Wat bomen ons vertellen - Valerie Trouet (hoofdstuk 7)

in juni 1991 tot uitbarsting kwam, stootte hij een aswolk vijfendertig kilometer
de lucht in, tot diep in de stratosfeer. Tijdens de vijftien maanden
na de Pinatubo-uitbarsting daalde de gemiddelde temperatuur wereldwijd
met ongeveer 0,5 graden Celsius. De abrupte afkoeling als gevolg
van de uitbarsting vond haar weerslag in temperatuurgevoelige jaarringarchieven
over heel de wereld. Daaruit blijkt dat we aan de hand van
deze archieven het jaar en de heftigheid van vulkaanuitbarstingen uit het
verleden kunnen bepalen en hun invloed op het klimaat analyseren.
Ons inzicht in de wijze waarop deze drie krachten – veranderingen in
aardbaan, zonnestraling en vulkanische activiteit – in het verleden gezamenlijk
van invloed zijn geweest op het klimaat, is vooral met betrekking
tot de afgelopen pakweg duizend jaar sterk verbeterd. Het beeld van de
natuurlijke klimaatveranderingen in deze periode kwam voor het eerst
naar voren in een grafiek van de Engelse klimatoloog Hubert Horace
Lamb in 1965 (fig. 9). Lambs grafiek verbeeldt duizend jaar aan temperatuurvariatie
in Midden-Engeland en getuigt onder meer van een klimaattransitie
in Europa tijdens de overgang van de middeleeuwen naar de renaissance
en het tijdperk der ontdekkingsreizen. In de periode die moderne
wetenschappers de middeleeuwse klimaatanomalie hebben
genoemd (Lamb sprak van de middeleeuwse warmteperiode), van ca. 900-
1250 n.Chr., waren de temperaturen relatief hoog. Ze daalden echter aanzienlijk
in de daaropvolgende kleine ijstijd, ca. 1500-1850 n.Chr., waarin er
meer vulkanen tot uitbarsting kwamen, de zon iets in kracht afnam (bijvoorbeeld
tijdens het maunderminimum) en de verhouding tussen de
zonne-energie die de aarde bereikte en weer verliet verschoof. In tegenstelling
tot ‘echte’ ijstijden was de kleine ijstijd niet het gevolg van veranderingen
in de aardbaan. Hij was bovendien minder streng, minder aanhoudend
koud en minder algemeen. Lambs kleine ijstijd eindigde halverwege
de negentiende eeuw, toen de opkomende industrialisatie tot een
gestage stijging van de temperaturen leidde.
Wind of change 101
Wat_bomen_ons_vertellen_v5.indd 101 2/04/20 15:12