Scapula alata

Scapula alata
Een patiënt biedt zich op de raadpleging aan met het beeld van een afstaand schouderblad.
Scapula alata kan veroorzaakt worden door een parese van M. serratus anterior of van M.
trapezius.
Aetiologie:
1. Parese van M. serratus anterior:
• kan ontstaan door een geïsoleerde laesie van de N. Thoracicus longus als gevolg van:
○ directe compressie van de zenuw door het dragen van een zware last of een rugzak
(Steinträgerlähmung of Rucksacklähmung). Bij erfelijke drukneuropathie (een
zeldzame autosomaal dominant overervende aandoening) ziet men zulke paresen
vaker, o.a. dus het beeld van een geïsoleerde scapula lata
○ stompe traumata zoals: - klap op de schouder of op de zijkant van de borst
- val op uitgestrekte armen
○ chirurgische letsels zijn frequenter als oorzaak:
- na borstkasoperaties
- na operaties voor het zogenaamde ‘thoracic outlet syndrome’
○ een (vaak herhaald) rekkingsletsel (o.a. bij diverse sporten)
- na plots uitrekken van de arm tijdens werken met gestrekte armen boven het
hoofd
- na het heffen van een zwaar gewicht boven het hoofd
○ compressie van de wortel C7: hier nemen echter ook andere spieren, zoals de
extensoren van arm, pols en vingers deel aan de pareseverschijnselen
• veel vaker ziet men een laesie van N. thoracicus longus in het kader van een
neuralgische plexus-brachialisamyotrofie of amyotrofische neuritis. Klassiek ziet men
het volgende:
○ hevige pijn in de schouder die enkele dagen tot enkele weken kan aanhouden
○ binnen 2-4 weken treedt er krachtsverlies op vooral in M. deltoïdeus, M.
infraspinatus en M. supraspinatus, gevolgd door M. serratus anterior, M. biceps
brachii en M. triceps brachii
○ bij 50% zijn alleen de spieren van de schoudergordel aangetast
○ vaak is slechts één zenuw aangetast (N. thoracicus longus), maar ook geïsoleerde
laesies van N. radialis en N. suprascapularis kunnen voorkomen
○ pathogenese van de aandoening is niet bekend
○ men weet ook niet of het oorzakelijk letsel in plexus brachialis dan wel in de
perifere zenuwen moet worden gezocht
○ de parese kan ook dubbelzijdig voorkomen
2. Parese van M. trapezius en M. sternocleidomastoideus
• ontstaat door laesie van N. accessorius als gevolg van
○ een trauma zoals steekwond, schedelbasisfractuur, hyperextensieletsel cervicaal
○ chirurgisch ingrijpen in de halsstreek
○ een ruimte-innemende afwijking zowel intra- als extracranieel
○ (vermoedelijk) geïsoleerde neuritis van de zenuw, dus idiopathisch
3. Scapula alata in het kader van bepaalde spierdystrofieën
• ontstaat vooral bij fascioscapulohumerale spierdystrofie (FSHD)
○ begint vaak met gelaatsspierzwakte
○ kan zich ook presenteren met zwakte van de schoudergordel
○ typisch voor FSHD is dat deze vaak sterk asymmetrisch is, zodat het enkelzijdig
bestaan van een scapula alata een spierziekte zeker niet uitsluit
Diagnostiek:
Naast uitgebreide anamnese en zorgvuldig lichamelijk en neurologisch onderzoek is het EMG
waardevol bij het stellen van de diagnose. Met het EMG kan onderscheid worden gemaakt
tussen een geïsoleerde laesie van de N. thoracicus longus of de N. accessorius en een laesie
van de plexus brachialis. Ook kan er op die manier uitspraak worden gedaan over de
continuïteit van de zenuw, wat van belang is voor de prognose.
Prognose en behandeling:
1. Laesie van de N. thoracicus longus:

• De meeste letsels herstellen spontaan: 36% binnen 1 jaar, 75% binnen 2 jaar en na 3 jaar
is 89% van de patiënten hersteld
• chirurgie:
○ bij ernstige en invaliderende parese van M. serratus anterior 2 jaar na de feiten
○ bij penetrerend of iatrogeen letsel, waarbij exploratie van de zenuw plaatsvindt,
met ev. neurolyse, herstel van de continuïteit van de zenuw of zenuwtransplantatie
2. Laesie van de N. accessorius:
• de prognose is doorgaans niet zo gunstig en wordt bepaald door de oorzaak
• microchirurgische behandeling: in een vroeg stadium bij iatrogene of traumatische
letsels
• spiertransposities: mogelijk bij volledige paralyse van M. trapezius, wanneer geen
spontaan herstel optreedt en zeer veel beroepshinder wordt ondervonden door beperking
van de abductie van de arm boven 90°
Conclusie:
Een afstaand schouderblad kan uiteenlopende oorzaken hebben. Het is dus belangrijk voor
patiënt dat de juiste diagnose wordt gesteld, zodat onnodige behandelingen kunnen voorkomen
worden en een correcte prognose kan bepaald worden. Voor het stellen van de diagnose is een
goed EMG van essentieel belang.
Ned Tijdschr Geneeskd 14 september 2002 pag. 1717-1720.