Wie is de nieuwe architect?

overdekt. In het eerste jaar trok een museum ruim
een miljoen bezoekers, meer dan verwacht. (ter
vergelijking, het Louvre Parijs ruim 8 miljoen)
Toch rijst de vraag in welke mate Abu Dhabi
geholpen is met dit prestige-museum. De gedane
investeringen zijn nog niet terug verdiend en
er is kritiek op de invloed van de Sjeiks; was de
behoefte naar extra huisvesting van de kunst of
het ego van de elite reden voor dit plan? (Van der
Lint, 2018)
In de praktijk blijkt het lastig om een eigen ‘Bilbaogebouw’
te creëren. Bovengenoemd plan in
het Midden-Oosten moet zijn eigen succes nog
uitwijzen, maar andere voorbeelden hebben
uiteindelijk nog minder succes gehad. Zo mislukte
een plan om ook in Helsinki een dependance van
het Guggenheim neer te zetten en proberen veel
Chinese steden eigen iconen te realiseren, iets
wat vaak niet lukt. (Van den Eerenbeemt, 2016)
Belangrijk om te beseffen is namelijk dat het in
Bilbao behaalde succes uit meer dan alleen een
nieuw museum voortkomt. De infrastructuur van
de stad werd ingrijpend verbeterd, een luchthaven
werd toegevoegd en de rivieroevers werden
getransformeerd (Goodwin, 2015). Het museum
van Gehry was slechts het meest zichtbare
onderdeel van het nieuwe Bilbao, maar zeker
niet als gebouw alleen verantwoordelijk voor het
grootse succes.
Kwaliteit als vorm van schoonheid
Opvallende landmarks zijn slechts een klein
percentage van de daadwerkelijke gebouwmassa
in een stad. Daarnaast zijn deze gebouwen
vaak publiek, zoals musea of kerken. Het komt
veel minder voor dat het gaat om woon- of
industriegebouwen. Toch kent Nederland
talloze voorbeelden van goed ontworpen
woningcomplexen en goed opgezette woonwijken.
Het GWL-terrein in Amsterdam wordt wel een van
de meest duurzame en prettige woonomgevingen
genoemd. Maar ook de helder opgezette structuur
van de VINEX-wijken verdient meer respect. Waar
lokale politici of projectontwikkelaars misschien
wel teveel zoeken naar een ‘eigen’ Bilbao, zijn
er tal van excellente woningbouwprojecten die
uiteindelijk de onderliggende oorzaak zijn van een
stad als succesverhaal. Zelfs Bilbao is daar een
voorbeeld van. (Goodwin, 2015)
Populariteit op korte termijn tegenover lange
termijn
Het lijkt een logische keuze om de mening van
48
de inwoners van een stad of de toekomstige
bewoners van een gebouw mee te nemen in
het ontwerp. Opvallend dus wanneer politici,
architecten of opdrachtgevers niet meegaan in
de publiekskeuze voor een bepaald gebouw of de
wens naar een bepaalde voorziening.
Een voorbeeld van een door de tijd heen steeds
beter gewaardeerd gebouw is het Centre
Pompidou in Parijs. In 1971 wonnen de Brit
Richard Rochers en de Italiaan Renzo Piano uit
bijna zevenhonderd inzendingen de prijsvraag
voor een nieuw multicultureel centrum in het
hart van Parijs. Het ontwerp was in alle opzichten
controversieel; ze keerden de voorgevel en het
daarbij ontworpen plein zich van de straatkant
af. Maar zelfs de hele vormgeving van het gebouw
was op dat moment volkomen revolutionair;
een binnenstebuiten gekeerd gebouw met
zichtbare leidingen en een duidelijk aanwezige
draagconstructie. (Wikipedia, 2019) Waar
het gebouw in het begin veel kritiek en hoon
oogstte, werd het door de jaren een steeds meer
gewaardeerd icoon van de stad. Vandaag de dag
is dit ambitieuze gebouw, de trots geworden van
veel Parijzenaren. (Wikipedia, 2019) Misschien dat
een uiteindelijke bewondering van een gebouw
alleen bereikt kan worden wanneer kritiek door
de decennia heen, omslaat in bewondering.
Interessant in de discussie tussen architecten
en maatschappij is de verbouwing van het
Rijksmuseum Amsterdam; doorslaggevend in
het prijswinnend ontwerp van het Spaanse duo
Cruz y Ortiz is een entree in de tunnel van het
museum. Na vele pogingen van het museum
en de architecten bleef de gemeente – onder
druk van de fietsersbond – tegen. Het idee om
de verschillende atria op deze manier optima
forma te verbinden, was mislukt, wel zijn de twee
binnenhoven ondergronds verbonden, wat een
compromis betekend tussen publiek en architect.
Maar of hiermee ook uiteindelijk het beste
gebouw is gemaakt, is een terecht discussiepunt.
Het bureau van Rem Koolhaas wordt vaak in
verband gebracht met onbegrepen gebouwen
en ingewikkelde concepten. Zelden winnen de
door hen ontworpen gebouwen de publieksprijs.
Misschien dat de scherpe en zorgvuldige analyses
van Koolhaas’ bureau niet direct begrepen of
gewaardeerd worden door het publiek. Neem als
voorbeeld De Rotterdam, een groot en robuust
gebouw – duidelijke taal. Wat ondertussen al wel
duidelijk is geworden, is dat het gebouw vrijwel
meteen geïdentificeerd wordt met de stad, het is