13. Experimenten met wijkbudgetten, Zwolle - Kennisbank

13. Experimenten met wijkbudgetten,ZwolleDe stad is de motor van de economie en de cultuur. Voor veelmensen is de stad daarom de place to be: om te studeren, carrièrete maken en om te wonen. Of om van publieke voorzieningengebruik te maken, te winkelen en van cultuur te genieten.Maar dat gaat niet vanzelf. Met name in de zogenaamde achterstandswijkenis het slechter gesteld met de leefbaarheid dan inandere wijken, met name als gevolg van specifieke problemenzoals werkeloosheid, sociale problemen en een slechte kwaliteitvan de bebouwde omgeving. Samen met lokale overheden encorporaties werkt het Rijk aan een beter woonklimaat in dezewijken. En ook door burgers te betrekken bij het beleid. Wantburgers willen graag meedenken over plannen in hun directeomgeving. En wanneer zij hiervoor daadwerkelijk de mogelijkheidkrijgen, levert dit vaak een meerwaarde op voor de plannenen de uitvoering van die plannen.Toch worden burgers nog te weinig of te laat ingeschakeld omecht invloed te hebben. In 2005 adviseerden de burgers VROMom een prijs uit te loven aan de gemeente die het beste voorbeeldgeeft van hoe het wél kan. Inmiddels zijn er uit de dertiengenomineerde projecten drie winnaars gekozen:1. Aanpak Wijk Kerkelanden, gemeente Almelo2. Face Your World, gemeente Amsterdam3. Kolonisten van de wijk, gemeente DeventerDit informatieblad beschrijft één van de dertien genomimeerdeprojecten.Dit project verdient de Burgerparticipatieprijs omdat…“… met deze manier van werken de werkelijke krachten entalenten uit de buurt worden gemobiliseerd, en buurtinitiatievenop een substantiële manier worden beloond.” (Jaap Pleeging,gemeente Zwolle)In het samenwerkingsoverleg van de Gemeente Zwolle, de drieZwolse woningbouwcorporaties (SWZ, deltaWonen en OpenbaarBelang), de Kern (maatschappelijk werk), Stichting Welzijn Ouderen,Travers (sociaal-cultureel werk) en de politie IJssellandis dit idee uitgewerkt.Het eerste experiment vond plaats van juli 2004 tot februari 2006en is uitgevoerd in drie buurten in Zwolle Zuid en in Assendorp.Een adviesbureau evalueerde het experiment. Met de leerpuntenin het achterhoofd is het experiment onlangs voor de tweedekeer gestart in Aalanden (oost en noord) en in de drie buurten inZwolle-zuid.AanleidingBij de begrotingsbehandeling in 2003 nam de gemeenteraad vanZwolle een motie aan. Daarin werd het college opgedragen om hetinitiatief te nemen voor een experiment met wijkbudgetten metvergaande opdrachtgeverbevoegdheden voor bewoners. Bewonersopdrachtgever te laten zijn voor het uitvoeren van door hen zelfbepaalde plannen had tot doel de buurtidentiteit te versterken.AanpakHet experiment bestond uit verschillende fasen. Bij de voorbereidingsfasevoor de gemeente en de betrokken instellingen warennog geen burgers betrokken. De betrokken instanties maaktenafspraken over hun bijdrage, zoals de uren die nodig warenvoor de uitvoering en de begeleiding van het totale experiment.Naast het budget van de gemeente, stelden de corporaties geld

02beschikbaar (€5,00 per corporatiewoning voor de betreffendebuurten). De politie en de Kern stelden uren beschikbaar diebewoners konden benutten in hun projectvoorstellen.Nadat alle afspraken waren gemaakt, kon de promotiefase vanhet project starten. De bewoners van de vier wijken kregeninformatie over het experiment via posters, boemerangkaarten,huis-aan-huis folders en de wijkkrant. Zij kregen het verzoekom samen met de wijkmanagers, wijkbeheerders en betrokkeninstellingen in de wijk ideeën ter verbetering van de wijk uit tedenken en te realiseren. Voor groepen waarvan het idee bestonddat zij moeite zouden hebben om deel te nemen (zoals jongeren,migranten en ouderen) werden aparte campagnes opgezet, metextra steun en begeleiding.Via een invulformulier met eenvoudige vragen konden bewonersideeën inzenden. Het Gebiedsbeheerteam, onder leiding van dewijkmanager, toetste en selecteerde de ideeën. Dit team bestonduit wijkwerkers van diverse instanties. Het team toetste deaanvragen niet alleen aan de spelregels, maar beoordeelde ookof de ideeën voldeden aan de vooraf gestelde voorwaarden.Nadat bekend was welke ideeën in aanmerking kwamen voorverdere uitwerking, werd er een verkiezingsavond georganiseerd.De deelnemers kregen de opdracht een heuse promotiecampagnerondom hun idee in te richten. Ze moesten proberen zoveel mogelijkmensen in de aanloop naar de verkiezingen te overtuigen van hetnut en noodzaak van hun idee. Hoe ze dit aanpakten, was aan hen.Tijdens een ‘verkiezingsmarkt’ presenteerden de idee-indienershun plannen, ieder op geheel eigen wijze. Bewoners konden zichop deze inloopavond door de idee-indieners laten voorlichten.Naast de presentaties waren er tal van leuke activiteiten zoalsverschillende optredens, een film over de wijk gemaakt doorstudenten en een quiz. Uiteindelijk mochten de bewoners stemmen.Het tellen van de stemmen leverde een rangorde op. Hetaantal ideeën dat uitgevoerd kon worden, was afhankelijk vande kosten van de gekozen plannen. Aan het eind van de avondwerden de winnaars bekendgemaakt.Na de verkiezingsuitslag kregen de idee-inbrengers van de winnendeideeën de opdracht een plan van aanpak voor de uitvoeringop te stellen. Dit plan moest een begroting bevatten en ermoest duidelijk uit blijken dat er in de buurt draagvlak voor was.Het Gebiedsbeheersteam en de betreffende contactpersonenbekeken de projectplannen, waarna het Gebiedsbeheersteam ende wijkbewoners een intentieverklaring opstelden. Deze verklaringwas een inspanningsverplichting over en weer. De idee-inbrengerwerd officieel tot opdrachtgever benoemd. Dat betekentdat hij of zij verantwoordelijk was voor de uitvoering van het planen het beheer van het toegekende budget.Naast de uitvoering moest de idee-inbrenger zijn of haar medewijkbewonersop de hoogte houden van de laatste stand vanzaken rond het project. De voorbereiding op de uitvoering vondplaats binnen zes weken na ondertekening van de intentieverklaring.Na het officiële gedeelte konden letterlijk de handen uitde mouwen worden gestoken. Met ondersteuning van professionalsuit de wijk werd aan de slag gegaan met de uitvoering vanhet idee.ResultatenHet doel van het project was de buurtidentiteit te versterken éntot concrete inzet daarvan te komen. Uit de resultanten blijkt datnaar schatting één op de zes inwoners van de wijken betrokkenis geweest bij activiteiten in het kader van het experiment. Erzijn in totaal 123 ideeën ingediend. Hiervan zijn er na de beoordeling65 overgebleven (58 ideeën vielen af). Gelijksoortigeideeën werden aan elkaar gekoppeld waarna er uiteindelijk 36ideeën verkiesbaar werden gesteld.Op basis van de door bewoners uitgebrachte stemmen blevener 9 winnende ideeën over. Het aantal winnende ideeën wasbegrensd door het totale beschikbaar gestelde budget. In Assendorpwas het beschikbare budget € 169.000, in Zwolle Zuid€ 167.000.Voorbeelden van deze winnende ideeën zijn: de inrichtingvan een trapveld compleet met doelpaaltjes, tafeltennistafel,basketbalnet en fietsenrekken, de fysieke herinrichting van hetAssendorperplein, het multifunctioneel maken van een sportzaalen het opzetten van vrijwilligerswerk door jongeren voorhulpbehoevenden.Ook een aantal niet winnende ideeën wordt opgepakt, eventueelmet behulp van een sponsor. Zo zijn in Assendorp elektriciteitskastjesgeschilderd met een vergoeding van Essent. Hierdoorlevert het experiment ook na de feitelijke uitvoering nog veel gezamenlijkeactiviteiten van bewoners en professionele partijen op.

03Leerpunten en tips• Het karakter van de wijk heeft invloed op de wijze waarop methet experiment wordt omgegaan. Verschillende cijfers uit deevaluatie wijzen erop dat bewoners in de meer welvarendewijk meer ontvankelijk waren voor het experiment. Minderwelvarende wijken vragen om meer promotie en begeleidingvan het experiment.• Het experiment richt zich op het uitvoeren van winnendeideeën. Naast winnaars zijn er ook verliezers: mensen dietijd hebben gestoken in een plan en dat enthousiast hebbenuitgedragen, maar geen budget voor de uitvoering hebbengewonnen. Het is van belang om ook oog te hebben voor deze‘verliezers’. Zij kunnen teleurgesteld zijn in het experiment.De kans bestaat dat de ‘verliezers’ een opvolgend experimentniet positief ontvangen of dat zij andere bewoners demotiverenom aan een opvolgend experiment deel te nemen. Doorgoed verwachtingenmanagement (u kunt ook niet gekozenworden) en nazorg kan de teleurstelling beperkt worden.Reactie van de burgerjuryDe afspraken vooraf over tijd en geld schiepen duidelijkheid voorzowel de burgers als voor de organisaties die de tijd en het geldbeschikbaar stelden.De burgers brachten veel ideeën in en stemden over de ideeën,dit vergroot de betrokkenheid. Ook over de niet-gekozen ideeënwerd verder doorgedacht. Dit motiveert om nog eens mee tedoen! Er zijn veel doelen gerealiseerd doordat de lijnen kortwaren.Contactpersoon: Jaap Pleeging, senior beleidsmedewerker eenheidwijkzaken gemeente Zwolle (tel. 038 – 498 23 06)

Dit is een publicatie van: Ministerie van VROM> Rijnstraat 8 > 2515 XP > Den Haag > www.vrom.nlVROM 7183 / MAART 2007Ministerie van VROM >staat voor ruimte, wonen, milieu en rijksgebouwen. Beleid maken, uitvoeren en handhaven.Nederland is klein. Denk groot.Meer informatie• Meer over de burgerparticipatieprijs lees je op www.vrom.nl/beleidmetburgers. Verder vindt u hier ook het ‘Eindrapportover het Burgerplatform over leefbaarheid en stedelijkevernieuwing’, een ‘Praktische gids voor burgerparticipatie’en overige burgerparticipatieprojecten.• Wilt u weten wat VROM nog meer doet aan stedelijkevernieuwing, ga naar: www.vrom.nl/56wijken, met eenoverzicht van voorbeeldprojecten; www.vrom.nl/ipsv, metinteressante publicaties zoals ‘Met groen meer stad’ en‘Werk in de wijk’ en www.vrom.nl/nieuwecoalities waarinVROM samen met het Rijk, dertien aandachtswijken heeftgekozen waarin nieuwe coalities (samenwerkingsverbanden)gestalte krijgen.