COLLECT Nederland Februari 2022

Charles Ray
Verrassende sculpturale exploraties
Waarom wordt Charles Ray
beschouwd als één van de
belangrijkste beeldhouwers van
deze tijd? Het antwoord vinden
we terug in Parijs, waar hij carte
blanche krijgt in het Centre
Pompidou en de Bourse de
Commerce - Pinault Collection:
samen zijn grootste monografische
tentoonstelling ooit in Europa. De
Amerikaanse kunstenaar neemt de
beeldhouwkunst, en tegelijk ons
dagelijks bestaan, aan alle kanten
onder de loep. Het is een veelzijdig
oeuvre in diverse materialen, dat
aan de haal gaat met een flinke
brok kunstgeschiedenis. Vroeger
vaak verrassende en provocerende
scènes, die een glimlach ontfutselen.
Later klassieker, maar nog steeds
verwonderlijk en gedurfd.
TEKST: CHRISTINE VUEGEN
Boy with frog is overbekend. Een
massa kunstliefhebbers en toeristen
zagen de spierwitte sculptuur
in Venetië, dikwijls zonder goed
te weten wie de maker was en wat hij allemaal
heeft uitgevoerd. Het beeld van de
naakte jongen die een kikker ondersteboven
bungelend omhooghoudt aan een achterpoot
is de eerste publieke sculptuur van
Charles Ray (°1953, Chicago, woont in Los
Angeles). Een opdracht van megaverzamelaar
François Pinault, in 2009 geplaatst op
het Punta della Dogana. Tot de verwijdering
in 2013, omdat de Venetianen de
lantaarnpaal daar terug wilden. Toen de
kunstenaar de opdracht kreeg, dacht hij
direct aan een jongen met een kikker. Het
was vijf weken voor zijn hartoperatie, en
in Amerikaanse scholen is de kikker het
eerste dier dat leerlingen opensnijden. Een
twaalfjarige jongen stond model voor de
sculptuur van tweeënhalve meter hoog.
In roestvrij staal en witter dan wit, als een
fantoom uit maagdelijk marmer.
Charles Ray stelde een tijdje geleden vast
dat zijn denken over sculptuur mettertijd
is opgeschoven naar sculpturaal denken.
Hij wees zelf al op de interactie tussen
realisme, hyperrealisme en stilering in Boy
with frog. En op de lijn van de ogen naar de
kikker. Om ze te behouden, verwijderde hij
de linkertepel die van de lijn een driehoek
maakte. Een meer dan levensgrote maar
toch kinderlijke jongen, die nieuwsgierig
en wat verbaasd over zijn eigen macht
naar de kikker kijkt. Er galmt iets na van
oud-Griekse kourosfiguren, de Romeins-
Hellenistische Doornuittrekker en de David
van Donatello. Hij houdt veel van archaïsche
oud-Griekse beeldhouwkunst, maar
Charles Ray kijkt ook naar De burgers van
Calais van Rodin. De sculptuur concipieerde
hij dan ook als ‘een burger van Venetië’.
Schaal, materiaal en noem maar op, alle
elementen worden ingezet om betekenissen
te genereren. “Ik wil een betekenismachine
maken”, zei hij in 2011 in een
interview met het magazine Purple.
DE VERRIJZENIS
Op het eerste gezicht is het bijna niet te
geloven dat dezelfde kunstenaar voor
Documenta 9 in Kassel, in 1992 gecureerd
door Jan Hoet, de beeldengroep Oh! Charley,
Charley, Charley… (1992) realiseerde: een
kinky orgie van acht blote mannen, een
vermenigvuldiging van etalagepopachtige
zelfportretten. Dit werk vindt hij schatplichtig
aan de Britse modernist Anthony
Caro, omdat het een geheel is van losse
onderdelen in de ruimte, net zoals de rode
metalen elementen in Early One Morning
(1962) van Caro. Diens sculpturale aanpak
had van meet af aan impact op Charles Ray.
Een verrukkelijk vroeg werk is Plank piece I
& II (1973), twee zwart-witfoto’s van de kunstenaar
die wat burlesk klem op een schuin
tegen de muur staande plank hangt. Even
iconisch is Ink box (1986), een minimalistische
kubus boordevol kranteninkt die voor
de toeschouwers klaar lijkt te staan om de
‘white cube’ te bemorsen. De mens is altijd
aanwezig, al is er geen menselijke figuur te
bespeuren. Unpainted sculpture (1997) is
het wrak van een Pontiac na een dodelijke
crash, aan de hand van 3D-scans onderdeel
per onderdeel nagemaakt in glasvezel en
duifgrijs geschilderd, als een geest. Later
ontstond Baled truck (2014) in massief
roestvrij staal, een tot een blok geperste
truck die aan César en Chamberlain doet
denken. Maar Charles Ray refereert ook
46