Kantoor Courant | December 2017

December 2017
Een uitgave van Kantoor Contour, Promenade 14, 6411 JK Heerlen
Jaargang 1 ∙ nummer 2
Stad maken door
experiment en
ontdekking
“We trekken het
gebied in, testen en
experimenteren. Op deze
manier leren we, samen
met anderen, anders
kijken naar het gebied
en nemen we de juiste
beslissingen voor de
toekomst.” Dear Hunter

Pagina 2
December 2017
INTRODUCTIE
Wat is ‘Kantoor Contour’?
De komende jaren zal in het kader van
het bidbook ‘Urban Heerlen’ het gebied
rondom het theater en de Schinkelstraat
grondig op de schop gaan. De start van dit
transformatieproces werd (be)geleid door
Dear Hunter, daarvoor gebruik makend
van het pand van de voormalige Rabobank
aan de Promenade, een open, transparant
en beeldbepalend gebouw dat ook in de
toekomst beeldbepalend zal zijn voor dit
gebied.
Met minimale middelen is de begane grond
van dit pand ingericht tot een ‘basiskamp’
voor uitwisseling en debat, genaamd
Kantoor Contour.
Wie organiseert dit?
Kantoor Contour is in opdracht van Gemeente Heerlen
en IBA Parkstad ontwikkeld door Dear Hunter. Dit is
een bureau, onder andere in Heerlen gevestigd, dat
zich toelegt op ‘ruimtelijke antropologie’. Dear Hunter
brengt gebieden in kaart door er intensief studie
naar te doen, steeds door er ook zelf te gaan wonen
(soms gedurende meerdere maanden) en op locatie
te werken. Dear Hunter heeft voor Kantoor Contour
een methode ontwikkeld waarin niet het delen van de
toekomstplannen en -visies centraal stond, maar het
ophalen van kennis en kunde in en over het gebied die
bij de bewoners en gebruikers ervan aanwezig is.
Wat was de opgave?
Middels een coöperatief traject ontwikkelde IBA
Parkstad een plan voor Schinkel noord, zuid, het
Burgemeester van Grunsvenplein en de aangrenzende
straten, het huidige centrum-west genaamd. Dit plan
werd al snel het ‘contourenplan Central Park’ genoemd,
omdat het in hoofdlijnen (contouren) de ambitie van IBA
Parkstad ten aanzien van dit gebied duidelijk maakt.
Omdat er nog heel wat beslissingen genomen dienden
te worden en omdat de expertise en betrokkenheid
van de inwoners van dit gebied essentieel is voor een
degelijke planvorming, werd Dear Hunter gevraagd
hiermee aan de slag te gaan.
hoe ‘hergebruik’ in theorie zich verhoud tot de concrete
situatie in het gebied. Deze themakeuze kwam voort
uit de concrete ambities die genoemd worden in het
bidboek ‘Urban Heerlen’, maar ook in het contourenplan
door IBA Parkstad.
Wat heeft het opgeleverd?
Alle inzichten en conclusies uit de activiteiten zijn
in kaart gebracht en beschreven, om uiteindelijk -
letterlijk - op het contourenplan terecht te komen. Om
het contourenplan realiteitswaarde te geven, maar ook
om de realiteit alvast kennis te laten maken met de
ambities die in het plan aanwezig zijn.
Wat gaat er nu gebeuren?
Samen met verschillende experts worden nu
de opgedane inzichten vertaald en wordt het
contourenplan bijgeschaafd. Het resultaat? Een
plan met, door en voor architecten en inwoners,
stedenbouwers en ondernemers, ieder vanuit zijn eigen
expertise, passie en belang. Is straks ook iedereen
tevreden? Vast niet, maar wij durven wel te stellen dat
dit uniek proces ervoor gezorgd heeft dat werkelijk
iedereen de kans kreeg om op zijn of haar manier een
steentje bij te dragen. En dat is massaal gebeurd:
massa’s mensen namen deel en hebben het gebied
door andere ogen bekeken. Het beste bewijs dat de
1
2
3
4
5
6
7
8
Heerlenaar geeft om zijn stad en reikhalzend uitkijkt
naar de transformatie van dit stukje centrum.
Het was ons een genoegen deze dialoog te mogen
leiden!
Marlies Vermeulen en Remy Kroese
Dear Hunter
9
6*
Gedurende drie maanden is in en buiten dit pand door
bewoners, ondernemers, experts en critici gesproken
en gediscussieerd over het Heerlen van vroeger, nu en
de toekomst. Zowel plannenmakers als gangmakers,
verhalenvertellers en stille krachten kwamen voorbij
en deelden hun verhaal. Dit gebeurde volgens een
georganiseerde opzet: niet alleen inloopmomenten
gaven de kans om ‘mee te doen’, maar ook lezingen,
rondleidingen en andere bijeenkomsten maakten
dat een divers publiek in aanraking kwam met het
Schinkelkwartier, met de ambities van alle betrokken
partijen en vooral ook met de kennis en kunde van
de huidige bewoners, gebruikers. pandeigenaren en
ondernemers.
Steeds thematisch georganiseerd brachten deze
activiteiten mensen bij elkaar en konden de gemaakte
plannen, zonder dat er sprake was van inspraak of
bezwaar in de traditionele zin van het woord, getest
worden. Door alvast uit te proberen hoe het is om hier
te sporten, wat ‘groen’ in de stad nu werkelijk betekent,
De belangrijkste locaties en voornemens uit het contourenplan,
zoals voorgesteld door IBA Parkstad:
1. Burg. van Grunsvenplein
(vergroenen en bouwen van een paviljoen).
2. Flat Apollolaan: geen onderdeel van het plangebied.
3. Apollolaan: beoogde nieuwe ‘cityring’.
4. Geerstraat: grotendeels verkeersvrij te maken straat.
5. Doorsteek Schinkel zuid (een route via groengebieden richting
het Corio Center).
6. Blokken Ungers (deels beoogde sloop).
7. Promenade (vergroenen en voorzien van waterpartij).
8. De Plu (deels slopen en deels herbestemmen tot woningen).
9. Voormalige Rabobank (te renoveren).

December 2017 Pagina 3
METHODE, THEMA’S & LOCATIES
Methode
De activiteiten van Kantoor Contour konden opgedeeld
worden in drie fasen: interactie, input en reflectie.
Interactie
Rondleidingen in verschillende thema’s die voortkomen
uit het bidboek en contourenplan. In en om gebouwen,
activiteiten buiten en binnen, dialogen op straat,
kortom: actieve omgang met het gebied, de inwoners
en de ondernemers om te ontdekken waar het nu
daadwerkelijk om gaat de komende jaren. Maar ook het
bezoek van vele mensen aan Kantoor Contour om hun
verhaal en expertise te delen, te kijken wat er zoal op
tafel ligt en over verleden en heden te vertellen.
Input
De geschreven en opgetekende kennis die voortkwam
uit de interactie, als verzameling verhalen, opmerkingen
en commentaren die we niet mogen vergeten. Maar ook:
lessen uit lezingen door experts van dichtbij en verder
weg, ook weer thematisch, ter inspiratie en verdieping.
Reflectie
Het samenbrengen van de input op kaart: thematische
kaarten die laten zien hoe het gebied functioneert en
waar de kansen liggen, maar ook het toepassen van
de opgedane inzichten op het contourenplan dat IBA
Parkstad voor dit gebied maakte. Een correctie- en
aanvullingsronde door bewoners en bezoekers dus, om
te komen tot een doordacht en gedragen plan.
Thema’s
Er is gedurende het hele proces gewerkt met acht
thema’s:
• Een dichterlijke kijk
• Urbex (‘urban exploren’)
• Sport & bewegen
• Duurzaamheid & hergebruik
• Citybranding & communicatie
• Street-art & kunst in de publieke ruimte
• Jong & oud
• De performatieve stad (kunstzinnige en
uitdagende blikken op verleden en heden)
Binnen elk thema vielen één of meerdere activiteiten
en lezingen. De thema’s gaven richting aan deze
activiteiten (of: experimenten) en zorgden ervoor dat
er niet ‘zomaar’ iets gebeurde maar dat er concrete
inzichten uit zouden volgen, toepasbaar op het
contourenplan. Als verslag van de thematische
experimenten (de interactie dus) worden er in deze
krant vooral foto’s weergegeven.
Locaties
Door goed te kijken wat er nu exact gebeurde en wat
er nou precies verteld werd tijdens de experimenten
leerden we veel over de huidige ruimtelijke en
programmatische kwaliteiten en onvolkomendheden
in het plangebied. Het toepassen van de lessen uit de
experimenten gebeurde op de locaties die op de vorige
pagina beschreven staan. Conclusies over hoe bepaalde
experimenten verliepen en welke opmerkingen en
gedragingen er gehoord en gezien zijn, leidden -
wanneer ze geprojecteerd worden op het contourenplan
- tot aanvullingen of benadrukken juist de keuzes die er
gemaakt zijn.
INTERACTIE INPUT REFLECTIE

Pagina 4
December 2017
PROGRAMMA INTERACTIE & INPUT
Algemeen
Zaterdag 26 augustus 14:00u - 17:00u
De soul van Heёle
morfoloog/kunstenaar Michel Huisman over Heerlen
Woensdag 11 oktober 20:00u - 22:00u
Discussie: Lions Coriovallum
Gemeente en leden van Lions Coriovallum in discussie
over de ambities met- en mogelijkheden van het
Schinkelkwartier
Woensdag 1 november 19:00u - 21:00u
Raadsforum: Urban Green
Een dialoog tussen gemeenteraad en burgers over een
groen en duurzaam Heerlen-centrum
Zaterdag 25 november 14:00u - 17:00u
Heemkunde Heerlen: historie van een modern stadsdeel
Expositie van foto’s en dialogen met historici
Een dichterlijke kijk
Zondag 20 augustus 17:00u
Performance: Stadsdichter Merlijn Huntjens
Reflectie op Heerlen en het plangebied
Urban exploring
Zondag 27 augustus 14:00u - 17:00u
ConTour 1: Dear Hunter
Rondgang door gebied en panden met bewoners
Zondag 10 september 14:00u - 17:00u
ConTour: Dear Hunter (reprise)
Rondgang door gebied en panden met bewoners
Zondag 17 september 14:00u - 17:00u
ConTour: Street Art Heerlen
Sanne Gijsbers over bijzondere Kunst in de openbare
ruimte
De Performatieve stad
Donderdag 24 augustus 20:00u - 22:00u
Videoinstallatie: Waterpartij Promenade Theo
Lenartz
Terugblik naar de door bezoekers geliefde waterpartij
Donderdag 7 september 20:00u - 22:00u
ConTouren op het Burg. Van Grunsvenplein
Installatie op het plein
Sport & bewegen
Donderdag 31 augustus 20:00u - 22:00u
Heerlen Fietst!
Een debat over sport en bewegen in de binnenstad
Zondag 3 september 14:00u - 17:00u
Workshops in de openbare ruimte: Tai Chi, Yoga,
Bootcamp
Sport en bewegen in de binnenstad
Zondag 24 september 14:00u - 17:00u
ConTour: IBE/HFC Dancestudio
Ontmoeting tussen hip(hop) en oud-Heële
Donderdag 19 oktober 20:00u - 22:00u
Lezing: MoederscheimMoonen architecten
Erik Moederscheim over multitaskende gebouwen
Street-art & kunst in de publieke ruimte
Zondag 17 september 14:00u - 17:00u
ConTour: Street Art Heerlen
Sanne Gijsbers over bijzondere Kunst in de openbare
ruimte
Zondag 24 september 14:00u - 17:00u
ConTour: IBE/HFC Dancestudio
Ontmoeting tussen hip(hop) en oud-Heële
Citybranding & communicatie
Donderdag 21 september 14:00u - 17:00u
Lezing: Hotel Total!
Patricia Yasmine Graf over dit voorbeeldproject in
Aachen (D)
Donderdag 12 oktober 20:00u - 22:00u
Lezing: BASE design (B)
Thierry Brunfaut over branding en stadspromotie
Duurzaamheid & hergebruik
Donderdag 5 oktober 20:00u - 22:00u
Lezing: ROTOR dc (B)
Renaud Haerlingen over recycling en hergebruik in de
architectuur
Zondag 8 oktober 14:00u - 17:00u
ConTour: Resource Nederland
Maarten Stadhouders over hergebruik bouwmaterialen
Schinkelkwartier

December 2017 Pagina 5
EEN DICHTERLIJKE KIJK
Tijdens Cultura Nova vroegen we stadsdichter
& PANDA Merlijn Huntjens om de aftrap te
doen van het interactie-programma: een zeer
persoonlijke, literaire en dichterlijke blik
op het plangebied die aanzet tot denken en
anders kijken.
mantra voor water
of mantra voor gerda frantzen
een beetje gerda frantzen willen
zijn; haar vel vinden, zien liggen
door het hoofd van een dode duif.
kijken, dwars door zijn ooggat
waar eerst een oog in zat. we lezen
die exequien werden gehalten am montag den 15. oktober 2012 um
11.00 uhr in der pfarrkirche st. franziskus, aachen, westfriedhof II.
anschließend findet die en dan iets over
urnen. je zou de dode duif hetzelfde
lot gunnen. ook die op het aanrecht, hem
is ook geen recht gedaan, hij ligt daar bij de kraan.
zou hij het water nodig hebben gehad?
het water zoals wij dat ook willen in
onze magen, rondom onze ogen als we je weer zien,
gerda frantzen.
euer hertz sei ohne angst!
glaubt an gott und glaubt an mich!
in hause meines vaters sind viele wohnungen.
voordat je water krijgt moet je ontroeren.
we hebben ze verjaagd, de zitters, spuiters,
matrasbeliggers, plaatsers, monumenten van mannen van
doorgeprikt vlees.
euer hertz sei ohne angst!
het is tijd om de hekjes op te liften.
euer hertz sei ohne angst!
blokken uit te hakken.
euer hertz sei ohne angst!
we hebben lang geleden genoeg geleden.
euer hertz sei ohne angst!
kan je van een gebouw afkomen
als je hem altijd laat staan.
euer hertz sei ohne angst!
ze zijn al een tijdje weg hoor, de mannen.
we mogen weer wat water toelaten.
ik heb ooit een dode duif zien wegspoelen.
het kwam met kattenbakken uit de kattenhemel
vallen. alle ondiepe schalen werden zee.
alle veren die daar in lagen verdwenen.
ik zal de straat nooit meer drogen.
ik zal je dragen naar een plek waar mensen weten dat
water niets slechts is, dat opgevangen hebben.
hun lichamen
wassen met washanden
en afwasmiddel van knaakland.
aarde kan je niet kurkdroog verbouwen.
dan komt nu het moment om toe te geven
dat ik als zijnde de trouwe urbanist
graffiti heb proberen te lezen.
sleapy
wasam
oeps
zecha
brl!
hn!
east
zecht
forum
pepe
rn
bf
tn
flr
sto
pro
pno
pomp
je mag van geluk spreken dat
ze niet over elkaar hebben geschreven.
the future is too empty to inhabit
alsof verhuizen niet van nu naar morgen beweegt.
wij willen moed zien!
geen laf gedans om stenen,
geen bevriezing door verveling.
wij willen huid op huid en blok van blok
getrokken, stapels water en dragers van dat water.
dat eeuwige gesjouw met
dat oude lijk van jou
lief stadje.
nee zo bedoel ik het
niet, mar je kan altijd nog met een sloopkogel
in de weer. Is dat wat je wilt dan? dat ik je
opbreek. open ruggetje.
kom maar dichterbij, ik bijt
je niet. ik heb gewoon een watertje gehad.
wat wil je dan. een stadspark
waar de kinderen in de zon liggen, een huid als
fotonenverzamelveld, elke spriet verschroeit.
elke vlek aan het groeien als vanuit de lucht beschoten.
kinderen waarbij de huid
een krokante korst wordt.
loskomt van het bot als veren
die van een duif vallen, wil je dat
op je geweten hebben?
een stadspark. merken jullie dat dit het moment is
dat de stadsdichter even boos wordt?
omdat jullie je verantwoordelijkheid
van het
laten bakken van een kind
in de zon missen. en de regen dan.
het is weliswaar water maar
stel je dat eens voor; een park
zonder dak en iedereen nat.
druipend. geen beton rondom.
misschien ergens een hek of twee
maar verder nop.
of een tennisbaan.
droge kruk om met je hakken over
te gaan, een tennisbaan in de lengte
van de hele promenade met driehonderd ballenjongens
met bed en keuken in de leegstaande huizen.
weg met de coolcat,
weg met de zeeman,
weg met de plu,
maar de muren laten staan als huizen voor
ballenjongens die wonen langs de tennisbaan.
weg met ruyters,
weg met de blokken,
maar een tennisbaan.
sport voor het volk! jeu de boule!
het geeft niets,
verzin het maar,
trek het maar uit de mortel op,
ik help je wel.
euer hertz sei ohne angst!
samen als een collectief het hele gebied
optillen, of ten onder gaan,
of onafhankelijk
iedereen naar hoensbroek!
waar moeten we dan wonen?
iedereen naar hoensbroek!
dat zien we dan daar wel.
iedereen naar hoensbroek!
of hoensbroek naar hier!
iedereen naar hoensbroek!
omkronen tot hoensbloed!
iedereen naar hoensbroek!
of het kasteel naar hier!
iedereen naar hoensbroek!
dat is een idee zeg, iedereen naar hoensbroek
of dat kasteel naar hier. dat is pas een centrumplan.
muren optrekken uit de losse mortel.
bouwjaar 1360! niet de romeinen
tenzij ik je met een badhuis kan verblijden.
dan hebben we tenminste weer water.
en zeep van euroland. elkaars ruggen wassen.
het is tijd voor een wereldrecord poekelen.
ruggen wassen. gouden ruggen schrapen.
muren optrekken. maar dan ook daadwerkelijk
het verleden concreet voor je neus.
allemaal in juten zakken krukdroge akkers
doorwerken. stoflongen. iemand gedag
hoesten.
beter voor je neus dan
door een bril te moeten
staren die verstoord.
straten zien die waren,
stoepen zien die waren,
waters zien die waren,
banken zien die waren,
bomen zien die waren,
rokken zien die waren,
wagens zien die waren.
en dat allemaal nu.
het is alsof je door een verrekijker
staart en alleen maar ergens in
de verte iets zien.
een perspectief met
dromen die waren,
door een bril moeten
staren die verstoord.
straten zien die waren.
je krijgt het niet hier
dus pak een hark.
euer hertz sei ohne angst!
euer hertz sei ohne angst!

Pagina 6
December 2017
URBEX
Een eerste stap in het op gang brengen van
debat over het Schinkelkwartier was het open
stellen ervan, want hoe kun je een mening
over iets vormen als je er al jaren niet meer
bent geweest, of sterker nog, als je het nog
nooit van een andere kant heb bekeken,
letterlijk dan? Rondleidingen door leegstaande
gebouwen en over ontoegankelijke
parkeerplaatsen bleken enorm populair: jong
en oud wilde dat veelbesproken gebied wel
eens zien. En waren onder de indruk: van de
grootte, de complexiteit van de opgave, maar
ook van het verrassend uitzicht en de (nog)
niet ontdekte plekjes.
Toegang tot De Plu via Geerstraat

December 2017 Pagina 7
Interieur voormalig stadskantoor, Geerstraat/Promenade
“Zo groot, zoveel puin,
nog zoveel werk!
Ik had geen idee..”

Pagina 8
December 2017
SPORT & BEWEGEN
In het Bidboek Urban Heerlen lezen we dat
de openbare ruimte in het centrum van
Heerlen, meer specifiek het gebied ‘Urban
Living’, ‘een kwaliteitsimpuls krijgt met
aanvullende voorzieningen als speel- en
ontmoeingsplekken’. Tevens is het de
ambitie van de gemeente om minimaal één
urban sports-voorziening in dit gebied te
creëeren. We namen de proef op de som en
testten alvast wat er nu al mogelijk is, om
zo te leren hoe we deze ambities kunnen
vertalen in concrete plannen. Tai Chi, Yoga èn
bootcampen op de Promenade? Ook al is de
ruimte er (nog) niet op ingericht, toch blijkt
dat wonderwel goed te lukken!
Bootcamp op de Promenade

December 2017 Pagina 9
Bootcamp op de Promenade
“Gezellig op
Promenade 2!”

Pagina 10
December 2017
SPORT & BEWEGEN (2)
Lezing: HEERLEN FIETST
Platform Heerlen Fietst heeft als doel fietsers te
verbinden en de ‘nog-niet-fietsers’ te motiveren en
inspireren.
Door het zichtbaar maken van de fiets(er) en het
organiseren van fiets-gerelateerde activiteiten hoopt
Heerlen Fietst het fietsgebruik te stimuleren en daarmee
een leefbaardere, veiligere, leukere en gezondere stad
te worden.
Heerlen Fietst is gevraagd een avond in Kantoor Contour
te organiseren waarin de fiets en het fietsgebruik in
het huidige en toekomstige centrum van Heerlen onder
de loep wordt genomen. Waar staan we nu en waar
willen we naartoe? Waar dient rekening mee te worden
gehouden als we het fietsgebruik in de toekomst willen
waarborgen of zelfs vergroten?
PerforaTour in Kantoor Contour
ConTour: PERFORA-TOUR
Een ‘urban’ fietstocht door het centrum,
parkeergarages, gebouwen èn een café, met een
geimproviseerd ‘festivalterrein’ op het Pancratiusplein.
Georganiseerd door Heerlen Fietst en een voorproefje
van wat er allemaal kan en mag in een moderne stad
waarin de inventiviteit van de inwoner voorop staat.
Stempelpost PerforaTour in Kantoor Contour

December 2017 Pagina 11
Lezing: Moederscheimmoonen Architecten
(Rotterdam)
Moederscheimmoonen architecten is opgericht door
Ruud Moonen en Erik Moederscheim, twee jonge
architecten die geboren en getogen zijn in en rond
Heerlen. Zij zijn met name bekend geworden door hun
vernieuwende kijk op sport- en trainingsaccomodaties,
waarin functievermenging gemeengoed is en
ontmoeting tussen mensen centraal staat.
Sportpark Willem-Alexander, Schiedam. Foto: Moederscheimmoonen Architecten
“Wat een contrast, de
rustgevende yoga en de felle
kleuren van de murals”
Yogales op het S13 pleintje

Pagina 12
December 2017
DUURZAAMHEID & HERGEBRUIK
IBA Parkstad adviseert om gebouwen èn
materialen uit het Schinkelkwartier te
hergebruiken, waaronder bijvoorbeeld de
Plu en het voormalig stadskantoor. Los van
de vraag of dat bouwkundig en economisch
wenselijk is, zijn we alvast goed gaan kijken
naar wat er zich hier nu daadwerkelijk
bevindt, niet alleen aan materiaal maar ook
aan emotie en herinnering. Dit levert een
genuanceerd, misschien wel ontnuchterend
beeld op.
Lezing: ROTOR DC (Brussel)
Rotor Deconstruction is opgericht in 2005 als collectief
dat zich actief bezighoudt met materiaalstromen in de
industrie en de bouw. Zowel praktisch als theoretisch:
door een eigen ontwikkelde ‘marktplaats’ voor
materialen uit slooppanden maar ook door onderzoek,
tentoonstellingen en conferenties.
Renaud Haerlingen, partner binnen ROTOR, is in zijn
lezing ingegaan op ‘slim slopen’ en hiermee een
voorbeeld stellen voor de toekomstige ontwikkelingen
in het Schinkel-gebied.
Transformation de bâtiment pour le siège de la
Fondation d’entreprise Galeries Lafayette (Paris). Foto: Rotor

December 2017 Pagina 13
ConTour: Maarten Stadhouders
(Resource Nederland)
Wat gebeurt er met de bouwmaterialen die
vrijkomen na een eventuele sloop van panden in het
Schinkelkwartier? Zijn er delen van dit stadsdeel die
herbestemd kunnen worden? Dit zijn slechts een aantal
vragen waar Kantoor Contour samen Re Use Materials/
Resource Nederland antwoord op trachtte te geven.
Maarten Stadhouders van Re Use Materials ging
concreet in op de huidige bebouwing van het
Schinkelkwartier en toonde in een interactieve
presentatie en rondleiding de kansen en bedreigingen
voor slim hergebruik en doordachte processen t.a.v.
sloop en herbestemming.
Foto: Resource Nederland
“Regel 1 bij hergebruik:
Poetsen, poetsen en poetsen.
Tot het kleinste detail.”
Renaud Haerlingen, ROTOR
Deconstructie van voormalig fabrieksgebouw Val Benoit, Luik.
Foto: Rotor

Pagina 14
December 2017
CITYBRANDING & COMMUNICATIE
Urban Heerlen, Urban Green, Urban Living.
Zomaar wat termen die van toepassing
zouden moeten zijn op het Heerlen van nu
en de nabije toekomst. Hoe zien ‘externen’
Heerlen en haar kansen, wat betekenen
termen als deze nou eigenlijk en hoe zorg
je ervoor dat het beeld dat je uit wil dragen
ook het beeld is waar de inwoners zich in
herkennen?
Lezing: BASE DESIGN (Brussel)
Base Design, een bureau voor city- en place-branding
met vestigingen in Brussel, Genua en New York, is
verantwoordelijk voor campagnes van onder andere het
MoMA QNS, San Francisco Art Institute en merken als
Coca-Cola en Mobistar.
Thierry Brunfaut, co-founder en creative director
van Base Design BRU deelde in Kantoor Contour zijn
inzichten en ervaringen op het gebied van city- en
place branding. In zijn lezing ging Brunfaut onder
andere in op de studio’s aanpak en de (stads)promotie
campagnes voor Brussel, Luik en het Meatpacking
District in New York.
De lezing gaf de aanwezige inwoners, waaronder vele
ontwerpers en creatieven, heel wat inspiratie. Hoe zou
je om kunnen gaan met de term ‘urban’ en hoe zou
een stadspromotie aanpak voor Heerlen eruit kunnen
zien met de fameuze voorbeelden van BASE in het
achterhoofd?
“It’s not only
a logo,
it’s a system!”
Thierry Brunfaut,
BASE DESIGN
Hotel Total, Aken. Foto: Conor Crowe
Lezing:
Patricia Yasmine Graf over HOTEL TOTAL
Van het op een creatieve wijze (tijdelijk) invullen van
gebouwen en gebieden zijn we niet vreemd in Heerlen.
Twee van de bekendste voorbeelden hiervan zijn
Park Urbana tijdens Cultura Nova 2016 en het recente
openluchthotel Hotel Park Urbana op De Vijf Pleintjes.
Waarom dergelijke pop-upprojecten belangrijk zijn
voor de ontwikkeling van een stad, maar ook hoe dit
soort initiatieven werkelijk ingebed kunnen worden in
een gemeenschap wordt toegelicht op donderdag 21
september a.s. tijdens een lezing gegeven door Patricia
Yasmine Graf van het succesvolle Hotel Total in Aken.
De leegstaande St. Elisabeth-kerk in Aken was eind
2016 dé ‘place-to-be’ in Aken: een pop-up-hotel met
sociale achtergrond waar spontane en geplande
evenementen en ontmoetingen plaatsvonden. Het was
de tot leven gewekte visie van een stedelijke plek waar
kunst, cultuur en inwoners elkaar ontmoetten: een
tijdelijk hotel voor op doorreis zijnde gasten, gebouwd
en gerund door asielzoekers, studenten van de RWTH,
buurtbewoners en de drie bevlogen initiatiefnemers
Patricia Yasmine Graf, Julia Graf en Anke Didier.
Het hotel bleef wegens het enorme succes langer open
dan geplande en ontving in maart 2016 de ‘Ehrenpreis
des NRW Kulturförderung e.V.’
Initiatiefnemer Patricia Yasmine Graf gaf een toelichting
op het proces van Hotel Total en benoemde zowel
de succesfactoren als de valkuilen van een dergelijk
(tijdelijk) project.

December 2017 Pagina 15
STREET ART & KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE
Heerlen mag dan misschien bekend staan
als ‘grijze stad’ of ‘betonstad’ (overigens
houden beide termen ongetwijfeld verband
met elkaar), de graffiti die zichtbaar wordt
wanneer je de normaal afgesloten ruimtes
van de stad betreedt, zowel op straat- als op
dakniveau, ontlokt een enkeling tot de boude
uitspraak dat het misschien wel een heel
kleurrijke stad is.
Werk van Isaac Cordal op voormalige Rabobank
“Streetart is
zoveel meer dan
murals alleen”
Sanne Gijsbers,
Street Art Heerlen
Rondleiding ‘Street Art’ op het S13 pleintje

Pagina 16
December 2017
PERFORMANCES (TEST SITE SCHINKEL)
Opvallende verhalen, nostalgie ten top of
simpelweg een persoonlijke blik op de stad:
in kleine en bescheiden interventies werd
een detail uitvergroot en veranderde het voor
heel even het straatbeeld. Details die uit de
verhalen van de inwoners naar voren kwamen
en een breder publiek verdienden omdat ze
aanzetten tot denken of inspireren.
Primo Burg. van Grunsvenplein
Ten tijde van de vernieuwing van het Burg. van
Grunsvenplein wilden twee panden/pandeigenaren niet
wijken. Kantoor Contour bracht een klein en tijdelijk
eerbetoon aan deze volhardende volhouders door het
zichtbaar maken van de contouren van beide panden.
Burgemeester van Grunsvenplein (1962)
Foto: Rijckheyt
Burgemeester van Grunsvenplein (2017), met contouren van de
panden die het langst zijn blijven staan. Foto: Dear Hunter

December 2017 Pagina 17
Links: Burgemeester van Grunsvenplein (2017), met contouren van de
panden die het langst zijn blijven staan. Foto: Dear Hunter
Onder: Waterpartij Promenade, ontwerper Theo Lenartz.
Fotograaf onbekend.
Waterpartij Theo Lenartz
Vrijwel dagelijks kwam de waterpartij op de Promenade
ter sprake op Kantoor Contour. Reden genoeg om de
fontein voor even terug in het straatbeeld te brengen.
We maakten een projectie die door middel van
bewegend beeld en geluid de oude waterpartij voor
even weer deed herleven op de plek waar deze zich ook
bevond.
“Nostalgischer
wordt het niet,
DE waterpartij”

Pagina 18
December 2017
JONG & OUD
Op zondag 24 september initieerden Kantoor
Contour en HFC Dancestudio een ontmoeting
tussen hiphopjeugd en oud-Heële.
Jongeren zijn de toekomst van de stad,
actieve jongeren bepalen mede het beeld
van Heerlen als ‘rauwe’ en hippe stad waar
alternatieve culturen ruim baan krijgen. The
Notorious IBE, het international breakdance
event, is daar één van de voorbeelden van.
Maar hoe denken deze jongeren zelf over hun
stad? Hoe zouden ze deze gebruiken als het
het hele jaar door IBE zou zijn? Wat zou er dan
bijvoorbeeld in de Plu gebeuren?
Onder leiding van Jop Vermeesch van HFC
Dancestudio hebben dansers de Plu ‘getest’
op haar ‘dansbaarheid’. Ook is er gedacht
en gesproken door een panel, met onder
andere Geerd Simonis, over de implicaties
van een focus op jongerencultuur: betekent
dit dat ouderen zich niet meer thuis kunnen
voelen in Heerlen-Centrum? Dat er overlast
ontstaat? Kunnen verschillende doelgroepen
überhaupt gelijktijdig op de pleinen en
parken vertoeven?
Demonstraties en debat over breakdance in de stad,
Locatie: het voormalig winkelcentrum De Plu. Foto’s: Kevin Cordewener
“Bij B-boys draait
het om discipline en
respect. Het plein is
onze studio. Het gaat
wel 100 keer fout
voordat het eindelijk
wat wordt”

December 2017 Pagina 19
THEMATISCHE FOCUS OP LOCATIES

Pagina 20
December 2017
THEMATISCHE FOCUS OP LOCATIES
ConTouren blootgelegd
5
11
Als je alle publieke of semi-publieke plekken die
relevant waren binnen de ConTouren en andere
activiteiten naast elkaar zet dan krijg je de rij zoals je
‘m hier rechts ziet: de meest genoemde, bezochte, de
meest in het oog springende of de meest bijzondere.
3
4
5
6
7
8
9
10
Verticaal staan de georganiseerde ConTouren:
de thematische wandelingen en activiteiten die
rechtstreeks betrekking hadden op het gebied. Soms
was er tijdens een ConTour geen aandacht voor een
plek, soms heel veel. Precies dit is af te lezen in het
schema. Bepaalde plekken springen erg in het oog:
een tot nu toe ontoegankelijk pleintje, bereikbaar via
de Schinkelstraat en door ons ‘S13 plein’ genoemd,
blijkt op verschillende vlakken een heel aantrekkelijke
ruimte. De beruchte ‘blokken’ op de Promenade komen
ook regelmatig naar voren, zowel positief als negatief,
afhankelijk van het thema van de ConTour of de
activiteit die er plaatsvond.
1
2

December 2017 Pagina 21
“De tours en experimenten
hebben ons specifiek
doen kijken op naar
verschillende plekken.
De observaties en
interactie levert bijzondere
input.”
1
Muzenpark
2
v. Grunsvenplein
5
blokken Ungers
6
de Plu
9
Schinkel Noord
7
Promenade
11
vm. Rabobank
4
Geerstraat
3
Apollolaan
8
S13 plein
10
Parking Schinkel
ConTour 1:
Stadsdichter Merlijn Huntjens
ConTour 2:
Urbex #1 met Dear Hunter
ConTour 3:
Sport & bewegen
ConTour 4:
Urbex #2 met Dear Hunter
ConTour 6: Street Art Heerlen
Kunst in de publieke ruimte
ConTour 5: Jong & oud
Dans in de publieke ruimte
ConTour 7:
Duurzaamheid & hergebruik

Pagina 22
December 2017
URBEX
TOUR-TALK PER PLEK
Muzenpark
De verwachting is hoog: een groene long in de stad,
misschien wel méér ‘Central Park’ dan er ooit nog zal
komen. De bewoners van de Muzenflat, de weinige
Heerlenaren die wel toegang tot dit parkje hebben,
temperen deze verwachting onmiddellijk. Wat blijkt:
het groen is inderdaad niet wereldschokkend, maar
op de één of andere manier doet de combinatie van
flat met groen wonderen. Het contrast tussen de haast
zwevende hoogbouw en het hellend groen vlak maakt
dit tot een fotogenieke plek, misschien wel ‘kijkgroen’
te noemen. Het wordt inderdaad nauwelijks gebruikt:
slechts de kinderen van een tweetal gezinnen spelen
hier af en toe. Een oase van rust in hartje stad.
Onverwacht blijkt de ruimte onder de flat, tussen de
kolommen , nòg meer in trek. Een fascinerende urbane
ruimte die tot de verbeelding spreekt en schijnbaar
nog meer aantrekkingskracht heeft dan het flankerend
grasveld, misschien niet als verblijfsruimte maar zeker
als ‘belevingsvolle’ plek.
Blokken Ungers
Vanaf de straat gezien kunnen ze al nauwelijks
op sympathie rekenen, vooral door de in het oog
springende leegstand. Vanaf een hoger perspectief
wordt de beeldvorming er niet beter op: hier wordt
duidelijk dat ze nogal in de weg staan, zo midden op
de as van Schunck naar het theater. En de daken ervan,
die behoeven pas onderhoud! Wat echter ook duidelijk
wordt van boven is dat de Promenade zónder deze
toevoegingen wel erg lang en breed lijkt… Een dilemma
op zich dus.
De Plu
De ruimtes van het voormalige winkelcentrum De Plu
brengen veel herinnering naar boven, ook al zijn deze
al geruime tijd niet meer toegankelijk. Een bezoekster
draagt een broek, ooit gekocht in dit winkelcentrum.
Hilariteit alom. De koffie die hier gedronken kon
worden, de sportzaak waar velen doorheen liepen op
weg naar de achterliggende winkels. Herinnering slaat
om in vervreemding wanneer de overhoop gehaalde
kantoorverdiepingen bereikt worden: door de rommel
kan men zich nauwelijks een voorstelling maken van
hoe het hier ooit was of nog zou kunnen zijn. Het
dak van het gebouw maakt de tocht door de zeven
verdiepingen meer dan goed: verwondering over het
uitzicht, de kleuren van de stad en de nabijheid van de
bewoners aan de overkant van de Promenade geven
zelfs hier een haast intiem gevoel.
Schinkel-noord
De voormalige kantoren van PTT/KPN liggen nauwelijks
verankerd in het collectief geheugen van de stad.
Slechts de enkeling die hier een deel van zijn of haar
werkend leven heeft doorgebracht weet te vertellen
over de binnenwereld van dit pand, die groter is dan het
aanzicht van buiten doet vermoeden, en wat er zich in
de dubbele bodem van dit pand bevond. Watergekoelde
computers groter dan een mens, en boven op zolder
de nog steeds aanwezige geur van sigaren die gretig
opgerookt weren door de medewerkers van de
financiële dienst. Het indienen van declaraties leek
bewust ontmoedigt te worden door het optrekken van
een schier ondoordringbaar rookgordijn.
“Van bovenaf het gebied
inkijken verandert
letterlijk en figuurlijk
perspectief. Het levert een
andere, meer globale en
gemeenschappelijke
kijk op de opgave”
Kantoor Contour
A-locatie
dit wordt mijn plek
blokken Ungers
ze staan in de weg
ze zijn een godsgeschenk
onderdoorgang

December 2017 Pagina 23
De Plu
uitzicht op Schinkel
verwondering
veel mensen wonen in de binnenstad
wie woont hier boven de luifel
herinnering
Promenade
S13 plein
Muzenpark
verhouding
kleurrijke stad
verhouding
stelt niet zoveel voor hoor
directeur
Schinkel noord
Apollolaan
open zoals vroeger?

al dat l
Pagina 24
December 2017
URBEX (2)
Promenade
water trekt aan
Blokken Ungers
waterpartij
leeg
leeg
wel lang die grote doorbraak
mooi
zoveel groen
verwondering
zelfde kwaliteit als Kantoor Contour
donkere doorgang
herinnering
rust
De Plu
Geerstraat
stelt niet zoveel voor hoor
gele tegeltjes
stadsverwarming
corbusiaans
zoveel verkeer is er ook weer niet

December 2017 Pagina 25
TOUR-TALK PER PLEK
Promenade
icht
Wat vanaf het straatniveau moeilijk zichtbaar is wordt
des te meer duidelijk vanaf een hoger standpunt: de
hoeveelheid en nabijheid van woningen en bewoners
in dit deel van het centrum. Leegstand mag dan wel
woekeren in de plint van de Promenade, erboven is het
een drukte van jewelste. Haast voyeuristisch om in deze
honingraat van bezigheid binnen te kijken!
Voormalige Rabobank
hier komt de keuken
Kantoor Contour
Licht en ruimte zijn hier in overvloed aanwezig. Appartementen
ook al, zes stuks zelfs. Menigeen laat zich door
dit pand inspireren er denkbeeldig te wonen: ruimtes
worden ingedeeld en renovatie-verbonden worden ter
plekke gesloten. Van een appendix aan het stadscentrum
verandert deze plek in een A-locatie. Als er iets
omarmt lijkt te gaan worden dan is het dit pand wel.
Geerstraat
De voormalige voetgangerstunnel onder de Geerstraat,
welke sterk verboden is met Heerlen in het algemeen
en de waterpartij van Theo Lenartz in het bijzonder,
blijkt minder voormalig dan gedacht: levend en wel
is deze nog steeds bereikbaar, de typerende geel en
blauw geglazuurde stenen zijn nog steeds zichtbaar, al
is het onder een laagje stof de geur van urine is ingeruild
voor een minder penetrante variant. Er lijkt zelfs
een fietsenstalling gehuisvest te zijn, al doet de staat
ervan vermoeden dat het bestaan ervan een aantal jaar
geleden vergeten is. Echter, wat belangrijker is, is de
constatering dat de tunnel als alternatieve oversteekmogelijkheid
van de Geerstraat (of beter gezegd: een
onderdoorgangsmogelijkheid) geen enkele rol vervult:
een indicatie dat er bovengronds een voldoende doorwaadbare
plaats is gecreëerd?
Apollolaan
zoveel kleur
verhouding
Verbazing en verwondering wanneer men inziet dat
deze flat feitelijk dezelfde is als aan de overkant van
het plein, en dat, wanneer men de invulling van de plint
wegdenkt, er net zo’n fascinerende ruimte en doorzicht
bestaat, ware het niet dat deze invulling, lelijk als deze
is, zowel kolommen als ruimte aan het zicht onttrekt! De
ooit druk bereden straat, later een busbaan, is al enige
tijd volledig afgesloten van verkeer. Door de inferieure
kwaliteit van de publieke ruimte, het straatprofiel dat
geen recht doet aan de realiteit en het feit dat evenementen
zonder uitzondering met de rug naar deze kant
gekeerd zijn, voelt de Apollolaan als een vergeten en
ondergewaardeerde achterkant van het centrum.
S13 plein
S13 plein
De Vijf Pleintjes zijn inmiddels een begrip, maar deze
plek verdient toch ook een naam! Kleurrijker en misschien
wel aangenamer van schaal dan alle vijf samen is
dit zesde pleintje een ontoegankelijk maar fotogeniek
pareltje.

Pagina 26
December 2017
SPORT & BEWEGEN
Het Burg. van Grunsvenplein, schijnbaar dé
aangewezen plek voor (sport)evenementen,
bleek niet in trek bij de docenten, trainers
en sporters. Was het te groot, te open, te
anoniem? Mist het intimiteit die nodig is
bij dit soort activiteiten of deze geringe
groepsgroottes? Het leek er wel op. Tai Chi
zocht en vond een nis in de straatwand,
enigszins beschut en overzichtelijk.
Bootcamp vond plaats op de Promenade,
dankbaar gebruik makend van bankjes,
kunstwerk, alle soorten ondergrond en
het licht oplopen van de straat. Yoga nam
een compacte, omsloten binnenplaats in,
kleurrijk als de kleding van de docente en de
nodige intimiteit biedend, maar zeker niet
verstopt.
De sporters die deelnamen aan de bootcamp
waren aanwezig. Ze namen ruimte in door
fysieke beweging, versnelling, dynamiek
en zichtbaar afzien. Maar wat misschien
nog een grotere impact had was de muziek:
opzwepende klanken die niet alleen de
deelnemers opstuwden en een deel van de
toeschouwers over de streep trok om ook
mee te doen, maar ook een boze bewoonster
uit haar woning lokten om haar beklag te
doen. Of het iets zachter mocht. Uiteraard,
de stad maken we immers samen!
De versnelling die de bootcamp teweeg
bracht werd iets verderop weer teniet gedaan
door de vertragende werking van Tai Chi
en Yoga. Op een andere manier, maar even
aantrekkelijk voor passanten: niet alleen
om mee te doen, iets dat met name bij Tai
Chi gebeurde, maar ook om te zien hoe de
deelnemers vol overgave in het publiek
domein werkten aan zichzelf en de plek een
bepaalde intimiteit meegaven die zeker op de
gekozen locaties (nog) niet vanzelfsprekend
is. Het veranderde de stad!
Een bijkomend effect van de activiteiten was
het halt houden van passanten. De bankjes
en zitplekken die niet in gebruik waren door
sporters, liepen snel vol met toeschouwers.
Een logische, maar daarom niet minder
belangrijke constatering. Er wordt pas
daar gezeten waar er iets te zien is. Een
aantrekkelijk woon- en verblijfsgebied kan
pas dan ontstaan, wanneer er reuring is,
wanneer sociale interactie - zonder dat dit
leidt tot dialoog of daadwerkelijk contact
- een onontkoombaar feit is. Weg van de
klassiek aangelegde groene maar doodse
binnentuinen, op naar de performatieve
ruimte!
“Niet te groot, dan lukt
het goed om iedereen op
zijn gemak te stellen en
midden in de openbare
ruimte te sporten”
Tour-talk per plek
Burg. van Grunsvenplein
Het beeld van sporters op het Van Grunsvenplein,
zowel ingetogen in de vorm van Tai Chi als meer
dynamisch in de vorm van bootcamp, schijnt iedereen
wel te gevallen. Wanneer het echter aankomt op er
daadwerkelijk staan wordt er unaniem gekozen voor
een meer intiemere ruimte: één van de ingekaderde
ruimtes van de Promenade of het zesde pleintje blijken
dan toch meer te passen. De opgave om jezelf bloot
geven in de publieke ruimte is al groot genoeg. Zou er,
na transformatie, ruimte ontstaan die wèl de menselijke
schaal heeft, al dan niet aan de zijkant van het plein?
Of zouden de B-Boys en B-Girls van Heerlen wèl raad
weten met dit plein in al haar grootsheid, wanneer er
een geschikte ondergrond gecreëerd zou worden?
De Plu
De voormalige Plu mag dan wel een - in potentie -
zeer geschikte plek zijn om aan sport te doen, toch
zijn er aspecten die gebruikers weerhouden. Het
binnenklimaat, het gebrek aan frisse lucht, maar
vooral: er is wel èrg weinig contact met de straat en
omgeving. En als de interactie er niet is, wat is dan nog
de meerwaarde van sporten in een omgeving als deze?
Slechts de ‘breekdansende’ jongeren zien heil in deze
overdekte omgeving, voor wie de vloer onverwacht een
ideale ondergrond blijkt.
Promenade
Zoals gezegd: de Promenade, met haar meer intiemere
en diverse ruimtes, bleek zeer geschikt als plek voor
sport en spel. De gevels eromheen die de ruimte zo
helder definiëren en zelf passanten aanspoorden om
mee te doen, brengen echter een ander probleem met
zich mee: niet alle bewoners bleken gecharmeerd
van de plotselinge activiteit. Wanneer er dan ook
nog muziek bij komt achten de notoire klagers
zich geroepen hiertegen op te treden, want een
onaangekondigd gebeuren past duidelijk niet in hùn
straatje.
S13 plein
Een poort, een onderdoorgang en dan een verrassende
ruimte die intimiteit biedt en toch zeer stedelijk
is: de perfecte locatie voor elke vorm van sport.
Minder sociale interactie, maar des te meer focus en
concentratie op de activiteit zelf. Een geliefde plek om
te zijn!

December 2017 Pagina 27
te groot
te open
te risicovol
Burg. van Grunsvenplein
te groot
te gesloten
ingang
Promenade
ingang
De Plu
verhouding
inrichting als sportelement
geborgenheid
geluid
contrast
intiem
Blokken Ungers
yoga in
graffiti
S13 plein

Pagina 28
December 2017
SPORT &
BEWEGEN (2)
CITYBRANDING &
COMMUNICATIE
Lessen uit de lezing: Moederscheimmoonen
Architecten (Rotterdam)
Een generatie die is opgegroeid in een periode waarin
de sky de limit leek en architecten en stedenbouwers
er lustig op los bouwden voor de immer uitdijende
retail- en kantorenmarkt denkt anders over steden
en gebouwen, nu de gevolgen hiervan in heel het
land zichtbaar zijn. Duizenden lege, monofunctionele
gebouwen. Duizenden gaten in het stedelijk weefsel.
Van mono- naar multifunctioneel. Multitaskende
gebouwen, dat is de oplossing. Apple stelde een
voorbeeld met de iPhone, de wereldberoemde Keynote
van Steve Jobs waarin deze geïntroduceerd werd
heeft meer dan alleen de technologiemarkt richting
gegeven. Functiescheiding? Verleden tijd! Mensen tot
elkaar veroordelen, ontmoeting genereren, dat is wat
Erik Moederscheim voorstelt. In gebouwen, in steden.
Een juiste cocktail aan programme zou moeten leiden
tot een meer humane stad, en waar zou hier beter
mee geëxperimenteerd kunnen worden dan in het
Schinkelkwartier?
Lessen uit de lezing: BASE DESIGN (Brussel)
Stadsmarketing en ‘branding’ gaat niet over een logo of
stijl, het gaat om mensen samen brengen, aldus Thierry
Brunfaut. En niet slechts op foto’s die de stad naar
buiten toe moeten gaan verkopen, nee, in werkelijke
projecten. Het begint feitelijk al bij de besprekingen
tussen opdrachtgever en ontwerper: alle geledingen
van de gemeente zouden zich vertegenwoordigd moeten
voelen en daadwerkelijk mee moeten zoeken naar de
juiste termen, de juiste houding, het exacte ‘vatten’ van
de essentie van de gemeente.
De uitdaging is om iets te ontwerpen dat zo eenvoudig
mogelijk toe te passen is. Geen uitgebreide
handboeken over hoe lettertype, logo, kleur etc. te
gebruiken, maar een zo eenvoudig en klein mogelijk
setje regels, zodat iedereen ermee aan de slag kan,
zowel medewerkers van de gemeente zelf als externe
partijen.
Lessen uit de lezing:
Patricia Yasmine Graf over HOTEL TOTAL
(Aachen)
Wachten op een vraag om betere fietsvoorzieningen
heeft geen zin!
Uit voorbeelden uit steden over de hele wereld blijkt
dat de meest succesvolle transitie naar de fiets gebeurt
wanneer er allereerst faciliteiten gecreëerd worden.
Douches bij werkgevers, brede fietspaden, stoplichten
met regensensor die de fietser voorrang geven bij slecht
weer… Al dit soort maatregelen leiden vanzelf tot méér
gebruik van de fiets en een gezondere stad.
Lessen uit de lezing: HEERLEN FIETST
Wachten op een vraag om betere fietsvoorzieningen
heeft geen zin!
Uit voorbeelden uit steden over de hele wereld blijkt
dat de meest succesvolle transitie naar de fiets gebeurt
wanneer er allereerst faciliteiten gecreëerd worden.
Douches bij werkgevers, brede fietspaden, stoplichten
met regensensor die de fietser voorrang geven bij slecht
weer… Al dit soort maatregelen leiden vanzelf tot méér
gebruik van de fiets en een gezondere stad.

December 2017 Pagina 29
DUURZAAMHEID & HERGEBRUIK
Tour-talk per plek
De Plu
De Plu is, met alle respect en buiten de bouwkundige
constructie gerekend, simpelweg een waardeloos
gebouw. Het losstaande trappenhuis aan de Promenade
daarentegen spreekt meer tot de verbeelding:
verschillende functies zijn denkbaar, die van
uitkijktoren is wellicht nog het meest elementair.
trappenhuis
Voormalige Rabobank
De vraag naar casco-wooneenheden die door de
koper zelf in te vullen zijn zal in Heerlen toch ook wel
aanwezig zijn? Het meest geschikte pand hervoor zou
zomaar eens de voormalige Rabobank kunnen zijn.
Kantoor Contour
Geerstraat
Het beeld van de Plu kan als volgt worden gekenschetst:
‘een smerig gebouw dat al veel te lang leeg staat en
nodig moet worden gesloopt’. Zou dit beeld veranderen
wanneer het gesloopt wordt tot het casco overblijft,
zouden er zich nieuwe mogelijkheden voor een oud
gebouw openbaren?
De Plu
puin
puin
puin
puin
Lessen uit de lezing: ROTOR DC (Brussel)
Verreweg het belangrijkste werk dat gedaan moet
worden wanneer er de ambitie is een gebouw te
hergebruiken is het opruimen en schoonmaken.
Leeg, zuiver en letterlijk en figuurlijk fris tonen zich
mogelijkheden die onder een laag rommel en stof
verborgen zouden zijn gebleven.
Als er, zoals in het geval van de Plu bijvoorbeeld,
nauwelijks materialen te recupereren zijn, dan blijft
er feitelijk alleen een mogelijkheid tot hergebruik van
het casco over. Om dit vanuit een breed perspectief
te bekijken kan een sloop in twee fasen zinvol zijn:
allereerst het gebouw terugbrengen in de staat waarin
het ooit verkeerde tijdens de bouw, om het dan even
te laten rusten of juist toegankelijk te maken en te
programmeren: activiteiten, een tentoonstelling of
installatie die het object tijdelijk een sculpturale of
juist functionele waarde geeft. Verschillende opties
voor meer permanent hergebruik worden zo getest
of inzichtelijk gemaakt. Wordt er toch besloten te
slopen, dan is er geen man overboord: het inmiddels
opgeschoonde casco kan, na een periode zijn nut te
hebben vervuld, evengoed verder afgebroken worden,
zonder al te veel meerkosten op de sloop in zijn
totaliteit.
casco renovatie?

Pagina 30
December 2017
EEN DICHTERLIJKE KIJK
Van buiten lijkt er weinig leven meer te
bespeuren. De meeste panden hier zijn
opgegeven, men ziet ze niet, en als men ze
al ziet dan wekt dat weinig positiefs. Maar
binnen, binnen! Herinneringen beginnen
te stromen en verhalen beginnen te
komen. Plannen worden gesmeed, vloeren
doorgebroken, ramen gewassen voor een
heldere blik op de toekomst. Vanaf daken
wordt het leven àchter de gevels zichtbaar:
de kleine verhalen die details op terrassen
en daktuinen opleveren maken een in verval
geraakt gebouw tot een zolderkamer vol
herinnering waar het goed toeven is, met
een dakraam waar, mits je wat moeite doet,
op een stoel klimt en je uitstrekt, verhalen
uit de hele omtrek tot je komen.
Hoe anders is dit onder de grond! De tunnel
onder de Geerstraat en de waterpartij
die de weg naar beneden accentueerde,
dichtgegooid en opgeruimd – dacht men.
Maar niets is minder waar! Een zwijgend gat
in de grond, met geel en blauw geglazuurde
stenen die veel te optimistisch glimmen en
waar het stof geen vat op lijkt te hebben.
Ze zijn niet meer van deze tijd. Ook al
doen ze nog zo hun best, hun geruisloze
aanwezigheid doet niet meer dromen.
Muzenflat
het is tijd om de hekjes op te liften
Promenade
Burg. van Grunsvenple
met
in de
we mogen
weer wat
water
toelaten
Kantoor Contour

December 2017 Pagina 31
Tour-talk per plek
Voormalige Rabobank
in
ontmoetingsplek
De Boerenleenbank, de Rabobank, het oude Rabopand,
Kantoor Contour, vele namen voor een gebouw
met vele gezichten. Misschien daarom dat het
zovelen aanspreekt: de waarde ervan kan niet goed
omschreven worden maar de woningen worden alvast
gretig gereserveerd, en dromen over invullingen voor
de begane grond en verdieping van dit pand vloeien
rijkelijk door het transparant interieur naar buiten, zo
de Promenade op.
De Plu
Gerda
bed en keuken
leegstaande huizen
blokken uit te hakken
blokken Ungers
Het kantoorgebouw dat ook wel De Plu wordt genoemd,
het voormalige stadskantoor, een grindbetonkolos
die verkleurd is door de tand des tijds, zelfs letterlijk
kleur bekent daar waar het de stadsschouwburg in
de ogen kijkt, waar bordkartonnen wanden de schijn
wekken van ambtelijke hokjesgeest, blijkt ondanks
zijn brute aanwezigheid eenvoudig voor te stellen als
woongebouw daar de zichtbaar aanwezige sporen van
bewoning schijnbaar eenvoudig aanzetten tot inrichten
en zelfs van de grootste cynicus een verbeeldingsvolle
toekomstbewoner maken.
De grindbetonkolos biedt een ongekend zicht op de
overzijde, waar het leven van de Promenadebewoners
(hier naam gebouw!) bloot wordt gelegd alsof het een
bijenkas betreft: In ieder vakje een bezig bijtje die
zijn stinkende best doet die ene raat zo aangenaam
mogelijk te maken. Ervoor dan een vakkundig
geplaatste glasgevel opdat de gemeenschap geen kou
vat. Hier dient men voorzichtig mee om te springen en
zeker niet te zeer bloot te stellen aan de nieuwsgierige
blikken van toekomstige hoogbouwbewoners.
Schinkel noord
Een datacenter (bestond dat woord al ten tijde van
de bouw?) dat computers herbergde (maar echt
reuzencomputers, zo groot als kamers!) en waar er
onder de vloer zeker een halve meter ruimte was om alle
leidingen (ook waterleidingen, die computers waren
namelijk watergekoeld! Kun je je dat voorstellen?)
doorheen te leiden. Het gebouw zelf was al een sterk
staaltje architectuur! Misschien was het juist om wat
balans te brengen in de situatie en niet door te slaan
in vooruitgangsstreven (Heerlen mocht dan wel een
moderne stad zijn, er bleven grenzen) dat dit gebouw
intern verbonden was aan het naastliggend traditioneel
gemetseld pand met zadeldak. De zolderkamers hiervan
zagen letterlijk blauw van de sigarenwalm, in kringetjes
uitgepuft door de directeuren en leidinggevenden.
Hier geen spoor van technologie, licht, lucht en ruimte:
slechts een mistig zicht door enkel glas.
Muzenpark
Zo ver weg van de stad kun je zijn, en toch zo dicht erbij
tegelijkertijd, in het Muzenpark! Op hun ranke pootjes
zijn de flats toch zwaar genoeg om de stad buiten
te houden, ook al kijk je er eigenlijk gewoon dwars
doorheen. Daarom ook is ze niet ver weg, al doet de
geur anders vermoeden. Een goed bewaard geheim dat
misschien wel meer kan zijn, maar de verandering die
hier nooit zijn intrede heeft gedaan doet de plek tot nu
geen kwaad. Er méér van maken is geen sinecure maar
met een beetje roeren zou het zomaar eens kunnen
gaan borrelen en voor je het weet kookt het over: de
Looierstraat en het Van Grunsvenplein zouden er van
gaan glimmen!

Pagina 32
December 2017
STREET-ART & KUNST IN DE PUBLIEKE RUIMTE
Tour-talk per plek
Burg. van Grunsvenplein & Geerstaat
De Mural op het voormalig stadskantoor, beter bekend
als ‘Let the good times roll’, is aangebracht vlak voor
Serious Request 2015. Eigenlijk is deze mural zo groot
dat je ‘m pas echt goed kunt zien in de buurt van het
theater, en betekent deze dus feitelijk meer voor het
theater en het voorliggend plein dan voor de directe
omgeving.
De Plu
Van boven gezien wordt de stad extremer: de lelijkheid
neemt exponentieel toe per gestegen verdieping maar
ook de schoonheid komt meer naar boven. Niet alleen
omdat het omliggend groen landschap van Heerlen dan
zichtbaar wordt, maar ook omdat er toch veel kleur te
zien is: graffiti en murals die je vanaf de straat niet of
nauwelijks ziet trekken vanaf boven plots de aandacht.
Dat je, om bovenop de Plu te komen letterlijk door een
mural moet wandelen, is een leuke bijkomstigheid.
3D mural
Wie wist er trouwens dat hoe ‘hoger’ de tag (een
handtekening van een graffiti-spuiter) en hoe moeilijker
bereikbaar de plaats waar deze gezet is, des te groter
het aanzien van deze persoon wordt?
Geerstraat
Schinkelstraat & Schinkel noord
Als je goed kijkt zie je verrassend veel grote en kleine
kunstwerkjes. Van hieruit zie je de graffiti op de Plu ook
heel goed.
S13 pleintje
Eigenlijk is dit niet alleen qua formaat een prachtig
pleintje, ook de graffiti draagt hieraan bij. Er staat
zoveel dat het zonder enige twijfel een mural van
360 graden te noemen is. Zouden deze wanden, en
daarmee ook het pleintje, niet te behouden zijn in een
herontwikkeling?
Parking Schinkel
Na het vorige intieme pleintje is dit geen fijne plek om
halt te houden. Een beetje oefenen met graffiti gaat nog
wel, maar het mist de intimiteit en geborgenheid die
mensen nodig hebben om zich echt op hun gemak te
voelen.
het kleurrijkste pleintje is verstopt
ontoegankelijk
S13 plein

December 2017 Pagina 33
hoe hoger de tag hoe meer credits
De Plu
veel te zien als je goed kijkt
door de mural
Promenade
jagen op nieuwe tags
let the good times roll
graffiti op
ontoegankelijke
plekken
parking Schinkel Zuid
Burg. van Grunsvenplein

Pagina 34
December 2017
JONG & OUD
Feitelijk zijn er nauwelijks mensen denkbaar
die zich kwetsbaarder opstellen dan de
B-boys en B-girls die Heerlen rijk is. Ook
kleden ze zich in de regel niet als breekbare
en gevoelige mensen, toch zijn het de
breakdancers en hiphoppers die, liefst in de
publieke ruimte, oefenen, heel veel vallen,
opstaan en blijven proberen net zolang ‘die
ene truc’ een keer lukt. Dansen en bewegen
in de openbaarheid zou eigenlijk gekoesterd
moeten worden, het toont de mens
kwetsbaar en in zijn volle glorie tegelijk!
“Die b-boys storend? Niet
voor mij. Tenminste wat
leven op straat.”
Natuurlijk heeft het ook nadelen, dat repeteren in
de openbaarheid. Overdekte plekken zijn er met wat
moeite nog wel te vinden maar het kan er koud zijn en
de ondergrond is ook niet altijd ideaal. Een ruimte als
de Plu is eigenlijk perfect, al zou de omgeving wel iets
inspirerender kunnen. Dan is het S13 plein natuurlijk
met afstand de meest ideale ruimte: omsloten maar
toch contact met de stad, compac tmaar niet klein,
kleurrijk en ‘urban’ tot en met, maar helaas, niet
toegankelijk, geen dak en de ondergrond mocht ook
wel iets gladder. Voorlopig wordt er dus nog gedanst bij
goed weer en in Carbon6, waar een officiele dansstudio
gevestigd is. Maar wie weet, binnenkort ook in de stad
te bewonderen?
doorzettingsvermogen
respect
De Plu
ondergrond
b-boys
S13 plein
Corio-verbod!
Burg. van Grunsvenplein
openbare ruimte is oefenruimte

December 2017 Pagina 35
REFLECTIE

Pagina 36
December 2017
REFLECTIE KAART
B
D
D
B
D
D
E
C
B
F
A
E
F
D
E
B
A
C
A
E
F
A
F
C
Van rechts naar links en van onder naar boven:
• Bestaande situatie Centrum-west
• Contourenplan IBA Parkstad
• Reflectiekaart Dear Hunter
Locaties A t/m F zijn locaties die binnen het onderzoek
van Dear Hunter het meest opvallend naar voren
komen en die een meerwaarde kunnen vormen voor het
contourenplan, zowel ten aanzien van tijdelijk gebruik
als binnen de definitieve planvorming:
A. Oversteekplaats Geerstraat - cityring
B. Het zesde pleintje
C. De plint van de flat aan de Apollolaan
D. De Plu - uitkijken
E. De blokken van Ungers
F. De waterpartij(en)

December 2017 Pagina 37
CONTOUREN PLAN
A
E
F
D
E
B
BESTAANDE SITUATIE
F
C

C
Pagina 38
December 2017
REFLECTIEKAART
REFLECTIE
Kaart Reflectiekaart en tekst naar door aanleiding Dear Hunter van voor
Kantoor de input Contour, die vergaard naar is aanleiding uit alle van
georganiseerde input die vergaard activiteiten, is waaronder uit alle
georganiseerde
rondleidingen en lezingen, activiteiten, maar ook
waaronder uit gesprekken rondleidingen met individuele en
lezingen, bezoekers maar en experts. ook uit de gesprekken
met individuele bezoekers en
experts. Deze kaart vat de meest in het oog
Deze springende kaart vat bevindingen de meest en in kansen het oog
springende samen die uit bevindingen de input gedestilleerd en kansen
samen kon worden, die uit en de die input (nog) gedestilleerd
niet aan kon orde worden, komt in en het die door (nog) IBA niet Parkstad aan de
orde vervaardigde komt in contourenplan. het door IBA Parkstad Samen
vervaardigde met dit contourenplan contourenplan. vormt deze Samen kaart
met de onderlegger dit contourenplan voor de uiteindelijke
vormt deze
kaart stedenbouwkundige onderlegger visie op voor het de
uiteindelijke
plangebied Burg. stedenbouwkundige
van Grunsvenplein,
visie Schinkel op noord, het plangebied Schinkel zuid Burg. en van
Grunsvenplein, Promenade. Schinkel Noord,
Schinkel Zuid en Promenade.
Dear Hunter, oktober 2017.
1. Muzenflat & Muzenpark
2. Schouwburg
2.* Burg. van Grunsvenplein
3. Water
3.* Waterpartij
4. Apollolaan
5. Geerstraat
5.* Onderdoorgang
6. de Plu
6.* Dak van de Plu
7. Blok Ungers
7.* Blok Ungers
8. Schinkel noord
9. S13 pleintje
10. Parking Schinkel
11. Promenade
12. vm. Rabopand
3
4
2*
5
5*
6
7
8
3*
9
2
1
C
F
A

December 2017 Pagina 39
10
6*
7*
11 12
A. OVERSTEEKPLAATS GEERSTRAAT - CITYRING
In tegenstelling tot wat de naam en het wegprofiel doen
vermoeden, blijkt de huidige Geerstraat op geen enkele manier
problematisch. Oversteken is eenvoudig, stank- of geluidsoverlast
wordt niet genoemd op een enkele opmerking over fijnstof na en de
bushalte zo centraal en voor het theater wordt zelfs als prettig
ervaren. Een nog aanwezig tunneltje, ooit bedoeld om de oversteek
te vergemakkelijken, blijkt volledig uit het collectief geheugen
gewist, hiermee ook aantonend dat er geen noodzaak is naar
alternatieve oversteekmogelijkheden te zoeken, of, in een
toekomstige situatie, de verkeersintensiteit op deze weg onder
handen te nemen.
B
D
D
B
D
D
B. HET ZESDE PLEINTJE - DE GROOTTE VAN PUBLIEKE RUIMTE - -
OWNERSHIP
De schaal van de (semi) publieke ruimte heeft een grote impact op
de bewoner en bezoeker. Kleinere, intieme ruimtes worden
gewaardeerd, dit blijkt niet alleen uit de experimenten met sport en
beweging in het plangebied maar ook uit de waardering voor
vergelijkbare voorbeelden in Heerlen, zoals ‘Klein Vaticaan’.
Toe-eigening lijkt alleen in de intiemere zones te lukken: op de
huidige Promenade bijvoorbeeld, of het ‘zesde pleintje’ aan de
Schinkelstraat. Bij een ambitie om te komen tot aantrekkelijke
stedelijke groene ruimtes waar tevens sport, spel en beweging een
thema is dient de schaal goed in ogenschouw genomen te worden.
C. DE PLINT VAN DE FLAT AAN DE APOLLOLAAN
Een belangrijke constatering is de negatieve ervaring van de
Apollolaan en aangelegen flat door zowel bewoners als bezoekers
van het gebied. Het ‘achterkant’ zijn, zowel bij evenementen als
kijkende naar de inrichting van de publieke ruimte. De onder de flat
gebouwde retail- en kantoorruimten die een negatieve sfeer
uitstralen, de voor gemotoriseerd verkeer afgesloten Apollolaan die
qua profiel te steenachtig voor haar huidige functie en het feit dat
deze stenen ruimte vooral gebruikt wordt als tijdelijke
parkeerplaats of bouwdepot bij werkzaamheden in de buurt.
Kijkende naar de situatie aan de overkant, de Muzenlaan, valt er
veel te leren over hoe deze zijde van het plein aan kwaliteit kan
winnen.
B
E
D. DE PLU - UITKIJKEN
Vanaf een hoger perspectief ziet de stad er heel anders uit. Een
schijnbaar banale constatering, maar in het plangebied een kans
om betrokkenheid en begrip te genereren. Het groen in de
omgeving wordt zichtbaar, de schaal en complexiteit van het
plangebied wordt duidelijk, de Promenade toont zich als
woonstraat in plaats van leegstandsstraat en de verbinding tussen
Schunck en theater wordt inzichtelijk. Een mogelijkheid dit gebied
op hoogte te bekijken gedurende de transformatie zal veelvuldig
gebruikt worden.
A
A
E
F
E. DE BLOKKEN VAN UNGERS
De ‘blokken’ van Ungers vervullen een waardevolle rol in het
definiëren van intieme ruimtes op de ooit grootschalige
Promenade, maar wekken feitelijk slechts ergernis op bij ieder die
bovenstaande constatering niet kent. Negatief ontvangen door de
leegstand, de staat van onderhoud en het blokkeren van een
zichtlijn, vervullen ze ‘slechts’ een ruimtelijke rol. De vraag is of
groen deze rol ook kan vervullen, zonder de negatieve bijwerkingen
die de huidige gebouwde volumes in zich dragen.
F. DE WATERPARTIJ(EN)
Er mag gesproken worden van een hang naar water in
Heerlen-centrum. Het weinige water aanwezig, in de vorm van twee
fonteinen op het Burg. van Grunsvenplein, vormt het hart van een
ontmoetingsplek en maakt de omliggende omgeving op het verder
vrij desolate plein tot een hotspot tijdens een festival als Culture
Nova. De bij veel inwoners in herinnering en hart aanwezige
voormalige waterpartij op de Promenade versterkt de ‘dorst’: het is
alleen de vraag of de Promenade de juiste plek is voor het
toevoegen van water, in welke vorm dan ook. Fonteinen lijken
minder voor de hand liggend gezien het haast stil ‘woonkarakter’
van dit gebied: een kalmer of stilstaand element daarentegen lijkt
beter te passen.

Deze krant is een overzicht van de activiteiten
georganiseerd door Kantoor Contour en het resultaat
van de verwerking van alle opgehaalde informatie door
Dear Hunter. Kantoor Contour is ontwikkeld door Dear
Hunter en tot stand gekomen in opdracht van Gemeente
Heerlen en IBA Parkstad. De centrumontwikkeling
in Heerlen, waaronder de ontwikkeling van het
Schinkelkwartier, wordt mede mogelijk gemaakt door
de Provincie Limburg in het kader van het Convenant
Stedelijke ontwikkeling Heerlen.
Inhoud, vormgeving en productie:
Dear Hunter
www.dearhunter.eu
Fotografie:
Petra Vroomen (tenzij anders vermeld)