2020 01 08 Alexander Melnikov + Isabelle Faust + Jean-Guihen Queyras
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Toelichting<br />
wordt gespeeld van hemzelf is. Er zijn<br />
musicologen die daar niet aan twijfelen, maar<br />
er zijn ook bronnen die suggereren dat dit<br />
arrangement het werk is van Beethovens<br />
leerling en vriend Ferdinand Ries. In elk geval<br />
weten we dat de bewerking Beethovens<br />
goedkeuring kon wegdragen. Dat gebeurde<br />
niet elke dag, getuige een boze brief van<br />
hem aan zijn uitgever Breitkopf & Härtel:<br />
‘De om zich heen grijpende gekte om zelfs<br />
pianocomposities om te werken voor strijkers<br />
– instrumenten die toch hemelsbreed<br />
verschillen qua karakter – moet toch echt<br />
een halt worden toegeroepen. Ik ben er<br />
heilig van overtuigd dat alleen Mozart zijn<br />
pianocomposities kon omwerken voor andere<br />
instrumenten.’<br />
Beethovens Tweede symfonie ontstond<br />
in 18<strong>01</strong>-02; een ongelooflijk productieve<br />
periode in zijn leven. Rond 1800 werd het<br />
hem duidelijk dat hij terecht was gekomen<br />
in de ultieme nachtmerrie voor een musicus.<br />
Zijn gehoor ging hollend achteruit en dat<br />
ging gepaard met tinnitus – een continu<br />
aanwezige, gekmakende piep in zijn oren.<br />
Natuurlijk probeerde hij dit angstvallig<br />
verborgen te houden voor zijn omgeving,<br />
maar het werd voor hem steeds moeilijker<br />
om op te treden als pianist. Wanhopig liep<br />
hij de deur plat bij allerlei doctoren die van<br />
alles voorschreven: lauwe of ijskoude baden<br />
en boomschors op de armen. Daarnaast was<br />
hij ook nog eens vaak ziek en had hij continu<br />
diarree. Maar niets hielp en hij werd steeds<br />
bozer op de ‘medizinischer Esel’. Hij liep rond<br />
met zelfmoordplannen, maar uiteindelijk<br />
kregen zijn onbedwingbare neigingen om<br />
muziek te schrijven voor het nageslacht de<br />
overhand. Door zo hard mogelijk te werken<br />
probeerde hij zijn doemgedachtes op afstand<br />
te houden. ‘Ik leef helemaal in mijn muziek<br />
en zodra ik een compositie af heb begin ik<br />
aan een volgende. Dikwijls werk ik aan drie<br />
of vier stukken tegelijk’. In zijn composities<br />
begon hij steeds vaker de vuist te schudden<br />
naar het noodlot. Tegen de achtergrond van<br />
Beethovens zorgelijke gezondheidstoestand<br />
is deze Tweede symfonie merkwaardig<br />
opgeruimd van karakter. Dat kwam<br />
ongetwijfeld doordat hij hem grotendeels<br />
componeerde tijdens een door zijn dokter<br />
voorgeschreven verblijf op het platteland.<br />
Vanuit zijn vakantiehuis in Heiligenstadt<br />
keek hij uit over de Donau waar hij urenlang<br />
wandelde in de bosrijke omgeving.<br />
Van Mozart en zijn leermeester Haydn<br />
had Beethoven geleerd hoe effectief<br />
een langzame inleiding kan zijn. Daarin<br />
krijgen we een voorproefje van de grote<br />
dynamische verschillen en de – voor die<br />
tijd – gewaagde harmonische wendingen<br />
waar de rest van de symfonie vol mee zit. Het<br />
snelle gedeelte daarna bruist van energie.<br />
Vredigheid is troef in het lieflijke langzame<br />
deel. Na een iets heftiger intermezzo keert<br />
de vriendelijke beginstemming terug. Het<br />
puntige derde deel heet geen scherzo maar<br />
is dat wel degelijk met al zijn tegendraadse<br />
accenten. In de finale blijft Beethoven zich<br />
verkneukelen over zijn eigen ritmische<br />
grappen. Wij kunnen ons dat moeilijk<br />
voorstellen maar door sommige recensenten<br />
werd er geschokt gereageerd op al deze<br />
nog nooit gehoorde, heftige nieuwlichterij.<br />
5
Change language