Raak september 2020

Ontdek
het nieuwe
aanbod van
m a a n d b l a d v a n k w b
jaargang 73 • september 2020
Afgiftekantoor: 3200 Aarschot 1 - Maandblad, verschijnt niet in juli en augustus - P106332
De toekomst van
onze energie
TIJDSCHRIFTEN
TOELATING - GESLOTEN VERPAKKING
3200 AARSCHOT 1 - BC 1145
Willy Musitu Lufungula over racisme
Nieuwkomers leren timmeren

Vooraf
2020,
wat is me dat allemaal!?
Het jaar van mondmaskers,
lockdownparty’s en e-peritieven.
Maar vooral het jaar zonder … Zonder
kwb-activiteiten, zonder reizen, zonder EK
voetbal. En zonder contact. Dat laatste
weegt bij veel mensen het zwaarst door.
Social distancing - het was misschien
beter geweest om te spreken van physical
distancing - werd de norm. We moesten uit
elkaars buurt blijven, maar ondanks de
afstand elkaar wel nabij zijn. We moesten
niet alleen thuisblijven, maar ook onze
fysieke contacten beperken. We mochten
minder mensen zien en aanraken.
Aanraken is nochtans een levensbehoefte,
even noodzakelijk als eten en drinken.
Aanraking is belangrijk voor de mens. Het
aanraken en aangeraakt worden, is net
wat ons mens maakt. Een kleine aanraking,
een snelle knuffel: ze doen
wonderen en zorgen voor instant geluk.
Wetenschappers schatten dat het effect
van een aanraking tien keer sterker is dan
dat van woorden. Het is een betrouwbaar
signaal waaruit iemands ware bedoeling
duidelijk blijkt. Een knuffel is niet goed te
faken, dat voel je al snel.
Aanraken heeft bovendien ook een sociaal
effect. Uit onderzoek blijkt dat het mensen
Aanraakhonger
minder agressief, vriendelijker, liefdevoller
en hulpvaardiger maakt.
Het verschijnsel dat ontstaat als je lang
niet meer bent aangeraakt en/of verlangt
naar fysiek contact heet huidhonger of
aanraakhonger. Een gebrek aan aanraking
dus. Een situatie die makkelijk ontstaat,
zeker in coronatijden, en meer invloed
heeft op mensen dan je zou denken.
We gingen op zoek naar alternatieven.
Elleboogjes geven als begroeting maakte
opgang, we praten op veilige afstand, we
telefoneren, skypen en zoomen meer, en
20
In deze Raak
32 Timmerwerkt
geeft nieuwkomers
werkervaring in meubelatelier
© Bright Little Dots
Thema: de energie
van de toekomst
14 Kwb Winterslag leert andere afdelingen de mijnstreek kennen
2

‘Het effect van een aanraking is tien
keer sterker dan dat van woorden’
de sociale media boomen. Zelfs vele
ouderen gingen de voorbije maanden
online om op afstand contact te blijven
houden met hun kinderen en kleinkinderen.
Nochtans is een van de belangrijkste
oorzaken van aanraakhonger net de digitalisering.
Er is veel contact op afstand en
dat levert weinig knuffels op. Ondanks alle
apps en surrogaten heerst huidhonger.
Velen missen nabijheid en hunkeren naar
fysiek contact: een knuffel, schouderklopje,
handdruk, omhelzing, zoen.
Ruimer dan aanraakhonger gaat het ook
om een behoefte aan verbondenheid:
samen door de lockdown, door een
tijd van ziekte, dood en besmetting.
Samen werk maken van een
doorstart van ons leven en van
een warme samenleving, vaak
met nieuwe vormen van solidariteit
en verbondenheid.
Maar vooral: SAMEN!
Laten we hopen dat COVID-19 een virus
wordt van solidariteit, met mensen in
onze omgeving, met mensen elders op
deze wereld, én met de volgende generaties.
Wim Verlinde
algemeen voorzitter kwb
© Tine De Wilde
18 Ook
coronaproof
koken is
gezellig
En verder
Geknipt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Mozaïek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Kwb-nieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Focus: Willy Musitu Lufungula over racisme . . . 9
Waarom meer familietijd goed voor je is. . . . 12
De Govaka & Pasar-reizen van 2021 . . . . . . . 16
37
5 vragen
aan Dana
Winner
De dienst rijbewijs van kwb . . . . . . . . . . . . 30
Uit de oude doos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Spel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Aan de slag! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Smaakmakers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3

Geknipt
Een eigenzinnige blik op de actualiteit
Vrije handel voorkomt honger
Internationale handel kan regionale voedseltekorten opvangen
en zo zorgen voor een daling van de hongersnood, op voorwaarde
dat handelsbelemmeringen worden weggenomen. Tot
die conclusie kwamen onderzoekers van de KU Leuven, in hun
onderzoek naar de effecten van handel op honger in de wereld
als gevolg van de klimaatverandering.
Het samenspel tussen klimaat en handelsbeleid zal
beïnvloeden hoeveel mensen er geen eten hebben in 2050. De
wetenschappers gebruikten een combinatie van klimaatmodellen,
gewasmodellen en economische modellen om
verschillende scenario’s uit te tekenen, en te bekijken in welke
ervan de gevolgen van de klimaatverandering beperkt blijven.
Dat blijkt het geval te zijn wanneer handelsbarrières worden
weggewerkt.
Volgens het onderzoek zal er in het noordelijk halfrond altijd
voldoende voedsel beschikbaar blijven, maar zullen in regio’s
als Sub-Sahara-Afrika en Zuid-Azië dalende gewasopbrengsten
leiden tot hogere voedselprijzen en een groeiende
honger. Een liberalisering van de wereldhandel, met bijvoorbeeld
lagere importtarieven, zou export van gewassen
eenvoudiger maken en zo honger verminderen.
a Bron: KU Leuven
Witte bloedcellen ook
belangrijk voor hersenen
Ook kunststof violen klinken warm
Moet een viool wel uit hout gemaakt zijn om een mooie klank te creëren?
Instrumentenbouwer Tim Duerinck nam de proef op de som en maakte vijf
identieke violen met klankbladen in telkens een ander materiaal: eentje in
klassiek dennenhout, de andere vier in kunststof die telkens op een andere
manier gecombineerd werd met koolstof- of vlasvezel.
Vervolgens liet Duerinck in een experiment geblinddoekte violisten achter
een scherm een van de vijf instrumenten bespelen, zonder dat ze wisten
welk exemplaar het was. Een jury van experten beoordeelde de klank.
Zowel bij de instrumenten met koolstof- als die met glasvezel waren er die
goed scoorden, en de viool met houten klankblad kreeg geen opvallend
beter commentaar.
Instrumenten uit compositiematerialen zouden het voordeel hebben dat ze
minder klimaatgevoelig zijn, tegen een stootje kunnen en deels automatisch
geproduceerd kunnen worden.
a Bron: De Morgen
Dat witte
bloedcellen deel
uitmaken van ons
immuunsysteem
weten we al
langer.
Wetenschappers tonen nu aan dat witte
bloedcellen ook een belangrijke rol spelen in
onze hersenen.
De onderzoekers ontdekten een kleine maar
belangrijke groep van T-helpercellen in
hersenweefsel van muizen en mensen.
T-helpercellen zijn witte bloedcellen die
celoppervlakken scannen op aanwijzingen van
infectie en een immuunreactie in gang zetten.
In muizenhersenen zonder deze cellen bleef
de ontwikkeling van de immuuncellen van het
brein hangen tussen een foetale en volwassen
ontwikkelingsstatus, bleek uit het onderzoek.
Deze muizen vertoonden bovendien gedragsafwijkingen,
wat erop wijst dat deze T-helpercellen
een grote rol spelen bij de normale
hersenontwikkeling.
Of hetzelfde waar is voor mensen, moet nog
verder worden onderzocht.
a Bron: www.plusmagazine.knack.be
4

Zonniger lente dankzij lockdown
Het was een uitzonderlijk mooi voorjaar: nooit was er tussen
1 maart en 1 juni meer zonneschijn. Het KMI telde bijna 741
uren zon, terwijl een gemiddelde lente afklopt op zo’n 464
uren.
Dat hebben we te danken aan een langdurig hogedrukgebied,
maar ook aan de lockdown: de daling van
economische activiteit én van verkeer leidde tot een
verminderde luchtvervuiling. Dat zorgde voor blauwere
luchten, die meer zonnestraling doorlieten.
Mogelijk speelde ook het koude en droge weer tijdens de
eerste twee weken van de lockdown een rol.
a Bron: www.destandaard.be
Helft Belgen zou elektrische auto overwegen
Zes op de tien Belgen hebben nog nooit met een elektrisch
aangedreven auto gereden, maar de helft van hen overweegt
wel een elektrische exemplaar wanneer ze nu een
nieuwe wagen zouden kopen. Dat blijkt uit een
lezersbevraging van Roularta Media Group.
De grootste bezwaren van de respondenten zijn dat er
te weinig laadpalen zijn, en dat de actieradius van een
elektrische auto te klein is. Ook het hoge prijskaartje
schrikt velen af.
Dat een elektrische auto geen schadelijke uitlaatgassen
uitstoot, stil rijdt en thuis kan worden opgeladen,
worden dan weer als grote voordelen beschouwd. a Bron: www.knack.be
Corona doet Europeanen sparen
In het eerste kwartaal van 2020 spaarden gezinnen in de eurozone gemiddeld 16,9
procent van hun inkomen, 3,5 procent meer dan in het eerste kwartaal van 2019 en
daarmee de grootste toename ooit. De consumptie viel terug met 1,7 procent tegenover
dezelfde periode een jaar eerder.
De Slovenen, Polen en Spanje tekenden de grootste stijging in sparen op, zowat 6 procent
meer dan in 2019. België komt op een vierde plaats; in Zweden – dat de coronacrisis heel
anders aanpakte – werd er slechts 1 procent meer op het spaarboekje gezet.
a Bron: www.detijd.be
5

Mozaïek
De planningsvergadering van kwb Westerlo centrum ging
door op een speciale locatie: in een kerk. Dankzij de gastvrijheid
van de kerkfabriek kon de vergadering op een warme
dag doorgaan in een koele kerk, waar bovendien plaats
genoeg was om de sociale afstand te kunnen bewaren.
Kwb Merchtem opende op 21 juni, na exact 100 dagen, hun
lokaal ‘De Werkman’ opnieuw.
Om alles op een veilige manier te laten verlopen, werden de
veiligheidsmaatregelen uit de horeca toegepast. Ook met
deze maatregelen werd het een gezellige voormiddag.
Met de versoepeling van de coronamaatregelen kon
fietsclubje KWB Peulis Cycling Team opnieuw
starten met haar wekelijkse ritjes op zondagvoormiddag.
Momenteel zijn ze al met een tiental leden/
fietsers, maar geïnteresseerden zijn steeds welkom.
Ook kwb Sint-Antonius Zoersel sprong tijdens corona op de online
kar en organiseerde een ‘blijf in uw kot’-quiz. De winnares kreeg
door wijkmeester Carlos een doos met lekkere pralines overhandigd.
Gelukkig mochten de leden elkaar enkel maanden later weer ontmoeten,
en dat werd een blij weerzien. Voorzitter Jan Pauwels zag
dat goed was!
En ook de Tetterende Tiretten blijven bezig, en gingen samen online
aan de slag.
6

© Gabriele Croppi-Pipaix - Dubuisson brewery
Een Waals kijkje
achter de schermen
Je hebt altijd al willen weten hoe mosterd wordt
gemaakt, hoe men blauwe hardsteen kapt, hoe
een meubel op maat wordt gerealiseerd?
Dan moet je zeker deze enthousiaste Waalse
ondernemers ontmoeten. Bedrijfsleiders, brouwers,
arbeiders en ambachtslui maken je vertrouwd
met hun beroep via een rondleiding, een
atelier of een proeverij. Voor jou openen ze met
plezier hun deuren!
Je neemt een kijkje achter de schermen van innoverende
bedrijven, verneemt hoe een steenkapper te werk gaat of
hoe een whisky wordt gestookt. Je volgt een atelier pralines
maken of je komt de 100-jarige geschiedenis van Val Saint Lambert
ontdekken. Het zijn stuk voor stuk unieke en onvergetelijke
ervaringen.
Ontdek op onze website alle bezoeken die je in Wallonië en de
Ardennen kan organiseren. Niet alleen bedrijfsbezoeken, maar
ook andere daguitstappen spreken tot de verbeelding. Laat je
onderdompelen in de wereld van de Waalse ondernemers, je
zal niet weten wat je ziet!
© Emmanuel Mathez-The Owl Distillery - Etienne Bouillon
Voor meer praktische informatie en
regelmatige updates kan je terecht op de
website bedrijfsbezoek.be of op
visitwallonia.be
Wallonië en de Ardennen,
zóveel te beleven !
© E. Furniere-Waterloo - Ferme de Mont Saint Jean - Microbrewery

Kwb-nieuws
Minister Beke stuurt kaartje
aan kwb Genebos
Begin juli overhandigde kwb Genebos een cheque
van bijna 550 euro aan vzw Benjalien, een lokale
dagopvang waar mensen met een beperking zes
dagen op zeven kunnen deelnemen aan activiteiten.
Dat bedrag haalde kwb-afdeling op met de verkoop
van ontsmettende handgel en -spray aan hun leden.
Ook vzw Benjalien kreeg als extraatje bovenop het
ingezamelde bedrag nog twee
dozen handgel en -spray om
te gebruiken bij de verzorging
van hun gasten.
De actie van kwb Genebos viel in de smaak bij
minister Wouter Beke, die hen ter bedanking een
kaartje opstuurde.
Itegemse kwb’ers
vernieuwen plaatselijk
Nordic Walking-pad
In 2006 werd de eerste Nordic Walking-route in Vlaanderen
plechtig geopend. Het is een samenwerking van kwb Itegem, de
lokale sportdienst en het toenmalig gemeentebestuur. De
schepen zorgde ervoor dat alle materialen ter beschikking
werden gesteld, de kwb-leden deden het manuele werk.
Bovendien kregen vier mensen
van kwb Itegem de kans een
cursus Nordic Walking monitor
te volgen. Sindsdien gaven ze al
herhaaldelijk initiaties.
Onlangs werd door de kwb-
afdeling de route en bewegwijzering
nagekeken en terug
volledig in orde gebracht. Als
ondersteuning gaf de toeristische
dienst bovendien de folder
een eigentijdse update.
8

Willy Musitu Lufungula van het IC over dekolonisering en racisme
Focus
“Je zorgt voor jezelf
als je ook voor de
ander zorgt”
Als vluchteling uit Congo spreekt Willy Musitu Lufungala, educatief medewerker bij
het Internationaal Comité, met kennis en ervaring over (Congolese) immigratie in
België. Hij schreef er recent het boek ‘Comment vivre ensemble?’ over. Raak sprak
met hem over zijn leven als vluchteling en de recente gebeurtenissen rond racisme.
In 2004 komt Lufungula om politieke
redenen naar België. Twee jaar later
heeft hij een doctoraat afgewerkt aan de
Berlijnse Humboldt Universiteit, en ontvangt
hij het statuut van politieke vluchteling. Hij
trekt nog terug naar Congo als dokter in de
sociologie, maar moet er al na een jaar
vluchten en komt terug in Europa terecht.
Momenteel werkt Lufungula voor het
Internationaal Comité, partner van
Beweging.net, dat ervoor zorgt dat hun
leden met een migratieachtergrond zich
thuis voelen in hun nieuwe situatie en
kunnen participeren aan de samenleving.
“Ik heb zelf de ervaring gehad hoe moeilijk
het is om in een land toe te komen als je
de taal niet spreekt en als je de structuren
en de cultuur van het land niet kent.
Gelukkig was er in 2004 nog plaats voor
vluchtelingen in België, ik hoefde niet op
straat te slapen en de procedure tot
erkenning verliep relatief vlot. Ik koos
ervoor om in Antwerpen te gaan wonen
om mijn Nederlands te versterken. Ik
kende al voldoende Frans van mijn leven
in Congo, maar wist dat ik om werk te
vinden best ook Nederlands zou leren. In
Antwerpen is er bovendien een grote
Congolese gemeenschap, die het
Tekst: Pol Arnauts
9

Afstand verkleinen
gemakkelijker maakte om als nieuwkomer
geïntegreerd te geraken. De keuze voor
Antwerpen was dus gauw gemaakt.”
Vruchteloos solliciteren
Het zou wel nog vier jaar duren voor
Lufungula zijn vrouw en kinderen zou
terugzien. Het dochtertje dat geboren
werd na zijn vertrek uit Congo is al drie
jaar en drie maanden als ze voor de eerste
keer haar papa ziet. En ook de zoektocht
naar werk verloopt moeizaam. “Twee jaar
Nederlandse lessen bleken onvoldoende
om aan een job te raken. Wel als arbeider
in de haven, maar om als socioloog aan
de slag te gaan kende ik onvoldoende de
taal. Maar zo weet ik nu wel, als ik
migranten begeleid, dat taalkennis enorm
belangrijk is in het vinden van een beroep.”
Een tijd lang kan hij werken bij het
Afrikaans platform, een project rond
gekleurde armoede, waar hij de ervaringen
rond armoede bij migranten omzet in
beleidsaanbevelingen. Enige omzwervingen
en een jaar werkloosheid later komt
hij terecht bij het Internationaal Comité in
Brussel, zijn eerste voltijds contract sinds
2004. “Dat lange wachten houden de
meeste migrantenstudenten niet vol.
Velen krijgen psychische problemen en
gezinsmoeilijkheden, haken af en gaan na
twee à drie jaar vruchteloos solliciteren
aan de slag als arbeider.”
Vele migranten leven in een aparte wereld,
ziet Lufungula. “Ze hebben geen contacten
met Vlamingen. Want Vlaamse
organisaties richten zich op Vlamingen, en
migrantenorganisaties richten zich op
Lufungula: “We moeten
op zoek naar manieren
om kinderen met een
migratieachtergrond
beter te begeleiden in
het onderwijs.”
migranten. Er is weinig interactie. Langs
migrantenzijde is er een soort wantrouwen,
dat vertrekt vanuit hun negatieve
ervaringen. En aan de kant van de dominante
bevolking leven er dan weer heel
wat vooroordelen, die een stap naar de
migrantengroep verhinderen. Dat heeft
ook te maken met het verleden, waarin
Vlamingen zich moesten beschermen om
hun eigen cultuur niet te verliezen.”
Discriminatie
Willy vertelt over discriminatie op school
en op de arbeidsmarkt, maar ook in het
dagelijkse leven. “Bijvoorbeeld als je
voortdurend aan kassa’s gevraagd wordt
je tas te tonen, terwijl Vlamingen steevast
passeren zonder hun tas te moeten laten
zien. Als Afrikaan word je gemakkelijk
gepercipieerd als luiaard, profiteur, potentiële
dief. Ik maak het dikwijls mee dat een
buschauffeur de halte voorbij rijd als ik er
als enige sta om op te stappen.”
Maar soms gaat het ook over onbewuste
discriminatie, bijvoorbeeld op het vlak van
literatuur. “Het aanbod blijft meestal eenzijdig
en volgt niet de samenleving die
ondertussen is geëvolueerd. Kinderen van
migranten herkennen zich niet in die
boeken, ze krijgen minder stimulansen en
onbewust gaan ze niet mee in het verhaal.
En zelfs binnen de godsdienst ervaar je discriminatie.
Mensen willen hun vieringen in
hun moedertaal houden - de taal die men
het best beheerst en dat is toch wel van
belang als het over innerlijke relaties gaat -
maar op weinig plaatsen in Vlaanderen is
dit mogelijk. Vele Congo lezen bijvoorbeeld
gaan dan over naar een evangelische kerk.”
Uiteraard komen in het gesprek ook de
gebeurtenissen rond G. Floyd aan bod.
Welke indruk lieten ze achter bij Lufungula?
“Dit incident brengt de antidiscriminatiebeweging
Black Lives Matter (BLM) onder
de aandacht, en het is de eerste keer dat
deze beweging zoveel effect heeft over de
hele wereld. Het feit dat George Floyd op
een gruwelijke manier aan zijn einde is
gekomen maakt dat mensen beseffen dat
racisme onaanvaardbaar is. Het zit verankerd
in de samenleving en vindt zijn
wortels in de kolonisatie. Het feit dat
mensen met een gelijkwaardig diploma als
een blank iemand omwille van hun huiskleur
worden achtergesteld, vindt zijn oorsprong
in de perceptie dat blanke mensen
superieur zijn. Werkgevers gebruiken het
argument dat klanten niet willen worden
bediend door gekleurde mensen. In de
openbare ruimte worden maar weinig
gekleurde mensen aangenomen op zichtbare
functies, zoals bij de gemeente, de
politie of de Lijn.”
En ook het onderwijs moet het een en
ander veranderen, vindt Lufungula. “Op
school worden kinderen van ouders die
een andere moedertaal hebben dikwijls
doorverwezen naar andere richtingen dan
degene waarin ze hun dromen willen
waarmaken. Moeten we niet op zoek naar
andere manieren om kinderen met een
migratieachtergrond beter te begeleiden in
het onderwijs? Hoe kunnen we ervoor
zorgen dat zij zichzelf herkennen in het
onderwijs? Nu zien ze immers vooral leerkrachten
die uit de dominante cultuur
komen. Daarnaast moeten we ook
proberen om de afstand tussen de scholen
en de ouders te verkleinen. Scholen
zouden methodieken kunnen ontwikkelen
om beter te luisteren naar de ouders, hun
behoeften en hun noden, als alternatief
voor het huidige model dat nog op vele
plaatsen aanwezig is: de school weet alles
en de ouders moeten zich aanpassen.
Zelfs de leerstof zou moeten veranderen.
Die geeft nu vooral positieve info over het
binnenland, en negatieve berichtgeving
over het buitenland. De manier van denken
10

‘Dekoloniseren is het promoten van de interculturele
samenleving, en het erkennen van diversiteit’
van de leerlingen wordt zo beïnvloed,
waardoor ze zelf een negatieve perceptie
ontwikkelen over hun land van herkomst.”
Standbeelden en straatnamen
“We kunnen werken aan ontmoeting en
aan het wegwerken van wantrouwen, dat
nu voortdurend gevoed wordt. Door verdeeldheid
te versterken doen sommige
partijen wantrouwen groeien als het over
andere mensen gaat. Men voelt zich veilig
in zijn eigen bubbel, maar gaat minder
snel naar anderen toe. Hier kan het verenigingsleven
een belangrijke rol spelen. Het
is zelfs de essentie van het sociaalcultureel
werk: op een informele manier
samenkomen, ook al is de afstand groot.”
En ook andere sectoren hebben een rol te
spelen, meent Lufungula. “De media
zouden meer aandacht kunnen hebben
voor gekleurde mensen in reclame, en de
overheid zou haar aanwervingsscenario
kunnen aanpassen.”
Lufungula denkt dat we lessen kunnen
trekken uit de coronaperiode: “Als je een
mondmasker aandoet bescherm je jezelf,
maar ook de anderen. Zo is het ook
algemeen: je zorgt voor jezelf als je ook
voor de andere zorgt, je beschermt jezelf
en daardoor bescherm je de andere.”
Volgens Lufungula zorgt de beweging
voor dekolonisering van de samenleving
ervoor dat we op alle terreinen racisme
wegwerken: structureel en integraal. “Het
gaat niet alleen over het weghalen van
standbeelden uit de publieke ruimte of
over het veranderen van straatnamen.
Dekoloniseren is veel meer dan dat. Het
heeft meer te maken met het promoten
van de interculturele samenleving, het
erkennen van diversiteit, en er consequent
rekening mee houden. Want diversiteit is
een feit. De globalisering heeft ons
samenleven veranderd - we zijn geen
gesloten samenleving meer en krijgen
invloed van overal. We aanvaarden
verkeer van goederen, en nieuwe communicatiemiddelen
zorgen voor een intense
uitwisseling van informatie, maar als het
over mensen gaat zijn we strenger en
willen we uitwisseling stopzetten. De
dekoloniseringsbeweging pleit ervoor dat
we ons kunnen verplaatsen op een legale
manier.”
ZACHT WATER IS MILD VOOR HET MILIEU
Belgisch leidingwater is het kalkrijkste van heel Europa.
Kalkrijk en hard tot zeer hard water vormt dan ook een
probleem voor ruim 80% van de Belgische huishoudens.
Vaatwassers en wasmachines die werken op kalkvrij water
functioneren beter waardoor het verbruik van schadelijke
detergenten daalt. Dit heeft een directe positieve invloed
op het milieu. Zacht water dankzij een waterontharder biedt
vele voordelen. Douchen met zacht water is een weldaad
voor de gezondheid en uw huid. Ook uw wasgoed, bad- en
huishoudlinnen en uw kledij blijven langer mooi.
☞ Bestel nu je Aqua Service water ontharder
met € 200 ledenvoordeel.
✆+32 56 24 94 95 ✉ verkoop@aqua-service.be

Kwb-nieuws
Boventiteltje?
Familietijd is net zo
belangrijk als gezond eten
en voldoende bewegen
Hoe vaak spendeer je als gezin écht tijd met elkaar? Neen, samen ’s avonds op
de bank ploffen om verveeld en zonder interactie vastgelijmd aan je mobiele
telefoon te zitten telt niet. Met de dagelijkse taken, ouders die vaak beiden werken
en naschoolse activiteiten van kinderen wordt familietijd wel eens vergeten. Net
nu die misschien wel belangrijker is dan ooit. Studies tonen aan dat kinderen van
gezinnen die samen tijd spenderen gelukkiger én gezonder zijn. Hoog tijd om tijd
vrij te maken, dus!
Tekst: Melissa Tihange
Terwijl de kinderjaren van de meesten onder ons vrij waren van
mobiele telefoons en tablets, lijken de kinderen van nu dit met
de paplepel ingegoten te krijgen. Ons leven wordt door meerdere
schermen beheerst, die elk tijd en aandacht vragen, en we raken
steeds verder verwijderd van ervaringen met ons gezin. Want of
het nu samen tekenen of buiten spelen is: het draait niet om de
kwantiteit maar om de kwaliteit. Elke activiteit versterkt de gezinsband
en zal het leven van je kind positief beïnvloeden. Familietijd is
immers niet alleen leuk, maar heeft ook tal van voordelen.
Meer zelfrespect en zelfvertrouwen
Kinderen die met hun ouders omgaan, krijgen het gevoel dat ze
geliefd en gewaardeerd worden. Ze voelen dat ze ergens bij
horen waar hun mening, talent en persoonlijkheid belangrijk zijn.
Dit vormt voor hen een veilige haven waar hun zelfrespect en
zelfvertrouwen kunnen groeien. Dat zorgt er dan weer voor dat ze
socialer zijn en het makkelijker vinden om andere relaties op te
bouwen. Hét kompas op weg naar volwassenheid.
Bevordert positief gedrag: van betere manieren
naar betere prestaties
Kinderen zijn geboren imitatoren en letten elk moment van de
dag op de wereld rondom hen. Ze kijken naar hoe je praat, wat je
eet, hoe je reageert op situaties en hoe je omgaat met anderen.
Als ouder vorm je de allereerste leeromgeving voor je kind en
geef je hen de kans om goede gewoontes en gedrag uit de eerste
hand te ervaren. Door samen tijd te spenderen bevorder je
positief gedrag en verlicht je angst en woede, waardoor kinderen
beter presteren en de kans op risicovol gedrag vermindert.
Betere communicatie en connectie
Als je samen tijd spendeert tijdens een activiteit creëer je ruimte
voor communicatie, waarin kinderen de vrijheid krijgen om open
te praten. Terwijl je met iets bezig bent, hebben kinderen de
neiging meer over hun leven te delen dan wanneer je hen tussen
de soep en de patatten vraagt ‘Wat heb je vandaag gedaan?’.
Kinderen groeien en veranderen razendsnel - de ene dag kiezen
ze resoluut voor spaghetti als favoriet, de andere dag voor
frietjes - en familietijd is de ideale manier om je kroost beter te
leren kennen.
Warme herinneringen
Het belangrijkste van familietijd zijn misschien wel de herinneringen
die je samen creëert en zal koesteren. Laat je tijd samen
tellen. En hoe meer tijd je samen spendeert, hoe eenvoudiger het
wordt om de relatie te onderhouden.
12

Wij geven je alvast enkele tips hoe je als gezin meer tijd samen kan spenderen. (En pssst … alle activiteiten die we vermelden zitten ook
in de Familiebox van kwb en Share-a-box, mét al het nodige materiaal!)
1
Ontkoppel van de digitale wereld
Het is niet zozeer de tablets of de gsm’s die het probleem
zijn, wel de momenten die je niet beleeft door die apparaten. Je
bent wel aanwezig, maar niet betrokken. Leg je telefoon dus even
aan kant en creëer een digitale-snufjes-vrije-zone. Ontdek bijvoorbeeld
Vlaanderen al picknickend, of organiseer een familietoernooi.
2
Kook en eet samen
Samen aan tafel eten is in sommige families tegenwoordig
meer uitzondering dan regel. En wanneer leer je elkaar beter
kennen dan tijdens een lekkere maaltijd? Stroop die mouwen dus
op, verzamel al je ingrediënten en maak samen de lekkerste
gerechten. Wat dacht je van confetti cupcakes of kleurrijke
zandkoekjes als dessert?
3
Plan een maandelijkse excursie
Naar een open weide om sterren te spotten? Een park?
Een speurtocht in het bos? Geef je kinderen iets om naar uit te
kijken. En maak het nog spannender door een kalender te maken
waar je alles op kan plannen en samen kan aftellen.
4
Plan wekelijks een gezinsavond in
Het is eenvoudig om je te verliezen in drukke werkschema’s
en huishoudelijke taken. Plan dus bewust op voorhand een
gezinsavond in waar je niet onderuit kan! Het moeten geen lange
of moeilijk te organiseren activiteiten zijn, zolang je maar tijd
voor elkaar maakt. Plan bijvoorbeeld een filmavond in, maak de
handen vuil tijdens gekke wetenschapsproefjes of speel samen
een bordspel.
13

Verhaal
Kwb Winterslag neemt collega-kwb’ers mee op pad in de mijnstreek
“De eerste immigranten
in Genk kwamen
uit de Kempen”
Als afdeling in het hart van de Limburgse mijnstreek is kwb Winterslag nauw
verbonden met de zogenaamde cité en het verleden ervan. Ze nemen andere kwbafdelingen
dan ook graag mee op sleeptouw in deze bruisende buurt. Raak sprak
erover met Eddy Wintmolders.
Raak: Hoe zijn jullie op dit idee gekomen?
Eddy: “Toen we op de bestuursvergadering lazen over de uitstappen
van ‘Onder de grond’ en zagen dat er na de C-mine wordt
uitgeweken naar Hasselt, verbaasde ons dat een beetje.
Winterslag zelf heeft immers ook zijn verhaal. Wij ontvingen in
het verleden al enkele kwb-afdelingen – onder meer uit
Essenbeek, Zwijndrecht en Tuilt - voor een wandeling door de
multiculturele mijnwerkerswijk van Winterslag. Daarin vertel ik
vanuit mijn job als buurtopbouwwerker over de wijk en staan we
stil bij de migratieproblematiek, en vertelt ex-mijnwerker en
secretaris van onze kwb-afdeling
Willy over de geschiedenis en
achtergrond van de mijn. Het is dus
enerzijds een vertelling over de weg
van de mijnwerker van bij hem thuis
naar het werk, en anderzijds het
verhaal van het samenleven in deze
wijk, het migratieverhaal.”
Roger Gaspercic brengt dan altijd een tekstje, die we naar aanleiding
van 55 jaar kwb Winterslag ook hebben gebundeld in een
boekje onder de titel ‘Mij(n)meringen’."
Raak: Waarom vinden jullie het belangrijk om dit verhaal te
vertellen?
Eddy: “Heel wat mensen zien iedereen met een kleurtje als
‘allemaal hetzelfde’, maar dat is absoluut niet waar. Er zijn verschillende
migratiegolven, met nu op het einde de vluchtelingenproblematiek,
maar dat wordt allemaal nogal graag op één lijn
Onder meer kwb Zwijndrecht bracht
al een bezoek aan Winterslag.
Raak: Is kwb Winterslag altijd al
nauw verbonden geweest met de
mijn?
Eddy: “Zeker, dat is altijd al zo
geweest. De afdeling is dan ook
opgericht door ex-mijnwerkers, en
bestaat intussen zestig jaar. Jaarlijks
rond 4 december houden we ook een
viering voor Sint-Barbara, de
patroonheilige van de mijnwerkers
en andere gevaarlijke beroepen, aan
de mijnlamp. Onze ‘verslaggever’
14

‘De kerngedachte in de mijnstreek is solidariteit’
gezet. Dat is absoluut niet waar. De eerste migranten in het
Genkse waren de boerenjongens uit de Kempen, Vlaams-Brabant,
Wallonië en ook Limburg. Op dat moment was Genk nog een heel
landelijk gebied; het is de mijn die Genk als stad gemaakt heeft.”
Raak: Het is een genuanceerd verhaal.
Eddy: “Zeker! Daarna kwamen de twee wereldoorlogen waardoor
de Oost-Europeanen in de mijn kwamen werken, als gevangenen
van de Duitse bezetter. Dat was de eerste golf, en daarna was
het aan Zuid-Europa - de Grieken, Italianen en Spanjaarden - tot
de Italiaanse regering na de mijnramp van Marcinelle in 1956 een
halt zette op de migratie en de rest is gevolgd. En pas dan, in de
jaren 50, kwam de migratie vanuit Turkije, Marokko en Algerije. Er
zijn dus grote nuances in migratie, en dat verhaal willen we zo
goed mogelijk vertellen aan afdeling die niet erg vertrouwd zijn
met migratie en/of het mijnwerkersverhaal. Pas de laatste tien à
vijftien jaar is de vluchtelingenproblematiek erbovenop gekomen,
die we in Winterslag zelfs niet zo gek veel hebben.”
Raak: Jullie kijk op multiculturaliteit is dus anders dan die van
heel wat andere mensen.
Eddy: “Ja, en ik geef ook aan dat er ook problemen zijn, het is
geen romantisch verhaal. Want elke keer als iemand huwt met
een partner vanuit zijn thuisland begint die migratieaanpassing
opnieuw uiteraard. En wat is aanpassen? Thuis doet iedereen
wat hij wil, gelukkig maar.”
“En ook het mijnwerkersleven zelf was niet mooi en romantisch,
zoals Willy tijdens de wandeling vertelt. Er waren genoeg vechtpartijen,
maar het was wel zo - en dat is wat de streek typeert -
dat zodra je de lift nam naar duizend meter diepte je was overgeleverd
aan elkaar om ‘s avonds weer fris en gezond terug boven
te geraken. Die solidariteit was er wel, en ik denk dat daardoor
het multicultureel samenleven hier, met alle kleine futiliteiten en
probleempjes, goed loopt. De kerngedachte in de mijnstreek is
solidariteit.”
“Het lijkt me wel boeiend als afdelingen nog meer van dit soort
uitwisselingen onder elkaar gaan doen. Elke streek en afdeling
heeft een historiek en een bepaalde achtergrond, en het lijkt mij
interessant die van elkaar te leren kennen.”
a Wil je met je afdeling graag het heden en verleden van de Genkse
mijnstreek leren kennen? Neem gerust contact op met Eddy via
eddy.wintmolders@stebo.be.
Bedenk jij het nieuwe Raak-thema?
Veertig bladzijden leesvoer elke maand op je mat of in je brievenbus: dat is
maar een van de vele voordelen van kwb-lid zijn.
Naast nieuws over andere afdelingen, interviews en reportages, een inspirerend
voorwoord, aankondigingen, artikels van onze sport- en rijbewijsdienst,
een kruiswoordraadsel … vind je in Raak ook telkens acht pagina’s
themabladzijden. Humor, games, liefde, taal, bier, zwerfvuil, mobiliteit: het
zijn maar enkele van de thema’s die de voorbije jaren al passeerden.
Maar over welk onderwerp had jij graag nog gelezen?
Vertel ons jouw thema-idee voor Raak in 2021!
Stuur je favoriete onderwerp(en) naar raak@kwb.be, ten laatste op 30 september,
en lees er binnenkort alles over!
15

Zorgeloos genieten op groepsreis
& Govaka
Pasar
SAMEN OP DE FIETS,
OP JE EIGEN TEMPO
VOOR RECREATIEVE EN
SPORTIEVE FIETSERS
NIETS GEZELLIGER
DAN SAMEN WANDELEN
VANAF € 1339 P.P.*
PEAK DISTRICT
26/4 TOT 2/5
10/5 TOT 16/5
✔ Panorama’s vanop de
klippen
✔ Landgoed Chatsworth
✔ Unesco Werelderfgoed
✔ Pack Horse Inn
VANAF € 464 P.P.*
LAND VAN MAAS
EN WAAL (NL)
20/5 TOT 24/5
✔ Gezellig familiehotel
✔ Fiestregio de
Maashorst
✔ Romantische
landerijen
✔ Imponerende dijken
(14e Eeuw) L’ISLE SUR LA
VANAF € 1288 P.P.*
SORGUE (FR)
25/4 TOT 2/5
VANAF € 463 P.P. *
KASTELLAUN
(DUITSLAND)
12/4 TOT 16/4
✔ Mont Ventoux
✔ Heerlijk eten
✔ De prachtige
Provence
✔ Aangenaam klimaat
WANDELREIZEN VOORJAAR 2021
21.03-28.03 ROTA VICENTINA DEEL 2 (Portugal)
09.04-11.04 GELDERLAND - ARNHEM (Nederland)
12.04-16.04 KASTELLAUN (Duitsland)
18.04-25.04 ROSAS (Spanje)
18.04-25.04 MALLORCA HELIOS
20.04-27.04 KRETA
26.04-02.05 PEAK DISTRICT (Groot-Brittannië)
26.04-03.05 CORFU
04.05-07.05 RETIE
09.05-16;05 KRETA
10.05-16;05 PEAK DISTRICT (Groot-Brittannië)
16.05-23.05 KROATIË
22.05-29.05 TENERIFE
24.05-31.05 MADEIRA
06.06-10.06 KENT (Groot-Brittannië)
11.06-24.06 GEORGIË
✔ Oude centrum
✔ Mooie wandeltochten
✔ 4 nachten halpension
✔ Bossen, rivieren en
burchten
FIETSREIZEN VOORJAAR 2021
09.04-11.04 VOORJAARSFIETSEN IN DE KEMPEN R/S*
11.04-18.04 MALLORCA - HOTEL HELIOS R/S
18.04-25.04 MALLORCA - HOTEL HELIOS R/S
25.04-02.05 MALLORCA - HOTEL MONTECARLO R/S
25.04-02.05 L’ISLE-SUR-LA- SORGUE (Provence) R
01.05-08.05 MURCIA – MAR MENOR (Spanje) R/S
02.05-09.05 ROSAS (Costa Brava Spanje) R/S
13.05-16.05 WITTEVEEN (Nederland) R
20.05-24.05 APPELTERN (Nederland) R
26.05-02.06 MOSTAR - DUBROVNIK
R
(Kroatië/ Bosnië en Herzegovina)
04.06-06.06 FIETSEN IN DE WESTHOEK (Oostduinkerke) R
11.06-13.06 WEEKEND ZUIENKERKE R
29.06-03.07 SNEEK - FRIESLAND R
* R = Recreatief / S = Sportief
11 OKTOBER 2020
INFOMOMENT
Info en inschrijvingen via
www.govaka.be/fietsevent2021
OOK ONLINE BEN
JE WELKOM!

ONTDEKKEN, GENIETEN
EN RELAXEN
VROEGBOEK­
KORTING TOT
€ 25
per persoon
tot 15/12/2020
LEDENKORTING
€ 25
per persoon
ZIE WWW.GOVAKA.BE
NOORWEGEN
15/5 TOT 25/5
✔ Uniek, volgens
kenners
✔ Majestueuze Fjorden
✔ Mee met een
postbootje
✔ Ecologisch
KAMPEREN IN GROEP
MÉT VEEL VRIJHEID
VANAF € 237 P.P.*
AMIENS
12/5 TOT 16/5
ZIE WWW.GOVAKA.BE
MISANO
6/5 TOT 13/5
✔ Helderblauwe zee
✔ Goudgele stranden
✔ Cucina de la mama
✔ Verfijnde cultuur
✔ Mooie en bruisende
stad
✔ Veel bezienswaardigheden
✔ Dichtbij op vakantie
✔ Lekker eten en drinken
CULTUURREIZEN VOORJAAR 2021
11.04-18.04 MALLORCA (HELIOS)
06.05-13.05 MISANO (Italië)
07.05-20.05 MAROKKO
25.05-29.05 WENEN CITYTRIP (Oostenrijk)
2de week mei TRIËSTE CITYTRIP (Italië)
15.05-25.05 NOORWEGEN
30.05-06.06 EPIRUS (Griekenland)
02.06-10.06 MACEDONIË
VANAF € 255 P.P.*
IN HET KIELZOG
VAN DE KOERS
19/5 TOT 24/5
✔ Beleef De Ronde van
Vlaanderen van
dichtbij
✔ Gegidste stadswandeling
Oudenaarde
✔ Bezoek aan het
Provinciaal Archeologisch
Museum
Prijzen, praktische informatie en onze
coronamaatregelen vind je terug op
www.govaka.be
STAP OF FIETS
NAAR COMPOSTELA
In 2021 organiseert Govaka&Pasar opnieuw fiets- en wandelreizen
naar Santiago de Compostela. Alle informatie, prijzen en boekingen...
surf naar www.govaka.be/santiago-de-compostela.
KAMPEERREIZEN VOORJAAR 2021
13.02-20.02 WINTERBERG
06.04-12.04 FIETSEN TEXEL (Nederland)
11.04-17.04 STRAATSBURG EN COLMAR (Frankrijk)
14.04-07.05 VIA VERDES (Spanje)
01.05-10.05 RUHRGEBIED (Duitsland)
12.05-16.05 AMIENS (Frankrijk)
19.05-24.05 IN HET KIELZOG VAN DE KOERS
20.05-30.06 NOORDKAAP (Noorwegen)
23.05-06.06 FIETSEN BOURGONDIË (Frankrijk)
30.05-19.06 ANDALUSIË & ALENTEJO (Spanje/Portugal)
20 SEPTEMBER 2020
INFOMOMENT
COMPOSTELA
Info en inschrijvingen via
www.govaka.be/compostela-infomoment2021
OOK ONLINE BEN
JE WELKOM!
Boek je favoriete bestemming
online via www.govaka.be.
* Prijzen zijn vanaf prijzen op basis van een 2-persoonskamer /2 personen per kampeerinstallatie
en zijn inclusief de vroegboekkorting. Als lid van kwb of Pasar ontvang je 25 euro
extra korting op deze prijs.

Kwb-nieuws
Culinair én coronaproof
Koken in bubbels,
zo doe je dat!
Op een warme dinsdag eind juni verzamelde zich in de grote parochiezaal
Drieheem in Brasschaat een groepje fanatieke uit hun keuken bevrijde hobbykoks,
helemaal klaar voor hun eerste post-lockdown en coronaproof kookles.
Tekst: Charlotte Van Doren
Eerste punt op de agenda: een briefing.
Met gepaste afstand zetten we ons
rond een voor dit kleine groepje nogal grote
tafel, en zet lesgever met dienst Filip de
belangrijkste regels uiteen. Je handen ontsmetten
voor je materiaal aanraakt dat
iemand anders al gebruikt heeft, en je
mondmasker dragen als je tóch dicht bij
elkaar komt zijn daar de twee belangrijkste
van. Niet echt een verrassing, toch?
Thema van de avond: Indisch. Ideaal voor
een coronaproof kooksessie, omdat het
een verzameling is van heel wat kleine
gerechtjes. Naast een soep en kip tandoori
mag er immers ook deeg gekneed worden
voor naan en paboa, en staan er onder
meer nog een frisse wortelsalade en
citroenrijst op het menu. Aan het werk!
Kneden en kletsen
Na een korte introductie tot de Indische
keuken én het zéér uitgebreide assortiment
aan specerijen dat later op de avond in het
eten mag worden gedraaid, doet Filip het
systeem van de avond uit de doeken: op
verschillende tafels liggen een recept én
alle nodige ingrediënten daarvoor klaar. De
bedoeling is dat aan elke tafel één deelnemer
plaatsneemt om individueel een
gerecht in elkaar te draaien. Samenwerken
aan een gerecht en intussen afstand
houden is immers onmogelijk.
Nadat alle ingrediënten overlopen zijn,
Tip! Waarom geen online
kookles organiseren? Lees hoe kwb
Eremzichegem dit aanpakte in onze
brochure ‘Coronaproof activiteiten
organiseren’ op
www.kwb.be/corona.
18

kiest iedereen zijn favoriete gerecht en
gaan de deelnemers afzonderlijk aan de
slag. De bubbel in het gezelschap heeft
geluk, zij kunnen samen de samosa’s
onder handen nemen.
De grotere afstand en individuele recepten
blijken al snel geen probleem te zijn: in de
keuken wordt al knedend gekletst dat het
een lieve lust is, en ook de bubbel babbelt
vrolijk bij terwijl er gehakt, gesneden en
gesnipperd wordt en Filip vakkundig en
goedkeurend tips geeft. Wat coronamaatregelen
bederven hier geenszins de pret
want de sfeer zit er hier goed in, dat is wel
duidelijk.
Geduld en hoffelijkheid
Al snel begint het heerlijk te geuren naar
ajuin, look en kruiden wanneer de eersten
zich opstellen aan het fornuis en ajuin en
look in de pan mikken. Dat fornuis blijkt
echter ook het meest tricky te zijn: zelfs in
een professionele keuken is anderhalve
meter afstand aan een fornuis onhoudbaar.
Gelukkig zijn in deze keuken ook nog
enkele gasvuren aanwezig en kan er dus
iets meer gespreid worden, maar het is
hoe dan ook zaak om het gebruik van het
fornuis goed op elkaar af te stemmen.
Het tweede knooppunt blijkt al snel aan
de dubbele keukendeur te liggen, waar
het bij tijd en wijle een komen en gaan is
om handen te wassen, in pannen te
roeren, iets uit de koelkast te halen … en
botsingen worden daarbij succesvol maar
soms slechts op het nippertje vermeden.
Een constante aandacht voor anderen,
geduld en een portie hoffelijkheid zijn dan
ook niet overbodig, net als je bewust zijn
van al wat je doet. Iemand een dunschiller
aangeven? Even mondmasker op, en
eerst handen ontsmetten.
Niettemin gaat het koken door in een
aardig tempo, en zo’n anderhalf uur later
staan er op de grote tafel maar liefst zes
heerlijke Indische gerechten te pronken:
kruidige linzensoep, kip tandoori,
samosa’s met gehakt en mangochutney,
naanbrood met yoghurt, komkommer en
appel, citroenrijst én bapoa met makreel.
Tip! Een overzicht van alle
speciale coronahorecaregels die je
als afdeling moet toepassen in je
bar, tijdens een eetfestijn, voor
kooklessen … vind je op
https://www.kwbeensgezind.be/
veiligeactiviteiten/downloads/
horecaregels_kwb_corona.pdf.
Met wat stoelen tussen wordt er plaatsgenomen
om ein-de-lijk van al dat lekkers
te kunnen proeven, en zo wordt smullend
en kletsend een speciale maar niettemin
zeer fijne kookavond afgerond.
Tien tips voor een
coronaproof kookles
1. Voorzie een zo groot mogelijke
locatie met een ruime keuken, maar
daarnaast ook een grote zaal
waarin de deelnemers hun voorbereidend
werk kunnen doen.
2. Vraag deelnemers om klein kookgerief
als keukenhanddoeken,
keukenmesje zelf mee te nemen …
Als je dit niet doet, zorg dan voor
veel materiaal, zeker voor niet
afwasbare dingen als keukenhanddoeken.
3. Zet pijlen op de grond, zeker op
plaatsen waar de circulatie anders
wel eens in de soep zou kunnen
lopen.
4. Zet elk recept op een apart blad,
en zorg dat iedereen al het nodige
heeft. Ook kruiden kan je eventueel
al per tafel klaarzetten in kleine
potjes.
5. Denk goed na over wat je maakt,
en zorg dat er ook voldoende
(deel)gerechten zijn waarvoor het
gebruik van een fornuis niet of zeer
beperkt nodig is.
6. Loop als begeleider zelf voldoende
rond, zodat deelnemers
zich niet continu moeten verplaatsen
om je een vraag te komen
stellen.
7. Hou ook bij het dekken van je
tafel rekening met de nodige
afstand: laat telkens twee stoelen
tussen.
8. Durf deelnemers aanspreken
als ze maatregelen zoals handen
ontsmetten of een mondmasker
dragen niet goed genoeg naleven.
9. Vergeet niet om ook tijdens het
opruimen afstand te blijven
bewaren.
10. …. en maak het plezant!
19

Met maar liefst
110 fotozoektochten
in heel Vlaanderen en Brussel
lokten jullie deze zomer leden, familie, wijkgenoten,
sympathisanten, wandelaars, fietsers uit hun kot!
Zo zorgden we samen voor ontspanning
in deze ongewone zomer.
Bedankt!
om hier samen met ons voor te gaan,
en zo kwb mee op de kaart te zetten.
Zin in (nog) een zoektocht?
Enkele tochten lopen ook in september nog door.
Ga te voet op ontdekking in …
Schriek (Heist-op-den-Berg), tot 6/9
Poppel (Ravels), tot 13/9
Hooglede, tot 15/9
Kwatrecht (Wetteren), tot 15/9
Ravels, tot 15/9
Steendorp (Temse), tot 15/9
Balen, tot 20/9
Tongeren, tot 27/9
Boechout, tot 30/9
Torhout, tot 30/9
Vilvoorde, tot 30/9
Oudenaarde, tot 1/11
Liedekerke, tot 27/12
… of fiets door het mooie …
Schriek (Heist-op-den-Berg), tot 6/9
Geel Elsum, tot 12/9
Lokeren, tot 13/9
Meerhout, tot 13/9
Meerlaar (Laakdal), tot 15/9
Malderen (Londerzeel), tot 15/9
Stal (Beringen), tot 15/9
Steendorp (Temse), tot 15/9
Zwevegem, tot 15/9
Koersel (Beringen), tot 20/9
Merchtem, tot 21/9
Geel St. Dimpna, tot 25/9
Diepenbeek, tot 27/9
Berkenbos (Heusden-Zolder), tot 30/9
Droeshout (Opwijk), tot 30/9
Kaprijke, tot 30/9
Paal (Beringen), tot 30/9
Schoonaarde (Dendermonde), tot 30/9
a Je vindt alle info op
www.kwb.be/zomerzoektochten
20

Thema
de
toekomst
van onze
energie
We zijn met steeds meer, verbruiken met zijn allen steeds meer
energie, en de fossiele brandstoffen van onze planeet raken op.
Bovendien komen de klimaatdoelstellingen van 2030 en 2050 steeds
dichterbij. Wat brengt de (groene) toekomst op het vlak van energie?
Slimme meters en capaciteitstarieven moeten de toekomst van
ons elektriciteitsnet houdbaar én betaalbaar houden, en burgers
verenigen zich om lokaal groene stroom te kunnen opwekken en
gebruiken. Ook warmtepompen kunnen ervoor zorgen dat onze
planeet wat minder belast wordt.
Of ligt de toekomst misschien in waterstof, getijden
of vliegende turbines?

Thema
Slimme meters, capaciteitstarieven en thuisbatterijen
De transformatie
van ons elektriciteitsnet
In 2019 werd in Vlaanderen gestart met de stapsgewijze uitrol van de digitale meter. Eerst in onder meer
nieuwbouwwoningen, renovaties en woningen met zonnepanelen, maar op termijn voor iedereen. Tegen
2040 zou 80 procent van de Vlaamse woningen ermee uitgerust moeten zijn.
Met de digitale meter zijn meteropnames iets van het
verleden: al je gegevens worden immers precies en rechtstreeks
doorgestuurd naar wie ze nodig heeft. Die exacte en up-todate
gegevens (om het kwartier) maken het gebruikers bovendien
makkelijker om te besparen én de meter bereidt iedereen voor op
het energiesysteem van de toekomst. Door een (of meerdere)
online applicatie(s) te installeren op je smartphone en een apparaa
tje aan je digitale meter te koppelen, kan je van je digitale meter
een slimme meter maken. Zo kan je bijvoorbeeld je verbruik in real
time volgen, sluipverbruik traceren, een slimme thermostaat
installeren, afzonderlijke toestellen meten, automatisch elektriciteit
verbruiken wanneer die het goedkoopst is of wanneer je die zelf
produceert (bijvoorbeeld met zonnepanelen).
Benieuwd wat voor jou de impact van een digitale meter (in
combinatie met zonnepanelen) zou zijn?
Doe de simulatie op https://simulatordigitalemeter.vreg.be.
Stofzuigen, wasmachine laten draaien
én auto opladen tegelijk? Voor wie
zijn energiefactuur wil beperken vanaf
2022 niet zo’n goed idee meer.
Piek beperken
Tegen 2040 zouden in Vlaanderen
niet meer veel van deze bakjes te
bespeuren mogen zijn.
De digitale meter is daarnaast een van de tools waarmee de
overheid mensen inzicht wil geven in hun eigen verbruik,
wanneer het (normaal gezien) vanaf 2022 de overstap maakt
naar het ‘capaciteitstarief’. De invoering daarvan moet, nu het
elektriciteitsnet veel intensiever én anders gebruikt wordt dan
vroeger, mensen aan te moedigen het zo efficiënt mogelijk te
gebruiken om zo de netkosten betaalbaar te houden. Bovendien
zou het capaciteitstarief ervoor zorgen dat de netkosten
evenwichtiger verdeeld worden over alle gebruikers ervan.
Je nettarief nu is volledig gebaseerd op hoeveel elektriciteit je
verbruikt: meer verbruik betekent meer netkosten. Met het capaciteitstarief
verschuift dit: je eigenlijke verbruik zal nog steeds
een deel van de kost uitmaken, maar daarnaast wordt ook het
piekvermogen een element. Dat is de maximale hoeveelheid
elektriciteit die je op een specifiek moment met alle toestellen
samen verbruikt. Op die manier worden mensen aangemoedigd
het verbruik van toestellen met een hoog vermogen te spreiden.
22

Hernieuwbare energie in cijfers
Om de klimaatdoelstellingen te halen, zullen we in de
komende jaren een pak meer hernieuwbare energie
moeten gebruiken. Hoe staan we ervoor?
In 2018 was 6,9% van onze totale verbruikte energie
hernieuwbaar. Ter vergelijking: het doel voor 2030 is
25%.
Wie ’s avonds na thuiskomst stofzuigt, zijn microgolf gebruikt én
zijn elektrische auto oplaadt, zal een hogere energiefactuur
krijgen dan wie die drie dingen op een afzonderlijk moment doet.
Hoe hoger die piek, hoe hoger de factuur. Wie bij binnenkomen
ook nog zijn wasmachine opzet, zal het dus voelen.
Samengevat wil het capaciteitstarief mensen veel bewuster laten
omspringen met hun elektriciteit en efficiënt gedrag promoten,
nodig om de energietransitie én betaalbaar te houden.
Smart grid
De invoering van het capaciteitstarief zou ook wel eens een grote
opmars in thuisbatterijen op gang kunnen brengen. Alhoewel dit
systeem momenteel nog niet rendabel is, is er de prijs ervan wel
aan een daling bezig. Het is dus meer dan aannemelijk dat zulke
batterijen in de toekomst een rol zullen spelen in ons elektriciteitssysteem.
Het systeem is eenvoudig: je bent niet thuis, maar de zon schijnt
wel en dus leveren je zonnepanelen elektriciteit op? Het batterijsysteem
slaat deze ‘verloren’ energie op voor later gebruik.
Brugel, de Brusselse regulator van de gas- en elektriciteitsmarkt,
berekende dat wie een thuisbatterij heeft gemiddeld zo’n 60 tot
80 procent van zijn zelfgeproduceerde energie gebruikt. Zonder
batterij ligt dit rond de 50 procent.
In principe kan je ook zonder zonnepanelen een thuisbatterij
gebruiken, waarin je dan energie opslaat die je koopt wanneer de
energie goedkoper is (bijvoorbeeld bij dag- en nachttarief), maar
dit vergt het gebruik van smart meters en een slimme aansturing
van de netbelasting.
Ook op het slimme net of smart grid van morgen, dat ervoor
moet zorgen dat producenten op elk moment evenveel elektriciteit
in het net injecteren als de verbruikers van het net afnemen,
zullen thuisbatterijen wellicht een bufferrol spelen om mee deze
hernieuwbare energiestromen te regelen.
Eind februari 2020 waren er
in Vlaanderen 466.947
zonne-installaties. Bij de
provincies is Oost-
Vlaanderen koploper op
vlak van aantal; Lommel
staat eenzaam op kop in de
lijst van gemeentes met het meeste door zon geproduceerde
watt per inwoner.
Onshore staat er in Vlaanderen 557 windturbines. Ook
hier staat Oost-Vlaanderen op kop qua aantal, en ook in
de top vijf van meeste watt per inwoner vinden we vijf
Oost-Vlaamse gemeenten: Zelzate, Eeklo, Beveren en
Zele. Olen vervolledigt de top vijf.
Offshore had Vlaanderen
eind 2019 318 windturbines.
In 2018 werd in Vlaanderen
door de zon 2.759 GWh
geproduceerd, was wind
goed voor 2.383 GWh, en
haalden we 3.374 GWh uit
bio-energie. (Eén gigawatt
is gelijk aan een miljoen
kilowatt.)
In 2017 verbruikte een
Vlaams huishouden op
jaarbasis gemiddeld
3.305 kWh aan elektriciteit.
In 2019 bedroeg het totale
elektriciteitsverbruik in
België 83,73 TWh. (Eén
terrawatt is een miljoen
gigawatt.)
a Bronnen: VREG, www.energiesparen.be
23

Thema
Lokaal stroom delen is de toekomst
Een buurt vol energie
In de energietransitie van de komende jaren speelt de burger een cruciale rol. Lokale productie, distributie
en verbruik van hernieuwbare energie zijn immers essentieel om deze omslag te verwezenlijken. Je buren
worden binnenkort dus ook energiegenoten.
Een regelgevend kader voor lokale energiegemeenschappen is
er momenteel echter nog niet, al werkt de VREG (Vlaamse
Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt) er had aan om deze
op poten te zetten. Maar wat is zo’n energiegemeenschap eigenlijk?
Kort gezegd: een groepering van burgers, bedrijven en/of
lokale overheden, waarin een (grote) groep mensen samen bekijkt
wat mogelijk is op het vlak van elektriciteit. Zo kunnen mensen de
energie van hun zonnepanelen laten gebruiken door hun buren
wanneer ze zelf niet thuis zijn, zodat die niet opnieuw geïnjecteerd
moet worden in het net.
Ook lokale opslag in bijvoorbeeld batterijen op wijkniveau
behoort tot de mogelijkheden, en is dankzij het grote aantal
mensen dat mee instapt individueel slechts een kleine investering.
(zie kader)
Ondanks het voorlopig ontbreken van een kader zijn er al op heel
wat plaatsen lokale initiatieven ontstaan die hun steentje willen
bijdragen aan de energietransitie. Het gaat dan bijvoorbeeld over
burgerparticipatie binnen coöperatieven, die mensen uit hun
streek helpen en begeleiden waar nodig/mogelijk. Het doel van
energiegemeenschappen is met andere woorden om de samenwerken
op het lokale niveau, dat een zeer belangrijke schakel is
in de energietransitie, te faciliteren.
Prosumenten
Dat burgerinitiatieven op het vlak van energie in opmars bewijst
ook het feit dat afgelopen maand de Europese Duurzame
Energieprijs gewonnen werd door het Vlaamse centrum voor
duurzaamheid en innovatie Kamp C voor hun cVPP-project. De
Community-based Virtual Power Plant wil gemeenschappen zelf de
verantwoordelijkheid geven voor het opwekken, beheren en
verdelen van hun eigen lokale energie, en hen versterken in het
ontwikkelen van systemen hiervoor. Zo leren burgers om vraag
en aanbod van duurzame energie op elkaar af stemmen, en
worden ze prosumenten, consumenten die hun eigen stroom
produceren. De Virtual Power Plant uit de naam van het project is
een virtuele energiecentrale die is opgebouwd uit een netwerk
van lokale energieproductie (zoals zonnepanelen), opslag (bijvoorbeeld
huisbatterijen) en verbruik, gecontroleerd door een
Investeren in zonnepanelen is erg populair
bij lokale energiegemeenschappen.
24

De eerste wijkbatterij van België
ICT-systeem. Dat maakt de hernieuwbare energie zichtbaar, en
zorgt ervoor dat ze wordt verdeeld onder wie ze op dat moment
nodig heeft, of opgeslagen.
Collectieve zonnepaneleninstallatie
Omwille van de achterop hinkende wetgeving mogen de partners
van Kamp C in België nog geen energie verkopen, maar in Gent
werd het systeem wel al getest door energiecoöperatie Energent.
Als burgercoöperatie voor hernieuwbare energie werken ze aan
verschillende zon-, wind-, warmte- en renovatieprojecten.
Het grote voordeel van cVPP? Burgers kunnen zelf beslissen wat
er met hun energieopwekking gebeurt, en iedereen weet waar
zijn of haar energie vandaan komt. Bovendien kun je de winsten
ervan integreren en investeren in je eigen gemeenschap.
Kamp C reikte ook al zelf prijzen uit, vorig jaar aan drie lokale
organisaties die iets hernemen rond hernieuwbare energie.
Het Antwerpse ZuidTrAnt & Stalinsstraat Deurne focussen op
energie delen met de slogan ‘De zon is er voor iedereen en de
buurt is er voor elkaar’. Ze doen onder meer aan deelmobiliteit,
en betalen met hun coöperanten voor zonnepanelen op het dak
van grootgebruikers die de panelen vervolgens van ZuidTrAnt
huren. Momenteel ligt er voor Deurne ook een project om verschillende
woningen aan te sluiten op een slim systeem van
zonnepanelen.
Gummaar Cohousing in Mechelen kiest er toekomstgericht voor
om Bijna Energie Neutraal, energie- efficiënt en CO2-vrij te
bouwen en futureproof te werken om hun mini-warmtenet en
zonnepanelen later in een cVPP te kunnen integreren.
In Groot-Mechelen zet Klimaan in op ‘Samen energie opwekken,
Afgelopen mei begon in de Ophemstraat in Oud-Heverlee
een experiment: de eerste Belgische wijkbatterij werd er
geïnstalleerd. Die zal op piekmomenten de overtollige
groene stroom van de buurtbewoners opslaan, om zo het
net te vrijwaren van overbelasting. De laatste jaren bleek
immers al dat de toevloed van zonnepanelen in de buurt
te veel is voor het elektriciteitsnet, met als gevolg dat -
wanneer er teveel zonne-energie is - de panelen automatisch
worden afgeschakeld.
De wijkbatterij moet daarvoor een oplossing bieden.
Wanneer overdag veel zonne-energie wordt opgewekt, zal
de batterij die stroom opslaan zodat ze gebruikt kan
worden wanneer mensen ’s avonds thuiskomen en elektriciteit
beginnen verbruiken. De batterij kan 90 kilowatt uur
opslaan, het equivalent van een stevige Tesla-batterij.
Volgens initiatiefneemster Leen Peeters van ingenieursbureau
Th!nk E kunnen wijkbatterijen op sommige
plaatsen een beter alternatief zijn dan zwaardere kabels.
De Ophemstraat is met een warmtepomp bij een kwart
van de gezinnen, zeven volledig elektrische wagens en
gezamenlijk 80 kilowatt aan zonnepanelen een voorbeeld
van de toekomst van Vlaamse wijken op het vlak van
energie.
opslaan en met elkaar delen, als school, met de buurt en de
gemeente’. Ze zetten al heel wat projecten op poten. Zo was er in
februari ‘De Energiehelden’, een project waarin wijkbewoners
samen zo veel mogelijk energie probeerden te besparen. En er is
ook een samenaankoop zonnepanelen, een collectieve installatie
op het dak van een plaatselijke school …
De organisaties worden door Kamp C voorbereid op een cVPP
zodra het wettelijk mag.
a Bron: www.kampc.be, www.vrt.be
25

Thema
De verwarming van de toekomst
Een warmtepomp haalt warmte uit de lucht of
bodem, en brengt die vervolgens je woning binnen.
Warmtepompen als alternatief
voor stookolie en aardgas
Niet enkele elektrische apparaten, maar ook de manier waarop we verwarmen zal een transitie
ondergaan. Een van de opkomende technologieën die een grote rol zal spelen in het verwarmen van de
toekomst is ongetwijfeld de warmtepomp. Gasketels en stookolie hebben immers een grote CO2-uitstoot,
en moeten in het licht van de klimaatdoelen dus worden aangepakt. In 2019 werd ongeveer 1 procent van
de Vlaamse woningen hoofdzakelijk verwarmd met een warmtepomp.
Een warmtepomp haalt warmte uit de natuur en geeft die terug
af in de woning. Ze kan tot 80 procent van haar energie uit de
bodem, het grondwater of de lucht halen, en bestaat afhankelijk
van de bron in verschillende soorten.
Een geothermische of bodem-waterwarmtepomp haalt water uit
de bodem of het grondwater, en heeft door de kleine schommelingen
in de bodemtemperatuur een relatief hoog rendement.
Een lucht-luchtwarmtepomp haalt warmte uit buiten- of binnenlucht
en brengt die als warme lucht de woning binnen.
Een lucht-waterwarmtepomp haalt warmte uit buiten- of binnenlucht
en geeft die af aan het water van de centrale verwarming.
Een hybride warmtepomp tot slot is een warmtepomp die ondersteund
wordt door een verwarmingsketel.
De werking van een warmtepomp valt eigenlijk te vergelijken met
die van je koelkast: die haalt warmte uit een koude plaats (de
koelkast) en geeft ze vervolgens af aan een warme plaats (de
achterkant van de koelkast).
Een warmtepomp is uitgerust met een koelvloeistof die al op
lage temperatuur kookt en gasvormig wordt. Een compressor
drukt het gas samen en zo stijgt de temperatuur. Die warmte
wordt dan afgegeven aan het verwarmingssysteem. De druk
wordt verlaagd, het gas wordt terug vloeistof en de hele cyclus
kan opnieuw beginnen.
Verwarmen én koelen
Een warmtepomp is echter vooral geschikt voor goed geïsoleerde
huizen met vloerverwarming. Hoe beter je isolatie, hoe
groter het rendement van je pomp. Onlangs ontwikkelde een
Nederlands energiebedrijf echter een versie die ook geschikt is
voor minder goed geïsoleerde huizen. Die warmtepomp gebruikt
CO2 als koelmiddel, dat uitstekend warmte geleidt in het
systeem. Daarmee zijn watertemperaturen van 70 tot 90 graden
haalbaar, en dat is genoeg om huizen te verwarmen die nu nog
een CV-ketel gebruiken.
De efficiëntie van deze pomp ligt wel iets lager: zo’n 300 procent,
in vergelijking met 400 tot 600 procent voor ‘gewone’ warmtepompen.
Naast de toekomstgerichtheid van een warmtepomp en de CO2-
vermindering die je ermee bereikt, is ook het feit dat een warmtepomp
zowel kan verwarmen als koelen er een groot voordeel
van. Het systeem draait dan om: de warmte wordt uit je woning
gehaald en vervolgens afgegeven aan de lucht of de bodem.
Nadelen? Een warmtepomp vergt naast een investering ook flink
wat ruimte, en is niet helemaal geluidsarm.
a Bron: www.energiesparen.be.
26

Is waterstof de toekomst?
Het jaar rond op zonne-energie
Een jaar geleden, in september 2019, werd in het Nederlandse dorpje stad de eerste waterstofwoning
ingehuldigd, gemaakt met Vlaamse technologie.
Het Innovathuis, zoals het project werd genoemd, zou met de
groene energie dat het uit zijn dertig zonnepanelen haalt een
jaar lang alle seizoenen moeten kunnen overbruggen. Daarvoor
heeft het een speciale installatie, die bestaat uit een elektrolyser,
een brandstofcel en een speciale boiler.
Solenco Power
De woning past in de ‘off grid’ toekomst (waarbij systemen
worden gebruikt die niet afhankelijk zijn van het elektriciteitsnet,
red.). Batterijen zijn echter nog niet krachtig genoeg om een
winter te kunnen overbruggen, dus lijkt waterstof dé oplossing.
De aanwezige technologie in het huis, de zogenaamde Power
Box, zet de overtollige energie van de zonnepanelen om in
waterstof. Dat wordt vervolgens opgeslagen in een 1.200 liter
grote tank in de tuin. Wanneer er later een tekort aan elektriciteit
in het huis is, zet de brandstofcel in de PowerBox een deel van
deze waterstof terug om in stroom. Een speciale boiler kan dan
weer een deel van de waterstof verbranden om er een boiler
mee op te warmen, en dat zónder schadelijke uitstoot. Het enige
dat rest is wat waterdamp.
Het is ook die verbranding die dit systeem interessant maakt.
Bij het maken van stroom uit waterstof gaat immers heel wat
energie verloren, tot wel 60 procent. Dat vreet aan het rendement
van klassieke waterstofinstallaties. (zie kader)
Duur en omslachtig
Schematische voorstelling van de werking van het
waterstofhuis.
groene waterstofproductie de globale uitstoot van broeikasgassen
niet toeneemt.
a Bronnen: www.vrt.be, www.livios.be
Waterstof is dus zeker een interessante toekomstige energiebron,
al twijfelen wetenschappers of het ook op residentieel
niveau haalbaar is. Het is nog steeds duur en omslachtig, en
bovendien wordt het merendeel van de waterstof vandaag
geproduceerd met behulp van olie en gas. Grijze waterstof dus,
met weinig winst voor het klimaat of het milieu.
Volgens prof. Ronnie Belmans zal waterstof in de toekomst dan
ook geen grote directe zichtbaarheid hebben in het energiesysteem.
Voor het transporteren van de energie zelf zijn de
pijpleidingen van het bestaande aardgasnet immers maar
beperkt bruikbaar, en om de energie te leveren via transport is de
energiedichtheid van waterstof te beperkt. Hij ziet daarentegen
wel een grote vraag naar waterstof in de industrie, maar waarschuwt
er ook voor dat we moeten opletten dat door de inzet van
Rechtstreeks van zon naar waterstof
Begin 2019 stelden onderzoekers van de KU Leuven ook
al een speciaal zonnepaneel voor dat waterstofgas maakt
uit het vocht in de lucht. Het rendement zou tot 250 liter
per dag zijn, waardoor twintig panelen een gezin in een
goed geïsoleerde woning een winter lang van stroom en
warmte zouden kunnen voorzien.
Een klassiek zonnepaneel zet ongeveer 20 procent van de
zonne-energie om in stroom, maar bij het splitsen van
water in waterstof en zuurstof gaat er heel wat energie
verloren. Het paneel van de KU Leuven zet 15 procent van
het zonlicht rechtstreeks om in waterstofgas, een hele
vooruitgang dus.
27

Thema
Van getijden tot wijzelf
Moeten er nog ideeën zijn?
De energiewetenschap staat niet stil, en nieuwe energieconcepten duiken dan ook regelmatig op. Wij
zetten er enkele op een rijtje, het ene al realistischer dan het andere.
Getijdencentrale
Een indamming van 11,5 vierkante kilometer en 16 turbines
moeten een Engelse baai in een energiecentrale veranderen. Het
idee is dat het water bij vloed over de dam stroomt, maar bij eb
enkel terug kan via de turbines. De centrale zou over vijf jaar
voltooid moeten zijn.
Generatoren in de stoep
In het Londense Bird Street werd in 2017 ’s werelds eerste
stroomopwekkende stoep aangelegd. Piëzo-elektrische generatoren
onder de knooppunten van de tegels zet de druk van de
voeten om in stroom. Die wordt opgeslagen in accu’s die
‘s avonds de straatverlichting doen branden.
Lichaamswarmte
Door de hal van het centraal station in Stockholm lopen elke dag
zo’n 250.000 treinreizigers. Hun warmteafgifte wordt afgevoerd
via het ventilatiesysteem, dat is aangesloten op een warmtewisselaar.
Zo gaat de warmte over op water, dat via buizen naar
een thermische installatie op een naburig kantoorgebouw loopt.
De stookkosten voor het gebouw worden zo met 20 procent verminderd.
Verkeerslawaai
De Soundscraper, een idee dat al ontwikkeld maar tot nu toe nog
niet uitgevoerd is, profiteert van verkeer. De 100 meter hoge
toren zou tussen de snelwegen staan, en het geluid van de autobanden
die over het asfalt scheuren aanwenden. De 84.000 tastharen
waarmee het gebouw bedekt is, zetten de beweging van
de geluidsgolven om in stroom.
Vliegende windmolens
Een Brits bedrijf werkt aan vliegers die op een hoogte van 450
meter energie moeten gaan opwekken. De vliegers zouden veel
goedkoper zijn én minder materiaal nodig hebben dan conventionele
windmolens.
Ook in Nederland worden vliegers/vliegtuigjes ontwikkeld die in
staat zijn om windenergie op te wekken. Ook hierbij is 90 procent
minder materiaal nodig dan voor een traditionele windmolen.
Een Amerikaans bedrijf werkt dan weer aan windturbines in
heliumballonnen, die een hoogte van 300 tot 600 meter kunnen
bereiken. De ballonnen zouden kunnen worden ingezet in
afgelegen gebieden of op festivals.
Geen panelen maar blokken
Britse wetenschappers werken aan Solar Squared, glazen
blokken die zonnepanelen vervangen en naadloos geïntegreerd
kunnen worden in muren en daken. De blokken zorgen er daarnaast
voor dat de efficiëntie van de zonnecellen in het blok
verhoogd wordt, omdat ze in staat zijn om het inkomende
zonlicht te focussen op de zonnecellen.
Lang leve de regen
In China wordt dan weer een bijzonder zonnepaneel ontwikkeld
dat naast energie uit zonlicht halen ook kinetische energie kan
opwekken uit vallende regendruppels. Hoe efficiënt deze technonlogie
zou zijn, is nog niet bekend.
Windtrechter
Op een bedrijfspand in het Nederlandse Spijkenisse werd begin
2017 een windturbine geïnstalleerd die wind opvangt via een
grote trechter. Daardoor wordt de windsnelheid vergroot en
wekken de turbines aan het einde van de trechter meer energie
op.
Bijkomend voordeel: de windturbines hebben geen zichtbaar
draaiende onderdelen, en zijn dus veiliger voor vogels.
28

Wandelschoenen
vanaf
29, 99
by
Exclusief voordeel
voor KWB-leden
10%
KORTING
op de volledige collectie*
HIKER, JOUW IDEALE
WANDELPARTNER!
Degelijke en betaalbare wandelschoenen met een
stevige zool en een praktisch design voor extra grip
en heerlijk comfort! Check de volledige
outdoorcollectie op bristolshop.be/hiking
*Op vertoon van je KWB-lidkaart in een Belgische Bristol-winkel.

Kwb-nieuws
Niet langer verplicht, wel méér dan handig
Terug van nooit weggeweest:
het verplichte vormingsmoment
voor vrije begeleiders!
De rijbewijswerking van kwb bestaat al meer dan twintig jaar. Gegroeid vanuit
reacties van jongeren en hun ouders over de hoge kostprijs om een rijbewijs te
halen via de rijschool, zag deze dienst in 1979 het licht. Ook de grote onwetendheid
over het systeem van vrije begeleiding en het feit dat er helemaal geen
ondersteuning voor bestond, was een grote motivatie om ermee aan de slag te gaan.
Tekst: Siegmund Hermans
Ook in de jaren erna bleef kwb zich opwerpen als ondersteuner,
dienstverlener en belangenbehartiger van dit systeem.
Bovendien is er de laatste jaren meer dan ooit nood aan ondersteuning
voor wie zijn (klein)kind via vrije begeleiding leert rijden:
de examens worden moeilijker, het verkeer drukker en hectischer.
Het kostenplaatje voor het leren rijden via de rijschool stijgt daarnaast
ook nog, en wordt voor gezinnen met lagere inkomens en/of
meerdere kinderen stilaan onbetaalbaar.
Kwaliteit verhogen
Daarom organiseert kwb al jaren een workshop vrije begeleiding:
eerste in twee avonden, later werd dat er één. Het doel: als begeleider
veel beter voorbereid zijn op de rijlessen van je (klein)kind.
Tijdens de workshops wordt een stappenplan overlopen dat kan
helpen bij het opbouwen en uitstippelen van het rijopleidingstraject,
en passeren tal van onderwerpen de revue: technische rijvaardigheid,
wegcode, attitude, de begeleider als coach, autoverzekering
en tips in verband met het praktische examen en
wettelijk kader.
In juni 2017 besliste de Vlaamse regering om vrije begeleiders
voortaan te verplichten een vorming te volgen en een attest te
halen. Hiermee zette ze in op het verhogen van de kwaliteit van
de vrije begeleiding, een visie die nauw aansluit bij die van kwb
en de dienst rijbewijs. Deze beslissing gaf ook de vormingsavonden
van kwb een stevige boost.
Meerwaarde
Nog geen drie jaar later, in maart 2020, werd het besluit van
Vlaamse regering echter vernietigd door Raad van State, met als
reden dat de uitreiking van het (voorlopig) rijbewijs een federale
bevoegdheid is.
Daarmee is het vormingsmoment dus niet langer verplicht, maar
als kwb zijn we niettemin nog steeds zeer overtuigd van de meerwaarde
ervan, én van de vrije begeleiding. Het geeft wie iemand
anders leert rijden immers meer zelfvertrouwen en tools om dit
doen, wat de lessen enkel ten goede kan komen.
Kwb zal deze vormingsmomenten dan ook blijven aanbieden en
werkt hiervoor enkel samen met lesgevers die door departement
mobiliteit erkend zijn als lesgever en ervaringsdeskundige zijn in
rijopleidingen.
Ook de Vlaamse regering, departement mobiliteit en de Vlaamse
Stichting Verkeerskunde erkennen de meerwaarde van het
30

vormingsmoment voor begeleiders. Het verhogen van de
kwaliteit van de rijopleidingen kan onder meer helpen in het
streven naar minder verkeersslachtoffers, een van de doelstellingen
van onze regering. Er wordt dan ook volop
gewerkt aan een aangepaste wetgeving, zodat het verplichte
vormingsmoment voor begeleiders terug uit de
startblokken kan schieten. Een exacte datum of termijn is
niet gekend, maar niets houdt je tegen om intussen vrijwillig
je kennis te komen aanscherpen.
Kwb houdt deze evolutie in ieder geval scherp in de gaten.
Zodra hierover meer nieuws is, zal je dit kunnen lezen op de
Facebook-pagina van kwb Rijbewijs, op
www.kwb.be/rijbewijs.be en in Raak.
FALOS-SPORT+
Kris Slabbinck, bestuurslid van kwb
Kaprijke, vertelt:
Kris en zijn dochter
Lobke tijdens een rijles.
“Mijn vrouw en ik hebben de cursus voor begeleiders
gevolgd om aan onze dochter de beste technieken te
kunnen aanleren. Zelf denk je immers alles te weten, tot er
bepaalde onderwerpen en tips naar voor gebracht worden
die je toch de ogen openen.
We leerden onder meer hoe belangrijk het is om alle
onderdelen van de auto stuk voor stuk aan te leren. Het is
niet voldoende om enkel gas en remmen te kunnen aanwijzen;
er zijn nog heel wat andere dingen belangrijk om
achter het stuur te kunnen kruipen.
Via een quiz werden er vragen gesteld en ons brein getest.
Er kwamen toch iets meer twijfelgevallen aan bod dan we
verwacht hadden, en die kwesties werden duidelijk
besproken en uitgelegd. Ook werden er tips gegeven over
hoe je best kunt handelen tijdens het autorijden. Wat is
een ideaal moment om samen te rijden? Welke volgorde
hanteer je best? Toon en geef duidelijke instructies.
Bespreek tips terwijl je stilstaat en pas ze nadien toe.
Geef je leerling een gerust gevoel door zelf rust uit te
stralen. En nog veel meer …
Intussen zijn we vol goede moed aan de vrije begeleiding
gestart en zijn er nog geen meningsverschillen geweest,
zoals er destijds bij Jozef uit het bevlogen programma
‘Het leven zoals het is’ wél waren.”
Alle criteriumevenementen
voorlopig afgelast
Het mag niet verbazen, maar is niettemin jammer:
vanwege de strenge coronamaatregelen en de onzekerheid
over de komende maanden zijn heel wat criteriumevenementen
afgelast.
Voor september zijn bijna alle wandelingen geannuleerd.
Kwb Zwevegem-Knokke (20/9), OKRA Tielt (22/9) en
Bonheiden Rijmenam (27/9) hebben de knoop nog niet
doorgehakt. Van de geannuleerde wandelingen zullen er
enkele uitgesteld worden, andere zullen dit jaar niet
doorgaan. Wat er met jouw favoriete wandeling gebeurt,
lees je op de website van FALOS-SPORT+.
Voor de wandeltochten vanaf oktober is het momenteel
nog even afwachten.
In het joggingcriterium gaat de Apollonia-jogging in september
niet door, en in het fietscriterium zijn alle tochten
die nog op de planning stonden in 2020 geannuleerd.
Up-to-date informatie kan je steeds vinden op
www.falos.be … en blijf vooral bewegen!
31

Reportage
Vzw Timmerwerkt leidt nieuwkomers op in meubelmakerij
“We proberen het gat
tussen nieuwkomers en
Vlamingen te dichten”
In een meubelatelier in het Gentse Evergem
werken nieuwkomers en Belgen al zo’n tweeënhalf
jaar vlijtig zij aan zij om op maat gemaakte houten
meubels te fabriceren. Zo biedt het maatwerkbedrijf
vluchtelingen een laagdrempelige kans om hun eerste stappen op de
Belgische arbeidsmarkt te zetten. In 2019 werd het project bekroond als een van de
Meest Innovatieve Sociale Starters (MISS) van de stad Gent. Raak vroeg tekst en uitleg aan Hans
Gruyaert, die het atelier samen met Olivier Provost uit de grond stampte.
Tekst: Charlotte Van Doren | Foto’s: Bright Little Dots
32

‘Er is nood aan bedrijven die mensen,
en niet winst, op de eerste plaats zetten’
Raak: Hoe is jullie vzw tot stand gekomen?
Hans: “In een notendop: ik was er altijd al naar op zoek om iets
specifiek met die doelgroep te doen, zoals bijvoorbeeld lesgeven
aan anderstaligen. Ik heb ook altijd veel gereisd, en wou mensen
hier een warmer welkom aanbieden. Het soort welkom dat ik in
andere landen zelf vaak gekregen heb maar hier dikwijls ontbreekt.
Nadat ik mijn job als lesgever informatica had opgegeven
om meubels te gaan maken, dacht ik: wat ik als dit combineer
met werken met die doelgroep? Misschien zijn er wel nieuwkomers
geïnteresseerd om ook meubels te maken. Dat bleek zo
te zijn, en zo groeide een heel simpel idee uit tot wat het nu is.”
Raak: Via welke weg is Olivier erbij betrokken geraakt?
Hans: “Ik ben hem op het spoor gekomen via een gemeenschappelijke
vriendin, eens met hem gaan babbelen en na een uurtje
was het al beklonken en dachten we: oké, laat ons dat gewoon
doen. Olivier komt uit de socioculturele wereld en heeft al voor
allerlei organisaties met doelgroepen gewerkt, maar nooit als
meubelmaker. Op dat vlak zijn we allebei een beetje autodidacten.”
Raak: Hoe hebben jullie het project vervolgens concreet op de
sporen gezet?
Hans: “Het is begonnen met kennissen, familie en vrienden die
van ons project hoorden en een kastje of wat hulp bij hun
keuken nodig hadden. Daarna hebben we aangeklopt bij alle
organisaties die met nieuwkomers werken om ons idee voor te
leggen. Het werd op veel plekken heel positief onthaald maar
voor het OCMW bijvoorbeeld - waar we nu goed mee samenwerken
- moet je in het begin jezelf bewijzen. Die denken: tof
idee gasten, maar toon het eerst maar eens. Beetje bij beetje
word je meer au sérieux genomen omdat ze zien dat je iets aan
het opbouwen bent, krijg je het eerste telefoontje over iemand
die wil komen meedraaien, en zo begint het. Momenteel hebben
we drie werknemers via artikel 60 (vorm van gesubsidieerde
tewerkstelling via het OCMW, nvdr), en een Afghaanse man die het
traject bij ons afgelegd heeft, komt binnenkort in dienst.”
Raak: Wat voor mensen beginnen er bij jullie?
Hans: “We hebben altijd vooropgesteld dat mensen handig
moeten zijn en goesting moeten hebben. Dat zijn de twee allerbelangrijkste
criteria. Ervaring is meegenomen maar geen
vereiste. Momenteel werkt er bij ons bijvoorbeeld een man uit
Congo, die daar mecanicien was en hier een opleiding carrosserie
spuiten heeft gedaan maar geen werk vond. Daarom wou hij
zijn horizon verruimen, en zo is hij bij ons begonnen. Nu is hij
beetje bij beetje aan het leren hoe hij een kast ineen moet zetten.
Het is niet zeker dat hij dat na zijn periode hier ook gaat doen,
maar hij heeft op zijn minst de kans gehad om ervan te
proeven.”
Raak: Is de instroom altijd via het OCMW, of ook wel eens via
via bijvoorbeeld?
Hans: “We hebben hier eens een Irakese man gehad die in zijn
thuisland politieagent was, maar zijn taal was te zwak om dat hier
te doen en hij wou dat eigenlijk ook niet meer. Hij heeft dan een
VDAB-opleiding schrijnwerk gevolgd maar vervolgens een jaar
thuisgezeten, en was de depressie nabij. Vrienden van hem en zijn
familie, die hen opvolgen en steunen, lazen op een dag over ons,
belden ons of hij eens mocht komen babbelen, en zo geschiedde.”
Raak: Het zijn wel altijd mannen, hoor ik.
Hans: “In het werkveld tot nu toe wel, maar we betrekken ook het
gezin. We organiseren al eens een activiteit waar dan ook hun
vrouwen en kinderen naartoe komen.”
Raak: Jullie bieden meer dan een job alleen.
Hans: “Dat klopt. We zijn nu iemand aan het helpen met zijn
rijbewijs, iemand anders met de zoektocht naar een nieuwe
woonst, we zijn bezig rond taal … Als er iemand een computer
nodig heeft, kijk ik eens in ons netwerk of iemand nog een oud
exemplaar heeft, of ze komen bij mij met hun papieren.
Vanochtend nog kwam er iemand met zijn loonbrief - hij dacht
dat hij dat moest betalen. We proberen echt tot de mens door te
dringen en die te bereiken, al dat lukt niet altijd. Niet iedereen
staat daar even hard voor open, maar we proberen ze wel uit hun
kot te krijgen. We zijn bijvoorbeeld ook al eens samen gaan
bowlen. Grappig, want de helft had nog nooit een bowlingbal
vastgehad.”
Raak: Hoe zou je jullie missie samenvatten?
Hans: “Wij proberen de Vlaamse burger en de nieuwkomer onder
een commerciële noemer dichter met elkaar in contact te
brengen. Dat is de essentie. Het commerciële hebben wij nodig
om te kunnen overleven, want we hebben enkel de middelen die
we zelf genereren en de artikel 60-subsidies. Maar we proberen
ook mensen naar ons atelier te krijgen, maken meubels bij
mensen thuis en gaan ze installeren. De mannen gaan dan
uiteraard ook mee, en er ontstaan altijd interacties. Dat samenbrengen
is in essentie wat we willen doen, omdat we het gevoel
hebben dat de afstand tussen nieuwkomers en de modale
Vlaming nog altijd gigantisch groot is. Dat gat proberen wij op
onze manier te dichten.”
33

Raak: Is het ook een taalverhaal?
Hans: “Zeker. Dat is de allergrootste moeilijkheid en barrière, en
daar werken we hard aan door zo veel mogelijk met hen te
praten. We zitten ook in een project om extra tools te gaan testen
om communicatie op de werkvloer te vereenvoudigen, zodat we
daar ervaring in opdoen die we dan hopelijk aan andere werkgevers
kunnen doorgeven. Maar taal is hét grootste struikelblok.
We praten elke dag met elkaar uiteraard en denken ook dat dat
de beste manier is om hen die taal eigen te maken. Ze hebben
allemaal wel Nederlandse les moeten volgen maar veel van hen
zijn maar kort naar school geweest, dus voor hen is het zeer raar
om op een schoolbank te moeten zitten en een taal leren.”
Raak: Zijn er nog andere uitdagingen?
Hans: “Taal is zeker de grootste, niet alleen om met ons te
kunnen communiceren maar ook om iets duurzaams teweeg te
brengen. Want het is niet zo dat ze hier allemaal kunnen blijven,
het is een doorstroomverhaal. En zo kom ik op de tweede grote
uitdaging: daarna. In theorie moeten ze als ze bij ons buitenkomen
min of meer klaar zijn voor de reguliere arbeidsmarkt,
maar dat is niet zo simpel. Als ze hier buitengaan zeggen we dan
ook niet ‘salut, ’t was tof en succes’. We proberen hen in de mate
van het mogelijke met de tools die we hebben niet los te laten tot
ze ergens goed terechtkomen, maar het is niet simpel.”
Raak: Van de meesten heb je dus wel een idee hoe het hen
vergaan is nadat ze hier zijn vertrokken?
Hans: “Er zijn er een stuk of twee waar we het contact mee
verloren zijn, maar van de meesten weten we wel waar ze terechtgekomen
zijn, of nog niet terechtgekomen. Een keer per jaar doen
we een barbecue en nodigen we ook degenen die uitgestroomd
zijn terug uit. Het is een soort grote familie die binnen tien jaar
heel groot zal zijn, maar dat zien we dan wel (lacht). Het stopt niet
als ze hier buiten wandelen. Je hebt een band opgebouwd met
iemand en bent benieuwd hoe het verder met hen gaat.”
Raak: Hoe zien jullie je eigen rol?
Hans: “We proberen ons zo gelijkwaardig mogelijk op te stellen.
Je bouwt een vertrouwensrelatie op en dat moet van twee kanten
komen. Maar zoals ik zei, staat niet iedereen daarvoor open.
Sommigen hebben ook nog te veel bagage. Maar het is wel zo
dat we ervoor kiezen om dicht - zo dicht als we geraken - bij onze
mensen te staan. Ik ga niet zeggen dat het allemaal vrienden
moeten, zijn maar we proberen de afstand zo klein mogelijk te
maken. Al stuit je er in sommige culturen wel op dat zij ons als
baas zien, en dat ze persoonlijk met hen omgaan raar vinden
omdat ze dat niet gewoon zijn. Dat heeft tijd nodig, maar dan zien
we wel mannen ontdooien of openbloeien. Dat is tof, maar je kan
dat niet forceren. Ik ga bijvoorbeeld ook nooit naar hun voorgeschiedenis
vragen. Als ze daar zelf over vertellen, gaan we
uiteraard luisteren, maar we gaan er niet naar zitten vissen.
Sommige mensen hebben er ook geen behoefte aan om erover te
vertellen, en anderen kunnen er niet over zwijgen (lacht).”
Raak: Niet iedereen die hier buitengaat vindt direct een plek op
de arbeidsmarkt. Doet het iets met jullie als ze niet gelanceerd
geraken?
Hans: “There’s only so much you can do en dat heeft zijn grenzen,
maar ik ben altijd heel content om te horen dat iemand goed
terechtgekomen is. Maar het omgekeerde is er ook: iemand van
Eritrese afkomst die in juli gestopt is bij ons en waarover we ons
enorm zorgen maken. Hij is heel competent maar zijn taal is zeer
zwak. Dan komt hij in het systeem terecht dat zegt dat hij sollicitatietraining
moet volgen, moet gaan solliciteren … Maar als ik
hem zie, denk ik: dat komt niet goed. Het gaat dan niet meer over
de mens maar over wat er in de richtlijnen staat, en dat is pijnlijk.”
Raak: Jullie leren de nieuwkomers de stiel van meubels maken,
meer leren jullie soms ook iets van hen?
Hans: “Een simpel voorbeeld: de vrouw van Besmillah, de
Afghaanse man die hier in dienst komt, kan geweldig lekker
koken en gaat ons dit weekend kookles geven. Maar ook het feit
dat zij op heel andere manieren en met hun eigen blik naar ons
Belgen of Europeanen kijken, is enorm boeiend. Er zijn bij
Timmerwerkt wel wat mensen vegetariër of veganist, en voor
sommige nieuwkomers is het zeer abstract waarover dat dan
gaat. Dat levert heel interessante gesprekken op. Je leert elke
dag van mekaar, denk ik.”
Raak: Is er een toekomstdroom voor Timmerwerkt?
Hans: “We willen er geen groter bedrijf van maken, maar onze
droom, geloof en hoop is dat we andere ondernemers er kunnen
voor warm maken om ‘people’ op de eerste plaats te zetten in
plaats van ‘profit’. Daar hebben we als mensheid dringend nood
aan, en wij proberen daar een exponent van te zijn. Door wat we
doen en het feit dat het werkt kunnen we hopelijk anderen inspireren
om het accent te verleggen. Ik denk dat er onder het mom
van winst al heel veel kapotgemaakt is op de wereld, en dat
proberen wij anders te doen.”
a www.timmerwerkt.be
34

OOSTENDE
ENSORSTAD
ONTDEK
HET VERNIEUWDE
JAMES ENSORHUIS
IN OOSTENDE
Stap binnen in het huis van Ensor...
ENSORSTAD.BE
James Ensor woonde en werkte in de Vlaanderenstraat tot aan zijn dood
in 1949. Hij erfde het pand van zijn oom. Daarvoor woonde hij, samen met
zijn ouders, wat verderop. Na zijn dood werd het onaangeroerde woonhuis
tot museum gepromoveerd. Het gloednieuwe belevingscentrum
omvat het woonhuis van Ensor én vijf interactieve belevingsruimtes.
Je wekt Ensors schilderijen tot leven, snuistert in zijn interieurspullen en
carnavalsmaskers,neust in zijn brieven en foto’s en daarna mag je piepen
in zijn authentieke woon- en werkplek. Of: thuiskomen bij Ensor.
… en ontdek buiten de stad
van Ensor
De gloednieuwe Ensorwandeling neemt je
mee door zijn geliefde Oostende. Onderweg
vertelt hij over zijn leven en werk en onthult
hij geheimen over zijn stad en vrienden.
Je start aan Het James Ensorhuis en
daarna word je langs 13 pleisterplekken
geloodst. Een mix van kunstzinnige
plaatsen en hotspots. Wim Opbrouck kruipt
in de huid van James Ensor en voorziet bij
elke stop de bijhorende informatie. De app
is gratis te downloaden. Je betaalt eenmalig
5,49 euro om de wandeling te unlocken.
Als je Het James Ensorhuis bezoekt, is de
wandeling gratis.
Info & tickets:
WWW.ENSORSTAD.BE
TIP: ENSOR VOOR FAMILIES
Huisknecht Gust neemt je mee op sleeptouw
doorheen het James Ensorhuis en
verklapt je tal van geheimen. Gewapend
met al die kennis kun je misschien wel die
ene valse Ensor ontmaskeren? Eens de
theorie er op zit, is het tijd voor wat
praktijk. Want buiten wacht het Oostende
van Ensor. Het familieparcours serveert
leuke doe-opdrachten en gekke raadsels
en stuurt je zo doorheen de hele stad.
Of: Oostende verkennen met een
kunstenaarsblik.

Uit de oude doos
Bij kwb kijken we graag vooruit,
maar een jubileum kan niet zonder
terugblikken. Daarom presenteren we
je de komende maanden elke maand
een verhaal uit de oude doos, waarbij
we steeds wat verder terug in de
tijd gaan. Deze maand zijn dat twee
verhalen uit 1994 in hetzelfde thema.
36

vragen aan
Dana Winner
FAQ
Zangeres
Tekst: Peter Schoenaerts
1
2
3
4
5
Wat wilde je als kind worden?
Ik was erg goed in balsporten en tennis, en speelde mee in de volleybalcompetitie.
Daarnaast was ik ook altijd sociaal geëngageerd bezig. Toch wist ik niet echt wat
ik wilde worden. Ik dacht er wel over om professioneel de sportwereld in te gaan,
maar ik ben klein en als je een blessure krijgt, lig je er zo weer uit. Dat ik op mijn
25ste kon gaan zingen, was een droom die werkelijkheid werd.
Je bent ook populair in Zuid-Afrika. Hoe heb je dat land leren
kennen?
Puur geluk. Begin jaren 90 had ik een platencontract bij EMI, dat wereldwijd werkte.
De baas van EMI Zuid-Afrika kwam naar België voor een concert van Tina Turner.
Hij wilde mij graag ontmoeten en deed me het aanbod een plaat uit te brengen in
Zuid-Afrika. Ik vind het een fantastisch land en kom er graag vanwege de gastvrijheid
van de mensen. Omdat het zo ver weg is, proberen we wel altijd werk en
vakantie te combineren, want het voelt voor mij als home away from home.
Je staat al dertig jaar op de planken. Welke levensles heb je in
die lange carrière geleerd?
Dat je moet opletten met wie je werkt. Ik kom uit een groot gezin, en was altijd een blij
kind met veel vertrouwen in anderen. In het leven heb ik met vallen en opstaan geleerd
behoedzamer te zijn. Tegenwoordig huldig ik het principe: bezint eer ge begint.
Welke impact heeft de coronacrisis op jou gehad?
De lockdown kwam als een donderslag bij heldere hemel. Plots moest ik met alles
stoppen. Ik moest een twintigtal optredens van mijn theatertournee afzeggen en
drie arenaconcerten in Zuid-Afrika. Je moet weten: ik doe deze job heel graag en
leg de lat altijd hoog. Jarenlang probeer je iets op te bouwen en als dan zoiets
gebeurt, tja … niks aan te doen. Uiteraard probeer je er het beste van te maken. We
hebben wat geklust, ik heb veel gekookt, en een nieuw lied gemaakt om de corona-
helden te eren: ‘Thank You (Heroes of Today)’.
Het is belangrijk om te relativeren, al is dat niet altijd eenvoudig. Weet je wat ik
nog het meest heb gemist in die periode? Menselijk contact. Ik heb dat nodig.
In oktober volgend jaar sta je met een groots concert in het
Sportpaleis. Wat mogen de fans verwachten?
Vorig jaar stond ik in een uitverkochte Lotto Arena, fantastisch. We hebben toen
keihard gewerkt en de mensen met een goed gevoel naar huis gestuurd. Voor
mijn dertigjarig jubileum wil ik nog een stapje verder gaan en iets impressionants
brengen. Il Divo, de internationale band van vier klassiek geschoolde zangers, zal
te gast zijn. Zij deelden eerder al het podium met Barbra Streisand en Céline Dion,
dus ik ben er zeker van dat het onvergetelijk wordt. Door de coronacrisis zullen de
fans wel nog een jaartje geduld moeten hebben.
Wie is Dana Winner?
Dana Winner (Hasselt, 1965) werkte
na haar middelbare school korte
tijd in de horeca. In 1990 bracht
ze haar eerste single 'Op het dak
van de wereld' uit. De afgelopen
dertig jaar behaalde ze muzikale
successen in onder meer België,
Nederland, Duitsland, Zuid-Afrika
en Brazilië. In totaal verkocht Dana
Winner meer dan 3,5 miljoen cd's.
37

Voor jou getest
De titel ‘Holmes’ zou je op het verkeerde been kunnen zetten.
Holmes is wel degelijk de befaamde speurder maar nee, het
spel is geen Cluedo-achtige deductieve zoektocht naar een on -
bekende dader.
Een van beide spelers staat in de schoenen van de detective; de
ander vertegenwoordigt zijn geduchte opponent Moriarty.
Naargelang hun rol proberen ze beiden de juiste kaarten in
handen te krijgen om zo een misdaad op te lossen of net om
sporen te doen verdwijnen.
In elk van de zeven spelrondes kunnen de spelers drie verschillende
acties uitvoeren. Daarvoor wordt telkens een kaart aan het
spelbord toegevoegd: een bijkomende figurant die de spelers een
nieuwe actiemogelijkheid biedt. Welke acties beschikbaar zijn,
varieert zo doorheen het spel en is elk spel anders. Twee meegeleverde
spelvarianten zorgen voor nóg meer afwisseling en
een extra uitdaging voor ervaren spelers.
Door een slimme puntentelling en omdat de spelers sommige
kaarten voor elkaar verborgen mogen houden, blijft het spel tot
het einde spannend. Zegeviert het recht of loont misdaad toch?
Dat kom je na een halfuurtje te weten …
Holmes. Sherlock vs. Moriarty.
a Johan & Agnes Witters-Peil – www.speltafel.be
a (White Goblin Games | Diego Ibáñez | 2 spelers vanaf 10 jaar)
€15!
Het spel ‘Holmes’ (art.
3320089) is verkrijgbaar bij
De Banier Creatief aan de
voordeelprijs van 15,00 euro.
Deze actieprijs is geldig van 1
september t.e.m. 31 oktober
2020.
a Voor adressen en openingsuren zie
www.debanier.be
VERMOGEND
PERSOON
TEER
INSNIJDING
SCHOON
STUK GROND
GEPLOOID
OPLEGSEL
STREKKEN
4
BEZIT VAN
EEN BOER
7
JEUGD-
PUISTJES
LICHAAMS-
DEEL
OPEN RUIMTE
MUIL
GAAF
WELZIJNS-
WERKSTER
3
Puzzel
VIJANDSCHAP
INDIANEN-
TENT
STUG
SCHUIF
SCHRIJF-
BEHOEFTE
6
DAT IS
Visitekaartje
De letters van naam en woonplaats van
deze man vormen in een andere volgorde
de naam van zijn beroep. Wat doet hij
voor de kost?
8
AFGEBROKEN
TAK
JONGENS-
NAAM
GELIJK
ZONNEGOD
SPIONAGE-
DIENST 1
GEVULD
WIG
5
GETAL
Bo Uwe
• Herne •
EUROPESE
VROUW
1 2 3 4 5 6 7 8
2
© De Puzzelaar
38
BO UWE uit HERNE is BEENHOUWER

Colofon
Raak is het ledenblad van kwb
Er verschijnen 10 nummers per
jaar. Raak verschijnt niet in juli en
augustus.
Aan de slag!
Drukdatum: 14/9/2020
Redactieadres:
kwb vzw,
U. Britsierslaan 5, 1030 Brussel
02 246 52 31 - raak@kwb.be
Verantwoordelijke uitgever:
Wim Verlinde
Redactiecoördinator:
Charlotte Van Doren
Werkten mee aan dit nummer:
Pol Arnauts, Siegmund Hermans,
Filip Lelie, Carlos Ramirez, Mijean
Rochus, Peter Schoenaerts,
Melissa Tihange, Marc
Vanderbiesen, Wim Verlinde en
Johan Witters
Kwb-lidmaatschapsbijdrage
2020: 30 euro
(storten op BE57 7995 5000 3035,
algemeen kwb-secretariaat)
Vormgeving: Het Eiland Neus,
Leuven
Drukwerk: Dessain Printing,
Mechelen
Oplage: 41.500
Lid Medianetwerk Plus
In het kader van de nieuwe vrijwilligerswet
(1 aug. 2006) stelt kwb
een organisatienota ter beschikking.
Je vindt ze op
www.kwb.be of kunt ze aanvragen
via info@kwb.be,
U. Britsierslaan 5, 1030 Brussel
Met de steun van:
Raak niet ontvangen?
Adreswijziging?
02 246 52 52
info@kwb.be
Dubbel bakplezier
Met de laatste Raak-pagina kan je vanaf nu elke maand meteen aan de slag.
Deze maand twee recepten voor de prijs van één: chocolade cupcakes zonder
boter maar met courgette, en aardbeienmuffins.
Ingrediënten
200 gram fondantchocolade
200 gram courgette (ontdaan van zijn schil en
vruchtvlees)
4 eieren
100 gram rietsuiker
4 eetlepels bloem
1/2 zakje bakpoeder
snufje zout
Aan de slag!
1. Verwarm de oven voor op 190°C.
2. Snij de courgette in kleine blokjes en stoom
ze gaar.
3. Mix de gare courgette tot een puree.
4. Smelt de chocolade in de microgolf op een
lage stand of au bain-marie.
5. Meng de courgettepuree onder de chocolade.
6. Splits de eieren en roer de eigelen onder de
chocolademengeling. (Tip! Laat deze eerst een
beetje afkoelen.)
7. Voeg ook de suiker, de bloem, het bakpoeder
en het snufje zout toe. Meng dit goed tot een
homogene massa.
8. Klop de eiwitten stijf.
9. Spatel ze voorzichtig onder het beslag.
10. Doe het mengsel in een spuitzak en vul
hiermee papieren cupcakevormpjes.
11. Zet de cupcakes in de oven en bak ze 15 à
20 minuten. Check met een breinaald of ze
voldoende gebakken zijn. Als er niets aan de
naald blijft hangen, mogen de cupcakes uit de
oven.
12. Laat afkoelen.
13. Smakelijk!
Ingrediënten
50 gram gesmolten boter
250 gram bloem
60 gram suiker
8 gram bakpoeder
1 zakje vanillesuiker
snufje zout
2 eieren
150 ml melk
150 gram aardbeien, in stukjes
Aan de slag!
1. Verwarm de oven voor op 200° C.
2. Zeef de bloem boven een grote kom.
3. Voeg de suiker, het bakpoeder, de vanillesuiker
en het snufje zout toe.
4. Maak in de midden van dit mengels een
holletje en giet er de melk, boter en eieren in.
5. Roer alles met een houten lepel goed door
elkaar.
6. Meng de stukjes aardbei door het beslag.
7. Vul 12 muffinvormpjes voor ongeveer twee
derde met het beslag.
8. Zet de muffins 25 min in de oven tot ze goudbruin
zijn.
9. Smakelijk!
39

Wees van harte welkom op …
Smaakmakers!
Beleef het jaarprogramma, en ontdek vier nieuwe activiteiten. Tijdens De
spelhoek, Het kookavontuur, Op weg met kwb of De slimste kwb’er dompelen
we je onder in je favoriete thema. Daarnaast kan je de rest van het aanbod
leren kennen, andere kwb’ers ontmoeten … en mee feestvieren!
Om in deze ongewone tijden de veiligheid optimaal te kunnen
garanderen, organiseren we dit jaar overal twee sessies: eentje in de
namiddag, eentje ‘s avonds. De plaatsen zijn bovendien beperkt, dus
wacht niet te lang om je in te schrijven!
Donderdag 15 oktober in Gent,
om 14u30 en om 19u30
Met een optreden van comedian, muzikant
en Meetjeslander Koen Dewulf
Vrijdag 23 oktober in
Heusden-Zolder,
om 14u en om 19u
Dinsdag 27 oktober in
Malle, om 14u en om 19u
Met een optreden van Ed Kooyman,
een van de peetvaders van het Antwerps
chanson
Woensdag 28 oktober in Lichtervelde,
om 14u15 en om 19u15
Met een optreden van ‘moderne goochelaar’
Koen Bossuyt
Vrijdag 30 oktober in
Vlezenbeek, om 14u en om 19u
Met een optreden van ‘Diversiteit
Troef’- en ‘Wa make?’-comedian
Erhan Demirci
Jij komt toch ook?
Schrijf jezelf (en je gezelschap) in op
www.kwb.be/ikkomnaarsmaakmakers!