Wie is de nieuwe architect?

door Renée Meijer
Wat is de positie van de architect
ten behoeve van de eindgebruiker
van het ontworpen gebouw? In dit
essay zal deze vraag beantwoord
worden door middel van het boek
‘What happened to my buildings’,
voorbeelden en naar eigen inziens.
Door de jaren heen zijn er
verschillende standpunten geweest
die architecten innamen ten
opzichte van de gebruiker. Tot diep
in de jaren 80 klonk de stem van
architecten uit de forumgeneratie
het luidst: Zij wezen op het belang
van de gebruiksvriendelijkheid van
gebouwen. Dit waren architecten
zoals Herman Hertzberger, die de
behoefte van de gebruiker prioriteit
maakte (Rohmer, De Haan, &
Keesom, 2016).
In de jaren 90 klonk er een ander verleidelijk
geluid, o.a. uitgesproken door Rem Koolhaas:
‘Fuck the context’. Deze uitspraak weerspiegelde
de opkomende globalisering en sprak jonge
architecten zeer aan. Deze generatie vond dat
een teveel aan dienstbaarheid van architecten
vaak tot matige resultaten had geleid:
zuinige volkshuisvesting en middelmatige
stadsvernieuwing. In de jaren 90 komt er tevens
meer geld voor architectuur en grijpen veel jonge
architecten hun kans om onvervaard een eigen
stijl te ontwikkelen door baanbrekende gebouwen
te ontwerpen. Dit waren jaren vol experimenten
waarbij elke opdrachtgever iets unieks wilde
(Rohmer, De Haan, & Keesom, 2016).
‘In de jaren 90 dachten wij, Nederlandse
Architecten, soms dat we goden waren. We
hielden ons sterk bezig met hoe ons werk in de
bladen kwam, liefst op foto’s zonder mensen
daarop – die moesten dan maar even een lang
weekend weg.’ (Rohmer, De Haan, & Keesom,
2016, p. 43)
Uit de bovenstaande uitspraak valt op te maken
dat de architectuur in dit geval niet dienend is
aan de gebruiker. Het achterliggende doel is een
zo extravagant mogelijk gebouw te ontwerpen
en hiermee zo veel mogelijk publiciteit te krijgen.
Zoals eerder benoemd kregen architecten in deze
tijd ook vrij spel van zowel opdrachtgevers als
overheid.
Er kan gesteld worden dat de behoefte van
de gebruiker in dit geval gevaar loopt om snel
gepasseerd te worden. Echter is een teveel aan
dienstbaarheid vanuit de architect naar de
eindgebruiker ook niet de meest ideale positie om
in te nemen. Een teveel aan dienstbaarheid houdt
te weinig rekening met mogelijke toekomstige
veranderingen. Als een architect te veel luistert
naar de bewoners van dat moment, kan een
gebouw te specifiek worden en misschien niet
meer geschikt zijn voor toekomstige bewoners.
De onderstaande afbeelding laat zien dat er
vaak een zogenaamd ‘user-needs gap’ aanwezig
43