ENSOC December 2018

“restwarmte betekent dat
er ergens anders iets niet
goed gaat.”
heb je die dertig jaar echt wel nodig om op natuurlijke
momenten die economisch verstandig zijn,
langs te komen en je investeringen te doen. Ik zou
daarbij restwarmte gebruiken als het kan, maar
wel met het oog op 2050. Want restwarmte vraagt
grote investeringen, zoals bij stadswarmte. En
die investering doe je niet voor tien jaar. In 2050
ziet ons energiesysteem er fundamenteel anders
uit dan nu. We moeten dus wel tien tot dertig jaar
vooruit kijken, om zeker te weten dat die bronnen
er nog zijn.”
“Restwarmte betekent dat er ergens anders iets
niet goed gaat”, zegt Frank Agterberg. “En dan
zeg je: dan kan ik daar nog wat nuttigs mee doen.
Dat gaat allemaal veranderen. In 2050 is het hele
energiesysteem totaal anders. Die restwarmtebronnen
van nu zijn er omdat we blijkbaar werken
met te hoge temperaturen. Dus die restwarmte wil
je straks eigenlijk helemaal niet meer hebben! Dan
kom je op lage temperatuur systemen, waarbij je
precies de temperatuur daar krijgt waar je hem
nodig hebt. Dan biedt geothermie goede kansen.
Dat is trouwens wat anders dan bodemenergie,
waarbij warmte voor lage temperatuursystemen
wordt opgeslagen voor hergebruik. Geothermie
gaat veel dieper, waarbij je het hele jaar door de
beschikking hebt over temperaturen van 60 tot
90°C. Daar kun je wat mee en is het zonde omdat
weer zomaar terug te stoppen. Dan denken we
aan cascadering van hoge naar lage temperatuur,
waarbij je uiteindelijk op temperaturen komt die
geschikt zijn voor bijvoorbeeld lage temperatuur
verwarming en aan middelhoge temperatuur
opslag.”
Teun Bokhoven: “Geothermie zal niet overal even
geschikt zijn, omdat het niet in alle gebieden kan.
Maar ook andere duurzame bronnen hebben beperkingen.
Maar we mogen geen opties uitsluiten.
We hebben alle duurzame bronnen nodig en die
optimaliseren.”
Isolatie-opgave
Puk van Meegeren wijst op de isolatie-opgave
die we hebben, vooral als we gaan werken met
warmtepompen en lage temperatuursystemen.
Het rendement van warmtepompen is alleen hoog
bij een goed geïsoleerde woning. “Mee eens, maar
als we woningen heel goed isoleren, hebben we
een warmteprobleem in de zomer. De warmte die
ontstaat door de interne warmtelast door apparatuur
en mensen, kan niet meer weg”, reageert
Frank Agterberg. “In die nieuwe rekenmethode
NTA 8800 voor BENG, zit wel degelijk in dat we in
de toekomst ook zullen moeten koelen. Dat kun
je traditioneel met een airco doen, maar interessanter
is het gebruik van de bodem, grondwater
of oppervlaktewater, zoals bij aquathermie. En als
je nou die koeling met grondwater doet en je slaat
dat opgewarmde water op in de bodem, dan kan
je er in de winter weer warmte uithalen. Zo, heb
ik toch weer even reclame gemaakt voor bodemenergie.”
Stelling 5. De energie-intensieve industrie
is goed bezig met de energietransitie.
“Het begin is gemaakt”, zegt Teun Bokhoven.
“Maar ze komen van ver en moeten nog een heel
eind gaan. Het is een spannend dossier, want daar
is veel CO2 te besparen. Er worden goede stappen
gemaakt, dus ik heb er wel vertrouwen in. Powerto-Heat
is daarin een belangrijke oplossing en de
waterstofroute. Hoe kun je waterstofgas uit windenergie
benutten voor industrie? Vooral de grote
internationale bedrijven willen een goede balans
tussen de investeringen in duurzame energie en
hun concurrentiepositie. Daar moeten we natuurlijk
wel rekening mee houden. Maar aan de andere
kant: heel Europa moet die kant op, dus zorg dat
je eerder klaar bent, zodat je ook eerder je nieuwe
concurrentiepositie hebt vastgesteld.”
“Waarom hebben we in Nederland zoveel energieintensieve
industrie”, merkt Agterberg op. “Omdat
we hier ooit gas aanboorden en dachten dat we
daarna op kernenergie zouden overgaan. Dat gas
moest snel worden omgezet in waarde. Een beetje
historisch perspectief kan geen kwaad in deze
discussie.”
26
ensoc magazine winter 2018
ensoc winter'18.indd 26 21-11-18 10:26