Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015

Geriatrische Revalidatie Zorg
Jaarverslag 2015
Beter worden
in Geriatrische
Revalidatie Zorg
Naarderheem

Naarderheem
Inhoudsopgave
1 De cijfers in 2015, denkt u met ons mee?...................................................4
2 Spoedopnames in Naarderheem................................................................6
3 Topcare stimuleert betere zorg....................................................................8
4 ‘Use it or you loose it’.................................................................................12
5 Een zo goed mogelijke match maken.......................................................14
6 De GRZ-verzorgende, een specialisme in ontwikkeling..........................18
7 Doorvragen, klinisch redeneren en kennis delen.....................................22
8 De mensen waar het om gaat....................................................................24
9 Wat zeggen onze revalidanten?.................................................................26
10 Familieparticipatie in de Geriatrische Revalidatiezorg............................28
11 Cliënteninspraak nieuwe stijl......................................................................30
2

Beter worden
Het jaarverslag GRZ 2015 van Vivium Zorggroep Naarderheem staat in het teken van
‘Beter worden’. Vanzelfsprekend is dat de wens van onze cliënten maar het is ook de
ambitie van Naarderheem. Dat doen we onder andere door onze professionals meer
regelruimte te geven. De gedreven professional is immers intrinsiek gemotiveerd
het beste te doen voor de cliënt. Die zelfde professional ging meer en meer gebukt
onder het afleggen van verantwoording en het aanpassen aan regels, procedures en
protocollen. Door alle processen te willen vangen in protocollen loop je het risico een
statische organisatie te worden waarin ontwikkeling wordt belemmerd. Daar zit naar
mijn overtuiging het echte risico voor de doorontwikkeling van de GRZ.
De komende tien jaar zal er in de zorg meer veranderen dan in de afgelopen honderd
jaar. Sommige aandoeningen, die nu tot onze specialismen behoren, zullen verdwijnen
omdat er een betere behandeling voor ontwikkeld is. Tegelijkertijd zullen we patiënten
zien met aandoeningen die we nog niet eerder zagen in de GRZ simpelweg omdat er
nu voor die aandoening een behandeling is en er een revalidatievraag ontstaat. De
scherpe afbakening van de GRZ nu staat het inspelen op deze nieuwe vragen in de
weg. Een GRZ instelling dient zo ingericht te worden dat snel en flexibel ingespeeld kan
worden op een veranderende zorgvraag maar ook op een nieuwe generatie ouderen
met andere opvattingen over goede zorg.
Vanuit de financiering is er de zorg dat de GRZ ongebreideld gaat groeien omdat
zorgaanbieders meer patiënten includeren dan waar de regeling voor bedoeld was.
Maar met een toenemend aantal ouderen en nieuwe diagnosegroepen zal de vraag
naar GRZ alleen maar toenemen en daar moet ruimte voor gecreëerd worden.
Vanuit de maatschappelijke roep om veiligheid en kwaliteit in de ouderenzorg worden
in rap tempo aanwijzingen, richtlijnen en meetinstrumenten ontwikkeld en ogenschijnlijk
willekeurig over de sector uitgestrooid. Instrumenten die er vooral toe dienen om
verantwoording naar buiten af te kunnen leggen. Het is de vraag of deze instrumenten
bijdragen aan kwaliteit, veiligheid en kostenbeheersing. Maar zolang de sector niet zelf
met heldere criteria komt over wat men van ons mag verwachten is het niet verrassend.
Hier ligt welhaast de plicht om als sector zelf te komen met een heldere visie op wat we
willen en kunnen leveren en hoe we beter kunnen worden.
In de Angelsaksische management cultuur ligt besloten dat het management bepaalt
wat een professional zou moeten doen. Als je uitgaat van vakmanschap en vertrouwen
is er voor die zelfde manager een mooiere rol denkbaar. Het faciliteren van professionals
kan een enorme bijdrage leveren in het beter worden.
Beter worden op alle fronten is hard werken zowel voor de revalidant als de
zorgaanbieder. Ik prijs mijzelf gelukkig met een heel goed team medewerkers in alle
disciplines die hier elke dag aan werken.
Marco Wisse
Directeur
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 3

Naarderheem
1. De cijfers in 2015, denkt u met ons mee?
Saskia Prins, manager GRZ en Ellen Vreeburg,
specialist ouderengeneeskunde
In dit jaarverslag treft u diverse innovaties en ontwikkelingen aan die samen
hebben gezorgd voor verdere verbetering en borging van onze geriatrische
revalidatiezorg. Wij denken dat onze cijfers hier een weerspiegeling van zijn.
Echter ook wij zijn nog steeds nieuwsgierig naar wat maakt dat we al voor het
vierde jaar op rij een bijna gelijk profiel zien.
De voorgaande jaren hebben we uitgebreid zelf
gereflecteerd op de cijfers, dit jaar doen we dat graag
samen met u. Wij hebben vast enkele suggesties gedaan
en zijn benieuwd naar die van u! U kunt ons mailen op
s.prins@vivium.nl en e.vreeburg@vivium.nl.
“Onze korte revalidatieduur is niet toevallig.
Duidelijke communicatie met patiënt en familie
over revalidatiedoelen en ontslagcriteria
gaan hand in hand en laten zien dat een korte
klinische revalidatieduur mogelijk is.”
Revalidatieduur
jaar opnames revalidatieduur
2006 323 63
2010 426 51
Start proeftuinen 2011 470 46
2012 542 35
2013 567 36
2014 653 37
2015 806 35
“Duidelijke ontslagcriteria en goede
afstemming met de revalidant zijn
ook nauw met elkaar verbonden.
Na de start van de ‘Proeftuinen’
in 2011 zien we in de jaren daarna
een duidelijk en blijvend effect op
onze revalidatieduur en ontslagbestemming.”
Revalidatieduur naar diagnose
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Amputatie
cva
electief
trauma
overig
Amputatie
cva
electief
2014 2015
trauma
overig
4

“GRZ is een jong vak: we roepen andere
organisaties op om samen met ons te benchmarken
en regionaal en landelijk te onderzoeken
wat de effecten van de behandelprogramma’s
zijn voor onze revalidanten.”
Ontslagbestemming
2011 2012 2013 2014 2015
100%
90%
2015
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
eigen
omgeving
2015
2015
2015
2015
ziekenhuis verpleeghuis overlijden trappenberg
“De relatie tussen barthelscore en revalidatieduur
blijft nog onduidelijk. Onderzoek naar cijfers in
relatie tot patiënt kenmerken staat nog in de
kinderschoenen.”
Barthelscore versus revalidatieduur: indicator 2
2015 rev duur klinisch
barthel opname
(ex overlijden)
barthel ontslag
(ex overlijden)
indicator (delta/
weken)
amputatie 42 11,28 13,84 0,4
CVA 35,7 11,95 13,95 0,4
Electief 30,5 13,62 17,93 1,0
Overig 34,9 12,68 13,73 0,2
Trauma 42,5 10,86 14,78 0,6
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 5

Naarderheem
2. Spoedopnames in Naarderheem
Ellen Vreeburg, Specialist Ouderengeneeskunde
Sinds januari 2015 is het mogelijk om revalidanten op te nemen
vanuit de Spoedeisende Hulp (SEH) in het ziekenhuis, dus zonder
voorafgaande ziekenhuisopname. Een voorwaarde voor deze route
naar de GRZ is een beoordeling (geriatric assessment) door de klinisch
geriater. Eind 2014 hebben we daarvoor in onze regio afspraken
gemaakt met de geriaters van Tergooi.
Afspraken
Bij de indicatiestelling GRZ is altijd een van de specialisten
ouderengeneeskunde (SO) betrokken, en bij de
assessment of er inderdaad geen ziekenhuisopname
noodzakelijk is, altijd een klinisch geriater. Meestal vindt
deze beoordeling op de SEH plaats. Soms gepland
doordat de huisarts ons belt met de vraag, maar soms ook
omdat de patiënt zich op de SEH heeft gemeld met een
acuut probleem, bijvoorbeeld een bekkenfractuur na een
valpartij thuis.
Het stellen van de juiste indicatie
In de triage voor de GRZ wordt ook altijd gekeken of
er echt sprake is van een revalidatie indicatie: ”Is er
multidisciplinaire behandeling nodig onder regie van
een SO met als doel terugkeer naar huis?” Soms is er wel
sprake van een noodzaak tot intensieve, multidisciplinaire
zorg maar is de hoeveelheid behandeling niet erg
intensief. Dan indiceren we een ‘eerstelijns verblijf
intensief’ (‘een tijdelijke 6’) , of, bij minder complexe zorg,
een ‘eerstelijns verblijf basis’ in een verzorgingshuis. Als
het enigszins kan gaat iemand met (tijdelijke) ophoging
van de thuiszorg gewoon naar huis.
Samenwerking eerste en tweede lijn; 24/7
Triage door de SO!
We merken dat het voor huisartsen en specialisten in het
ziekenhuis, en ook de SEH-artsen, erg fijn is dat er korte
lijntjes zijn voor overleg. We hebben samen met onze
collega’s van Theodotion het spoednummer SO 24/7
bemand. Dat is heel soepel verlopen. Eén spoednummer
van de dienstdoende SO voor de hele regio Gooi-Noord
is een goede stap geweest in het verder verbeteren van
de keten ouderenzorg in onze regio. Zo kan je snel tot
een goede indicatie komen van de juiste zorg op de juiste
plek.
De cijfers
In 2015 hebben we in Naarderheem 19 revalidanten
opgenomen via de SEH (zie: figuur 3) De opnameduur van
deze revalidanten was gemiddeld 37 dagen (gemiddelde
opnameduur alle revalidanten: 35 dagen). Van deze 19 zijn
er 15 naar huis ontslagen (79% , versus 83% totaal). Twee
revalidanten zijn naar een verpleeghuis ontslagen, één is
overleden en één is toch opgenomen in het ziekenhuis.
Het zijn nog kleine getallen maar deze groep lijkt
nauwelijks af te wijken van onze ‘gewone’ revalidant.
Binnen het ELV (tijdelijke 6) hebben we 15 patiënten
opgenomen. Deze patiënten verbleven gemiddeld ook
36 dagen in Naarderheem. De uitstroom naar huis was
met 53% echter aanzienlijk lager.
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Eerstelijns verblijf en GRZ
via spoedeisende hulp
ELV
15
GRZ via SEH
19
Aantal
revalidanten
36 37
Revalidatieduur
in dagen
53
79
Percentage naar huis
6

Conclusie
Het gaat binnen Naarderheem in 2015 over kleine
aantallen spoedopnames. Het is de verwachting dat
deze zullen toenemen indien kwetsbare ouderen steeds
langer thuis blijven wonen. Het is een winstpunt dat er
geen onnodige ziekenhuisopnames meer nodig zijn om
deze groep goed te plaatsen. We lijken goed te kunnen
triëren ‘op papier’; revalidanten en ELV-patiënten wijken
niet af van onze gemiddelde opnameduur en lijken
profijt te hebben van de werkwijze in de GRZ en het
revalidatieklimaat. Het percentage ‘ontslag naar huis’ van
de ELV is aanzienlijk lager wat kan betekenen dat deze
groep misschien al beter in kaart gebracht moet worden in
de eerste lijn en er eerder een WLZ-indicatie moet worden
aangevraagd.
Huisartsen en specialisten weten ons in spoedsituaties
steeds beter te vinden zodat passende, kosteneffectieve
zorg en behandeling kan worden ingezet. Verdere vormgeving
van de triage, besluitvorming en noodzakelijke
diagnostiek en beoordeling via de klinisch geriater en SEH
vormen een mooi onderwerp voor verder onderzoek en
kritische analyse.
Van werkbeschrijving naar flowchart
De Spoedeisende Hulp in het ziekenhuis vraagt per definitie om een zeer efficiënte werkwijze. De oude
werkbeschrijving van Tergooi voor triage van de oudere (70+) patiënt met een acute aandoening was
te uitgebreid. Het moest simpeler en efficiënter. Eva Verhoog, SEH-arts in Tergooi ontwierp daarom,
samen met Willy van Maarschalkerweerd (geriater Tergooi) en Ellen Vreeburg (SO Naarderheem), een
eenvoudig stroomschema voor spoedopname in een zorginstelling via de SEH. In dit stroomschema (te
zien op www.vivium.nl/schema-spoedopnameSEH) staan de stappen die de betrokken disciplines moeten
doorlopen om de juiste indicatie vast te stellen. Voorwaarden voor doorstroom naar de GRZ zijn onder
meer: acute mobiliteitsstoornissen en/of afname van zelfredzaamheid en geriatrische multi morbiditeit.
Het stroomschema wordt door alle betrokkenen, waaronder ook de arts-assistenten, als een verbetering
ervaren. Dankzij geoptimaliseerde indicatiestelling krijgt de patiënt immers, indien van toepassing, de
best mogelijke zorg en behandeling.
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 7

Naarderheem
3. Topcare stimuleert betere zorg
Hogere kwaliteit door onderzoek en kennisdeling
Interview met Wilma Deerenberg, Specialist
Ouderengeneeskunde
Als een van de eerste zes expertisecentra ontving Naarderheem op 18
februari 2015 het Topcare predicaat. Specialist Ouderengeneeskunde
en manager behandelzaken bij Vivium Zorggroep, Wilma Deerenberg,
is trots: “Dit zorgt voor meer aandacht voor het doen van onderzoek,
kennisdeling en kwaliteitsverbetering van de zorg voor kwetsbare
ouderen.”
8

In 2009 werd het Topcare initiatief geboren op initiatief
van zorginstellingen Topaz, Lelie Zorggroep en Atlant.
Dit vanuit de wens om de langdurige zorg voor mensen
met een complexe aandoening continu te verbeteren.
Onderzoek, innovatie, samenwerking en kennisdelen
moeten bewerkstelligen dat de zorg effectief en
doelmatig is en de kwaliteit van leven van cliënten
verbetert. Niet alleen in zorgorganisaties met het Topcare
predicaat, maar in de hele zorgsector.
Kennis ontwikkelen en delen
Deerenberg: “Vanuit onze jarenlange deelname aan
het Universitair Netwerk Ouderenzorg van de VU zijn
we gewend innovatief te denken en mee te werken aan
best practices en wetenschappelijk onderzoek. In 2011
deden we mee aan de proeftuinen voor geriatrische
revalidatiezorg. Dit gaf de kwaliteit van onze GRZ een
stevige impuls. Topcare sluit hier mooi op aan want we
willen de opgedane kennis en ervaring graag delen
met andere zorginstellingen, behandelaren, cliënten en
mantelzorgers.”
Onderzoek hard nodig
Meer onderzoek in de ouderenzorg is volgens Deerenberg
hard nodig. “Willen we betere behandeling en zorg voor
onze cliënten realiseren, dan moeten we onderzoeken
wat goed gaat en wat beter kan en nieuwe, bewezen
behandelmethoden ontwikkelen. Al het wetenschappelijk
onderzoek dat er is, valt buiten de leeftijdsgroep 80+.
Er is dus nog veel te doen als het gaat om onderzoek in
de ouderenzorg, zowel wetenschappelijk onderzoek als
praktijkonderzoek.”
Effectmeting behandelprogramma
Een voorbeeld van een onderzoek dat onlangs is
uitgevoerd in Naarderheem, is een onderzoek naar de
effecten van ambulante behandeling van mensen met
de ziekte van Parkinson. “De mensen zijn thuiswonend
en volgen bij ons een intensief door onszelf ontwikkeld
behandelprogramma”, licht Deerenberg toe. “We
werken hierbij multidisciplinair. Afhankelijk van de situatie
worden de cliënten bijvoorbeeld behandeld door een
fysiotherapeut, ergotherapeut, diëtist en/of logopedist.”
Uit het onderzoek bleek dat cliënten en mantelzorgers
tevreden zijn over de behandeling en een betere kwaliteit
van leven ervaren. Ook gaat de mobiliteit en spraak
vooruit. De uitkomsten van het onderzoek zijn niet
alleen goed nieuws voor de cliënten van Naarderheem,
benadrukt Deerenberg: “Ook andere zorgorganisaties
kunnen profiteren van deze kennis voor hun cliënten.”
met ongeveer”, zegt Deerenberg. “Onderzoeken naar
ogenschijnlijk kleine, praktische verbeteringen kunnen van
grote waarde zijn voor betere zorg en behandeling. Zo
kun je een tevredenheidsonderzoek onder cliënten doen
met een eenvoudige vragenlijst of via interviews. Of, als je
een onderzoek wil doen naar mondzorg, kun je ook een
mondhygiëniste laten kijken naar de mondgezondheid
van cliënten en/of een tandarts vragen te checken op
cariës. Het hoeft niet meteen een dubbelblind onderzoek
te zijn met een bepaalde grootte onderzoeksgroep, etc.
Hou het praktisch. Meet gewoon het effect van de dingen
die je doet en deel je kennis en resultaten. Topcare
stimuleert juist ook onderzoek naar en het delen van dit
soort best practices.”
Praktische innovaties
Medewerkers van Naarderheem ontwikkelden
een zelfoefengids voor ouderen die net een
heup- of knieoperatie hebben gehad. “Cliënten en
mantelzorgers kunnen hiermee zelf op een goede
manier aan de slag om de revalidatie te bespoedigen.
De gids vergroot dus de eigen regie van mensen”,
aldus Deerenberg. Ook krijgen cliënt, behandelaar
en verzorgenden sinds kort aan het begin van elke
week een therapieplanning. Dit lijkt simpel, maar zorgt
voor verbetering van het welbevinden van cliënten én
de effectiviteit van zorg en behandeling. “Een ander
mooi voorbeeld is ons restaurant, waar vers gekookt
wordt, in plaats van dat we eten op de kamers
serveren”, vult Deerenberg aan. “Cliënten kunnen
hier zelf naartoe of hier naartoe worden gebracht. Dit
bevordert de mobiliteit. De geur van het eten en de
restaurantsetting bevorderen daarnaast de eetlust en
hiermee de conditie van onze cliënten.”
Meten wat je doet
Ook benadrukt Deerenberg dat het zo gewenste
onderzoek in de ouderenzorg niet allemaal wetenschappelijk
hoeft te zijn. “Meten is weten en doe meer
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 9

Naarderheem
Tijd en geld
De onderzoeken en innovaties komen vaak tot stand naar
aanleiding van ideeën en suggesties van medewerkers,
cliënten en/of mantelzorgers. Deerenberg: “Onze mensen
vinden het ook erg leuk om met onderzoek bezig te zijn.
Als ze zien dat onderzoek en aanpassingen leiden tot
verbeteringen voor cliënten - en dus dat wat ze doen
werkt -, is dit voor hen een ontzettende stimulans. Als
organisatie moeten we natuurlijk wel de benodigde
voorwaarden creëren, dus ruimte en geld. Als onderzoek
betekent dat verzorgenden vragenlijsten moeten invullen,
dan moeten ze hier extra tijd voor beschikbaar krijgen.”
Opleiding en scholing
Een ander belangrijk onderdeel van het Topcare
gedachtegoed is opleiding en scholing van medewerkers.
Ook dit zorgt voor kwaliteitsverbetering in de zorg. De
onafhankelijke visitatiecommissie voor Topcare, die op
basis van criteria op het gebied van zorg, onderzoek,
onderwijs en samenwerking beoordeelt of een
expertisecentrum het Topcare predicaat behaalt, prijsde
de initiatieven van Vivium Zorggroep op dit gebied.
Topcare initiatief
“Uiteindelijk willen we allemaal verbetering zien in de
zorg”, zegt Deerenberg. “Voor de kwaliteit van leven van
cliënten en mantelzorgers, voor onze professionaliteit
en trots als verzorgenden en behandelaars en voor de
ouderenzorg als geheel. Onderzoek, innovatie, samenwerking,
kennisdeling en scholing: dat is wat hiervoor
nodig is en dat is precies waar Topcare voor staat en wat
het Topcare initiatief stimuleert. Het is mooi dat het er is
en wij zijn er trots op om hier onderdeel van uit te maken.
Voor onszelf én onze cliënten.”
Voorbeelden
wetenschappelijk
onderzoek
De afgelopen jaren heeft Naarderheem op het gebied
van GRZ meegewerkt aan diverse wetenschappelijke
onderzoeken. Hieronder een selectie. Een meer volledig
overzicht is terug te vinden via www.vivium.nl/topcare
• ´Snel in beweging´ - eigen oefenprogramma voor
CVA-patiënten.
• Onderzoek ten behoeve van een
mobiliteitsmeetinstrument voor fysiotherapeuten.
• Het Castillon onderzoek: een passend zorg- en
behandelprogramma voor mensen met een CVA in het
verpleeghuis.
• Onderzoek naar de invloed van scholing en training
op kennis, vaardigheden en attitude van verzorgenden
ten aanzien van mondzorg in verpleeghuizen.
• Onderzoek naar het effect van onbelast oefenen bij
ouderen met een fractuur van de onderste extremiteit.
• Onderzoek naar de haalbaarheid van een poliklinisch
geriatrisch Revalidatieprogramma.
• Tele-revalidatie/Hipper project.
• Care4Stroke.
• Onderzoek Logopedie, Interventies voor het
verbeteren van perseveraties bij volwassen afatici in
de revalidatiefase.
• Het SNIV-onderzoek, een landelijk registratieprogramma
van het RIVM naar infectieziekten.
10

Samenwerking met het Universitair Netwerk
Ouderenzorg UNO-VUMC
Er bestaat geen sterke nationale, en zelfs geen
internationale onderzoekstraditie op het gebied van
de GRZ, zodat hier veel uitdagingen liggen. Prof.
dr. Cees Hertogh, tot 2016 jarenlang als Specialist
Ouderengeneeskunde verbonden aan Naarderheem,
richt zich momenteel volledig op het initiëren, stimuleren
en uitvoeren van klinisch wetenschappelijk onderzoek in
de multidisciplinaire zorg voor kwetsbare ouderen. Het
gaat dan om ouderen met complexe multimorbiditeit.
Het UNO-VUMC gaat in 2016 werken met
3 themagroepen. Goede zorg voor mensen
met hersenaandoeningen, goede organisatie
van zorg en goede zorg voor revalidanten. De
wetenschapscommissie van Naarderheem gaat een
bijdrage leveren aan de thema’s ‘goede zorg voor
revalidanten’ en ‘goede organisatie van zorg’.
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 11

Naarderheem
4. ‘Use it or you loose it’
De langdurige revalidatiezorg van Naarderheem in transitie
Sacha Deetman, Specialist Ouderengeneeskunde
Het doel van een revalidatietraject is dat de cliënten weer in staat zijn om terug
te keren naar hun eigen (eventueel aangepaste) woonomgeving. Met of zonder
ondersteuning van professionele zorgverleners. Meestal lukt dat ook. Er is ook een
groep revalidanten die te maken krijgt met een andere ontslagbestemming. Dat kan
een verblijfsplek in het verpleeghuis zijn of in een verzorgingshuis. Voor deze groep
revalidanten zijn in 2015 belangrijke stappen gezet met het actief aanbieden van
herstel- en bewegingsgerichte zorg.
Herstel- en bewegingsgerichte zorg
Op afdeling ‘de Bloemenbuurt’ in Naarderheem
kunnen cliënten tijdelijk verblijven in afwachting van
hun definitieve ontslagbestemming. Het is een doorstroomafdeling
waar een combinatie van ‘herstel- en
bewegings gerichte zorg’ wordt geleverd. Het is een
belangrijke afdeling binnen Vivium Naarderheem omdat
het ons in staat stelt ons op de revalidatieafdelingen
te richten op de intensievere korte en middellange
revalidatietrajecten.
Verwerkingsproces
Op deze afdeling leren cliënten omgaan met hun
functionele beperkingen door aanpassingen van de
omgeving of door gebruik te maken van hulpmiddelen
of compensatiestrategieën. Tevens is er aandacht voor
psychosociale ondersteuning door psycholoog, geestelijk
verzorger of maatschappelijk werk. Cliënten zitten immers
in een verwerkingsproces door verlies van functie(s) en
daarmee van hun zelfstandigheid.
Herstelgerichte zorg
In principe is de afdeling vooral bedoeld voor cliënten
die afkomstig zijn van een van de revalidatieafdelingen
van Naarderheem. Het is echter geen reguliere afdeling
voor mensen die uitsluitend ‘wachten’ op vervolgopvang.
Er wordt actief ‘herstel- en bewegingsgerichte zorg’
gegeven zodat de doelen die wél behaald zijn tijdens
het revalidatietraject ook behouden blijven. Ook als
een cliënt naar het verpleeghuis gaat proberen we hem
of haar toch op een zo hoog mogelijk niveau te laten
functioneren. Met behoud van zoveel mogelijk eigen
regie.
Use it or loose it
We hebben vaak al veel klinimetrische gegevens
van het revalidatietraject en we kunnen een aantal
metingen voortzetten om vast te stellen of het meer
bewegen en stimuleren ook het gewenste effect heeft.
Uit deze metingen blijkt: use it or you loose it. Wanneer
revalidanten niet meer oefenen gaan de opgedane
vaardigheden, spierkracht en mobiliteit weer verloren.
In het kader van die bewegingsgerichte zorg worden er
dan ook veel activiteiten georganiseerd en spelen de
activiteitenbegeleiders een belangrijke rol. Een huiskamer
is speciaal ingericht op meer bewegen. Hierbij is er ook
ondersteuning van onze vrijwilligers die bijvoorbeeld gaan
wandelen met de cliënten of gaan fietsen op de duofiets.
In 2016 wordt ook de loopgroep weer actief.
Handen op de rug
Het team is getraind om meer zogenaamde ‘handen-opde-rug-zorg’
te leveren waarbij de revalidatiemomenten
ook optimaal benut kunnen worden. Kort gezegd
12

etekent dit: zorgen en ondersteunen waar nodig, door
de cliënt laten doen waar mogelijk. Ook wordt er steeds
meer interdisciplinair gewerkt waarbij de behandelaren,
zoals de fysiotherapeut en de ergotherapeut, de
verzorgenden en de cliënten coachen. De verzorgenden
en verpleegkundigen zijn in feite de “24-uurs trainers”.
Ontwikkelingen
De afdeling zal een naam krijgen die cliënten associëren
met een stimulerende en energieke omgeving. We willen
verder graag weten wat de succesfactoren zijn voor een
geslaagd revalidatietraject. Dat betekent dat we nog meer
gegevens gaan verzamelen om het verloop van verblijf en
revalidatie goed in kaart te brengen en daarmee op voor
de revalidant positieve wijze te beïnvloeden.
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 13

Naarderheem
5. Een zo goed mogelijke match maken
Op basis van vertrouwen, deskundigheid en overleg werken
Tergooi en Naarderheem samen.
Interview met transferverpleegkundigen Tergooi
De transferverpleegkundige is verantwoordelijk voor de nazorg van
een patiënt die vanuit het ziekenhuis met ontslag gaat. Hier komt veel
bij kijken. Bijvoorbeeld: inzicht in de patiënt en diens omstandigheden,
goede communicatie met naastbetrokkenen én kennis van de mogelijke
vervolginstellingen. Belangrijke partners dus voor Naarderheem en
interessant om eens te kijken hoe twee transferverpleegkundigen van
Tergooi, Ria Vos en Anneke de Vink, aankijken tegen de samenwerking
met Naarderheem.
Waar moet een goede samenwerking
met een zorginstelling (voor transfer)
aan voldoen?
Ria: “Ik denk dat een goede samenwerking
gebaseerd moet zijn op vertrouwen. De instelling
moet ervan op aan kunnen dat wij de juiste
gegevens aanleveren, wij moeten erop kunnen
rekenen dat de instelling moeite doet om een
patiënt zo snel mogelijk op te nemen. Ik merk
hierin veel verschil met de instellingen buiten de
regio.”
Anneke: “Het is belangrijk dat je naar de cliënt
duidelijk bent en open kunt zijn over de vervolginstelling
en wat hij daar kan verwachten. Je
moet er dus van uit kunnen gaan dat je dezelfde
doelstellingen hebt, namelijk dat een cliënt
met de juiste zorg op de plek komt die in zijn
situatie het beste is en dat hij er tevreden is. Je
wilt uiteindelijk een voor alle partijen zo goed
mogelijke match maken!“
–
”De komst van GRZ heeft ook in het
ziekenhuis verandering gebracht
waar nu ook meer korte en actieve
revalidatie plaatsvindt.”
Is er in het werk van transferverpleegkundige
iets veranderd sinds de
Specialisten Ouderengeneeskunde
(SO) van Naarderheem een grotere
rol hebben gekregen bij de triage van
patiënten in Tergooi?
Anneke: “Ja, doordat je elkaars gezicht en elkaars
deskundigheid kent, is het veel makkelijker
geworden om mensen uit te plaatsen. De SO
krijgt nu een beter beeld van de problematiek
die speelt en wij weten tegen welke uitdagingen
men in Naarderheem aanloopt. Het is nu dan ook
veel meer een gezamenlijke verantwoordelijkheid
om die transmurale muren weg te werken. De
komst van GRZ heeft ook in het ziekenhuis
verandering gebracht waar nu ook meer korte en
actieve revalidatie plaatsvindt. De doorstroming is
hierdoor verbeterd.”
Ria: “Bij mij op de afdeling worden alle patiënten
drie keer per week besproken in de triage. En
krijg ik een verslag hiervan. Een mailtje naar
de instelling van voorkeur is voldoende om de
patiënt aan te melden voor GRZ, meestal kunnen
ze dan zelfs de volgende dag al komen. Dat
gaat dus allemaal erg snel. Mijn collega op de
cardiologie heeft geen triages, zij moet zelf elke
keer een SO mailen met de gegevens en de vraag
of GRZ akkoord is. Dit gaat ook wel snel, maar
niet zo snel als met een triage.”
14

Zijn (oudere) patiënten en hun familie
veeleisender geworden als het gaat
om de voorwaarden, tijdstip van
transfer e.d.?
Ria: “Je merkt dat mensen kritisch zijn, de
instelling googelen, vaker een voorkeur hebben
voor een instelling. Doordat de patiënten vaak de
volgende dag al weg mogen, merk je wel dat de
familie meer moeite moet doen, om het vervoer
te regelen van een patiënt. Het tijdstip 11.00 uur
komt niet altijd uit.”
Anneke: “Je merkt inderdaad dat de familie
tegenwoordig erg druk is. Daarom probeer ik hen
altijd zo vroeg mogelijk voor te bereiden op het
ontslag en de transfer zodat zij de begeleiding
van hun familielid kunnen plannen. Overigens
zijn we hier ook flexibel in. Verder zie je dat meer
mensen vragen om een eenpersoonskamer maar
er blijven ook altijd mensen die juist de gezelligheid
van een meer-persoonskamer willen.”
Kun je kort een casus beschrijven van
een patiënt die veel indruk op je heeft
gemaakt?
Anneke: “Ik herinner me een man die naar onze
inschatting (en die van de thuiszorg) echt niet
meer naar huis kon. Ik besprak de situatie toen
met de SO en ik dacht eigenlijk dat het ook voor
Naarderheem een te zware belasting zou zijn. De
reactie was echter: “Laat hem maar komen, we
kennen hem en we gaan met hem aan de slag!”
Niet afhouden dus maar oppakken. Dat vond ik
zo geweldig! Het is ook gewoon duidelijk dat
Naarderheem complexe patiënten aan kan.”
Ria: “Ik had een keer een jong dementerende
op de afdeling, een man van ongeveer 57 jaar.
Hij was gevallen met zijn fiets en doordat zijn gps
stilstond had de familie hem gevonden. Hij had
diverse breuken in zijn gezicht. Zijn echtgenote
zat er ook even doorheen, de verzorging was
haar even te veel, maar gelukkig kon deze man in
Naarderheem terecht. Het zou wel voor een korte
tijd zijn, totdat zijn echtgenote het thuis weer aan
kon.”
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 15

Naarderheem
Wat is je beeld van Naarderheem? Kun
je een voorbeeld geven van goede
samenwerking?
Ria: Ik ben een paar keer in Naarderheem geweest, het
heeft een erg prettige sfeer. Ik hoor ook zelden mensen
die niet tevreden waren over de zorg en revalidatie. Ik heb
een prima contact met de opnameplanster Monique, ik
weet dat ze altijd veel moeite doet om mijn patiënten te
kunnen plaatsen.”
Anneke: “Positief, professioneel en flexibel! We hebben
altijd zeer goed overleg en er wordt goed meegedacht
en vooruitgekeken naar de laatste ontwikkelingen binnen
de GRZ. Bijvoorbeeld als het gaat om het intraveneus
toedienen van antibiotica.”
Hoe worden patiënten van informatie
voorzien om te kunnen kiezen waar ze
heen willen voor de GRZ als de indicatie is
gesteld?
Anneke: “Zodra duidelijk is dat iemand voor GRZ in
aanmerking komt vragen we of er een voorkeur is. Die
voorkeur wordt meestal bepaald door de woonplaats
of door de aanwezigheid van familie of vrienden. We
geven wel altijd aan waar de meeste deskundigheid is,
bijvoorbeeld als het gaat om CVA. Wanneer ik patiënten
spreek zie ik al snel in welke omgeving iemand het best op
z’n plek is.”
Ria: “Ik ga bij de mensen langs, ik heb voornamelijk
mensen die revalidatie op de stroke unit nodig hebben,
daar zijn hier maar twee instellingen voor, dus veel keus is
er niet. Verder heb ik folders die ik aan de mensen geef.”
Wat kan er beter in de samenwerking met
Naarderheem?
Ria: “Ik heb eigenlijk geen verbeterpunten, het loopt
prima zoals het nu gaat. Opnameplanning is goed
bereikbaar, via mail of telefoon. We hebben tegenwoordig
ook twee keer per jaar een overleg met alle planners
van alle instellingen, erg prettig om de mensen ook
persoonlijk te ontmoeten.”
Anneke: “Soms zou het prettig zijn als Naarderheem een
telefoonsysteem heeft waar je in de wacht kunt staan.
Maar doorgaans is de bereikbaarheid prima, ook via de
mail.”
16

Wat kan er beter in de zorgketen?
Anneke: “Waar ik me wel zorgen over maak is dat, nu
Naarderheem steeds meer GRZ doet, er in het Gooi
eigenlijk te weinig plekken zijn die helemaal gericht zijn op
zware somatische zorg in ZZP 6. In de verzorgingshuizen
waar deze mensen nu terecht komen is niet permanent
een verpleeghuisarts aanwezig. Ik zou graag willen dat
Vivium daar aandacht aan geeft omdat ik vind dat iemand
met deze zorgbehoefte óók in z’n eigen omgeving terecht
moet kunnen!”
Ria: “Jammer inderdaad dat er overal (niet alleen in
Naarderheem) afgebouwd wordt met de somatiek
bedden. Ik heb regelmatig mensen die niet meer kunnen
revalideren en ook niet naar huis meer kunnen. Ze kunnen
gelukkig wel tijdelijk in het Naarderheem terecht, als er
plek is, maar dat is er natuurlijk ook niet altijd.”
–
”We hebben altijd zeer goed overleg en er wordt goed meegedacht
en vooruitgekeken naar de laatste ontwikkelingen binnen de GRZ.”
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 17

Naarderheem
6. De GRZ-verzorgende, een specialisme
in ontwikkeling
Met bijdragen van Machteld van der Veen,
Anja Brugman, Vincent Koekoek, Janine Busman,
Mano Beker, Aafke de Groot en Monique Ides
Naarderheem heeft zich in korte tijd, in zo’n vijf jaar, ontwikkeld van
verpleeghuis waar óók revalidatie plaatsvindt, naar een organisatie
die grotendeels is gericht op GRZ. Dat betekent dus meer GRZ
revalidanten met uiteenlopende therapeutische behoeften.
En dat vraagt om voldoende gekwalificeerde medewerkers die de
goede resultaten kunnen blijven waarmaken. En om de erkenning
dat GRZ-verzorgende een vak is.
18

Nieuwe vragen en dilemma’s
Verzorgenden leerden dit vak tot nu toe vooral in de
praktijk. Gaandeweg ontstond bij hen toch een aantal
leervragen. Vragen over ziektebeelden en revalidatieprocessen.
En over dilemma’s die je tegenkomt in je werk.
“Als het revalidatieproces anders loopt dan verwacht,
wanneer grijp je dan in? Wat doe je dan en hoe stem je
dat af met de arts of andere behandelaren?”
Een nieuwe opleiding
De afdeling Leren & Ontwikkelen besloot daarom
begin 2015 zelf een opleiding te gaan ontwikkelen tot
Gespecialiseerd Verzorgende Geriatrische Revalidatie,
speciaal voor Gediplomeerd Verzorgenden niveau 3 met
minimaal een jaar werkervaring. De opleidingsadviseurs,
behandelaren en verpleegkundigen uit Naarderheem
gingen hiertoe een samenwerkingsverband aan met
docenten van de MBO-colleges Hilversum en Almere.
Doel: een volledig nieuwe functie neerzetten waarin
kennis van zorg én revalidatie geïntegreerd zijn.
De samenwerking resulteerde, na veel onderzoek,
afstemming en hard werken in de nieuwe opleiding. In
september 2015 gingen de eerste 15 IG verzorgenden van
de GRZ teams al van start.
Praktijkgericht
De nieuwe opleiding vormt een verdieping van het vak
van verzorgende of VIG’er (Verzorgende Individuele
Gezondheidszorg) en bestaat uit bijeenkomsten,
e-learnings en workshops die door gastdocenten en
behandelaren van Naarderheem worden gegeven. De
nadruk ligt op praktijkgericht leren en ook de examens
vinden plaats aan de hand van praktijkopdrachten.
Deelnemers worden daarnaast ook uitgedaagd om hun
overtuigingen, bijvoorbeeld over zorg en revalidatie,
onder de loep te nemen en gaan daardoor anders kijken
naar cliënten.
Portfolio
Tijdens de opleiding werken verzorgenden aan de
ontwikkeling van verschillende competenties (zie kader 1).
Onder meer door hierop feedback te vragen van collega’s
en hun begeleider. Met deze feedback maakt iedere
deelnemer voor zichzelf een ontwikkelplan. In het portfolio
dat iedere deelnemer bijhoudt is aan het eind van de
opleiding de ontwikkeling zichtbaar die een deelnemer
heeft doorgemaakt.
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 19

Naarderheem
Leren in en van de praktijk
Werkbegeleiders hebben een belangrijke rol bij de begeleiding
van de deelnemers in de praktijk. Begeleiders
stimuleren de deelnemer om nieuwe taken op te pakken.
Als een verzorgende weinig ervaring heeft met opnamegesprekken
is het een prima idee om te oefenen tijdens
de opleiding. De begeleiders helpen een deelnemer om
zich voor te bereiden en na afloop terug te blikken. Wat
ging er goed? Wat doe ik een volgende keer anders?
De essentie
Met de bezoekers van het GRZ symposium in juni 2015
bespraken we wat professionaliteit betekent voor de
gespecialiseerd verzorgende GRZ. “Liefdevol met je
handen op je rug werken” was een uitspraak van een
deelnemer en ook: “Samen ergens voor gaan en je eigen
opvattingen daar aan ondergeschikt maken”.
De toekomst
Met de ervaringen van het eerste lesjaar wordt de
opleiding doorontwikkeld. Voor de huidige deelnemers is
´duidelijkheid over wat er precies van je verwacht wordt´
bijvoorbeeld een verbeterpunt. Ook zal er in de vorm van
casuïstiek meer gebruik gemaakt gaan worden van de
expertise die al in huis is. Een andere belangrijke stap zal
zijn het beschikbaar stellen van de ontwikkelde materialen
en opgedane ervaring aan andere GRZ-organisaties in
Nederland, tegen een kostendekkende vergoeding. De
eerste belangstellenden hebben zich al gemeld. Positief
is ook dat het A+O-fonds en Actiz het initiatief hebben
genomen om de gespecialiseerd verzorgende GRZ op
te nemen in de branche-erkende VVT-opleidingen. Dat
is voor ons een bevestiging dat het echt een vak apart is:
verzorgende in de GRZ.
20

Inhoud van de opleiding
Thema’s in de modules
van de opleiding
Competenties
• Werken vanuit de visie van
Naarderheem
• Revalidatie van orthopedische
revalidanten
• Revalidanten met CVA en NAH
• Hartfalen en COPD
• Traumata en observatie bij
infusiezorg
• De rol van de
mantelzorgers bij
revalidatie
• Kwaliteitszorg
en jouw rol als
professional
Professionaliteit
De GRZ verzorgende kan een
vertrouwensband met de cliënt
opbouwen waardoor deze zich
veilig en op zijn gemak voelt,
zonder daarbij door te schieten
in overmatige betrokkenheid.
In dialoog met behandelaren
vertaalt de GRZ verzorgende hun
aanwijzingen naar de praktijk.
Grenzen stellen
De GRZ-verzorgende weet welke
situaties spanningsvol zijn voor
de cliënt en kan daarmee op
professionele wijze omgaan.
Deskundigheid
De GRZ-verzorgende is in staat
de kennis over ziektebeelden,
de gevolgen hiervan en de
betekenis voor het functioneren
van de cliënt en diens
omgeving te vertalen naar de
eigen activiteiten.
Omgang met netwerk
De GRZ-verzorgende
informeert de naasten
over de revalidatie en
ondersteunt hen om de
cliënt zoveel mogelijk zelf te
laten doen.
Signaleren
De GRZ-verzorgende observeert
het gedrag en de ontwikkeling
van de cliënt, signaleert de
veranderingen en vertaalt
deze naar aanpassing van de
activiteiten.
Coördineren
De GRZ-verzorgende
coördineert de zorg voor de
cliënt en vraagt daartoe actief
om informatie van collega’s
en informeert hen over
veranderingen.
Communicatie
De GRZ verzorgende kan
zich inleven in de beleving
van de cliënt, kan diens
deskundigheid inschatten en
stemt de communicatiestijl
hierop af.
Motiveren
De GRZ-verzorgende
ondersteunt de cliënt bij het
stellen van doelen en stimuleert
hem of haar om daaraan te
werken. Hij of zij moedigt de
cliënt aan om “zelf te leren
revalideren”.
Plannen maken
De GRZ-verzorgende stelt
concrete doelen en een
stappenplan op, op basis van
de analyse van de gegevens.
Doelen en plannen worden
in samenspraak met de cliënt
opgesteld en sluiten aan
bij zijn behoeften en
mogelijkheden.
Werken vanuit de visie
De GRZ-verzorgende laat
de cliënt gebruik maken van
de eigen mogelijkheden
en zorgt daarmee voor
randvoorwaarden om optimaal
te revalideren.
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 21

Naarderheem
7. Doorvragen, klinisch redeneren en
kennis delen
Lessen uit de opleiding tot GRZ verzorgende
Interview met Vincent Koekoek, Eerst Verantwoordelijk
Verzorgende
Door: Machteld van der Veen, adviseur Leren & Ontwikkelen
Waarom zou je als verzorgende in een GRZ instelling de opleiding tot
‘Gespecialiseerd Verzorgende GRZ’ gaan volgen? Vincent Koekkoek,
Eerst Verantwoordelijk Verzorgende (EVV) op de afdeling voor CVArevalidatie
van Naarderheem, begon in 2015 met deze opleiding. Op
overtuigende wijze vertelt hij over de meerwaarde ervan voor zijn
dagelijks werk en voor zijn persoonlijke ontwikkeling.
22

Wat was voor jou de reden om aan de
opleiding te beginnen? Waren er specifieke
dingen die je in de opleiding graag wilde
leren?
“Ik ben de opleiding gaan doen uit interesse. Ik wilde
mijn kennis en ervaring met de revalidatie cliënten
met een CVA uitbreiden met kennis over andere
ziekte beelden. Onze cliënten hebben regelmatig
ook andere aandoeningen, bijvoorbeeld hartfalen of
COPD. Daarnaast wil ik beter worden in het voeren van
gesprekken. Met name bij mensen met een andere
moedertaal, bijvoorbeeld met een Turkse of Marokkaanse
achtergrond, verlopen gesprekken soms moeizaam. Deze
cliënten vallen na een CVA vaak terug op hun moedertaal.
Dan is de communicatie soms lastig, maar je kunt niet
altijd peilen of moeizame communicatie door CVA komt
of omdat de cliënt een woord niet kent. Dat is wel een
uitdaging, je bent in zo’n situatie aangewezen op de
familie voor contact met de cliënt. Ik hoop ook daarin
handvaten te krijgen in de opleiding.”
Wat zijn de grootste uitdagingen in jouw
functie?
“In mijn functie als verzorgende maak ik regelmatig
mee dat ik twijfel of het haalbaar is dat iemand naar
huis gaat. Of ik merk dat er juist te lang doorgegaan
wordt met revalidatie. In sommige situaties worden er
besluiten genomen die meer te maken hebben met het
acceptatieproces van de cliënt of de mantelzorger, dan
omdat wij er zelf vertrouwen in hebben. Cliënten en
mantelzorgers maken een proces door van acceptatie.
Geleidelijk lukt het hen vaak beter om met de nieuwe
situatie om te gaan. Ik probeer hen daar bij te ondersteunen.
Als een mantelzorger moeite heeft met
acceptatie dan kan dat de revalidatie belemmeren. Als
verzorgende zie ik dat het voor een cliënt soms beter is als
een mantelzorger de cliënt wat meer loslaat. Bijvoorbeeld
omdat wij dan de zorg kunnen verlenen en er in getraind
zijn de cliënt zo veel mogelijk zelf te laten doen.
Het is echt ontzettend mooi werk! Omdat ik in dat proces
een bijdrage kan leveren en ook omdat ik regelmatig de
waardering van cliënten en van familie krijg voor wat ik doe.”
Wat heeft de opleiding je tot nu toe
gebracht?
“Door het thema klinisch redeneren ben ik veel alerter
geworden, ik herken symptomen sneller. We hebben
dat geoefend aan hand van casuïstiek. Je leert om alle
relevante informatie te verzamelen en alle stappen te
doorlopen, dóórvragen. Ik maak dat dagelijks mee in de
praktijk. Bijvoorbeeld als een cliënt buikklachten heeft,
dan ga ik nu alle gegevens er bij halen en in mijn hoofd
analyseren wat er aan de hand kan zijn. Ik merk dat ik dat
in de praktijk ook meer ga doen en dat daardoor ook
uitwisseling ontstaat met collega’s en ook met de arts
–
”Het is echt ontzettend mooi werk!”
bijvoorbeeld. Ik vind dat echt geweldig!
Bij Naarderheem zijn er korte lijnen en ik heb eigenlijk
nooit afstand ervaren tussen de zorg en behandelaren.
Desondanks merk ik dat ik zelfverzekerder ben geworden,
ook in het contact met hen. Dagelijks wordt ik bevestigd
dat ik het goed doe in mijn werk. Bijvoorbeeld omdat ik
ook cliënten en familie beter kan informeren over wat de
arts met hen gaat bespreken. Zo heb ik vorige week een
familie goed kunnen voorbereiden op een gesprek met de
arts. Voordat ik de opleiding volgde zou ik eerder gezegd
hebben dat ik op hun vragen geen antwoord kon geven
omdat ik me daarvoor niet bekwaam genoeg vond.”
Hoe bevalt het om op een nieuwe manier
te leren, onder andere met behulp van
e-learning?
“De e-learning vind ik zelf vrij gemakkelijk te volgen. Wij
zijn de eerste groep die de opleiding volgt en het is een
soort pilot. Dat betekent dat we ook feedback geven op
de opzet van de opleiding. In een volgende versie zou ik
meer aandacht willen voor de manier waarop je cliënten
en mantelzorgers begeleidt bij acceptatie van verlies en
voor de manier waarop de revalidatie verloopt. Daarvoor
is de dagelijkse praktijk bij Naarderheem een goede
leerschool en daar zou in de volgende versie ook meer
gebruik van kunnen worden gemaakt.”
Hoe ziet het er over een paar jaar uit bij
Naarderheem en wat verandert er dan ik
jouw functie?
“Ik verwacht dat we dan meer diversiteit hebben. Nu al
varieert het aantal mensen dat na een CVA revalideert
nogal. En als we weinig cliënten hebben, komt het nu ook
voor dat iemand na een gebroken heup komt revalideren.
Dat maakt mijn werk leuk en uitdagend, ik moet dan weer
uitzoeken hoe ik zo iemand begeleid. Ik zie het graag
komen, al die verschillende cliënten. Ik hoop dat die
diversiteit er steeds meer gaat komen zodat ik steeds weer
nieuwe dingen kan ontdekken.
Voor heel Naarderheem verwacht ik dat we nog meer de
cliënt centraal kunnen stellen als het revalidatieplan het
plan van de cliënt wordt, zodat de cliënt eigenaar is van
zijn eigen revalidatieproces. Daar wil ik vanuit mijn functie
als GRZ-verzorgende graag een bijdrage aan leveren.”
Wat zou je aanbeveling zijn aan mensen
die overwegen om de opleiding tot
gespecialiseerd verzorgende GRZ te volgen?
“Het heeft toegevoegde waarde voor je functie! Als
verzorgende krijg je een bredere blik, je kennis wordt
verrijkt!”
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 23

Naarderheem
8. De mensen waar het om gaat
Ellen Vreeburg, Specialist Ouderengeneeskunde
Op verschillende plaatsen in dit jaarverslag wordt duidelijk dat GRZcliënten
onderling zeer van elkaar verschillen als het gaat om de
specifieke diagnose en de benodigde therapie, behandeling en
advisering. Naarderheem streeft er doorlopend naar om voor elke
revalidant een programma op maat te bieden. Wie zijn de mensen die
in Naarderheem verblijven? Enkele voorbeelden geven een inkijkje.
De motivatie vinden het leven weer op te pakken
Mevrouw B. (87 jaar) is opgenomen op de GRZ-afdeling
na een val thuis. Zij heeft haar bovenarm gebroken. Ze
is gevallen naast haar bed toen ze in de vroege ochtend
naar het toilet wilde gaan. Ze kwam terecht tussen het bed
en haar nachtkastje en kon zich niet verroeren. Mevrouw
werd een paar uur later door de thuiszorg gevonden en is
in de ambulance naar het ziekenhuis gebracht.
Mevrouw woont alleen in een flat met lift. Ze loopt
dagelijks met haar rollator naar het verzorgingshuis 500
meter verderop om te eten. Ze heeft eenmaal per twee
weken huishoudelijke hulp. Haar zoon is fysiotherapeut en
doet wekelijks boodschappen. Hij woont met zijn gezin in
hetzelfde dorp.
Bij opname op de GRZ-afdeling blijkt mevrouw B. niet
veel te kunnen. Zo heeft zij hulp nodig bij wassen. Ze doet
alleen haar gezicht zelf met haar linkerhand, wat zij erg
moeilijk vindt. Toiletgang lukt ook niet zonder hulp. Lopen
met de eenhandige rollator wijst zij van de hand. Met het
looprekje en een verpleegkundige kan zij transfers maken
en een paar pasjes lopen. De controle in het ziekenhuis
is pas na drie weken. Mevrouw is angstig en wil het liefst
rustig aan doen tot die controle.
Met behulp van de psycholoog wordt een behandeling
ingezet om mevrouw over haar angst heen te helpen,
door middel van EMDR lukt het om haar steeds beter van
de angst af te helpen. De verpleging oefent gedurende
de dagelijkse activiteiten op de afdeling zoveel mogelijk
met het lopen en de toiletgang. Gelukkig mag mevrouw
na drie weken haar bovenarm weer rustig belasten en kan
ze gaan oefenen met de rollator. Dan gaat het snel. Op
advies gaat ze met haar kinderen in het weekend een paar
uurtjes naar huis om te kijken hoe dat is. Zo kan zij wennen
aan het idee weer terug te gaan naar haar eigen huis, iets
waar ze erg tegenop ziet. Na vijf weken wordt mevrouw
ontslagen naar haar eigen huis, waar zij thuiszorg en
alarmering krijgt. Alle mederevalidanten van de afdeling
zwaaien haar uit als ze met rollator Naarderheem uitloopt.
24

Stap voor stap de regie terug pakken
De heer van A. (68) is opgenomen vanwege iCVA.
Trombolyse waarna toename neurologisch beeld.
De heer A. is reeds in het revalidatiecentrum geweest.
Door beperkte belastbaarheid en verwardheid (delier) zijn
daar geen revalidatiemogelijkheden voor hem en is hij
overgeplaatst naar onze GRZ-afdeling.
Bij opname op de afdeling wordt een verminderde
aandacht voor zijn linkerzijde bemerkt. Mijnheer praat
moeizaam door een dysartrie en heeft veel speekselvloed.
Hoewel zijn rompbalans redelijk is, is staan door verminderde
kracht in het linkerbeen en balansstoornissen
niet veilig. Zijn arm heeft een volledige paralyse met
sensibiliteit stoornissen. Zijn ziekte-inzicht is verminderd.
Mijnheer is wat ontremd en gehaast, impulsief. Hij wil
alles uit de revalidatie halen en is emotioneel als het over
zijn vrouw en kinderen gaat. Hij heeft immers nog zo veel
plannen samen met zijn vrouw en de boerderij moet goed
worden overgedragen aan zijn zoon.
Met behulp van het multidisciplinaire behandelteam
lukt het na acht weken om transfers te maken vanuit de
rolstoel met hulp van één persoon. De aandacht voor de
linkerkant is verbeterd. Mijnheer kan zich weer wat langer
concentreren en kan boeken lezen en puzzelen, iets wat
hij graag doet. De intensieve revalidatieperiode wordt
beëindigd omdat we niet veel vooruitgang meer zien
op diverse meetinstrumenten. Er wordt een langdurige
zorgindicatie aangevraagd omdat mijnheer nog niet naar
huis kan. Hij wordt overgeplaatst naar onze ‘langdurige
revalidatie’ afdeling, waar chronische zorg aansluitend aan
de GRZ geboden wordt, in een revalidatie klimaat, voor
patiënten die mogelijk toch nog na aanpassingen thuis
naar huis kunnen, of soms wachten op een plek elders.
Zijn vrouw werkt nog veel op de boerderij maar is ook
veel bij hem. Zij wil kijken of haar man weer naar huis kan
komen, te beginnen met de weekenden. Hij oefent nog
dagelijks op de motomed voor de spierkracht en met de
verpleegkundige loopt hij kleine stukjes op de afdeling.
Opmerking: De personen op de foto’s zijn niet
de cliënten waar het in dit artikel over gaat.
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 25

Naarderheem
9. Wat zeggen onze revalidanten?
Bijna dagelijks krijgen wij kaarten, brieven en mondelinge bedankjes
van mensen die in Naarderheem revalideerden. Hieronder leest u
enkele voorbeelden.
Namens onze moeder
“We willen jullie uit de grond van ons hart enorm
bedanken. Jullie hebben een ziek vogeltje weer een
mobiele, vrolijke vrouw weten te maken. Alles wat
mogelijk was hebben jullie voor haar gedaan. Allemaal
even vriendelijk en geduldig, grote klasse. Dat er nog
zo veel vooruitgang is geboekt hadden wij niet durven
hopen. Zij gaat een nieuwe stap zetten”
Nieuw perspectief
“De drie weken zijn omgevlogen en net nu ik me weer
een beetje mens begin te voelen ga ik naar huis. Dat
is mooi! Succes met jullie goede werk, jullie zullen
zeker nog veel mensen weer op weg helpen en nieuw
perspectief geven. Als ik volgend voorjaar naar de
bloembollen ga denk ik vast weer aan jullie terug, met
onveranderde dankbaarheid!”
Kom nog graag terug!
“Nadat ik op 2 aug geopereerd was (total hip) heb
ik i.v.m. een complicatie van 6 augustus tot en met 2
november gerevalideerd in Naarderheem afdeling
orthopedische revalidatie. De fysio afdeling is geweldig
met ontelbare mogelijkheden. Ook op de afdelingen
gaat men liefdevol gemotiveerd met de cliënten om.
Bijkomend prettige mogelijkheid het goede restaurant
waar je elke dag prima kunt met gasten. Ik woon 32 km
van Naarderheem maar ga, nu ik thuis ben, nog 2 keer
per week graag terug voor poliklinische revalidatie.”
26

Het beste halen uit iemand met CVA
“Afdeling revalidatie CVA biedt zeer goede zorg en
revalidatie. Het personeel is kundig en luistert goed. Ze
weten het beste te halen uit iemand een CVA. Niks is te
veel, ook voor familie is er advies en steun. Kortom, een
top-instelling!”
Volle aandacht
“Onze moeder is na een totale knieprothese zeven weken
voor revalidatie opgenomen in Naarderheem. Zij is hier
fantastisch verpleegd, met liefde, zorg en volle aandacht.
Iedere week een schema waarop vermeld hoe laat
fysiotherapie en ergotherapie en door welke therapeut.
Elke verandering of volgende stap werd duidelijk met ma
besproken. Niets leek onmogelijk. Hartelijk dank. Van ma
en de kinderen hebben jullie een absolute 10 verdiend!”
Terug naar mijn
katten
“Toen ik hier binnen kwam was
ik boos en opstandig. Verdrietig
om mijn val en dat ik niet naar
huis kon. Dat ik afhankelijk was
van jullie hulp. Maar wat een
fantastisch team staat hier klaar
voor iedereen. Jullie mogen daar
met recht trots op zijn. Vandaag
ga ik na 11 weken weer naar mijn
eigen huisje toe en naar mijn
katten. Wat heb ik ze gemist! Ik
zal jullie ook missen na vandaag.
Dit is een beetje mijn ‘thuis’
geworden. Naarderheem zal ik
niet snel vergeten en zeker bij
iedereen aanbevelen.”
Namens onze moeder
“Wij willen jullie ontzettend
bedanken voor de revalidatie van
onze moeder. Zij is heel liefdevol
opgenomen gedurende haar hele
revalidatieperiode en in het bijzonder
ook toen ze in de war was tijdens
de ziekte en na het overlijden
van haar buurvrouw op wie ze in
korte tijd zo gesteld was geraakt.
Wat ons ook opgevallen is, is dat
niet alleen op jullie afdeling iedereen
zo vriendelijk is maar in heel
Naarderheem. Het lijkt wel beleid
om alleen vriendelijke mensen aan
te nemen. Het is natuurlijk nooit
fijn om opgenomen te moeten
worden in een revalidatiecentrum,
maar als het dan toch moet dan is
Naarderheem een fijne plek om te
herstellen.”
Engelengeduld en een lach
“Voor alle medewerkers op de orthopedische revalidatieafdeling
die mij met engelengeduld en een lach
geholpen hebben: bedankt voor jullie steun, vriendelijke
beschikbaarheid op mogelijke en onmogelijke
momenten. Bedankt voor jullie aanmoedigingen en
waardering als ik met veel pijn toch probeerde te
oefenen. Vooral bedankt voor jullie medeleven en geloof
in me toen ik in een terugslag vast kwam te zitten.”
In gesprek gaan en data vergaren
Beter worden in en mét GRZ vraagt om doorlopende
feedback van revalidanten en, hierop volgend, geborgde
verbeterplannen en acties. Naarderheem verkrijgt deze
feedback via een digitale enquête en door gesprekken
met cliënten aan de participatietafel. Om de datavergaring
en analyse verder te professionaliseren is najaar 2015 een
pilot gestart met de geavanceerde enquête-methodiek
‘Mijn Verbetermeter’. Op initiatief van brancheorganisatie
ActiZ, en met input van onder andere Naarderheem, is
voor de GRZ een specifieke vragenlijst voor dit instrument
ontwikkeld. Deze vragen zijn onder meer gericht op de
informatievoorziening, de benadering door en afstemming
met verzorgenden en behandelaren (uitgesplitst naar
behandeldisciplines), het verblijf en de voorzieningen
en het uiteindelijke resultaat van de revalidatieperiode.
Over 2015 zijn de meetgegevens beschikbaar over het
laatste kwartaal. In de loop van 2016 verwachten we een
volledige analyse te kunnen presenteren.
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 27

Naarderheem
10. Familieparticipatie in de Geriatrische
Revalidatiezorg
De rol van mantelzorgers in het revalidatietraject
Mariska de Haas, coördinator team welzijn en informele zorg
Mantelzorg is in de afgelopen jaren een onmisbaar onderdeel van de
zorg geworden. Het is echter ook duidelijk dat er, onder meer vanwege
overheidsmaatregelen, steeds meer druk op mantelzorgers is komen
te liggen. Voor een zorginstelling is het dan ook van belang om een
heldere visie op mantelzorg te hebben.
De mantelzorgers in een geriatrisch
revalidatiecentrum zijn bovendien weer een
slag apart. Er is bij hen meestal geen sprake
van al langdurig mantelzorger zijn. “Zo zit je
naast elkaar op de bank, en zo ben je ineens
mantelzorger”, is een veelgehoorde uitspraak.
Ineens verantwoordelijk voor dingen die je nooit
hebt gedaan, waar je geen verstand van hebt,
die je moeilijk vindt.
Naast de welbekende rollen van mantelzorgers
als expert, partner in de zorg en relatie van
de cliënt, is een mantelzorger bij ons vaak
een hulpvrager. Want ga er maar aan staan; je
vader helpen zichzelf te wassen terwijl je hem
nog nooit naakt had gezien voor zijn CVA, je
vrouw haar krullers inzetten terwijl ze maar blijft
28

proberen je wat duidelijk te maken maar je haar
echt niet begrijpt. Hoe ga je daar mee om, hoe
word je voorbereid op een leven na opname?
Onze eerste prioriteit was daarom erachter
komen waar de behoeftes liggen bij GRZcliënten
en mantelzorgers. Door hen te
interviewen en/of enquêtes te laten invullen
kregen we daar een beeld van. Ook de
professionals van Naarderheem gaven hun visie
hierop. Het bleek volgens alle betrokkenen
belangrijk mantelzorgers te ondersteunen en te
betrekken bij het revalidatieproces. Maar hoe
dat het beste kan is per situatie, per cliënt en
per mantelzorger verschillend. Dit inzicht bracht
ons ertoe om bundels te gaan ontwikkelen.
Een beetje vergelijkbaar met T-Mobile of
Vodafone. Afhankelijk van waar de betrokkenen
de meeste behoefte aan hebben kan men
een bundel samenstellen uit verschillende
ondersteuningsmogelijkheden:
• individuele ondersteuning van cliënt en
mantelzorger door het psychosociale team
gericht op verwerking en het in kaart brengen
en aanspreken van het eigen netwerk;
• een ondersteuningsgroep voor mantelzorgers
die ook na ontslag van de revalidant aan
mantelzorgers wordt aangeboden;
• individuele ondersteuning van cliënt en
mantelzorger bij de toekomstige invulling van
het dagelijkse leven zoals het zoeken naar
(aangepaste) vrijetijdsbesteding;
• een webpagina op de site van Naarderheem
met organisaties die cliënten en mantelzorgers
kunnen ondersteunen na ontslag;
• informatie over de mogelijkheden voor
mantelzorgers in de brochure die cliënten
krijgen bij opname.
Bovengenoemde onderdelen zijn inmiddels
gerealiseerd. Andere onderdelen worden
momenteel ontwikkeld zoals:
• meeloopmomenten met de verzorging;
• meeloopmomenten met paramedici;
• telefonisch spreekuur voor korte vragen van
mantelzorgers.
Al in een vroeg stadium van de opname kunnen
cliënten en mantelzorgers zelf bepalen welke
bundel(s) het beste bij hen passen. Wil een
mantelzorger een aantal maal meelopen met
de verzorging om te leren hoe hij zijn vrouw
het beste kan helpen bij het wassen of naar
het toilet brengen dan kan dat. Heeft een
mantelzorger behoefte aan gesprekken met
andere mantelzorgers om haar zorgen en vragen
te delen dan is er daar ook de mogelijkheid voor.
Op deze manier willen we proberen om de
meest geschikte bundel samen te stellen,
afgestemd op de behoeften en mogelijkheden
van degenen om wie het draait; de cliënt en zijn
mantelzorgers.
Medilex organiseert congressen op het gebied van gezondheidszorg, wonen en onderwijs. Voor twee
congressen over ‘Familieparticipatie in de ouderenzorg’ waren Mariska de Haas, coördinator team
welzijn en informele zorg en Saskia Prins, manager GRZ, in 2015 gevraagd om hun ervaringen binnen
Naarderheem met dit thema te delen. Aanleiding was de deelname van Naarderheem aan het traject
‘In voor Mantelzorg’, gesponsord door de het Ministerie van VWS en ondersteund door Vilans.
Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 29

Naarderheem
11. Cliënteninspraak nieuwe stijl
Christine Dedding, docent/onderzoeker aan de VU Amsterdam
In 2015 is De Participatietafel, de vroegere cliëntenraad, samen met
Naarderheem en cliënten een project gestart om de inspraak van
cliënten effectief vorm te geven. We zijn op zoek naar een vorm van
inspraak waarbij iedereen mee kan doen, waarin het dagelijks leven
centraal staat (en niet het systeem) en die maximaal effectief is. Dat
wil zeggen dat de inspraak echt gehoord wordt en leidt tot verbetering
van de zorg. In de revalidatie verblijven mensen vaak maar kort. Dit
betekent dat we extra aandacht besteden aan de continuïteit, zodat
de opgehaalde wensen en adviezen niet verloren gaan.
In onze zoektocht naar een effectieve nieuwe vorm
van inspraak hebben we zes gespreksbijeenkomsten
georganiseerd met cliënten in aanwezigheid van een
personeelslid. Cliënten zijn over het algemeen lovend
over Naarderheem, maar zien ook verbeterpunten. Zoals:
‘steek wat vaker je hoofd om de hoek; hulp vragen is
namelijk niet makkelijk’. En, ‘waarom zitten er op een
bel geen twee knoppen? Dan kun je aangeven of iets
spoed heeft of gerust even kan wachten’. Zowel cliënten
als personeelsleden vinden het prettig om op een
ongedwongen wijze met elkaar in gesprek te zijn.
De doe-vorm die is ontstaan krijgt in het voorjaar van 2016
zijn definitieve vorm: een gesprekstafel beneden in de hal
voor het delen van wensen en complimenten. Wanneer
de wensen vertaald worden in actie is er ruimte om dat te
vieren. Kortom: cliënteninspraak nieuwe stijl staat in de
steigers, klaar om in 2016 echt naar buiten te treden.
30

Jaarverslag GRZ Naarderheem 2015 - 31

Naarderheem
Bel naar (035) 6 954 411
Mail: Naarderheem@vivium.nl
Of kijk op www.vivium.nl/
naarderheem
32
Vivium Naarderheem
Amersfoortsestraatweg 1
1411 HB Naarden