2020 01 08 Alexander Melnikov + Isabelle Faust + Jean-Guihen Queyras
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Toelichting<br />
We kunnen rustig stellen dat de Oostenrijke componist Joseph Haydn de initiator was van<br />
een nieuw genre: het pianotrio. Hij had veel vrouwelijke pianoleerlingen en we weten dat<br />
een van die dames een keer heeft gevraagd: ‘Meneer Haydn, ik vind dat aldoor maar in je<br />
eentje spelen zo saai, kunt u daar niet wat op verzinnen?’ Hij antwoordde daarop: ‘Daar<br />
kan ik wel voor zorgen’. Hij nam een van zijn vele pianosonates, schreef er een viool- en<br />
een cellopartij bij en wat extra trillers. Verder transponeerde hij het stuk even naar een<br />
andere toonsoort. Bij de volgende les overhandigde hij het manuscript en de rekening.<br />
Eind achttiende eeuw is het huiselijke<br />
medium van het pianotrio uitgegroeid tot een<br />
bijzonder populair genre. En dan hebben we<br />
het niet alleen over muziek die oorspronkelijk<br />
voor pianotrio is geschreven, maar ook over<br />
de talloze arrangementen van orkestwerken.<br />
Zoals de bewerking van Beethovens Tweede<br />
symfonie die voor de pauze wordt gespeeld.<br />
De rol van de cello in het pianotrio beperkte<br />
zich bij Haydn en Mozart meestal tot het<br />
versterken van de zwak klinkende baskant<br />
van de pianoforte. Maar bij Beethoven is de<br />
cello al geëmancipeerd tot een gelijkwaardige<br />
partner, wat uitgebreid te horen is in zijn<br />
beroemdste pianotrio, het monumentale<br />
Opus 97, bijgenaamd ‘Aartshertog’.<br />
Ludwig van Beethoven<br />
Symfonie nr. 2, bewerking voor pianotrio<br />
Al lezend over de functie van bewerkingen<br />
rond 1800 besef je weer eens goed hoe<br />
verwend wij zijn qua beschikbaarheid<br />
van muziek. Vrijwel alles is tegenwoordig<br />
onder handbereik op cd of via Spotify<br />
en YouTube. In Beethovens tijd was het<br />
bijwonen van een orkestconcert een<br />
zeldzame gebeurtenis voor de happy few.<br />
Het inhuren van een orkest kostte veel<br />
geld en meestal droeg de componist zelf<br />
het financiële risico. Daarom is het logisch<br />
dat symfonieën erg vaak werden bewerkt<br />
voor kleinere – en dus veel goedkopere –<br />
ensembles. Die bewerkingen konden ook<br />
bij de mensen thuis worden gespeeld. Ze<br />
waren voor een componist van levensbelang<br />
voor de verspreiding van zijn werken. Ook<br />
Beethoven kon er niet omheen. Omdat hij zijn<br />
tijd liever besteedde aan het schrijven van<br />
nieuwe composities, gebeurde dat bewerken<br />
meestal door anderen. Soms werden zelfs die<br />
arrangementen gepubliceerd met uitsluitend<br />
de naam van de bewerker op de kaft. Hij<br />
schreef daarover: ‘Het vervaardigen van<br />
transcripties – het is tegenwoordig schering<br />
en inslag – is iets waar een componist zich<br />
tevergeefs tegen verzet. Maar hij heeft er<br />
op zijn minst recht op te eisen dat uitgevers<br />
het op de titelpagina vermelden, zodat de<br />
componist de eer krijgt die hem toekomt en<br />
het publiek niet misleid wordt’.<br />
Al snel na de première van Beethovens<br />
Tweede symfonie op 5 april 1803 verschenen<br />
er arrangementen van; voor septet, nonet,<br />
strijkkwartet en piano vierhandig. We weten<br />
niet helemaal zeker of de bewerking van<br />
Beethovens Tweede symfonie die vanavond<br />
4
Change language