COLLECT Nederland Februari 2022

Humanistische geest
Portret van Erasmus van Rotterdam, ca. 1532, olieverf op paneel, diam. 14,2 cm. Basel,
Kunstmuseum.
Dit portret van Desiderius Erasmus uit Rotterdam schilderde
Holbein net vóór zijn vertrek naar Engeland. De 62-jarige
humanist bevond zich toen in Freiburg im Breisgau, om
te ontsnappen aan de onlusten in Basel, ten gevolge van
de Reformatie. Dit is een zogenaamd ‘capsuleportret’, met
een vergulde ronde lijst waarop een deksel kwam te liggen.
Het kleine formaat van dit soort portretten bevorderde de
verspreiding ervan, bijvoorbeeld als geschenk aan humanistische
vrienden of personen die dezelfde ideeën koesterden.
Door de verspreiding van die portretten in heel Europa, ook
in Engeland, maakte Holbein naam als schilder en als groot
sympathisant van de humanistische beweging. Er bestaan
verschillende versies van dit portret, maar dit exemplaar
wordt algemeen beschouwd als eigenhandig geschilderd
door Holbein.
Schilder van de koning
Portret van de Engelse koning Hendrik VIII, ca. 1537, olieverf op paneel, 28 x 20 cm.
Madrid, Museo Nacional Thyssen-Bornemisza.
Het portret was het populairste genre in het Engeland van de
16e eeuw. Het was ook een van de zeldzame genres waaraan
kunstenaars zich konden wagen na de breuk tussen Rome
en de Engelse Kerk, waarvan Hendrik VIII het hoofd werd.
Dit portret van de beroemde vorst uit de Tudor-dynastie is
een treffend staaltje van de heel aparte stijl van Holbein, gekenmerkt
door de monumentale weergave van personages,
met een opvallende psychologische diepgang. De schilder
heeft hier het vooraanzicht en de positie van de handen gebruikt
om de krachtige persoonlijkheid van de vorst en zijn
majestueuze allure te accentueren. Dit portret lijkt op het
beroemde portret ten voeten uit van de Engelse koning, dat
de kunstenaar schilderde op een muur in het Whitehall Palace,
jammer genoeg vernield door een brand in 1698 maar
bekend van talrijke kopieën.
40