz i en van een kwi tant i ezege I ten bed ragevan 5 cent en de handtekening van H.Ansink, met daarbij devermelding: Voldaan 1 September 191J.:,;,10m te beginnen worden we hier geconfronteerd met een indroevígegebeurtenis. Het meisje stierf n. l. aan een longaandoeningdoor T.B.C. (ae ziekte tuberculose) en waswaarschijnl ijk besmet door een dame die bij haar oudersinwoonde. Men sprak toen over tering. Deze ziekte, die nupractisch bedwongen is, maaide vroeger hele gezinnen weg.0uderen onder ons herinneren zich nog de T.B.C.-tentjesdie naar de zon gedraaid konderr worden. Daar lag dan depat i ënt te prof i teren van zon en bu i ten I ucht.H. (Hent) Ansink was de man die in Bennekom de begrafenissenregelde en bij elke rouwstoet voorop I iep. Hij was ookals grafdelver in dienst van de Gemeente. Tevens was hijNachtwacht en waakte aldus over het dorp en I iet bij nachten ontij zijn ratel, beter gezegd zijn klepper, horen. (0"klepperman). ln de tijd van de bijnamen lag het voor deo

hand dat hijrrHent de Klep" werd genoemd.:!Jr;';)We gaan nu de rekening even langs. Het aanzeggen gebeurdemet de hoge zwarte hoed op. Als aanzegger fietste hijechter nooÍt met de hoed op, nadat hij de fiets had neergezetging de hoed op. Betrof het, zoals in dit geval, eenvooraanstaande fam i I i e, dan werd het gehe I e dorp verwi t-tigd, kosten f 3,00. Het aanzeggen tot in de verre omtrek,tot Hoekel um en Sel terskamp, vond plaats voor f 5,50 zoalsuit een andere nota blijkt. Ingeval van een eenvoudigearbeider ging het in het algemeen niet verder dan hetaanzeggen in de buurt.V/aarschijnlijk is het meisje in Wageningen in het ziekenhuisgestorven, vandaar een rijtuig naar Wageningen. Omdathet om een kleine kist ging werd bij de begrafenis geenI ijkkoets gebruikt. De dragers ontvingen elk J 3,00. Bijeen gewone begrafenis was het f 2,00. Het aantal dragerswas vaak ook afhankel ijk van de maatschappel ijke positievan de overledene. Het kon variëren van 6. 12 tot soms 14personen.0mdat veel publ iek verwacht werd waren er twee vel dwachtersaanwezi g'. Normaa I deed ve I dwachter P I atteeuw het i ndie tijd al leen, maar nu werd hij geassisteerd door Rijksveldwachterf{ien. De politie droeg of de platte uniformpetof de helm, dat hing van de belangrijkheid van de overledeneaf . \,/as deze jong dan werden witte in plaats vanzwarte handschoenen gedragen. De pol i t i e stelde z i ch oplangs de route, b.v. op een hoek van de straat of bij deingang van het kerkhof. De veldwachters hadden een zogenaamdedragersplaats en ontvingen hetzelfde bedrag als dedragers. Dat deze ambtenaren in diensttijd een fooi kregenwas in die tijd normaal. Het was een welkome aanvulling ophun zeer lage salaris. De hoogte van de fooien voor deverschi I lende andere genoemde personen werd bepaald doorde fami I ie. Ansink bemoeide zich daar niet mee.\{anneer iemand van de Hervormde Kerk begraven werd haaldemen het baarkleed bij de heer B.Rijken, koster van dezekerk. Rijken was barbier van beroep en woonde aan wat toenheette de Groenesteeg, ter pl aatse waar z i ch nu het beg i nvan de Kierkamperweg bevindt. Betrof het een Gereformeerdiemand dan werd het baarkleed gehaald bij Knel is Kroesbergen.Deze man is ruim 40 jaar Diaken geweest in deze kerk10

en werd zel fs op 10 november 1924 benoemd tot Diaken voorhet l even.De begrafen i ssen i n de Kraats en omgev i ng werden zovee Imogel ijk door de buren verzorgd. Het aanzeggen, opb.tren,maken van afspraken en dragen van de kist, dat al les wasburenpl icht. Met de aanspreker werd wel contact opgenomenover de grafdelving, het bestel len van de kist en hettijdstip van de begrafenis. Bij het opbaren werd een borrelgeschonken en na terugkomst van het kerkhof was er eenbroodmaalti.jd. De kist ging op een gewone boerenwagen,terwij I 4 geheel in het zwart geklede vrouwen naast dekist plaats namen. Hoewei deze vrouwen wel klaagvrouwenwerden genoemd zaten ze de gehele tijd zwijgend op den^ ^---l^^ ,,^^- )^ -,,^-+ ^{ L 'wogEll. vy Vddr ush Voot- de wagen Waren zwart of bruin, maarnooit wit. De buren droegen de kist het kerkhof op naarhet graf. De mannen I iepen de gehele tocht achter de wagenmet de ki st en de vrouwen vol gden i n de zogenaamdeUtrechtse wagentjes, een soort rijtuig bij veel boeren ingebruik in vroeger tijden. Deze wagentjes had men ook voorde zondagse kerkgang. I n verband met de werkzaamheden opde boerderij werden volwassenen om 1 uur en kinderen om 4uur Degraven.Tot slot mijn dank voor de waardevol le informatie die mijwerd verstrekt door de heren H.Ansink jr., Jb.Ansink, C.K.van Steenbergen en M.A.de Vos.H.van Diermen.'k) De naam van de bet rokken f am i I ie is hier en in derest van het artikel weq qelaten.Jr:k) lngevolge de Wet op de Zegelrechten van 22 maart 1917gold toen en vele jaren daarna vanaf een bepaaldminimumbedrag een zegelrecht op kwitanties. \{aarom ofde rekening niet begint met de zegelkosten, is onsniet bekend. (0nwennigheid t.a.v. de nieuwe wet?):kirJ:) Een uitvoerig art Íkel geschreven door H.Gijsbertsenover "H.Ans ink al s Nachtwacht en LantaarnoDsteker"verscheen i n Mededel i ngen 0ud Bennekom n 7 .15, augustus1974. De KIep, een stel handboeien en een draagpenningzijn indertijd geschonken door de fami I ieAnsink en bevinden zich nu in het Ki ik en Luistermuseum.t1

CURSUS ARCHEOLOG I E VOOR BEG I NNERSDe Volksuniversiteit Wageningen organiseert een cursusArcheologie voor beginners. cursusleider is J.Thijssen. Erzul len 7 lessen op woensdag-avonden gegeven worden met alsafsluiting een excursie naar een museum met een representatieveoudheidkundige verzameling. Leidraad bij dezecursus is het boekj" "0pgraven in Nederland", door L'P'Louwe Kooijmans, dat op de cursus kan worden aangeschaft(t I 5,-). De eerste les vindt plaats op woensdag 3 februari1988. Plaatsi zaal Bevrijdingskerk, Ritzema Bosweg 18te \,/agen ingen. Kosten van deel name: f 120,-. Voor meerinformatie kan men zich wenden tot de Volksuniversiteitwagen ingen, tel .08370-15234.cATAL0GUS UITGEVERIJ-ANTIqUARIAAT GIJSBERS t VAN L00Nln het eerste kwartaal van 1988 verschijnt bij de uitgeverijen antiquariaat Gijsbers en van Loon een zeer uitge-Uràiae catalogus Gelriana. Deze catalogus bevat circa 4000titels, waaronder gidsen, pamfletten, W.0. I l, Arnhemsedrukken, plaatsel ijke en regionale geschiedenis waarvanveel met betrekki ng tot de Veluwe, afkomstig van een Particuliere verzamelaar.In tegenstel I ing tot gebruikel ijk wordt deze êénmal igecatalogus alleen verzonden na overmaking van í 'l !r- opgi ro 88 33 09 t.n.v. Gijsbers en van Loon, Arnhem'Adres : G i j sbers en van Loon, Bakkerstraat 7'7a, Postbus396, 68oo nl Arnhem, tel .085-\24\21/424422-DE KOSTERSTEENDe kostersteen verschijnt eenmaal per kwartaal en wordtaan de l eden van "0ud Bennekom" grat i s toegezonden. VJatbetreft het I idmaatschap kunt u zich wenden tot het secretariaat,adres zie voorzijde.De jaarcontributie bedraagt minimaal í 10,- per persoon otf 15,- voor een echtpaar of ander gez i nsverband 'POSTREKENING OUD BENNEKOMt'0ud Bennekom" heeftt.n.v. Penningmeester12een postreken i ng onder nr. 9089800ud Bennekom te Bennekom.