ilovepdf_merged (8)

m a a n d b l a d v a n k w b
jaargang 74 • april 2021
Afgiftekantoor: 3200 Aarschot 1 - Maandblad, verschijnt niet in juli en augustus - P106332
Een tweede
leven voor
onze spullen
TIJDSCHRIFTEN
TOELATING - GESLOTEN VERPAKKING
3200 AARSCHOT 1 - BC 1145
Tips voor een trager bestaan
5 vragen aan cartoonist Eva Mouton

Vooraf
Wellicht wordt ‘knaldrang’ een van de
kanshebbers om het woord van
2021 te worden. De Nederlandse zangeres
Merol gebruikte het in een van haar liedjes.
Het is een term die vooral doelt op het
onweerstaanbaar verlangen om uit te gaan,
te dansen, te feesten. Wat mij betreft kreeg
het woord ook heel wat bijkomende
betekenissen. Bij de start van een nieuwe
professionele uitdaging heb je immers ook
de behoefte om te knallen. Je wil nieuwe
mensen leren kennen, je professionele
omgeving aftasten en meteen ook een
aantal zaken in beweging brengen. En
vooral: je wil niet alleen knallen om te
feesten. Je wil op een of andere manier
verloren tijd inhalen. Je wil mensen zien, je
wil van alles gaan doen met anderen. Je wil
uitbreken uit je bubbel.
De pauzeknop werd bij kwb helemaal niet
ingeduwd. Jullie bleven massaal activiteiten
organiseren. Het succes van de
griezeltochten was er niet naast en nu
blijken de tochten rond Pasen nog veel
succesvoller. 179 kwb-afdelingen zullen
de komende weken gezinnen op zoek
laten gaan naar de paashaas - ook dat is
‘knallen’. Een eerste gevoel als nieuwe
gedelegeerd bestuurder is er dan ook een
van pure trots. Trots op de inzet van het
kwb-personeel dat hier keihard voor gaat,
Knaldrang
en trots op die vele kwb-vrijwilligers, die
op digitale vergaderingen beslissen om te
blijven organiseren.
Ik hoop dat jullie de komende maanden
gaan blijven ‘knallen’. Vanaf het moment
dat het weer veilig is om mensen bij
elkaar te brengen, moeten we er ook
massaal voor gaan. We gaan samen onze
buurt uit hun kot halen en samen het
(samen)leven vieren! Dus trek alle registers
open, breng mensen bij elkaar,
engageer mensen in je vereniging om er
een feest van te maken, en vergeet je
In deze Raak
Welke rol
speelt etnische
ongelijkheid in ons
onderwijs?
19 Thema:
een tweede
leven
voor onze
spullen
2
© Landelijke Gilden
16 Buurtpunten centraliseren diensten
en versterken zo sociaal weefsel

‘Vanaf het moment dat het weer veilig is,
gaan we samen onze buurt uit hun kot halen
en samen het (samen)leven vieren’
lokale handelaars er niet bij te betrekken,
want ook zij hebben afgezien in deze
periode. Ga op zoek naar nieuwe mensen
die willen meewerken. Ga op zoek naar
nieuwe partnerschappen om jouw buurt,
dorp of stad te doen bruisen. Want er
komt een tijd aan waarin we broodnodig
zullen zijn om het gemeenschapsgevoel
terug te herstellen.
Besteed zeker ook aandacht aan mensen
die de hele tijd alleen waren in deze
periode. Durf hen aan te spreken en nodig
hen uit op jullie activiteiten. Nodig je buur
eens uit om mee te gaan naar een activiteit.
En laat vooral zien dat wij een open
vereniging zijn waar iedereen zichzelf kan
zijn, waar iedereen elkaar respecteert,
waar iedereen kan ‘knallen’ op zijn manier.
‘Knallen’ zal een groepsgebeuren zijn.
Mensen willen vooral andere mensen
ontmoeten, ze willen samenkomen. En
dat is nu net waar kwb voor staat:
mensen in de buurt bij elkaar
brengen! Dat is onze kracht, onze
sterkte, dat zit in ons DNA. Ik hoop
dat ik binnenkort op verschillende
plaatsen in Vlaanderen en Brussel
kan vaststellen dat wij het in ieder
geval niet verleerd zijn. Integendeel: dat
we er meer dan ooit zin in hebben!
Tot binnenkort! Op een of andere
‘knallende’ activiteit.
Jo De Smet
gedelegeerd bestuurder kwb
En verder
Geknipt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Kwb-nieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
37
5 vragen
aan Eva Mouton
Maak kennis met de nieuwe kwb-bestuurders.10
Uit met kwb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Falos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
6
No profit pandemic:
iedereen heeft recht
op een vaccin
Kwb-nieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
De dienst rijbewijs van kwb . . . . . . . . . . . . 20
Reportage: slow living . . . . . . . . . . . . . . . 30
Corona-entertainment . . . . . . . . . . . . . . . 34
Spel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Aan de slag! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3

Geknipt
Een eigenzinnige blik op de actualiteit
Eenzaamheid gestegen in negen
op de tien gemeenten
92% van de Vlaamse en Brusselse burgemeesters zegt dat de eenzaamheid in zijn of haar
gemeente is toegenomen door de coronacrisis. Dat blijkt uit een rondvraag van Radio 2 en
het Centrum voor Lokale Politiek UGent, die bij alle burgemeesters polsten naar de impact
van 1 jaar corona op hun gemeente.
De lokale overheden blijken het thema echter ook aan te pakken: bijna overal worden
oudere mensen opgebeld om te horen of alles in orde is, in een kwart van de gemeentes
werden stoepbezoeken georganiseerd, en bijna twee derde verspreidde kaartjes die
inwoners aan andere inwoners konden bezorgen.
Uit het onderzoek bleek daarnaast ook dat acht op de
tien gemeenten financiële verliezen vrezen, en een op
de vier investeringen uitstelt.
a Bron: radio2.be
20.000 nieuwe Belgische webwinkels
Er werden in ons land vorig jaar zo’n 20.000 nieuwe webshops gericht, vier
keer zoveel als in 2019. Daarmee stijgt het aantal totale online winkels met
70%, tot ruim 48.000. Dat blijkt uit data van marketingbureau The House of
Marketing en e-commercefederatie SafeShops.
Ook de omzet kende een groei van 7,5 procent, al is dat heel wat lager dan de
voorbije jaren: 17 procent in 2019 en 20 procent in 2018. Die daling is echter terug
te brengen op het stilvallen van de reis- en evenementenmarkt.
Zo’n zestien procent van de transacties bij Belgische webshops kwam uit het
buitenland. Met name Fransen (29 procent), Nederlanders (23 procent) en Britten
(8 procent) kopen graag bij ondernemers uit ons land.
Helaas nam hierdoor ook de internetfraude eveneens sterk toe. De schade was in
2020 maar liefst 21,5 miljoen euro, een verviervoudiging ten opzichte van 2019.
a Bron: plusmagazine.knack.be
Vlaamse audiovisuele media geven Vlaming evenwichtig beeld
Uit een onafhankelijk onderzoek naar
de onpartijdigheid van de nieuwsdienst
van de openbare omroep blijkt dat de
Vlaamse media kijkers en luisteraars een
evenwichtig beeld geven van de maatschappij.
De inhoudelijke keuzes die VRT
NWS maakt, zijn ook heel gelijklopend
met die van andere media zoals VTM.
Een vergelijkende analyse van het VRT
Journaal en het VTM Nieuws door
onderzoekers van de VUB en Universiteit
Antwerpen toont aan dat beide een
gebalanceerd beeld nastreven. Die
onpartijdigheid uit zich bijvoorbeeld in de
aandacht die aan verschillende politieke
partijen wordt gegeven, maar ook in de
aandacht die aan maatschappelijke
thema’s als klimaatverandering wordt
besteed. Dat blijkt op beide zenders
ongeveer evenveel te zijn én gelijk
te lopen doorheen de tijd. De VRT
onderscheidt zich wel in de grote
diversiteit aan mensen die in de
berichtgeving aan bod komen. Dat komt
vooral door de duidingsprogramma’s,
waarin ruimte is om verschillende
groepen mensen aan het woord te laten.
a Bron: www.vrt.be
4

Minder kans op promotie na burn-out
In 2050 heeft een op de vier
gehoorproblemen
Voor wie een burn-out heeft
gehad, is de kans kleiner dat hij of
zij later in zijn carrière promotie
zal krijgen. Ook werknemers die
volledig hersteld zijn, krijgen
immers nog te maken met
vooroordelen. Dat blijkt uit
onderzoek van de Universiteit
Gent. Ex-patiënten die zichzelf
aanbieden voor een promotie,
zouden een derde minder kans
maken om die ook effectief te
krijgen.
Uit een eerdere studie bleek al dat
mensen die ooit een burn-out
hebben gehad 15 procent minder
kans maken op een nieuwe job.
Velen keren echter terug naar
hun eerdere werkgever, waar het
stigma van burn-out hun carrière
eveneens in de weg staat, zo blijkt
nu dus. Werkgevers vrezen onder
meer dat wie eerder afwezig was
met een burn-out minder goed
kan omgaan met stress, minder
leiderscapaciteiten heeft, en
minder goed in staat is een
voorbeeldrol aan te nemen.
Het onderzoek toonde ook aan dat
vrouwelijke managers gemiddeld
strenger waren voor ex-patiënten.
a Bron: www.vrt.be
Computer kan 40 procent van taken
leerkracht doen
Binnen dertig jaar zal een op de vier mensen
wereldwijd last hebben met zijn of haar gehoor.
Momenteel is dat nog maar een op de vijf. Dat stelt
de Wereldgezondheidsorganisatie in haar eerste
rapport over het onderwerp. Veel van de oorzaken
van gehoorschade, zoals infecties, ziektes,
geboorteafwijkingen en blootstelling aan lawaai,
kunnen volgens het rapport echter voorkomen
worden.
Nog volgens het rapport zullen van de 2,5 miljard
mensen met gehoorschade in 2050 700 miljoen
mensen een medische behandeling nodig hebben.
a Bron: plusmagazine.knack.be
Onderwijzers besteden zo’n 40 procent
van hun werkweek aan taken die zouden
kunnen worden geautomatiseerd en
overgenomen door artificiële intelligentie.
Dat staat in het rapport van de Sociaal-
Economische Raad van Vlaanderen over
de impact van AI op mens en werk.
Gehoopt wordt dat het inzetten van AI
kan leiden tot minder werkdruk voor
leerkrachten, en zo een carrière in het
onderwijs aantrekkelijker kan maken.
Volgens de SERV-onderzoekers ligt de toekomst bij leerkrachten
die in hun klas geassisteerd worden door AI, waardoor het
klassieke onderwijsmodel kan verschuiven naar een meer
persoonlijke aanpak.
a Bron: MARK Magazine/Go for happy
Via valse webshop partnergeweld signaleren
De amper 17-jarige Poolse Krystyna Paszko krijgt van Europa de
prijs voor Burgersolidariteit voor … een valse webshop. Met haar
nepsite Rumianki i bratki (Kamille en viooltjes) creëerde ze een
dekmantel voor vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld om
dat te kunnen melden.
Wanneer vrouwen een ‘aankoop’ deden, werden de daarvoor
ingevulde gegevens doorgestuurd naar de politie en andere
hulpverleners. Volgens het Europees Economisch en Sociaal
Comité, dat de prijs uitreikte, was het project van Paszko ‘een
uitstekend voorbeeld van buitengewone solidariteit tijdens de
coronacrisis’.
Volgens de Poolse werden dankzij haar webshop al zeker zo’n
350 vrouwen geholpen.
a Bron: standaard.be
5

Focus
Burgerinitiatief voor meer én goedkopere vaccins
“Iedereen verdient
bescherming tegen
Covid-19”
Nu het coronavaccin er is, zien we licht aan het eind van de tunnel. Maar het blijft
nog even doorbijten. De vaccins zijn schaars én duur. “Sommige landen zullen
tot 2023 of langer moeten wachten om hun inwoners te vaccineren”, zegt Katrien
Verwimp, hoofd van de beleids- en studiedienst bij WSM, vroeger Wereldsolidariteit.
“Het zou helpen om van het vaccin een publiek goed te maken. Dan kunnen er
meer en goedkopere vaccins worden geproduceerd.” Ook kwb pleit hier mee voor.
Farmaceutische bedrijven hebben de productie van de vaccins
in handen en bepalen de prijzen, dankzij de patenten die ze
nemen. Gevolg: er zijn te weinig vaccins voor de hele wereldbevolking.
En ze zijn duur, want farmabedrijven willen net als elke
firma winst maken. “Maar we mogen niet vergeten dat de vaccins
er kwamen dankzij publiek geld”, stelt Katrien. “Sommige bedrijven
beloofden daarom hun coronavaccin aan kostprijs op de markt te
brengen, maar daar is geen transparantie over. Onlangs kondigde
Pfizer aan een winst van 5 miljard dollar te verwachten in 2021,
dankzij het coronavaccin. Ook dat kwam er met de hulp van
publieke middelen.”
Er is een oplossing
Tekst: Mia Vandenberghe | Foto’s: Shutterstock, WSM
Katrien: “De vaccins werden in recordtempo ontwikkeld, maar de
leveringen kwamen traag op gang. Het is tijd om alle krachten te
bundelen, want iedereen verdient bescherming tegen Covid-19,
in welk land je ook woont of wie je ook bent. In dat kader vroegen
India en Zuid-Afrika aan de Wereldhandelsorganisatie om de
patenten op geneesmiddelen en vaccins tegen Covid-19 tijdelijk
op te heffen. Zo kunnen meer en goedkopere vaccins worden
gemaakt. Dat gebeurde eerder al met het poliovaccin en hivmedicatie,
maar onder andere de Europese Unie houdt dit
voorstel tegen. Daarmee komen ze meer op voor de bedrijven in
de EU dan voor de burgers.”
Geen goede zet, volgens veel sociale organisaties, dus zag het
Europees burgerinitiatief ‘No profit on pandemic’ het licht. “Zo’n
burgerinitiatief laat EU-burgers toe rechtstreeks een wetswijziging
voor te stellen aan de Europese Commissie”, licht Katrien
toe. “Met één miljoen handtekeningen is de Europese Commissie
verplicht het tijdelijk opheffen van de patenten opnieuw te
bespreken. Hopelijk met positief gevolg, wat de gamechanger zou
kunnen zijn die ook andere overheden over de streep trekt. Vanuit
WSM trekken we volop mee aan de kar.”
6

Kwb doet mee
Ook kwb doet dat. Jaren geleden voerde kwb actie voor de invoering
van het kiwimodel, waarbij de beste geneesmiddelen worden
gekozen via een openbare aanbesteding. Die geven dan recht op
terugbetaling. Uiteindelijk werd er een kiwi light ingevoerd. Ook
vandaag blijft kwb gaan voor een sociaal gezondheidsbeleid, hier
en overal in de wereld. Want iedereen heeft recht op gezondheid,
en niemand is veilig en gezond, tot iedereen veilig en gezond is.
a WSM en kwb behoren tot het netwerk van beweging.net. WSM komt
op voor het recht op sociale bescherming - en dus voor gezondheid -
wereldwijd. Meer info: www.wsm.be.
Vind jij dat …
• iedereen recht heeft op een vaccin?
• informatie over de kwaliteit, veiligheid en productiekosten
ervan openbaar moet zijn?
• onderzoek naar een vaccin, betaald met publiek geld,
niet mag geprivatiseerd worden?
• op een pandemie geen winst mag gemaakt worden?
Help dan ook mee Europa over de streep te trekken en
onderteken op www.noprofitonpandemic.eu/nl het
burgerinitiatief.
Jong en oud op zoek naar
wonderstenen van kwb Sint-Antonius
Tijdens de krokusvakantie organiseerde kwb Sint-Antonius
een Keitoffe Wonderstenen zoektocht. 185 stenen werden
kleurrijk beschilderd en vervolgens verstopt in het kasteelpark
van Zoersel. Aan de ingang van het park hing een affiche met
wat uitleg. Wie een steen vond, een foto trok en die op sociale
media postte met de unieke code die erop stond én de
hashtag #keitof maakte kans op en prijs. Hierna mochten de
gelukkige vinders de steen zelf opnieuw verstoppen.
Meer dan 100 foto’s en reacties bewezen dat deze coronaveilige
activiteit een succes was!
7

Verhaal
Ongelijk op de schoolbanken, ongelijk in het leven?
“Onderwijs is te
belangrijk om aan het
beleid over te laten”
Een goede opleiding is de voorbode voor een lang en succesvol leven. Maar
geldt dat wel voor iedereen in onze samenleving? “Leerlingen met een
migratieachtergrond doen het minder goed op school dan witte leerlingen,
ongeacht hun capaciteiten”, weet Orhan Agirdag, professor pedagogische
wetenschappen aan de KU Leuven. Hij schreef het boek ‘Onderwijs in een gekleurde
samenleving’ voor een beter begrip van diversiteit en etnische ongelijkheid in het
onderwijs.
Tekst: Silke Castro
In een steeds diversere samenleving zijn
gekleurde klassen een uitdaging voor het
onderwijs. Volgens Agirdag hoeft dat
geen probleem te zijn. Etnische
diversiteit kan samengaan met
kwaliteitsvol onderwijs. Meer nog,
etnische diversiteit is waardevol voor
heel onze samenleving. Het leidt tot
meer vernieuwing en creativiteit en
creëert dus meer kansen voor iedereen.
Als een vis in het water
‘Onderwijs in een gekleurde samenleving’
wil bijdragen tot een beter begrip van die
diverse samenleving, om zo niet alleen
leerlingen, maar ook de studenten in onze
bachelor- en masteropleidingen, beter voor
te bereiden op een etnisch diverse samenleving.
Daarom hoopt Agirdag dat het boek
in lerarenopleidingen terechtkomt. “Het
curriculum van het onderwijs sluit zowel
inhoudelijk als vormelijk heel erg aan bij één
etnische groep: de autochtone, de witte
groep. Dat gaat niet alleen over de taal
waarin er les gegeven wordt, maar ook
vanuit welk perspectief men naar dingen
kijkt. Wat gewaardeerd wordt, sluit niet
altijd aan bij de leefwerelden van de diverse
samenlevingen. Het aanbod is niet afgestemd
op de verschillende leefwerelden
van de leerlingen in de klas. Dat is meteen
ook een van de verklaringen waarom er
ongelijkheid is en waarom die blijft bestaan.
Leerlingen met een migratie achtergrond
doen het minder goed op school dan witte
leerlingen, ongeacht hun capaciteiten.
Etnische ongelijkheid in het onderwijs staat
los van het IQ van leerlingen.”
De dominante elitecultuur op school leunt
meer aan bij die van leerlingen met een
witte etniciteit - zij voelen zich als een vis
in het water op school en presteren beter.
Leerlingen van kleur integreren zich
moeilijker en presteren slechter. Agirdag
legt de verantwoordelijkheid ook bij de
etnische minderheden zelf. “Sommigen
leerlingen uit minderheden doen aan zelfeliminatie”,
schrijft hij. “Als reactie op dat
dominante discours ontstaat er bij hen een
soort tegencultuur. Ze zetten zich af tegen
die schoolse omgeving waarin ze zich niet
thuis voelen. Ze halen geen goede resultaten
meer en sluiten zo zichzelf uit.”
Het rad van ongelijkheid
De verantwoordelijkheid voor goede of
slechte schoolresultaten wordt vaak bij
de leerlingen zelf gelegd. Maar welke rol
speelt ons onderwijssysteem in de ongelijkheid
op de schoolbanken? Het is een
complexe materie waarin veel structuren
werkzaam zijn. Agirdag noemt het in zijn
boek het rad van ongelijkheid. Dat rad
8

‘Wie steeds te horen krijgt dat er geen
verschillen tussen mensen bestaan, is niet
meer in staat racisme te herkennen’
bestaat uit een reeks van uitsluitingsmechanismen
(segregatie, vooroordelen,
negatieve stereotypen, discriminatie …) die
elkaar beïnvloeden en de etnische ongelijkheid
in het onderwijs in stand houden.
Hoe goed de huidige aanpak in het onderwijs
ook bedoeld is, Agirdag toont aan dat
de huidige aanpak de etnische ongelijkheid
op school niet verbetert, maar juist
erger maakt. Dit gaat koste van de onderwijskwaliteit.
Cruciaal hierin is hoe we
omgaan met (etnische) verschillen op
school. Verbieden we verschillen? Negeren
we ze? Of bekijken we ze als een pluspunt
en omarmen we diversiteit op school?
Kleurenblindheid
We horen vaak in de media hoe politici
het gebruik van de Nederlandse taal op
school willen verplichten, of het spreken
van de thuistaal verbieden. Het idee is
om leerlingen te helpen meer en beter
Nederlands te leren. Maar heeft het verbieden
van die thuistaal wel een positief
effect? “Meertaligheid is een troef voor het
onderwijs. Het taalrepertoire, maar ook
andere bagage die leerlingen meebrengen
naar de klas, kan gebruikt worden om
nieuwe kennis voort te brengen. Je kan aan
leerlingen vragen om in hun eigen taal
boeken te lezen of informatie op te zoeken,
of om iets te vertellen over de taal die ze
beheersen. Zo kan je positief omgaan met
meertaligheid. Dat gebeurt te weinig, dus
blijft meertaligheid onbenut. Lesgeven kan
vandaag in talen zoals het Engels, Frans of
Duits, maar niét in talen die door grote
groepen van etnische minderheden worden
gesproken, zoals het Turks. Bij gebrek aan
een wettelijk kader is dit vandaag illegaal
en dus niet mogelijk. Dat is uitsluiting van
bepaalde talen die bepaalde bevolkingsgroepen
spreken, en dat is jammer.”
Ook het verbieden van de hoofddoek op
school, om de verschillen tussen leerlingen
te verkleinen, heeft niet het
gewenste effect. Elkaars etnische achtergronden
en verschillen negeren noemt
Agirdag kleurenblindheid. “Dit is zelfbedrog.
Kinderen zien elkaars etnische
achtergrond. Ook leraren hebben een
onbewuste voorkeur voor de eigen etniciteit.
Uit onderzoek blijkt dat als je steeds
te horen krijgt dat er geen verschillen
tussen mensen bestaan, je niet meer in
staat bent om de oneerlijke behandeling
van etniciteit of racisme te (h)erkennen.
Het vermindert de ongelijkheid ook niet, ze
wordt er net groter door.”
Sensitief onderwijs
Hoe kan men die mate van ongelijkheid
dan wel verbeteren? “Het beleid vertoont
vandaag geen tekenen die verandering in
de ongelijkheid mogelijk maken, eerder
het tegenovergestelde. Daarom roep ik
leraren, ouders en scholen op om zelf
verandering teweeg te brengen. Ouders
kunnen in de ouderraad of het bestuur van
een school stappen, of ze kunnen investeren
in onderwijs voor hun gemeenschap
door zelf scholen op te richten. Onderwijs
is te belangrijk om aan het beleid over te
laten. Scholen kunnen vragende partij zijn
om bijscholingen in diversiteit te volgen of
culturele verschillen kunnen aandacht
krijgen via wetenschappelijk onderbouwde
leerplannen. Er zijn pedagogische begeleidingsdiensten
die scholen daarin kunnen
ondersteunen. Diversiteit in het lerarenkorps
is ook belangrijk.”
Om alle leerlingen evenveel kansen te
geven pleit Agirdag voor sensitief intercultureel
onderwijs, waarin leraren onderwijs
aanvoelen en het niet zomaar opleggen.
Waarin leerlingen van verschillende
etnische groepen gelijkwaardig naast
elkaar bestaan en waar hun verschillen in
een gezond evenwicht tot elkaar zichtbaar
worden gemaakt. Een interculturele
aanpak waarin je trots kan zijn op
meerdere identiteiten, en waarin je een
andere afkomst verbindt aan de context
van Vlaanderen of België. Niet alleen
vanuit een soort politieke correctheid,
maar omdat door deze aanpak ongelijkheid
vermindert. Uit onderzoeken blijkt dat
alle leerlingen daar baat bij hebben voor
hun schoolprestaties.
‘Onderwijs in een gekleurde
samenleving’ werd uitgegeven door
EPO, kost 25 euro en is onder meer
verkrijgbaar bij de meeste boekhandels
en online.
WIN! Raak mag
drie exemplaren
weggeven. Stuur vóór 1 mei een
mailtje met je naam, adres en
lidnummer naar raak@kwb.be
(vermeld ‘Onderwijs’ in de onderwerpregel)
en maak kans.
9

Kwb-nieuws
Elke maand stellen we in Raak twee vrijwilligers uit het bestuur aan je voor.
Deze maand is het er maar eentje: Denis Pieters.
“Laat vrijwilligers
input geven, bevraag
en betrek hen”
Raak: Kan je kort iets vertellen over jezelf?
Denis: “Ik ben 62 jaar, woon reeds 32 jaar in Merelbeke (bij Gent),
ben getrouwd met Carine, heb drie volwassen kinderen en vier
schatjes van kleinkinderen. Het oudste kleinkind wordt 6 jaar en
de jongste is 6 maanden. Zij komen met plezier spelen bij omie
en opie, en wij zien de kinderen en kleinkinderen graag komen. Ik
ben lid van kwb sinds 1998 en nam toen met de kinderen deel
aan de dropping en het moederdagontbijt. Bij het ‘koken voor
mannen’ leerde ik koken op gevoel: wat is de functie van elk
ingrediënt en hoe evolueert de smaak als je er iets meer of
minder van een bepaald ingrediënt in doet? Beetje bij beetje
leer je dan ook meer mensen kennen. In 2003 trad ik toe in het
bestuur van kwb Merelbeke en in 2005 werd ik er medevoorzitter,
een ‘duobaan’ samen met Luc Timmerman. Enkele jaren later
zette Luc kwb op een lager pitje en werd ik voorzitter.
In het dagelijks leven werk ik in de financiële afdeling van Lotus
Bakeries. Qua hobby’s zijn er naast kwb voor mij ook tuinieren/
milieu, koken en (omni)sport.”
Raak: Hoe ben je in het bestuur beland?
Denis: “Via Philippe Impe belandde ik in de provinciale beleidsgroep
van Oost-Vlaanderen en later ook de financiële adviescommissie
van kwb. Een onbekende wereld ging open: beetje
bij beetje leerde ik de structuur van kwb kennen. Later vroeg
Philippe mij of ik interesse had om te zetelen in de Algemene
Vergadering van kwb en in het bestuur. Toen in 2020 de provinciale
beleidsgroep werd afgeschaft en die vergadermomenten
wegvielen, kwam er ruimte vrij. Na wat bedenktijd heb ik toegezegd.”
Raak: Wat drijft je om bestuurder te zijn?
Denis: “Kwb is een vereniging die vele facetten van het leven
bestrijkt: vele onderwerpen kunnen en mogen aan bod komen
bij kwb. Mensen staan centraal en kunnen zich ontplooien. Kwb
gaat voor een warme buurt. Dat zijn enkele redenen waarom ik
wil bijdragen aan kwb. Tevens staat kwb voor enkele uitdagingen:
ledenaantal en de verjonging, onze uitstraling en bekendheid,
de vermindering van overheidssubsidies.”
Raak: Wat mag kwb van jou nog meer in de verf zetten?
Denis: “We mogen nog meer mensen uit hun kot halen. Mensen
samenbrengen, met elkaar doen praten en elkaar leren kennen.
En ook mensen zich laten ontplooien en laten groeien. Iedereen
heeft wel een gave of kennis, iets waar hij/zij goed in is, en kan
dit delen met anderen. Zo wint iedereen hierbij. Iedereen weet (of
denkt te weten) waar Femma, Gezinsbond of Natuurpunt voor
staan. Kwb is minder gekend bij het grote publiek. Daar ligt nog
een werkpuntje.”
Raak: Hoe kijk jij naar het vrijwilligerswerk anno 2021?
Denis: “Vrijwilligerswerk is het zich belangeloos inzetten voor het
bereiken van een gemeenschappelijk doel. Bij kwb staat de vrijwilliger
centraal. Er zit heel wat potentieel in de afdelingen. Laat
10

‘Kwb is een vereniging die vele facetten
van het leven bestrijkt: vele onderwerpen
kunnen en mogen aan bod komen’
de vrijwilliger input geven, deelnemen aan bevragingen, betrek
hen bij het uitwerken van activiteiten en campagnes. De voordelen
zijn de ideeën en suggesties aangebracht door Jan en
alleman. Ideeën komen soms uit de lucht vallen. Door de diversiteit
aan leden - arbeiders, bedienden, kaderleden en zelfs zelfstandigen
- met verschillende achtergrond krijg je input van verschillende
zienswijzen. Deze voeden de vereniging. De soms
beperkte of eenzijdige kennis van een vrijwilliger kan worden
aangevuld door activiteiten uit het nationaal aanbod (activiteiten
en vorming). Zo kan de vrijwilliger groeien.”
Raak: Waar wil je op inzetten als bestuurder?
Denis: “Kwb is een warme vereniging met oog voor verschillende
stakeholders: werknemers, leden, de buurt, het milieu …. Zoals
hierboven al aangehaald, heeft kwb echter ook enkele uitdagingen
en werkpunten. Ook moet het financieel plaatje blijven
kloppen om leefbaar te blijven op lange termijn. Tevens ben ik
een luisterend oor voor de afdelingen. Hun input is welkom.”
Raak: Welke rol wil je in het bestuur spelen?
Denis: “Een grote roeper ben ik niet. Eerder een bemiddelaar en
iemand die kan luisteren, analyseren, doorvragen om het topic te
doorgronden, en na het aanhoren van verschillende visies tot een
besluit komen. Mijn economische en financiële achtergrond
komen hier ook van pas.”
Raak: Welke toekomst zie of droom je voor kwb?
Denis: “Ik hoop dat kwb nog bekender wordt bij het grote publiek
en dat kwb mag groeien. Dat iedereen weet waar kwb voor staat
en dat mensen met plezier naar activiteiten komen. Want daar
ontmoeten ze vrienden, kunnen ze lachen maar ook serieus zijn
als het moet, en elkaar helpen en versterken.”

FALOS-SPORT+
Tips voor een gezond hoofd
Zo blijf je ook mentaal fit!
Mis jij ook het sporten met vrienden? Wedstrijden spelen met jouw club? Of een leuke wandeling of
jogging uit ons criterium doen? In coronatijden is blijven sporten en bewegen niet altijd even gemakkelijk
en in clubverband soms zelfs niet mogelijk. En dat kan mentaal zwaar wegen.
We krijgen als sportfederatie wekelijks
vragen van sporters. Ook onze
sportclubs en kwb-afdelingen met een
sportwerking krijgen vaak heel wat vragen
toegestuurd. Daarom slaat Sport
Vlaanderen de handen in elkaar met verschillende
sportpsychologen en brengen
we hun advies dichter bij jou.
Sportpsychologe Eva Maenhout beantwoordt
in korte video’s veel voorkomende
vragen waar sporters vandaag de dag
mee zitten. Je kan ze vinden op https://
www.sport.vlaanderen/hoe-blijf-jij-
mentaal-fit-in-deze-tijden. De filmpjes
geven je antwoord op vragen als ‘waarom
zou ik nog blijven sporten?’ of ‘hoe kom ik
terug in beweging?’ tot ‘hoe blijf ik positief
denken?’.
Voor nu geven we je ook alle graag enkele
quick wins mee:
• Focus op de activiteiten die je wel nog
kan doen volgens de geldende coronamaatregelen.
Trek eropuit met een deel
van je vrienden of leden door een wandeling
of looptochtje te plannen en
intussen bij te praten.
• Werk online aan je conditie met de
work-outs op het YouTube kanaal
‘Eenlevenlangsporten’.
• Geen zin om naar buiten te gaan om
een frisse neus te halen? De moeilijkste
meters zijn die tot aan de deur. Maak
met jezelf de volgende afspraak: vind je
na de eerste tien minuten van je wandeling
of looptocht nog niet leuk? Keer dan
terug naar huis. De kans is groot dat je
nadat je vertrokken bent toch gewoon
blijft wandelen of lopen.
• Plan je sportieve momenten in je agenda
in, zoals je ook zou doen buiten coronatijden.
Want afspraken met jezelf zijn
toch de belangrijkste afspraken, niet?
De laatste nieuwe coronarichtlijnen rond sport
Update 7 maart 2021
Wat betekent mijn lidmaatschap bij FALOS-
SPORT+?
Vanaf 8 maart is het toegestaan om sportactiviteiten,
trainingen of sportlessen in openlucht te volgen met
maximum 10 personen (sportbegeleider inbegrepen), op voorwaarde
dat de afstandsregels worden gerespecteerd. Ook in
georganiseerd verband mag je weer met tien mensen een
sportactiviteit beoefenen.
Dit betekent dat je terug met 10 personen kan wandelen,
fietsen, petanquen, outdoor dansen, tennissen, volkssporten
beoefenen, motorrijden, krachtbal beoefenen, vissen, outdoor
volleyballen … Elke sport dus, zolang ze maar buiten plaatsvindt,
contactloos georganiseerd wordt en je de afstandsregels
kan respecteren.
Blijf steeds op de hoogte van de laatste nieuwe richtlijnen
via www.eenlevenlangsporten.be.
Je lidmaatschap vanuit je afdeling geeft je de mogelijkheid
om een heel jaar lang tal van verschillende sporttakken te
beoefenen. We geven je graag een overzicht van alle sporten
die je binnen je lidmaatschap* kan beoefenen:
Categorie A (€ 22) : Minivoetbal, Voetbal
Categorie B (€ 14) : Aerobic, Badminton,
Basketbal, Korfbal, Lopen/joggen,
Tafeltennis, Tennis, Turnen, Volleybal,
Wielertoerisme/MTB, Zwemmen
+ alle sporten van categorie C
Categorie C (€ 11) : Bowling,
Dansen, Volkssporten, Wandelen,
Yoga
14

Kwb Kemzeke trakteerde haar leden
en hun partners op 14 februari op een
ontbijt, als dank omdat ze lid gebleven
zijn. De positieve reacties waren talrijk.
Mozaïek
Bij kwb Vlimmeren gaan de
kooklessen nog steeds door, uiteraard
online. Eén keer per maand wordt er op
vrijdag samen gekokkereld.
Kwb Humbeek doet normaal
jaarlijks op Vastenavond een fakkeltocht,
waarna de leden bijpraten bij een tas
koffie en een pannenkoek.
Omdat de tocht dit jaar niet kon doorgaan,
bezorgde de afdeling aan alle leden
een pakketje met koffie, pannenkoeken
en koekjes.
Bij de Limburgse afdelingen konden de
leden hun groene hart ophalen met enkele
samenaankopen. Kwb Heusden-
Zolder organiseerde zoals elk jaar een
samenaankoop van tuinproducten:
meststoffen, potgrond, bodemverbeteraar,
aardappelen … Nieuw was uiteraard dat
alles coronaveilig moest verlopen. De 62
bestellingen werden met de auto opgepikt
op de speelplaats van een plaatselijke
kleuterschool. De leden bleven in de
wagen zitten, terwijl het kwb-bestuur
zorgde voor het inladen. Alles verliep dus
zeer veilig en bovendien erg vlot.
En ook kwb Genebos en kwb
Kwaadmechelen sloegen samen de
handen in elkaar voor een samenaankoop
potgrond. Maar liefst 346 zakken werden
coronaveilig opgepikt.
En nu aan de slag in de tuin!
Naar aanleiding van hun 75-jarig bestaan organiseert kwb
Dendermonde Centrum de coronaveilige activiteit
‘Driewoordenspel’. Dit driewoordenspel maakt gebruik van de
gratis app ‘what3words’ in de Nederlandstalige versie. Dat is
een soort gps waarbij telkens drie woorden gebruikt worden als
coördinaten.
Gedurende heel 2021 krijgen de deelnemers elke maand vier
vragen voorgeschoteld. Aan de hand van de eerste drie vragen zoeken ze drie woorden.
Die geven ze in de app in. Die duidt vervolgens een specifieke plaats in Dendermonde
aan. Daar moeten de deelnemers naartoe om ter plaatse de vierde en laatste vraag op
te lossen …
Benieuwd hoe dit spel in elkaar zit? Surf dan naar www.kwb.be/dendermonde/driewoordenspel.
Goud voor kwb Zuun in kookwedstrijd
Kwb Zuun nam deel aan de kookwedstrijd
‘Vereniging met streken: Sint-Pieters-Leeuw’
op RingTV. In brouwerij Lindemans probeerden
vier verenigingen uit de gemeente het perfecte
konijn met geuze te bereiden. De broers Toon en
Guido Devillé werden afgevaardigd voor kwb
Zuun en met succes, want ze sleepten de overwinning
in de wacht. Koken met bier is dan ook
een van de specialiteiten en succesactiviteiten van de afdeling.
Kwb Heusden-Zolder
kwb Genebos en
kwb Kwaadmechelen
15

Nog steeds zet kwb je in beweging! Welk
stukje Vlaanderen ga jij in de komende maand
ontdekken?
Lentebloesemwandeling: Houwaart
wandelt 50 kilometer!
Op zondag 02 mei kan je weer van start gaan op de jaarlijkse
Lentebloesemwandeling doorheen het prachtige
Hageland. Kwb Houwaart pakt dit jaar uit met zes aparte
lussen die onderling combineerbaar zijn, zodat je zeker een
afstand kan creëren naar jouw meug. Voor de geoefende
wandelaars is de combinatie van alle zes lussen goed voor
maar liefst 50 kilometer aan wandelplezier.
De lussen werden ingedeeld om wandelaars zo veel
mogelijk te laten genieten van wat het Hageland te bieden
heeft. De Vlooybergtoren, het Walenbos, het Tienbunders-
bos, het Troostembergbos, de Roeselbergkapel en de
typische Hagelandse wijngaarden zullen je netvlies prikkelen.
Alternatieve wandelingen
Ook gratis uitgepijlde wandelingen
worden nog steeds op
poten gezet, ter vervanging
van het wandelcriterium. De
komende weken en maanden
kan je alleen of met je bubbel
op een moment naar keuze
terecht in …
Meerle, van 28 maart t.e.m. 5 april. Startplaats: parochiezaal
Meerle, Gemeenteplein 2. Afstanden: 6 km, 11 km.
Wuustwezel, nog t.e.m. 11 april. Startplaats: De Kadans,
Achter d’Hoven 15. Afstanden: 5 km (rolstoelvriendelijk),
12 km.
Schriek, nog t.e.m. 11 april. Startplaats: turnzaal Schriek,
Leuvensebaan 38. Afstanden: 5 km (rolstoelvriendelijk),
7 km, 10 km, 13 km.
Koksijde-Oostduinkerke, nog t.e.m. 30 april. Startplaats:
parking sportpark Hazebeek, Nieuwpoortsesteenweg.
Afstand: 13,5 km, maar kan ingekort worden.
Retie, van 6 t.e.m. 30 april. Startplaats: vissersclub
Goudkarper (Abergstraat 20). Afstanden: 4 km, 7 km, 8 km,
10 km, 11 km. Dit is een OKRA-wandeling.
Sijsele, van 10 april t.e.m. 2 mei. Startplaats: PC De Kring
(Vredesplein, naast de kerk). Afstanden: 4 km, 8 km.
Lommel, van 23 april t.e.m. 3 mei. Startplaats: PC De Moffel
(Martinus van Gurplaan 39). Afstanden: 3 km (rolstoelvriendelijk),
5 km, 10 km. Dit is een OKRA-wandeling.
Lichtaart, van 5 mei t.e.m. 7 mei. Startplaats: Liga Hof
(Schoolstraat 36). Afstanden: 6 km, 13 km, 21 km. Dit is een
OKRA-wandeling.
Lille Gierle: doorlopende wandeling, via de wandelknooppunten.
Startplaats: parking achter de kerk van Gierle.
Afstanden: 8 km, 10 km, 12 km. Zie
www.kwbgierle.be.
De start van de wandeling is aan de Sint-Denijszaal
(Haldertstraat 11).
Het KWB Houwaart-team wenst u heel veel wandelgenot!
Indien het wandelcriterium begin mei weer mag opstarten,
maakt deze wandeling er deel van uit. Vertrek is dan tussen
6u30 en 15u. Als het binnen de maatregelen georganiseerd kan
worden, zal er aan de startzaal en de rustpost een hapje en
drankje zijn.
Als het criterium nog niet heropgestart is, gaat deze wandeling
door als vrije wandeling.
De paashaas is verdwenen!
Ga jij in april bij een van de 179 kwb-afdelingen op zoek
naar de paashaas? Tijdens een leuke wandeling hoor je in
zeven hoofdstukken een paashaasverhaal, verteld door
Pieter Embrechts. Na elk stukje verhaal volgt een leuke
opdracht. Plezier verzekerd!
Je vindt alle tochten op www.kwb.be/paastochten.
12

Griekse regering gaat de autoritaire toer op
LID VAN KWB?
Je betaalt slechts €26 in plaats van €32 voor een
jaarabonnement op MO*
Half miljoen Europeanen sterft jaarlijks
vroegtijdig door fijnstof
Vloggen over de vlucht
Minister Meryame Kitir over de toekomst
van ontwikkelingssamenwerking
Erfgoed als oorlogsslachtoffer
Hoe werken we na corona?
Mangrovebossen, de groene dijken van Suriname
Indiase liefdeshuwelijken gaan niet over rozen
Chika Unigwe over politiegeweld in Nigeria
HET
NIEUWE
VERZET
Onder dwang terug naar het onveiligste land ter wereld
WWW.MO.BE - MO*138 – WINTER 2020 - P309696
- 7.5 EURO - KWARTAALUITGAVE
WWW.MO.BE - MO*139 - LENTE 2021 - P309696 - 7.5 EURO - KWARTAALUITGAVE
Wil je als KWB-lid ook graag grondig geïnformeerd worden over onze snel veranderende wereld?
Hecht je ook veel belang aan inzicht en duiding en wil je ook vooral weten waarom bepaalde
zaken gebeuren? Dan ben je bij MO* aan het juiste adres.
MO* magazine, dat is elk seizoen een uniek magazine met spraakmakende interviews, beklijvende
reportages uit Noord en Zuid, diepgravende dossiers over mondiale thema’s en menselijke verhalen
die u nergens anders leest.
Aanbevolen lectuur om op de hoogte te blijven van onze snel veranderende en mondialiserende wereld!
BESTEL NU EEN JAARABONNEMENT VIA
WWW.MO.BE/KWB
OB73029

Waar boodschappen en ontmoeting samenkomen
“Een buurtpunt
brengt alles weer dicht
bij de bewoners”
Van de slager, de bakker en de kruidenier tot het stamcafé om de hoek. Tot voor
kort vond je de meeste zaken op wandelafstand, ‘onder de kerktoren’. Deze lokale
handelaars en ontmoetingsplaatsen verdwijnen echter steeds meer, waardoor
mensen genoodzaakt zijn hun wagen te nemen. Door buurtpunten op te richten
worden voorzieningen en diensten weer dicht bij de bewoners samengebracht,
waar lokale noden en uitdagingen gezamenlijk kunnen worden aangepakt. Wij
spraken met Maaike Van Overmeire van Netwerk Duurzame Mobiliteit, Natalie
Smets van Cera en Lieven Detavernier van buurtpunt Chateau Superette.
Tekst: Melissa Tihange | foto’s:
Cera, Netwerk Duurzame Mobiliteit, Landelijke Gilden, VVSG,
Innovatiesteunpunt en Toolbox vzw sloegen de handen in
elkaar om met ‘Ons Buurtpunt’ initiatiefnemers te ondersteunen bij
het opstarten van een eigen buurtpunt. Dat is een plek waar alle
voorzieningen weer worden samengebracht om zo een buurt leefbaarder,
socialer en veel warmer te maken.
Raak: Wat moet ik mij voorstellen bij zo’n buurtpunt?
Maaike: “Eigenlijk is er geen vaste definitie van wat een buurtpunt
is. Het kan heel wat vormen aannemen, maar er zijn wel een
aantal gemeenschappelijke kenmerken. Zo is er een aanbod
aan goederen en diensten, afhankelijk van de lokale noden.
Aangezien die noden overal anders zijn, is elk buurtpunt uniek.
Er zijn heel wat mogelijkheden, denk maar aan deelfietsen, vergaderzalen,
een winkeltje met producten van lokale boeren, een
moestuin of een toeristisch infopunt. Je kan ook starten met
één aanbod en met de tijd groeien. Wel heb je een vaste fysieke
locatie nodig: een centrale plaats waar alles samenkomt en
waardoor mensen zich veel minder moeten verplaatsen.”
Natalie: “Je hebt ook buurtpunten die vanuit bestaande locaties
ontstaan, zoals een instelling voor mensen met een beperking.
Chateau Superette van Mariënstede vzw is daar een mooi voorbeeld
van. Dat is een centrum met aangepaste dagbesteding en
woonopvang voor volwassen personen met diverse beperkingen.
Zij zijn begonnen met kaas en chocolade maken en hebben in de
loop van tijd een eigen superette geopend met lokale producten.
Maar je hebt evengoed buurtpunten die een herbestemming
geven aan panden die anders leeg staan, zoals caféetjes. Het is
dus zeker niet tijdelijk, maar een punt waar voldoende uitbreidingsmogelijkheden
zijn.”
Maaike: “We denken nu meteen aan dorpjes waar zaken zijn
weggetrokken, maar buurtpunten kunnen evengoed aan de rand
van een stad ontstaan. Dat hoeft niet altijd bij de verdwijning van
een bakker of slager te zijn, maar gewoon vanuit een behoefte
om mensen terug samen te brengen. Het draait ook zeker rond
het sociale.”
Raak: Stel, ik wil zelf een buurtpunt opstarten. Hoe pak ik dit
aan?
Maaike: “Je eerste stap is om zeker niet alleen te beginnen.
Praat met je buren, vrienden, mensen uit het verenigingsleven en
vraag of ze het ook een goed idee vinden. Samenwerking is heel
belangrijk.”
Natalie: “Absoluut. Een goed buurtpunt start altijd met een participatietraject
dat wordt opgezet binnen de gemeente of wijk.
Zowel met de buurtbewoners als met de lokale ondernemers en
verenigingen moet er worden afgestemd wat de noden en opportuniteiten
zijn. Wat is er al, en wat zou leuk zijn om aan te bieden?
16

‘Aangezien de lokale noden overal anders
zijn, is elk buurtpunt uniek’
© Landelijke Gilden
Een cruciale partner om mee aan boord te nemen is het lokale
bestuur. Hoe meer lokale stakeholders erbij betrokken worden,
hoe meer kans het buurtpunt heeft op slagen.”
Maaike: “Zo vermijd je ook concurrentie met handelaars die nog
wel aanwezig zijn. Stel dat er nog een bakker is, dan hoeft het
buurtpunt geen concurrentie te zijn, maar kan het een mogelijke
extra afzetmarkt worden. Zowel voor hen als voor de buurtbewoners
schept het nieuwe mogelijkheden. In plaats van dat je naar
een boer moet voor appels, naar een slager voor vlees en naar de
bakker voor een vers brood, brengt zo’n buurtwinkel het allemaal
samen.”
Raak: Wat is jullie rol bij het opstarten van een buurtpunt?
Maaike: “Het is absoluut niet evident om een buurtpunt op te
zetten. Er kruipt enorm veel tijd in, zeker als je het allemaal zelf
wil uitzoeken. Onder welke juridische vorm ga je opstarten? Hoe
zorg je dat je uit de kosten komt? Welke financieringsvormen zijn
er? Hoe werk je met vrijwilligers? Daarom raden we om een
begeleidingstraject bij ons te volgen, wat volledig gratis is.”
Natalie: “Het zijn allemaal thema’s die we aanbieden in het lerend
netwerk, waardoor de drempel om een buurtpunt op te starten
toch net iets lager wordt. Een tweetal jaar geleden zijn we gestart
met een kleinere versie van dit project, waarbij we enkel een
lerend netwerk voor startende buurtpunten aanboden. Zo hebben
we een zestiental buurtpunten intensief begeleid in workshops,
waarbij we hen met experten en ervaringsdeskundigen heel veel
info gaven waarmee ze zelf aan de slag konden. Daaruit is een
praktijkboek ontstaan waarin we alles neergeschreven hebben
over wat er bij de oprichting van een buurtpunt komt kijken.
Onmiddellijk hebben we begrepen dat er ook vraag was naar een
vervolgtraject – ook eenmaal je op de rails bent, heb je nog heel
wat vragen. Dat maakt dat we nu zowel een aanbod hebben voor
starters als voor bestaande buurtpunten, veel breder informeren
en investeren in een nieuwe website. We hebben ook de ambitie
om alle buurtpunten in Vlaanderen in kaart te brengen. Op die
manier kunnen we een netwerk uitbouwen waarin we buurtpunten
met elkaar verbinden, zodat ze ervaringen kunnen delen
en van elkaar kunnen leren.”
Kunnen jullie voorbeelden geven van succesvolle buurtpunten
die een inspiratie kunnen zijn?
Natalie: “Dorpspunt Beveren aan de Ijzer, net als het buurtpunt
onder Mariënstede, zijn initiatieven die zelf ontstaan zijn, los van
ons. Dat zijn echt pioniers die het vanuit de praktijk doen en
succesvol uit de grond zijn gestampt, elk met hun eigenheid.
Daar kunnen we enorm veel van leren.”
Maaike: “Van de zestiental startende buurtpunten die we in een
vorige sessie begeleid hebben, zijn er nu al een achttal operationeel.
Dat zijn stuk voor stuk inspirerende buurtpunten, want
opstarten in volle coronacrisis was niet gemakkelijk. Daarnaast
zijn er in Vlaanderen ongetwijfeld een heel aantal succesvolle
buurtpunten die wij momenteel nog niet in het vizier hebben. Wij
willen hen oproepen om zich kenbaar te maken bij ons via onze
website of mail. We ondersteunen en promoten hen graag.”
a Wil je meer lezen, een buurtpunt oprichten of je buurtpunt delen?
www.onsbuurtpunt.be
welkom@onsbuurtpunt.be
Facebook: @Onsbuurtpunt
17

Chateau Superette: de winkel met tijd voor jou
Wie recent in Dadizele geweest is, zal hoogstwaarschijnlijk al gehoord hebben van Chateau Superette. De
buurtwinkel in West-Vlaanderen is een initiatief van de non-profitorganisatie Mariënstede, waar je terecht
kan voor lokale producten, een drankje of gewoon een babbel. Gelegen in een prachtige groene locatie is
Chateau Superette zoveel meer dan een winkel alleen, en dat kan verantwoordelijke Lieven Detavernier
als geen ander beamen.
ariënstede is een centrum voor
“Mvolwassenen met een beperking.
Sommigen wonen bij ons, anderen
wonen in de omgeving en komen
overdag naar ons dagcentrum om te
werken”, begint Lieven ons gesprek. “We
hebben zestien verschillende ateliers
waar ze hun talenten kwijt kunnen, zoals
tuinieren, kaas, chocolade of brood
maken, een drukkerijproject en zachtere
activiteiten als sport. Een van die ateliers
is een winkelconcept, Chateau
Superette, dat van maandag tot zaterdag
geopend is en door onze mensen
bediend wordt. Hier verkopen we onze
eigen producten en producten van lokale
boeren, maar we zijn zeker geen alledaagse
winkeliers. We streven helemaal
niet naar cijfers of resultaten.”
Van klein tafeltje tot volwaardige winkel
Meer dan hun beperking
“We zijn eigenlijk heel klein begonnen. De inspirator van ons winkeltje
was een collega die in 1985, toen Mariënstede is opgericht,
kaas is beginnen maken met mensen met een beperking. Samen
maakten ze een vijftal bolletjes kaas van een kilo die ze dan vrijdagnamiddag
aan een tafeltje verkochten. In 1990 heeft Oxfamwereldwinkel
ons gevraagd om ook hun producten mee aan dat
tafeltje te verkopen. Nadien hebben we kleine verbouwingen
gedaan en zo zijn we begonnen met onze eigen producten te
verkopen, zoals zelfgemaakte confituur, fruitsap en wijn. We
hebben toen een project ingediend bij Hart voor Handicap en
kregen de middelen om een grotere winkel te openen, De
Winkelpoort. Eind 2017 besloten we van onze winkel ook een
ontmoetingsplaats te maken, waar mensen uit de buurt iets
kunnen consumeren. Zo is Chateau Superette gestart, van klein
tafeltje tot volwaardige winkel.”
In Chateau Superette kan je genieten van lokale streek- en
hoevespecialiteiten, zelfgemaakt of afkomstig van landbouwers
uit de omgeving. Niet de gebruikelijke kunstwerken of kaarsen,
maar producten volgens het seizoen. Van eieren tot appels en
peren, producten die je dagelijks gebruikt. “De bedoeling van
onze winkel is zeker niet om winstgevend te zijn, maar om zoveel
mogelijk mensen over de vloer te krijgen. Zo hopen we de beeldvorming
over mensen met een beperking te verbeteren. We
verkopen bewust producten die je bijna dagelijks nodig hebt,
zoals yoghurt en boter, zodat veel meer mensen naar onze
winkel komen. Komen ze binnen, dan slaan ze onbewust ook een
praatje met onze mensen. In niet-coronatijden hebben we ook
een zestal tafeltjes waar mensen iets kunnen drinken. Zo is onze
winkel ook een ontmoetingsplaats, om te tonen aan de buitenwereld
dat onze mensen meer zijn dan hun beperking. Die beper­
18

‘Wij hebben tijd voor jou, maar verwachten ook dat je
als klant de tijd neemt voor onze kwetsbare mensen’
vrij in, haalt iets uit de rekken en onze mensen gaan vanuit een
traagheid, vanuit tijd voor jou als klant, je op een goede manier
bedienen. Klanten voelen zich hierdoor niet opgejaagd, maar op
hun gemak. Wij zijn de andere buurtwinkel met tijd voor jou,
maar we verwachten ook dat je de tijd neemt als klant voor onze
kwetsbare mensen. Wij proberen jou hierdoor een stuk te vertragen.”
Tips van Lieven voor wie een buurtpunt
wil opstarten:
1. “Als je start met een winkelconcept, moet het ook
gewoon een mooie winkel zijn. Maak het kleurrijk, jong en
sexy - mensen moeten naar binnen willen. Probeer ook
een product te verkopen dat mensen bijna dagelijks nodig
hebben. Je moet niet de zoveelste winkel worden, maar
speel in op trends.”
2. “Je buurtpunt moet centraal gelegen zijn. Chateau
Superette zit hier in de dorpskom achter de kerk, in een
park. In dat park wordt er gefietst, gelopen en gewandeld.
Wij moeten niet zoeken naar publiek, maar mensen komen
er gewoon langs en springen vanzelf eens binnen.”
king hebben zij, maar leer ook de andere kant zien, de kant van
hun talenten. Onze mensen zijn het gewoon om in de rol van
dienstvrager te zitten, om hen te helpen met eten bijvoorbeeld.
Als mensen hier een brood komen kopen, zitten onze klanten
eens in de rol van vrager. Op dat moment zijn onze mensen
dienstverlener en kunnen ze iets betekenen voor jou.”
3. “Het belangrijkste is misschien wel om samen te
werken met anderen en te zorgen dat er een win-winsituatie
is voor beide partijen. Wij werken bijvoorbeeld
samen met landbouwers uit de buurt: zij hebben een extra
afzetmarkt, en wij kunnen verse producten verkopen in
onze winkel.”
a www.marienstede.be
Kassanova
“Van al onze ateliers is Chateau Superette wel een van de lievelingsplekken
waar onze mensen werken. Ze zien veel volk en zijn
voortdurend in een wereld waar ze diensten verlenen. Dat geeft
hen een goed gevoel van status”, gaat Lieven verder. “We hebben
ook een speciale kassa laten maken, kassanova, die ervoor zorgt
dat iedereen die wil werken in de winkel die ook daadwerkelijk
kan gebruiken. Kan je niet tellen, wegen, rekenen, schrijven of
praten, dan doet de kassa dat voor jou. Als je naar een andere
supermarkt gaat en je staat in de wachtrij, dan moet het allemaal
zo snel mogelijk gebeuren. Voor bepaalde mensen is dat bijna te
snel. Wij willen een heel ander verhaal aanbieden. Je loopt hier
19

Rijbewijs
De dienst rijbewijs van kwb
Met je e-bike in het
verkeer: wat zijn de regels?
‘Helft Vlamingen niet vertrouwd met de verkeersregels rond speedpedelecs en
elektrische fietsen’: een artikel met die titel verscheen in oktober in Het Laatste
Nieuws. Uit een onderzoek van de Vlaamse Stichting Verkeerskunde blijkt immers
dat een op twee Vlamingen ze onvoldoende kent. Kwb dienst rijbewijs zet ze voor je
op een rijtje!
Er zijn verschillende types elektrische fietsen (speedpedelecs
inbegrepen), die we kunnen onderverdelen in twee grote categorieën:
de elektrische fietsen met trapondersteuning, en de
elektrische fietsen die autonoom kunnen rijden.
Trapondersteuning
Dit is een e-bike waarvan de elektrische motor de bestuurder
ondersteunt wanneer die aan het trappen is. Zodra de fietser
stopt met trappen, zal ook de elektrische ondersteuning wegvallen.
Er zijn drie type e-bikes op de markt die onder deze
categorie vallen:
De ‘lichtste’ elektrische fiets - en dan bedoelen we niet het
gewicht maar het motorvermogen - heeft een maximumvermogen
van 250 watt en biedt trapondersteuning tot maximaal 25
kilometer per uur. Deze valt onder de gewone fietsen. Voor deze
e-bike heb je geen gelijkvormigheidsattest, inschrijving in het
BIV-register of nummerplaat nodig. Ook een helm is niet verplicht,
hoewel dit wel sterk wordt aangeraden! Er zijn ook geen
bepalingen wat betreft rijbewijs of leeftijd om met deze e-bike te
mogen rijden.
Wil je met een elektrische fiets rijden die trapondersteuning geeft
tot 25 kilometer per uur, maar is uitgerust met een zwaardere
motor (tot maximaal 1.000 watt). Dan moet je in het bezit zijn
van het gelijkvormigheidsattest dat hoort bij deze e-bike. Als
bestuurder van zo’n elektrische fiets moet je bovendien 16 jaar of
ouder zijn. Een inschrijving, rijbewijs en helm zijn ook hier niet
verplicht, maar een helm wordt wederom sterk aangeraden.
trapondersteuning bieden tot 45 kilometer per uur. Een gelijkvormigheidsattest
en een inschrijving (nummerplaat) zijn verplicht.
Je moet ook minimum 16 jaar zijn en in het bezit van een rijbewijs
AM (bromfiets klasse B) of B (auto) om ermee te mogen
rijden. Een helm dragen is verplicht; hij moet het achterhoofd en
de slapen beschermen.
Autonoom rijdende elektrische fietsen
De laatste e-bike uit de categorie trapondersteuning is de speedpedelec.
Die mag een motor hebben van maximaal 4.000 watt en
Deze e-bikes rijden autonoom, ‘vanzelf ‘dus. Ook wanneer de
bestuurder niet aan het trappen is, zal de elektrische motor van
deze elektrische fiets blijven draaien. Deze e-bikes komen veel
20

minder vaak voor. In deze categorie kunnen we onderscheid
maken tussen twee types:
Enkele voorbeelden van onderborden voor D7:
Er is de e-bike die via een motor van maximaal 1.000 watt een
maximumsnelheid van 25 kilometer per uur mag halen. Deze
e-bike moet vergezeld zijn van een gelijkvormigheidsattest, en je
moet 16 jaar zijn om ermee te mogen rijden. Een rijbewijs en
inschrijving zijn dan weer niet nodig, en ook een helm is niet verplicht
maar wel aangeraden. Je kan deze e-bike vergelijken met
een (elektrische) bromfiets klasse A
Je kan ook een speedpedelec kopen die autonoom kan rijden.
De motor hiervan mag maximaal 4.000 watt sterk zijn en je een
maximale snelheid van 45 kilometer per uur geven. Een gelijkvormigheidsattest,
inschrijving, rijbewijs AM of B en helm zijn
verplicht. Je moet ook minstens 16 jaar oud zijn om ermee te
rijden. Deze autonoom rijdende speedpedelec kan je vergelijken
met een (elektrische) bromfiets klasse B.
Ligt op de rijbaan waar je je bevindt de maximumsnelheid hoger
dan 50 kilometer per uur, dan moet je op het fietspad rijden.
Uiteraard mag je andere weggebruikers op het fietspad daarbij
niet hinderen! Wordt het fietspad aangeduid met het verkeersbord
D7 en een onderbord dat speedpedelecs verbiedt, of met
een verkeersbord D9 of D10, dan mag je het niet gebruiken.
Heb je de vrije keuze, kies dan steeds voor de veiligste optie!.
Nog enkele voorbeelden:
Speedpedelec toegelaten/verplicht Speedpedelec verboden
Goed verzekerd
Voor alle elektrische fietsen is het aangeraden in het bezit te zijn
van een burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering gezin (familiale
verzekering). Bij een ongeval kan je hierop terugvallen. Let wel op
de kleine lettertjes: steeds vaker worden e-bikes maar vooral
speedpedelecs uitgesloten. Je kan dan wel vaak een specifieke
verzekering voor een elektrische fiets afsluiten.
Bestuur je een speedpedelec die ook autonoom kan rijden, dan
moet je in het bezit zijn van een bromfietsverzekering.
Waar is mijn plaats?
Rij je met een e-bike die een maximale snelheid kan halen van 25
kilometer per uur, dan ben je volgens de wegcode een fietser en
moet je je ook zo gedragen. Je moet je dus aan de verkeersregels
voor fietsers houden.
Bestuurders van speedpedelecs (maximaal 45 kilometer per uur)
worden dan weer gelijkgesteld met bestuurders van bromfietsen,
en moeten zich dus aan de regels voor bromfietsers houden. Rij
je met een speedpedelec op een rijbaan waar de maximaal toegelaten
snelheid kleiner dan of gelijk is aan 50 kilometer per uur,
dan mag je kiezen of je op het fietspad of de rijbaan rijdt, tenzij er
een verkeersbord D7 staat met een onderbord dat de letter P en
‘verboden’ of ‘verplicht’ vermeldt. Enkel indien de letter P vermeld
wordt op een onderbord geldt dit voor de speedpedelec.
Hoe snel mag ik rijden?
Alle bestuurders moeten zich houden aan de maximaal toegelaten
snelheden, dus ook bestuurders van e-bikes. In een
school- en speelstraat moet je stapvoets rijden, in een woonzone
is de snelheid beperkt tot 20 kilometer per uur, en in een
schoolomgeving of fietsstraat, bij een verhoogde inrichting, op
het jaagpad … is dat 30 kilometer per uur. Die maximumsnelheden
geleden dus ook voor bestuurders van gelijk welke e-bike.
Bestuurders van gemotoriseerde voertuigen mogen in een fietsstraat
niet sneller rijden dan 30 kilometer per uur en ze mogen
geen fietsers inhalen, maar voor bestuurders van een (elektrische)
fiets of een speedpedelec geldt een uitzondering. Zij
mogen andere fietsers wel inhalen, op voorwaarde dat hun
snelheid daarbij niet hoger ligt dan 30 kilometer per uur.
a Meer weten? Op www.kwb.be/rijbewijs/column kan je een filmpje van
‘Kijk uit’ vinden over dit onderwerp.
a Enkele kwb-afdelingen organiseren een workshop ‘Bike en e-bike’,
een activiteit rond veilig rijden met je (elektrische) fiets. Meer info via
www.kwb.be/rijbewijs/aanbod/bike-en-e-bike.
D7 D9 D10
21

Thema
Een nieuw
leven voor
onze spullen
Tweedehands is hipper dan ooit, en daar kan onze planeet
alleen maar wel bij varen. De Kringwinkels scheren de laatste
jaren dan ook hoge toppen. Raak dook achter de schermen.
Toch gooien we helaas ook nog elk jaar heel wat weg,
al kunnen we daar wel iets aan doen. We vertellen je
alles over ‘Recht op Repareren’, zetten enkele deel- en
hergebruikinitiatieven in de kijker, en geven je tips om meer
te doen met je oude spullen en voedselresten.
22

Het epicentrum van de tweedehandseconomie: de kringwinkel
“Als je ziet welke mooie verhalen
we realiseren, daar word ik stil van”
Met 162 winkels over heel Vlaanderen en 28 kringloopcentra stelt De Kringwinkel 5.828 medewerkers
te werk. Wat gebeurt er precies met de spullen die ingezameld worden? Wie bepaalt wat in de winkels
terechtkomt? En worden er écht ontdekkingen gedaan in de kaders van schilderijen? Raak ging in gesprek
met Ingrid De Roo.
Tekst: Lieselot Bleyenberg
Raak: Wat is jouw functie in deze organisatie?
Ingrid: “Ik ben communicatieverantwoordelijke
van kringwinkelgroep VITeS. Dat
bestaat uit elf winkels in Brussel en
Vlaams-Brabant. In onze groep werken
700 mensen. Zelf werk ik hier al 26 jaar.
Eerst bij het Centrum Begeleid wonen voor
Thuislozen, want van kringwinkels was
toen nog geen sprake. Een thuisloze heeft
om een nieuwe start te kunnen maken
meubels en kledij nodig, maar ook een
zinvolle dagindeling. Vanuit die werking
zijn de kringloopwinkels ontstaan.
Daarom staat in de huidige kringwinkels
in eerste instantie nog altijd de sociale
tewerkstelling voorop; het ophalen en
verkoop van spullen komt op de tweede
plaats.”
Ingrid met Marc Daniels, een kunstschilder, cartoonist en tekenaar, in de
winkel in Laken. “Marc vond er een schilderij van een voor hem belangrijk
schilder. Het had een emotionele waarde. Hij betaalde spontaan meer
dan onze winkelprijs, uit blijdschap en om ons project te steunen.”
Raak: Hoe wordt het personeel gerekruteerd
en opgeleid?
Ingrid: “Wij geven werk en opleiding aan
mensen die minder kansen hebben op de
arbeidsmarkt. Een deel van de mensen die
bij ons werken vallen onder het maatwerkcontract
en worden voorgesteld door
de VDAB. Er zijn ook veel vrijwilligers,
werknemers onder artikel 60 (met een
leefloon van het OCMW, nvdr), jongeren die
deeltijds onderwijs volgen of personen die
een werkstraf uitvoeren. Volgens hun
interesse en opleiding zoeken we een
geschikte job en krijgen ze een interne
opleiding tot bijvoorbeeld heftruckchauffeur.
Tijdens de werkuren mogen ze ook
Nederlandse les volgen.”
Raak: Wij zien medewerkers aan het
werk in de winkel, maar wat wordt er zoal
achter de schermen gedaan?
Ingrid: “De verzamelde stukken worden
eerst naar het atelier gebracht en proper
gemaakt, en eventueel worden er kleine
herstellingen gedaan. Grote herstellingen
zoals stofferen van zetels doen we niet.
Daar hebben we het vakmanschap en de
middelen niet voor. Voor elektro en fietsen
hebben we wel een eigen herstelatelier.
Die spullen worden zelfs te koop aangeboden
met garantie.”
Raak: Hoe wordt de prijs bepaald?
Ingrid: “De basisstukken zoals glazen,
borden … hebben een vaste lage prijs. Voor
de rest krijgen we vanuit de organisatie een
aantal criteria die ons helpen bij de prijszetting.
Ervaring van collega’s en internet
helpen ook natuurlijk. Vooral decoratie is
moeilijk in te schatten: voor de ene is die
blauwe vaas mooi, iemand anders vindt ze
spuuglelijk. Het is onmogelijk de waarde
van alle spullen in te schatten maar een
antiek- of designstuk wordt uiteraard
duurder verkocht, omdat we onze werking
moeten betalen met de inkomsten.
Subsidies helpen, maar voldoen niet om de
kosten van loon, huur, verwarming, autopark
en opleiding te dekken.
De prijszetting wordt soms gedaan door
mensen die zwakker staan in de maatschappij
of die van een andere cultuur
23

Thema
komen. Het komt voor dat die de waarde
van iets totaal anders inschatten dan wij.
Een voorbeeld: man wou een fonduestel
bij het oud ijzer gooien, gewoon omdat hij
niet wist wat het was.”
Raak: Vroeger was een kringloopwinkel
een soort opslagplaats zonder meer. De
Kringwinkel werd een merknaam, het
imago opgepoetst. Wat doet u nog om de
verkoop te stimuleren?
Ingrid: “De feestdagen, Pasen, Valentijn …
komen aan bod, maar we gaan zelfs iets
verder. In mei staat onze vitrine in het
teken van gelijkheid, en in oktober zetten
we armoede in the picture. Wij zetten ook
erg in op onlineverkoop via kringding.be
voor de duurdere stukken, en in de
lockdown zijn we gestart met Kringshop,
een online versie van de fysieke winkel.”
Raak: Worden er ook voorwerpen niet
aanvaard?
Ingrid: “Ieder centrum is vrij om te beslissen
wat ze aanvaarden, maar een gouden
leidraad is: geef ons wat je zonder blozen
aan een buurvrouw zou geven.”
Raak: Tijdens de eerste lockdown
begonnen mensen massaal op te ruimen.
Hebben jullie dat gemerkt?
Ingrid: “We werden overspoeld met
materiaal. Om een idee te geven: in één
maand tijd hebben we met onze groep een
miljoen kilo aan spullen opgehaald. Nadien
is die toevloed gestabiliseerd. We hadden
ontzettend veel gerief maar niets ging
buiten doordat de winkels dicht moesten.”
Raak: Wat gebeurt er met spullen die niet
verkoopbaar zijn of te lang in de rekken
blijven staan?
Ingrid: “Weggooien is het allerlaatste dat
we doen. We hebben contacten met
OCMW’s, organisaties voor armoedebestrijding,
kansarme scholen … die een
beroep op ons kunnen doen. Een voorbeeld:
wij hebben een minimumlengte bepaald
voor kleurpotloden die te koop aangeboden
worden. Zijn die een centimeter korter, dan
kun je er wel nog perfect mee kleuren. Die
worden dan geschonken aan scholen.”
Raak: Je hoort soms van schatten op
zolder. Al eens een ontdekking gedaan?
Ingrid: “Je hoort hier veel indianenverhalen
over. We vinden al eens munten,
soms een briefje, maar daar blijft het bij.
De muntjes gaan in een spaarpot en
daarmee trakteren we een ijsje in de
zomer.”
Raak: Wat maakt voor jou de charme uit
van een kringwinkel?
‘Een gouden leidraad is: geef
ons enkel wat je zonder blozen
aan een buurvrouw zou geven’
Ingrid: “Voor mij is het duidelijk de sociale
tewerkstelling. Als je ziet welke mooie
verhalen we realiseren, daar word ik
gewoon stil van. Ik denk dan aan de
gynaecologe uit Rusland of de jurist uit
Azerbeidzjan die, omdat ze de taal nog
niet machtig waren, bij ons kwamen
werken. Als je dan een steentje kunt bijdragen
om hen verder op weg te helpen,
dat is zo mooi! Ook mensen die genoodzaakt
zijn in het maatwerk te blijven, zijn
superfier op hun prestaties. Dan geniet je
ook. Als je ziet hoe belangrijk werk is: het
is de hefboom om uit armoede te geraken,
het geeft zin en regelmaat aan je leven,
geeft zelfrespect.”
Raak: Hebt je zelf iets uit de kringwinkel
dat je koestert of speciaal vindt?
Ingrid: “Ik heb ooit eens een ring gekocht,
niets speciaals, zo een echte ouderwetse
bommaring. Of die iets waard is interesseert
me niet; ik vind die mooi en doe hem
nooit af. Mijn dochter vond het vroeger
een lelijk ding, maar nu vraagt ze of ze
hem later krijgt. Buiten schoenen en
ondergoed koop ik ook praktisch al mijn
kledij hier, en veel spullen voor mijn interieur.
Ja, regelmatig binnenspringen is de
boodschap!”
Wist je dit al over de kringloopwinkel?
a In 2019 werd zo’n 87 ton goederen geschonken aan de
Kringloopwinkels. Ruim 36 ton hiervan werd verkocht, een
stijging van 54 procent tegenover tien jaar eerder.
a In Vlaanderen besparen we jaarlijks zowat 74 ton CO2
door onze aankopen in de Kringwinkel.
a In 2019 kocht de gemiddelde Vlaming 5,6 kilo tweedehandsspullen
via De Kringwinkel.
a Bijna 6,5 miljoen mensen brachten in 2019 minstens één
bezoekje aan een kringwinkel.
a Dat zorgde voor een recordomzet van 61 miljoen euro,
of gemiddeld 9,5 euro per klant.
a Kleding, huisraad en meubelen blijven met
voorsprong het populairst.
a Voor vier op de vijf klanten is het economische aspect
de belangrijkste reden om tweedehands te kopen.
a Er zijn 131 klassieke winkels met een ruim en
gevarieerd gamma, en 31 nichewinkels zoals boetieks
en kiloshops.
24

Onze wegwerpcultuur in cijfers
Hoeveel gooien we elk jaar weg?
14,8 kilo
textiel per Belg
Dat is 170 ton voor ons hele land.
Daarmee bekleden we de eerste plaats in
Europa, en gooien we flink meer weg dan
de nummer twee, Tsjechië, dat afklokt op
10,2 kilo. Bovendien wordt meer dan
80 procent van deze berg aan textiel
verbrand; gelukkig wordt ook 1,5 kilogram
gerecycleerd én is 1,2 kilo herbruikbaar.
Bovendien schenken de Belgen jaarlijks
per persoon ook 16,7 kilo textiel aan het
goede doel, voornamelijk via kledingcontainers.
16,2 kilo
elektronisch afval per
Europeaan
Daarmee zijn we het slechtst scorende
continent. Wereldwijd werd er in 2019
53,6 miljoen ton elektronisch en elektrisch
afval voortgebracht (7 kilo per persoon) en
slechts 20 procent hiervan wordt gerecycleerd.
Het overgrote deel wordt gestort,
verbrand of gedumpt.
Met voorsprong het leeuwendeel van
elektroafval is huishoudtoestellen. Grote
toestellen als koelkasten zijn goed voor
meer dan de helft van het e-waste, en
kleinere apparaten als microgolfovens
voor nog eens tien procent. IT- en telecommunicatietoestellen,
consumentenelektronica
en zonnepanelen, en een restcategorie
met onder meer speelgoed en
sportmateriaal vormen de rest van de
afvalberg.
Het goede nieuws? In 2019 werd er in
België ook zo’n 122 ton aan elektroapparaten
en lampen ingezameld via
Recupel - 0,4 kilo per Belg meer dan het
jaar ervoor. 38 miljoen apparaten en
lampen, of 8 miljoen meer dan een jaar
eerder, vonden hun weg naar een inzamelpunt.
Vooral kleinere elektronische apparaten
als gsm’s, computers, elektrische
tandenborstels … werden veel binnengebracht.
Die categorie kende een stijging
met maar liefst 35,7 procent.
3miljoen
complete keukens in Europa
En daarnaast nog zo’n 12 miljoen kasten,
21 miljoen stoelen, 7,2 miljoen tafels en
18,4 miljoen matrassen.
88 kilo
voedsel per Vlaams gezin
Zo’n twee kilo per week, of 400 euro per
jaar. De top drie van de weggegooide
producten zijn brood en banket (29%),
groenten (16%) en fruit (15%). Wereldwijd
wordt geschat dat ongeveer 17 procent
van het voor consumenten beschikbare
voedsel (in winkels, restaurants en thuis),
oftewel 931 miljoen ton, verloren gaat.
60 procent hiervan belandt thuis in de
vuilbak. Verspild voedsel is verantwoordelijk
voor acht à tien procent van de uitstoot
van broeikasgassen.
25

Thema
Een langer leven voor onze spullen
Niet weggooien,
maar opknappen
We hebben allemaal steeds meer spullen én die gaan sneller kapot. Daar wil Repair&Share iets aan
doen, onder meer met Repair Cafés en met haar manifest ‘Recht op Repareren’, dat ook door kwb wordt
gesteund. Bovendien is ook de consument vragende partij, bleek uit onderzoek: 86 procent van de
Vlamingen wil dat het makkelijker wordt om spullen te repareren.
Met het manifest pleit Repair & Share
voor het recht op repareren. Ze willen
dat dat repareren toegankelijker wordt, én
dat het voor zowel consument als producent
een evidentie wordt om te herstellen in
plaats van weg te gooien. En dat is hoognodig.
De wegwerpmaatschappij draait immers
op volle toeren. Steeds meer kapotte
apparaten en spullen belanden op de
afvalberg omdat repareren geen optie is.
Bovendien gaan dingen zo’n 20 procent
sneller kapot dan 20 jaar geleden.
Negatieve effecten
Maar de productie en het transport van
spullen heeft een zware impact op het
milieu - meer dan vlees, zuivel, wonen,
auto’s … Bovendien gaan met de productie
van dingen ook heel wat onzichtbare,
negatieve (milieu)effecten gepaard. Er
moeten grondstoffen worden ontgonnen,
er worden schadelijke stoffen gebruikt, in
de productie kruipt water, en de natuur
wordt belast door onder meer landgebruik
en ontbossing.
Een voorbeeld: een koelkast is in zijn leven
goed voor 343 kilo CO2. Bijna de helft
hiervan (154 kilo) ontstaat bij de productie
van de grondstoffen ervoor, het productieproces
is goed voor nog eens 83 kilo en
de distributie klokt af op 63. Het gebruik
ervan tekent voor ‘maar’ 84 kilo, net geen
kwart van de totale uitstoot. Bij minder
energie-intensieve toestellen als televisie
ligt dit zelfs nog lager: daar maakt het uiteindelijke
verbruik maar zo’n 10 procent
van de totale CO2-uitstoot uit.
Onze dingen langer gebruiken, onder meer
door ze te (kunnen) repareren is dus goed
voor het milieu!
Wist je dat … onze wasmachines, stofzuigers,
laptops en smartphones een jaar
langer gebruiken goed is voor een besparing
van vier miljoen ton CO2? Dat is de
uitstoot van zo’n twee miljoen auto’s.
Waarom repareren we niet
meer?
Drie op de vier Vlamingen vindt repareren
te duur, blijkt uit een bevraging. Anderen
willen liever een ander of nieuwer model,
en daarnaast is reparatie soms onmogelijk,
bijvoorbeeld omdat er geen wisselstukken
te vinden zijn of onderdelen vastgelijmd
zitten. Ook te weinig info over
repareren, of een te hoge kostprijs van
reparatie of wisselstukken, doen consumenten
er soms van afzien. Repair &
Share wil dat alle herstellers en mensen
die zelf hun toestel willen repareren,
makkelijk aan informatie en wisselstukken
kunnen geraken, ook voor kleinere elektrische
toestellen. Ze vragen de prijs en de
levertermijn van wisselstukken te
beperken, zodat die geen drempel vormen
om voor herstel te kiezen.
Over Repair&Share
Repair&Share wil dat iedereen
toegang heeft tot kwalitatieve en
betaalbare producten, en dat producten
repareerbaar zijn en zoveel
mogelijk gedeeld worden. Daartoe
ondersteunen en verbinden ze
initiatieven die dat mogelijk maken,
zoals Repair Cafés en uitleendiensten
van werkmateriaal. Onder de
noemer Recht op Repareren zetten
ze druk op producenten en overheden
om wegwerpproductie tegen
te gaan.
Repair&Share wil de transitie naar
een sociaal inclusieve circulaire
economie realiseren door ervoor te
zorgen dat consumentengoederen
zo lang mogelijk in gebruik blijven
en zo veel mogelijk worden gedeeld.
a www.repairshare.be
26

Van luierbanken tot plantenasielen
Bijzondere minder-afval-initiatieven
Delen en hergebruiken wordt (gelukkig) steeds populairder, en je kan het met bijna alles! Dat bewijzen
deze vijftien initiatieven.
Op verschillende plaatsen
wordt gereedschap gedeeld
via een bibliotheeksysteem; wie
lid wordt, kan onbeperkt alle
klus-, verbouw- en tuinspullen
uitlenen. Zo hoeven mensen geen
spullen aan te kopen die ze maar
zeer af en toe nodig hebben.
Deel IT punten lenen laptops
uit aan leerlingen die dat nodig
hebben. Als bonus krijgen ze er een
persoonlijke buddy bovenop om
hen te helpen bij vragen. Defecte
exemplaren worden hersteld, en
wanneer de leerling afgestudeerd is,
wordt iemand anders er blij mee
gemaakt.
Via de app Peerby kan je aan
mensen in je buurt vragen of ze je
voor korte tijd iets kunnen uitlenen:
van een ladder of tent tot een verlengsnoer.
Gebruik je je auto niet veel, en
zie je het zitten om hem te delen?
Dat kan via Dégage! Intussen
worden al 318 auto’s en ook 51
fietsen gedeeld door buurtgenoten.
Boeken hoeven niet perse
uitgelezen in je kast te blijven
staan. Met de boekenruilkasten
verwisselen boeken makkelijk van
eigenaar. Je neemt een boek uit
het kastje en zet er eentje voor in
de plaats, zo simpel is het. Of zet
zelf eens een boekenruilkast voor
je deur!
Spelotheken zorgen ervoor dat je
kinderen steeds weer nieuw
speelgoed hebben, zónder dat het
oude in de vuilbak hoeft te belanden.
Je leent simpelweg het speelgoed
dat je op dat moment wil, en brengt
het weer terug als je het beu bent.
Dankzij plantenasielen hoeven
eigenaars die hun groene
vingers kwijt zijn hun plant niet
in de vuilbak te gooien. Het asiel
knapt de planten weer op, en
verkoopt of schenkt ze vervolgens
aan een nieuwe eigenaar.
Het Antwerpse Redopapers
maakt papierwaren uit 100%
papierafval.
Na corona een feestje houden?
Je hoeft geen wegwerpservies
of extra klapstoelen te kopen, want
bij De Kringwinkel huur je al het
feestmateriaal dat je nodig
kan hebben voor een prikje.
Bij de luierbank – met
verschillende inzamelpunten –
kunnen ouders terecht met hun
overschotten van pampers. Die
worden vervolgens uitgedeeld aan
kwetsbare gezinnen.
Wil je je portemonnee én het
milieu sparen door de spullen
voor je baby niet aan te kopen,
maar uit te lenen? Dan kan je op
heel wat plaatsen in Vlaanderen én
Brussel terecht in babytheken.
In Willebroek ontstond het
project De Leentuinen.
Mensen die hun tuin zelf niet
(kunnen) bewerken, stellen hun tuin
ter beschikking aan andere inwoners
met groene vingers. De geoogste
groenten en fruit worden verdeeld
onder alle leden.
Eten over? Via de Facebookgroep(en)
‘Zonder honger naar bed’
kan je er nog iemand anders
gelukkig mee maken.
Ook leendiensten voor kleren
zitten in de lift. Zo verander je zelf
makkelijk van stijl zonder je halve
kleerkast weg te moeten gooien, en
hoef je voor je kinderen geen trui te
kopen waar ze na een paar maanden
alweer uitgegroeid zijn.
Dankzij het collaboratieve
platform Werflink kunnen
bouwprofessionals hun overtollige
bouwmaterialen ter
beschikking te stellen voor anderen.
27

Thema
Enkele creatieve upcycling-ideeën
Een creatieve twist voor je oude spullen
Je hebt vast al van upcycling gehoord: oude dingen of afval met enkele simpele ingrepen een nieuwe
functie en dus een nieuw leven geven. Het internet staat er vol van, maar wij geven je alvast enkele ideetjes.
Van kurken tot magneetplantjes
Nodig:
a kurken
a potgrond
a (stekjes van) vet- of andere harde
plantjes
a een schroevendraaier
a een snijmes
a een magneet
a secondelijm of een lijmpistool
a optioneel: verf, penseel en plakband
© JJ Evensen Art op Pinterest
Zo maak je het:
1. Wil je graag het onderste deel van je
kurken in een kleurtje zetten? Begin
hier dan mee. Gebruik plakband om af
te plakken tot waar je wil schilderen.
Laat na het schilderen drogen voor je
overgaat naar stap 2.
2. Maak met een schroevendraaier een
gaatje in het midden van een van de
uiteindes van de kurk.
3. Maak met je snijmesjes vervolgens een
gat in je kurk, zo breed als de helft van
de breedte van je kurk. Het gat mag tot
ongeveer halverwege je kurk gaan.
4. Bevestig aan de zijkant van elke kurk
een magneet.
5. Vul de gaten met aarde en steek er een
plantje in.
6. Hang de kurken aan je koelkast of een
ander magnetisch oppervlak. Klaar!
Van oude vorken tot kapstok
Nodig:
a stuk hout
a enkele oude vorken (of lepels)
a stevige plakband
a schroefjes
a boor, hamer en tang
Zo maak je het:
1. Plooi de vorken in de vorm die jij wil.
Heb je een bankschroef? Zet de vork
dan hierin vast en gebruik vervolgens
je spieren of een hamer. Geen bankschroef
ter beschikking? Dan kan je
een tang gebruiken. Om een mooie
ronding te krijgen, kan je de steel
eventueel rond een stevig, rond object
plooien.
2. Bevestig de vorken aan het bord met
twee schroefjes per vork. Je kan eventueel
op voorhand met een schroevendraaier
en hamer al een klein deukje
maken op de plaatsen waar de schroeven
moeten komen. Dat maakt het
boren iets makkelijker.
3. Hang het bord op. Klaar!
Tip: ook met een houten plankje en halve
kledinghangers kan je een mooie kapstok
maken!
Van badhanddoek tot
herbruikbare wattenschijfjes
Nodig:
a oude badhanddoek
a schaar
a naaimachine of naald en draad
Zo maak je het:
1. Knip de handdoek in schijfjes van
dezelfde grootte.
2. Leg twee schijfjes op elkaar en naai of
stik ze aan elkaar langs de randen.
3. Klaar!
a Bron en foto: www.zininmeer.be
a Bron en foto: www.upcyclethat.com
a Bron: www.haro-inspires.com
28

Een herkansing voor je overschotten
Heerlijke restjes!
We gooien jaarlijks allemaal heel wat eten weg.
Nochtans kan je met voedselresten vaak nog zeer
lekker én creatieve dingen op tafel zetten. Wij zetten
je alvast op weg.
Een van de dingen die het vaakst wordt
weggegooid is oud brood, maar je kan er
nog heel veel mee doen. Door het op 75
graden te bakken tot het heerlijk krokant
is, en vervolgens te mixen met een
blender of keukenrobot tot fijne kruimels
maak je in een wip je eigen paneermeel.
Of probeer eens een lasagna di pane.
Lasagna di pane
Nodig:
a 25 g boter
a 30 g bloem
a 6 dl melk
a zout, peper, nootmuskaat
a 12 sneden oud brood
a 5 kopjes groenten of overschotjes van
groenten
a 6 dl tomatensaus of passata
a kaas (geraspt, of een overschotje van
oude of harde kaas)
Zo maak je het:
1. Verwarm de oven voor op 180 graden.
2. Maak de bechamelsaus. Smelt de
boter, roer er de bloem door en voeg
langzaam de melk toe. Laat op een
laag vuur pruttelen tot de saus de
gewenste dikte heeft. Kruid.
3. Giet een dun laagje saus in een ovenschaal.
4. Schik de sneden brood, zonder de
korstjes, in een laag op de saus.
5. Leg een laagje groenten (1,5 tot
2 centimeter dik) op het brood. Strooi
er kruiden over. Wissel vervolgens af:
een laag bechamel- of tomatensaus,
een laag brood en een laag groenten.
6. Bestrooi met geraspte kaas.
7. Gratineer 20 minuten.
a Bron: www.vlaco.be
Chips van
(zoete)aardappelschillen
Nodig:
a (zoete)aardappelschillen
a olijfolie
a rozemarijn (gedroogd)
a zwarte peper
a grof zout
a optioneel: knoflook- of paprikapoeder
Zo maak je het:
1. Was de schillen.
2. Leg de schillen 20 minuten te drogen
op een theedoek of keukenpapier.
3. Doe ze in een grote kom en voeg een
flinke scheut olijfolie toe.
4. Voeg naar smaak kruiden toe en meng
alles door elkaar.
5. Verspreid de schillen op een plaat met
bakpapier.
6. Bak ze 15 tot 20 minuten op 200
graden, tot ze goudbruin en knapperig
zijn. Hou ze goed in de gaten, want ze
kunnen snel verbranden.
7. Smakelijk!
a Bron: www.bioplanet.be
Chocolade-aardappelcake
Gekookte aardappelen over? Ideaal om
(een deel van) de bloem in gebak te vervangen!
Nodig:
a 150 g boter
a 270 g suiker
a 2 eieren
a 200 g aardappelpuree
a 270 g bloem
a 1,5 dl melk
a 1 kopje gehakte gemengde noten
a 1 koffielepel vanillearoma
a 1 koffielepel bakpoeder
a 25 g cacaopoeder
a 100 g chocoladerestjes in stukjes
Zo maak je het:
1. Verwarm de oven op 150 graden
2. Mix de boter en de suiker en voeg de
eieren toe.
3. Meng de puree en vanille onder het
eimengsel.
4. Meng de bloem, bakpoeder en cacao
door elkaar en mix onder het beslag.
5. Voeg de melk, noten en chocolade toe.
6. Giet het beslag in een bakvorm en zet
40 tot 45 minuten in de oven.
a Bron: www.vlaco.be
Extra tips:
Verse kruiden kan je fijngehakt verdelen
over ijsblokvormpjes, die je opvult met
water en olijfolie. Dat kan je later
gebruiken als alternatief voor bouillon in je
soep of saus. En wist je dat je ook room
en mascarpone kan invriezen?
Broccolistronk kan je, dankzij zijn knapperige
structuur, vermalen tot groenterijst.
Van overrijpe bananen maak je in een wip
beslag voor bananenpannenkoeken. Plet
of pureer het fruit, doe er per banaan één
ei en een theelepeltje bakpoeder bij, en
bak in een pan met olie.
29

Reportage
Slow living: langzamer, eenvoudiger en bewuster leven
“Bewustzijn creëren voor
de dingen en mensen
waarvan je blij wordt”
De coronacrisis verplichtte ons ertoe, maar de trend om trager te gaan leven werd
al eerder ingezet. Sneller, meer en groter worden steeds vaker ingeruild voor
trager, minder en kleiner. En dat is een goeie zaak, want het meedogenloze tempo
van onze maatschappij maakt veel mensen er niet gelukkiger op. Eva Krebbers
ontmoette als arbeidspsychologe heel wat mensen met burn-outklachten. In
hun genezingsproces bleken zij veel baat te hebben bij het uitproberen van een
scheppende, verstillende hobby zoals breien of haken. Wie bezig is met zijn handen,
is minder bezig met zijn hoofd. Als je teruggaat naar de basis en zelf dingen creëert,
zonder tijdsdruk, merk je meteen hoe ontspannen je hiervan wordt. Eva schreef dan
ook een boek over slow living.
Tekst: Tine Vandecasteele | Foto’s: Eva Krebbers
Raak: Wanneer maakte je voor het eerst kennis met slow
living?
Eva: “Mijn interesse in de natuur en het zelf maken heb ik van
kinds af aan meegekregen. Maar naarmate mijn carrière
vorderde en ik ook een gezin kreeg, merkte ik de behoefte aan
een langzamer ritme. Bewust mijn agenda niet vol plannen, mijn
telefoon vaker wegleggen, gaan wandelen wanneer ik ergens
over pieker … Op het moment zelf kunnen beslissen om te doen
waar ik dán behoefte aan heb, is voor mij steeds belangrijker
geworden.”
Raak: Kan je met een gezin voldoende tijd voor jezelf
inplannen?
Eva: “Ieder jaar probeer ik toch een week in mijn eentje op reis te
gaan. Veel mensen begrepen dat vroeger niet. Waarom zou je nu
voor je plezier alleen op reis gaan? Maar inmiddels durven steeds
meer mensen gehoor te geven aan hun eigen verlangens.
Gelukkig maar! Vandaar ook dat de slow living movement aan
populariteit wint.”
Raak: Wat typeert zogenaamde ‘slow livers’?
Eva: “Verbondenheid met jezelf, de mensen om je heen en de
wereld waarin je leeft, is een belangrijke waarde voor slow living.
Net zoals de thema’s duurzaamheid, minimaliseren en hergebruik.
Het gaat om kwaliteit in plaats van kwantiteit, less is more,
‘zo goed mogelijk’ in plaats van ‘zo snel mogelijk’. Bovendien
staan slow livers stil bij de seizoenen, en geven ze de voorkeur
aan gemeenschap boven individualisme.”
Raak: Wat maakt slow living voor jou zo belangrijk?
Eva: “Het is een manier van langzamer, eenvoudiger en bewuster
leven die helemaal naar eigen inzicht is in te vullen. Er is geen
goed of fout. Dat klinkt fijn, toch? Aangezien ieders persoonlijkheid
en leven anders is, nodigt een slow living lifestyle je uit om
te onderzoeken welke waarden voor jou belangrijk zijn, en welke
(niet) meer. Daarbij creëer je bewustzijn voor de dingen en
mensen waarvan je blij wordt en die belangrijk voor je zijn, en
geef je daar je volle aandacht aan. Je richt je leven zo in dat je
méér dingen kan doen die je energie geven; het overbodige in je
leven, hoofd en huis schrap je zodat je meer ademruimte krijgt.”
Raak: Je besloot onlangs zelf ook een andere weg in te slaan?
Eva: “In mijn voormalige baan als arbeidspsycholoog hielp ik
andere mensen op weg naar een gelukkiger leven, maar het deed
30

‘Dit boek is mijn ode aan de natuur, aan
creëren en aan een simpeler leven’
‘Slow Living’ van Eva Krebbers werd uitgegeven
door Snor, kost 25 euro en is onder meer verkrijgbaar bij
verschillende boekhandels en online.
Raak mag drie exemplaren weggeven. Stuur
vóór 1 mei een mailtje met je naam, adres
en lidnummer naar raak@kwb.be (vermeld ‘Slow living’ in
de onderwerpregel) en maak kans.
me ook realiseren dat ik zelf niet gelukkig was met wat ik deed.
Ik besloot na jarenlang parttime gefotografeerd te hebben eindelijk
de knoop door te hakken en mijn droom om voltijds fotograaf
te zijn te realiseren. Ik heb er nog geen seconde spijt van gehad,
en er zijn alleen maar mooie dingen op mijn pad gekomen.”
Raak: Je hebt van je hobby dus je beroep gemaakt. Heb je nog
andere creatieve hobby’s?
Eva: “Ik ben altijd wel bezig met een project of een idee. Zo had ik
een tijdje een atelier waarin ik vintage trouwjurken vermaakte en
verkocht. En onlangs ben ik begonnen met goudsmeden, iets
wat ik allang wilde leren. In de winter heb ik constant wel ergens
een breiwerkje liggen (wat vaak de volgende winter pas af raakt),
en in de zomer naai ik liever. Ik probeer graag veel verschillende
dingen uit.”
natuur en onze eigen keukenkastjes zijn nog altijd open. Het is
een ideale tijd om ons te bezinnen: hoe voel ik me wanneer ik de
hele avond voor de tv hang of gedachteloos door mijn telefoon
scrol? Of voel ik me beter na een boswandeling, waar ik boomschors
en bladeren verzamel om garens en stof mee te verven?
Of wanneer ik een avond bingewatching verruil voor het maken
van een moestuinplan?”
Raak: Helaas moeten we daarbij het gezelschap van vrienden
of familie wel missen …
Eva: “Verbinding zoeken met anderen - iets wat nu tijdens corona
zeer gemist wordt - is uiteraard erg belangrijk voor ons welzijn.
Maar ook dit komt in mijn boek aan bod: corona hoeft geen
belemmering te vormen. Denk bijvoorbeeld maar aan een
lees- of naaiclub. Je kan daar nu alvast over nadenken en
Raak: Intussen schreef je ook al een boek over slow living.
Eva: “Het is het boek dat ik zocht, maar dat er niet was. Daarom
heb ik het maar zelf geschreven. Het idee kreeg ik op vakantie in
Engeland in een boekenwinkel. Er lagen de mooiste boeken die
allemaal de diepte in doken over één onderwerp, zoals ecoprinten
of natuurlijk verven. Maar een basisboek over verschillende
onderwerpen ontbrak.”
Raak: En dat is wat je zelf maakte?
Eva: “Klopt! Dit boek is mijn ode aan de natuur, aan creëren en
aan een simpeler leven. Het staat vol creatieve en groene
projecten die je op weg kunnen helpen naar een bewustere, eenvoudigere
levensstijl met aandacht voor het hier en nu. Ingedeeld
per seizoen kun je een jaar lang genieten van de kennis en ervaringen
van mensen die ik heb geïnterviewd over hun passie: van
bloemen kweken tot kaarsen maken.”
Raak: Corona gaf een zetje aan slow living, maar het beperkt
onze hobby’s wel tot onze eigen huis en tuin.
Eva: “We zijn nu inderdaad meer aan huis gebonden, maar de
31

geïnteresseerden verzamelen, of er al mee starten en digitale bijeenkomsten
houden tot het weer in het echt kan.”
Raak: Het moet gezegd: het boek staat vol prachtige foto’s!
Eva: “Dank je! Met een van mijn eigen passies, fotografie, wil ik je
laten wegdromen bij alle mooie beelden. Dat was een feestje om
te doen! En natuurlijk wil ik je er ook mee inspireren om een van
de vele projecten in dit boek zelf uit te proberen. Bij voorbaat bied
ik mijn excuses aan voor de overdaad aan rieten mandjes en
katten in mijn boek, maar ik word daar nu eenmaal blij van. Ik
hoop dat elke lezer ook iets zal vinden in het boek waar hij of zij
blij van wordt!”
Raak: Dankjewel Eva!
Op de volgende pagina’s vind je uit de prachtige reeks handleidingen
alvast twee favorieten als voorproefje van de lente:
eieren schilderen en vlierbloesemsiroop maken!
De hele lente Pasen
Pasen vormt volgens de christelijke traditie het sluitstuk van een
periode van veertig dagen, zondagen niet meegerekend, waarin
we mensen zich onthouden van vlees en zuivelproducten. Omdat
kippen in de winter geen eieren leggen, maar als de dagen langer
worden daar wel weer mee beginnen, ligt er aan het eind van de
vasten een mooi stapeltje eieren klaar. En na anderhalve maand
zonder een eitje op tafel is het natuurlijk een genot om dan
eindelijk weer naar hartenlust eieren te kunnen eten, of die nu
van de kip komen of van chocola gemaakt zijn.
En dat je eieren kunt verven weet je waarschijnlijk al sinds je
kindertijd. Maar wat je misschien nog niet wist, is dat je het ook
kunt doen met verfstoffen die je gewoon in de natuur of je
koelkast kan vinden. Je kan ze bijvoorbeeld in een badje van
paardenbloemen dopen, waar ze prachtig lichtgroen uit komen.
En met behulp van blaadjes of bloempjes maak je zelf delicate
afdrukken op je eieren. Echte eierkunst dus. Perfect voor Pasen,
én perfect als activiteit voor jong en oud!
Hoe ga je te werk?
Stap 1: Verzamel je natuurlijke verfstoffen, bij voorkeur fluitend
met een mandje aan de arm. Voor groen kan je paardenbloem,
spinazie of brandnetel gebruiken. Voor geel kan je kurkuma,
uienschillen, goudsbloem, madeliefjes of bladeren van de appelboom
nemen. Wie (licht)blauw wil, kan terecht bij rode kool en
bosbessen. Roodbruin en paars haal je uit rode biet, schil van
rode ui, rode wijn of cranberrysap. Bruine eieren bekom je met
koffie of zwarte thee, of oranje met sinaasappelschil en wortels.
Stap 2: Snij de natuurlijke verfstoffen fijn, doe ze in een pan met
een halve liter water en laat minstens een kwartier sudderen (niet
koken!). Hoe langer je het laat trekken, hoe intenser de kleur
wordt. Ga in tussentijd verder met de volgende stap.
Stap 3: Als je een patroon van een blaadje of bloem op je ei wilt,
moet je nu actie ondernemen. Zo niet, dan sla je deze stap
simpelweg over. Maak het blaadje een beetje nat en leg het met
het eventuele steeltje naar boven op het ei. Trek nu een panty
strak over je ei-met-blaadje, en bind vast met een elastiekje.
Stap 4: Zeef de verfsmurrie uit de pan en voeg een eetlepel azijn
toe zodat de kleuren sterker worden.
Stap 5: Leg je ongekookte eieren voorzichtig in het verfbadje en
laat ze een kwartier koken. Je krijgt dan hardgekookte eieren met
een intensere kleur.
Stap 6: Wohoo, je eieren zijn nu klaar! Poets ze desgewenst op
met een beetje olie voor een glimmend laagje.
Tip: eieren van blije kippen zouden naar verluidt het beste
resultaat geven! En voor wie de prachtige eieren op een al even
feestelijke tafel wil plaatsen, is er in het boek ook een tutorial over
tafelstyling te vinden.
32

Heerlijke vlierbessen
Als je eind mei in de natuur ronddoolt, kun je helemaal bedwelmd
worden door een heerlijke bloemengeur. Grote kans dat dit de
vlierstruik is, met zijn opvallende witte schermbloemen die deze
periode in bloei staan. Aan de vlierbloesem worden al eeuwenlang
geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven. Die zou
stoffen bevatten die de weerstand verhogen, en dus goed werken
bij griep en verkoudheid.
Stap 3: Giet het mengsel door een zeef. Wanneer er dan nog veel
onzuiverheden in zitten, kun je het nog een keer door een
kaasdoek gieten (een dunne theedoek kan ook). Het heldere
vlieswater mag dan in een pan, samen met zo’n 1.000 gram aan
suiker. De suiker (en de citroenen die er zo bij gaan) zorgen -
naast smaak - ook voor een langere houdbaarheid, dus
beknibbel niet op de suiker!
Van vlierbloesem kun je lekkere siroop maken, met een bloemige
muskaatsmaak. Ideaal voor verfrissende limonades, om toetjes
mee te verrijken of om je gin-tonic te pimpen. Dus pak je fiets,
een schaar, een rieten mand voor een idyllische look en ga op
zoek naar de vlier!
Hoe ga je te werk?
Stap 4: Verhit al roerende alles gedurende 5 tot 10 minuten
totdat het net niet kookt, en haal daarna de pan van het vuur.
Voeg dan het sap (en eventueel rasp) van de 2 citroenen toe.
Stap 5: Laat de siroop afkoelen en schenk hem in een gesteriliseerde
glazen fles. Bewaar in de koelkast, en geniet van je zelfgemaakte
siroop!
Stap 1: Lokaliseer een vlierstruik in bloei en knip daar de
mooiste, hoger groeiende schermen af (je wil namelijk geen
hondenplasjes-infused drankje). 150 gram (een vol klein mandje)
is genoeg voor 1 liter siroop.
Stap 2: Schud de bloesem even uit, zodat de insecten die erop
zaten een laatste kans krijgen om in leven te blijven. Vul een
(weck)pot met 1 liter koud water. Knip de bloesem van de
grotere, groene takjes. Die laatste zorgen namelijk voor een wat
bittere smaak. Laat je pot met bloesem minstens 24 uur trekken
voor een herkenbare vliersmaak. Ziet er mooi uit, hé!
Let op dat je geen kruidvlier plukt. Dat is giftig, maar gelukkig
zeldzaam. De gewone vlier heeft vlakke schermen met dicht bij
elkaar staande bloemetjes. De giftige variant is boller, en heeft
verder uit elkaar staande bloemen. Als je twijfelt, zoek dan eerst
een foto op.
Tip: wanneer je het citroensap toevoegt, kun je er ook muntblaadjes
of rozenblaadjes bij doen voor een extra subtiele
smaakdimensie. Of maak eens een Hugo: vlierbloesemsiroop,
prosecco, bruiswater, een schijfje limoen en muntblaadjes. Yum!
33

Coronatainment
Kwb verveelt nooit
We zitten nog steeds (voornamelijk) in ons kot, dus geven we je graag opnieuw wat
creatief en puzzelplezier!
Papieren piepkuikenhangers
Nodig:
a gekleurd papier
a lijm
a touwtje
a stift
a optioneel: parels
Zo maak je het:
1. Teken acht rondjes op papier met behulp van een glas.
2. Knip de rondjes uit en plooi ze in twee.
3. Knip uit een ander papier een snaveltje.
4. Doe aan één kant van een rondje lijm en plak er in het midden
van de bolle kant de snavel op.
5. Doe er opnieuw lijm op, en plak er een ander dubbelgevouwen
rondje tegen. Herhaal dit tot alle rondjes geplakt zijn.
6. Knip een stukje touw af, en maak er een grote lus in.
7. Plak het touwtje op een van de rondjes die nog open zijn, zo
dicht mogelijk tegen de rechte rand, en zorg dat de knoop
van het lusje onder het kuiken zit.
8. Plak vervolgens de twee rondjes die nog niet aan elkaar vastzitten
aan elkaar vast.
9. Je kan je piepkuiken nu openvouwen tot een balletje.
10. Knip vleugeltjes, en bevestig ze (op twee rondjes afstand van
de snavel).
11. Teken oogjes.
12. Eventueel kan je onderaan het touwtje nog voetjes bevestigen.
13. Klaar!
a Meer creatieve paasideeën vind je in het gratis paasboekje van
Share-a-box: www.shareabox.be/thuisbox
Hoeveel woorden kan jij maken?
13 april is Wereldscrabbledag. Vind je alle woorden die je met de
letters hieronder kan maken? We zoeken 2 vijfletterwoorden,
10 vierletterwoorden en 22 drieletterwoorden.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34

Ken je de Kakuro of
kruissompuzzel al?
Deze Japanse puzzels bestaat uit
sommen. In de vakjes vind je het resultaten
van de sommen die je moet
invullen. De cijfers boven de diagonale lijn
hebben betrekking op de rijen (horizontaal);
de cijfers onder de diagonale lijn
zijn de uitkomt van de kolommen (verticaal).
In elke som mag elk cijfer van 1 tot
9 maximaal 1 keer voorkomen. Klinkt
ingewikkeld? Is het niet. Probeer het zelf
maar!
© Puzzles to Print
Feest op de paastafel: paasbrood!
Nodig (voor 2 broodjes):
a citroen
a 355 g patisseriebloem
a 50 g boter
a 50 g suiker
a 125 ml melk
a 50 g parelsuiker
a 3 eieren en 1 eierdooier a snuifje zout
a 15 g verse gist
Hoe maak je het?
1. Kook 2 eieren in 10 minuten hard.
2. Smelt ondertussen de boter in een steelpannetje op een
zacht vuur.
3. Rasp de schil van een halve citroen
4. Verwarm de melk in een steelpannetje tot ze lauw is. Neem
van het vuur en los er de gist in op.
5. Zeef de bloem in een kom en maak een kuiltje in het midden.
Giet er de melk met gist in en roer voorzichtig met een
houten lepel.
6. Doe er de gesmolten boter, suiker, citroenzeste, 1 ei en het
snuifje zout bij. Kneed met je handen tot een mooie deegbol.
Als het deeg iets te plakkerig is, voeg dan wat bloem toe.
7. Dek het deeg af met een vochtige keukenhanddoek en laat
30 minuten rijzen op kamertemperatuur. Kneed even en laat
opnieuw 30 minuten rijzen onder de keukenhanddoek.
8. Verwarm de oven voor op 180 graden.
9. Verdeel het deeg in 2 bollen en daarna elke bol in 3 stukken.
Bestrooi het werkblad met bloem en van elke bol een lange
worsten, waarin je wat parelsuiker duwt.
10. Neem 3 deegworsten en vlecht ze samen. Maak de uiteinden
aan elkaar vast, zodat je een krans krijgt. Zorg dat je in het
midden een hardgekookt ei kan zetten. Doe hetzelfde met de
andere drie worsten.
11. Leg de kransen op een bakplaat met bakpapier, en bestrijk
met losgeklopte eierdooier.
12. Zet 20 minuten in de voorverwarmde oven.
13. Neem uit de oven en laat afkoelen.
a Bron: www.colruyt.be
35

Voor jou getest
Point Salad
Groenten krijgen een hoofdrol toebedeeld in ‘Point Salad’. De
spelers gaan naar de groentemarkt en schaffen zich uien,
tomaten, sla en andere groenten aan. Daarmee kunnen ze immers
punten vergaren, door de meest winstgevende groenteslaatjes te
presenteren.
Op de ene zijde van de 108 kaarten staat 1 van de 6 groenten
afgebeeld; op de andere zijde telkens een van de vele mogelijke
manieren waarop je punten kan verzamelen of verliezen.
‘7 punten voor wie het minste wortelen heeft’. ‘8 punten voor elke
combinatie van tomaat, kool en ui’. ‘2 punten per paprika, 2
punten per kool, maar 4 verliespunten voor elke sla’.
Het spelprincipe kan nauwelijks eenvoudiger. Wie aan de beurt is,
kiest uit de negen openliggende kaarten (zes groentekaarten en
drie kaarten met scoremogelijkheden) ofwel twee groentekaarten
ofwel één scorekaart. Die legt hij zichtbaar voor zich. Eventueel
mag hij ook een van zijn scorekaarten omdraaien om er een
groentekaart van te maken.
Zodra alle kaarten een eigenaar kregen, kunnen de punten
worden geteld. Hoeveel winst of verlies leveren de verzamelde
groenten op volgens de eigen scorekaarten?
Daarmee heeft het spel alvast één kwaliteit gemeen met de
plantaardige hoofdrolspelers: een lekker en gezond, een leuk en
vlot tussendoortje.
a Johan & Agnes Witters-Peil – speltafel.wordpress.com
a (White Goblin Games | M. Johnson, R. Melvin, S. Stankewich | 2-6
spelers vanaf 8 jaar)
€9,5!
Het spel ‘Point Salad’ (art.
3320309) is verkrijgbaar bij
De Banier Creatief aan de
voordeelprijs van 9,50 euro.
Deze actieprijs is geldig
van 1 april t.e.m. 31 mei
2021.
a Voor adressen en openingsuren zie
www.debanier.be
Puzzel
EVENEENS
ENFIN
DUITS
DROOG
5
DEEL VAN
DE BALKAN
HOUDING
NIET KLAAR
JONGENS-
NAAM
JUBEL-
STEMMING
ZOTTE
VERTONING
AANSPORING
LAND IN AZIË
7
PACHTEN
EFFEN
REEDS
AFWIJZING
IK
4
NETWERK-
COMPUTER
PLAATS IN
DUITSLAND
ELK
8
Visitekaartje
3
SENIOR
WEES
GEGROET
De letters van naam en woonplaats van
deze man vormen in een andere
volgorde de naam van zijn beroep. Wat
KRAAIACH-
TIGE VOGEL
FRANSE
SCHILDER
AD INTERIM
1
NEON
doet hij voor de kost?
BAKPLAATS
Derek Herwen
• Beert •
AUTOMERK
EEN ZEKERE
2
6
1 2 3 4 5 6 7 8
36
DEREK HERWEN uit BEERT is NETWERKBEHEERDER

vragen aan
Eva Mouton
Illustrator en cartoonist
FAQ
Tekst: Peter Thoelen
1
Je werk is mild-ironisch. Hoe kijk je naar zeer kritische,
sarcastische of cynische cartoons?
Die kan ik eigenlijk ook zeer appreciëren. Het is niet omdat ik zelf niet cynisch ben
dat ik het hardere werk van collega’s niet leuk kan vinden. Ik kan bijvoorbeeld
enorm hard lachen met de humor van Gummbah. Het gaat er eerder om wie je
aanpakt: met ‘naar beneden schoppen’ kan ik echt niet lachen. Minderheden te
kakken zetten bijvoorbeeld is nooit grappig.
© Sven Rammeloo
2
3
4
5
Waar haal jij de meeste inspiratie uit voor je tekenwerk?
Het klinkt helaas misschien saai, maar voor mij is dat het dagelijkse leven. ‘Eva’s
gedacht’ zit vol zelfspot om ongemakkelijke situaties die ik vaak zelf beleefd heb.
De onhandige en soms onbeholpen interactie tussen mensen, daar komt veel van
mijn humor uit voort. Dat betekent jammer genoeg dat ik het afgelopen jaar een
beetje opgedroogd begon te raken: je ontmoet niemand meer, dus er is weinig
bruikbaar materiaal om van te starten. Gelukkig heeft niemand daar iets van
gemerkt. Ik heb intussen tien jaar ervaring met getekende humor, dus er is altijd
wel iets waarop je kunt terugvallen om leuke invalshoeken te verzinnen. Al is het
driemaal een andere grap over wandelen.
Hoe belangrijk vind je het dat de producten met tekeningen
die je verkoopt eerlijk en duurzaam zijn?
Ik let daar heel erg op. In de loop der jaren ben ik dan ook al een paar keer veranderd
van leverancier. Zo zijn al mijn kaartjes van papier dat gemaakt wordt van
grasmaaisel uit gebieden die Natuurpunt beheert. Ik vind het interessant om met
restproducten aan de slag te gaan. Sinds twee jaar werk ik ook met papieren in
plaats van plastic wikkels, en onze katoenen stoffen hebben het GOTS-label (Global
Organic Textile Standard). De consument vraagt steeds meer naar duurzame producten.
Dat gaat met kleine stappen vooruit. Maar het is effectiever dat 80% van de
mensen nog maar 60% van de tijd vlees eet, dan dat 5% volledig vegetarisch is.
Je bedrijf staat op ikkoopbelgisch.be. Koop je zelf Belgisch?
Zo veel mogelijk. Ik vind dat eigenlijk maar normaal. Je kunt echt wel het verschil
maken door bij de winkelier om de hoek te gaan kopen. Dat betekent voor die
mensen hun inkomen. Er wordt nog veel gewinkeld in grote buitenlandse ketens,
ook online, maar ook dat moet met stappen evolueren.
Waar kijk je het meest naar uit wanneer de covid-maatregelen
versoepeld worden?
De heel gewone dingen. Ik wil zeker ook wel terug naar een optreden of de
bioscoop, maar het meest mis ik toch de alledaagse evidente dingen die nu niet
meer kunnen. Zoals vrienden die aanbellen en die je onbeperkt binnen of in de tuin
kunt uitnodigen voor een gin-tonic zonder dat er een tijdslimiet op staat. Daar kijk
ik het meest naar uit.
Wie is Eva Mouton?
Eva Mouton (Waasmunster, 1987)
werd vooral bekend door haar
getekende column ‘Eva’s gedacht’,
die sinds 2011 wekelijks in De
Standaard verschijnt. Haar vader
was beeldhouder, en haar moeder
had een stoffenwinkel. Eva zelf
begon al vroeg te tekenen. Naast
haar werk voor De Standaard
maakt ze boekillustraties, muurtekeningen
en meer. Ze tekent ook
live en heeft een eigen webshop
met onder meer textiel, kaartjes en
hebbedingetjes.
37

Met Govaka&Pasar naar
Lourdes
VROEGBOEK-
KORTING
TOT 15/4/21
€ 25
per persoon
Govaka
& Pasar
LOURDES 2021
13 tot 19 juli 2021
Opstapplaatsen in Antwerpen - Brussel - Vlaams-Brabant
27 juli tot 2 augustus 2021
Opstapplaatsen in West-Vlaanderen
14 tot 20 september 2021
Opstapplaatsen in Hasselt - Antwerpen en Gent Lourdes
Vanaf € 757 p.p.*
* Prijs inclusief vroegboekkorting en op basis van een 2-persoonskamer
Herfstbedevaart
18 tot 27 september 2021
✔ Unieke 10-daagse
✔ Ervaren begeleiding en eigen priester
✔ Luxe autocar, 9 overnachtingen in halfpension
✔ 4 dagen Lourdes
✔ Genieten van prachtige streken (o.a. Picardië, de Pyreneeën en de Périgord)
Vanaf € 1315 p.p.*
Info en boekingen:
www.govaka.be/lourdes
Een organisatie van Govaka BV in vereffening, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel

Colofon
Raak is het ledenblad van kwb
Er verschijnen 10 nummers per
jaar. Raak verschijnt niet in juli en
augustus.
Aan de slag!
Drukdatum: 12/3/2021
Redactieadres:
kwb vzw,
U. Britsierslaan 5, 1030 Brussel
02 246 52 31 - raak@kwb.be
Verantwoordelijke uitgever:
Jo De Smet
Redactiecoördinator:
Charlotte Van Doren
Werkten mee aan dit nummer:
Lieselot Bleyenberg, Silke Castro,
Jo De Smet, Jo De Weirt, Jonathan
Goetvinck, Siegmund Hermans,
Nele Put, Peter Thoelen, Melissa
Tihange, Tine Vandecasteele, Koen
Vandecruys, Mia Vandenberghe en
Johan Witters
Kwb-lidmaatschapsbijdrage
2021: 30 euro
(storten op BE57 7995 5000 3035,
algemeen kwb-secretariaat)
Vormgeving: Het Eiland Neus,
Leuven
Drukwerk: Dessain Printing,
Mechelen
Oplage: 41.500
Lid Medianetwerk Plus
In het kader van de nieuwe vrijwilligerswet
(1 aug. 2006) stelt kwb
een organisatienota ter beschikking.
Je vindt ze op
www.kwb.be of kunt ze aanvragen
via info@kwb.be,
U. Britsierslaan 5, 1030 Brussel
Met de steun van:
Raak niet ontvangen?
Adreswijziging?
02 246 52 52
info@kwb.be
Lieveheersbeestjes,
mooi én nuttig
Met de laatste Raak-pagina kan je vanaf nu elke maand meteen aan de slag.
Deze maand: lieveheersbeestjes, en hoe ze je in de tuin te krijgen of houden.
Lieveheersbeestjes zijn optimale bondgenoten
in de tuin, vooral als natuurlijke vijand van
bladluizen. In hun levensloop overwinteren ze in
groep per soort onder bladeren, schors, takken of
in spleten van ramen en deuren.
Bij de eerste lentezon vliegen ze uit op zoek
naar voedsel en een plek om zich voort te
planten.
Natuurlijke vijanden
Mezen, spinnen, wespen en mieren zijn natuurlijke
vijanden van de lieveheersbeestjes. Bij
gevaar houden ze zich voor dood door hun
poten en antennes in te trekken. Ter verdediging
scheiden ze een stinkend, oranjekleurig vocht af
uit de kniegewrichten. Ook met hun opvallende
kleuren proberen ze vijanden af te schrikken.
Sommige soorten zijn zelfs giftig.
Bladluizen of andere insecten die aan planten
zuigen, scheiden overtollige suikers uit. Deze
kleverige vloeistof, die op de bladeren plakt,
heet honingdauw. Mieren zijn verzot op deze
honingdauw, maar ook op de larven van het
lieveheersbeestje in de buurt.
500 bladluizen per dag
Lieveheersbeestjes eten graag. Vooral de gestippelde
lieveheersbeestjes en hun larven zijn echte
veelvraten. Per dag verorberen ze 150 tot zelfs
500 bladluizen, en soms ook stuifmeel of zoet
fruit. De kevertjes en hun larven lopen steeds
langs de stengels of bladeren omhoog in de hoop
een kolonie bladluizen tegen te komen.
Lieveheersbeestjes naar je tuin lokken is dus een
echte aanrader voor de bestrijding van bladluizen!
Insectenhotel en bloemenweide
Tegenwoordig worden in de handel insectenhotelletjes
in allerlei vormen aangeboden,
evenals specifieke huisjes voor lieveheersbeestjes
waarin ze kunnen schuilen of overwinteren.
Je kan ze ook gemakkelijk zelf maken.
Een bloemenweide met bloemen die veel stuifmeel
en nectar leveren, of inheemse struiken en
bomen, kunnen voor de nodige biodiversiteit in
je tuin zorgen. Lavendel, klaprozen, korenbloemen,
gewone margrieten, gele ganzebloem,
marjolein, echte kamille, bernagie, hazelaar,
meidoorn … zijn allemaal zeer geliefd bij lieveheersbeestjes.
Je doet er ook goed aan uitgebloeide planten te
laten tot na de winter. In oude stengels van
bijvoorbeeld zonnebloemen, in dode takken of
onder dode bladeren kunnen lieveheersbeestjes
immers overwinteren.
Naast lokgewassen plant je het best ook
planten die bladluizen aantrekken zoals Oost-
Indische kers, goudsbloem, linde of esdoorn.
Als je enkele bladluizen doodknijpt, verspreiden
die een geur waar lieveheersbeestjes sneller op
afkomen. Ook onkruiden zoals brandnetels en
melganzevoet (of meiboom) zijn geliefd als
gastheer voor voortplanting.
a Met dank aan Tuinhier
39

In april lokt kwb op 180 plaatsen in
Vlaanderen en Brussel mensen uit hun kot
voor een paasavontuur. Samen met je
gezin doe je een luisterwandeling met
opdrachten en vragen. De verhalen werden
ingesproken door acteur en zanger Pieter
Embrechts. Plezier gegarandeerd tijdens
deze tocht voor jong en oud!
Wedstrijd: hoeveel paaseitjes liggen
er in de kom? Stuur je antwoord voor
1 mei naar raak@kwb.be en maak
kans op een box van Share-a-box!
Weten waar er een paastocht in jouw buurt is? Je vindt
alle tochten en info op www.kwb.be/paastochten!