Augustinus_WatbetekentdeBijbel

INLEIDING § 3IIbieden op zijn vragen, omdat hij het filosofische gehalte ervan ontoereikendvond, en de literaire vormgeving beneden de maat. Maar in Milaanontmoette hij de bisschop Ambrosius, iemand die de combinatie vanchristen en intellectueel voorleefde, en wiens christelijke overtuigingensterk beïnvloed waren door het neoplatonisme.Behalve door Griekse geschriften had het neoplatonisme3 in het LatijnstaligeWesten ook bekendheid gekregen door vertalingen van dehand van Marius Victorinus, een christen uit de eerste helft van de vierdeeeuw. Augustinus kwam zo in aanraking met een al gechristianiseerdevorm ervan. De Griekse denker Plotirrus (205-270) had een theologischeinterpretatie van Plato ontworpen, die verder gesystematiseerd werddoor zijn leerling Porphyrius. In dit sterk hiërarchische systeem is er éénonpersoonlijk hoogste principe, het Ene of het Goede, dat de bron is vanalle Zijn en alle waarden, maar dat zelf elk denken en zijn overstijgt. Vanuitdeze bron vloeit de kracht als het ware over in de lagere zelfstandigeverwezenlijkingen (hypostasen) van het zijnsprincipe. De Wereldgeest(Nous), de eerste emanatie (uitstroming) van het Ene, is een denken datzichzelf tot object heeft; Zijn en Denken vallen hierin samen. De volgendehypostase is die van de Wereldziel (Psyche), die tijd en ruimtemogelijk maakt, zonder zelf in tijd of ruimte te functioneren, en die hetdiscursieve (in taal uitgedrukte) denken vertegenwoordigt. De Wereldzielslaat een brug tussen de geestelijke en de lichamelijke wereld. Onderde hypostasen bevinden zich namelijk de niveaus van de Natuur (Physis),en de Materie (Hyle) . Hoe lager het niveau, hoe zwakker de emanatiesvan het Ene dat identiek is aan het Goede. De Materie is daarvan geheelverstoken en is dus gelijk aan het Kwade. Op ieder niveau is er een strevenomhoog, in eerste instantie om in contact te komen met het niveau onmiddellijkerboven dat de bestaansgrond is van dat eronder, met als einddoelde bron van het Ene.Het neoplatonisme trok zowel christelijke als niet-christelijke intellectuelenaan. Hoewel de neoplatoonse denkwereld op het eerste gezicht vervan het christendom lijkt af te staan, zagen christelijke denkers toch bepaaldeovereenkomsten. Men bracht bijvoorbeeld de rol van de Wereldgeestals middelaar tussen het Ene en de lagere hypostasen wel in verbandmet die van het Woord, Christus. In de Wereldziel herkenden sommigende Heilige Geest. Er zijn echter ook belangrijke verschillen tussen het paganeGriekse neoplatonisme en het christendom, zoals het ontbreken vande idee van een persoonlijke God, van de menselijke kant van Christus3· Vgl. Den Boeft I997·Copyright Augustijns Instituut Eindhoven