2022 04 15 Pasen met Monteverdi en Gesualdo - La Compagnia del Madrigale

Vr 15 apr 2022
Grote Zaal
20.15 uur
Serie Oude
Muziek
Pasen met Monteverdi
en Gesualdo
La Compagnia del
Madrigale
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Pasen met Monteverdi en
Gesualdo
La Compagnia del Madrigale
Serie Oude
Muziek
Pasen in het
Muziekgebouw
Vr 15 apr 2022
Grote Zaal
20.15 – 21.50 uur
ca. 35 minuten voor de pauze
ca. 40 minuten na de pauze
La Compagnia del Madrigale:
Rossana Bertini sopraan
Francesca Cassinari sopraan
Elena Carzaniga contralto
Giuseppe Maletto tenor
Raffaele Giordani tenor
Matteo Bellotto bas
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Programma
Carlo Gesualdo da Venosa (1566 – 1613)
Ne reminiscaris Domine
Uit: Liber secundus motectorum,
Stefano Felis (1585)
Tristis anima mea (Feria quinta)
Uit: Responsoria (1611)
Amicus meus (Feria quinta)
Uit: Responsoria (1611)
Claudio Monteverdi (1657 - 1643)
Stabat virgo Maria
(Contrafactum spirituale di Era l’anima mia)
Uit: V Libro (1605)
Carlo Gesualdo
Omnes amici mei (Feria sexta)
Uit: Responsoria (1611)
Vinea mea electa (Feria sexta)
Uit: Responsoria (1611)
Carlo Gesualdo
Tenebrae factae sunt (Feria sexta)
Uit: Responsoria (1611)
Caligaverunt oculi mei (Feria sexta)
Uit: Responsoria (1611)
Claudio Monteverdi
Adoramus
Uit: Libro primo de’ Motetti in lode d’Iddio,
G. C. Bianchi (1620)
Carlo Gesualdo
Sepulto Domino (Sabbati Sancti)
Uit: Responsoria (1611)
Claudio Monteverdi
Iam moriar mi fili - (Pianto della Madonna)
Contrafactum spirituale del Lamento
d’Arianna
Uit: VI Libro (1614) - muziek
Uit: Selva Morale e Spirituale (1640) - tekst
Sparge la morte (Madrigale spiritual)
Uit: IV Libro (1596)
Pauze
3

Toelichting
Dit programma brengt twee uiteenlopende grootheden van de Italiaanse muziek samen:
Carlo Gesualdo da Venosa en Claudio Monteverdi. De muziek die we van beiden horen sluit
aan bij het thema van Goede Vrijdag, de dag van vandaag, en meer in het algemeen bij de
Goede Week.
Toch klinkt deze muziek absoluut niet
religieus, eerder werelds. Dat komt door
de vormen die beide componisten kiezen:
het madrigaal. Dat was, vanaf het begin
van de zestiende eeuw, in Italië de meest
gebruikte compositievorm in de wereldlijke
muziek. Madrigalen werden meestal
uitgegeven in boeken van zo’n twintig
stuks. De stukken duurden kort en waren
bedoeld om in gezelschap te zingen. Ze
konden variëren in moeilijkheidsgraad maar
hun thema was universeel: de liefde. Alle
Italiaanse componisten van de zestiende
eeuw schreven madrigalen op teksten van
beroemde dichters als Torquato Tasso of
Francesco Petrarca maar ook, zoals Gesualdo,
op eigen teksten.
Naarmate de zestiende eeuw vorderde deed
zich bovendien het verschijnsel voor dat het
madrigaal als muzikale vorm steeds meer
doordrong tot de kerkmuziek. En precies
met die ontwikkeling houden we ons tijdens
dit concert bezig. Het zijn juist Gesualdo
en Monteverdi geweest die ervoor hebben
gezorgd dat naast het motet, waarbij een al
bestaande eenstemmige melodie vaak het
uitgangspunt van een compositie was, ook het
vrije madrigaal een religieuze pendant kreeg.
We horen zelfs een aantal voorbeelden van
madrigalen die in oorsprong een wereldlijke
tekst hadden maar die omgewerkt zijn tot
religieuze, of liever spirituele, muziekstukken.
Gesualdo: grillig en onconventioneel
Carlo Gesualdo da Venosa is een van
de meest tot de verbeelding sprekende
componisten uit de hele muziekgeschiedenis.
Dat heeft zowel met zijn leven als met zijn
muziek te maken. Dat hij in 1590 zijn eerste
echtgenote Maria d’Avalos met haar minnaar
in bed betrapte en beiden onmiddellijk
vermoordde was een aspect van zijn
uitzinnige temperament dat we ook in al zijn
muziek horen. In 1594 trouwde hij opnieuw,
met Leonora d’Este. Hij vestigde zich aan het
hof van de Estes in Ferrara waar hij in de leer
ging bij de beroemde Luzzasco Luzzaschi
aan wie hij ook zijn eerste madrigaalboeken
opdroeg. Luzzaschi en Gesualdo konden
het goed met elkaar vinden en Gesualdo, als
componist nagenoeg autodidact, leerde veel
van Luzzaschi. De hoge muzikale standaard
aan het hof van Ferrara wilde Gesualdo
handhaven nadat hij was teruggekeerd naar
zijn kasteel in de omgeving van Napels. Daar
verzamelde hij een klein aantal virtuoze
zangers om zijn muziek, die in de loop der
jaren steeds grilliger werd, tot leven te
brengen.
Er is veel geschreven over hoe het toch komt
dat Gesualdo, en ook andere componisten
uit de omgeving van Napels, als Pomponio
Nenna en Scipione Lacorcia, zo grillig en
onconventioneel componeerden. In het geval
van Gesualdo wordt de dubbele moord uit
4

Toelichting
1590 soms als oorzaak aangemerkt, maar ook
de nabijheid van de Vesuvius, die plotseling
kon uitbarsten, wordt als reden in stelling
gebracht. Het hing in de lucht, zoveel is
duidelijk. Wie Gesualdo’s zes madrigaalboeken
doorneemt zal merken dat de stijl van de
componist naarmate zijn leven vorderde
steeds exuberanter werd. De manier waarop
Gesualdo in zijn latere madrigaalboeken door
de toonsoorten heen schiet, was nog nooit
vertoond en heeft vele componisten van de
twintigste eeuw geïnspireerd.
Maar wat Gesualdo in feite deed was niet
zozeer alle toonsoorten zo snel mogelijk
doorlopen, wat meer een moderne manier
is om naar zijn muziek te luisteren, maar
het ingenieus stapelen van modulaties.
Nergens zondigde hij tegen de regels maar
door zijn tot in het extreme doorgevoerde
modulatiestapelingen klinkt zijn muziek voor
onze oren bijna avant-gardistisch. Dit bleek
toen Igor Stravinsky grondige studie maakte
van Gesualdo’s muziek. Hij componeerde in
1960 zijn Monumentum pro Gesualdo waarin
hij Gesualdo’s muziek als materiaal gebruikte
voor een instrumentale compositie.
Monteverdi: evenwicht
Claudio Monteverdi ontwikkelde zich op
een hele andere manier dan Gesualdo.
Waar Gesuldo koos voor isolatie op zijn
eigen kasteel met zijn eigen musici om zich
heen – zijn tijdgenoten vernamen na de
uitgave van zijn eerste vier madrigaalboeken
weinig meer van Gesualdo als componist;
alleen het verhaal over de dubbele moord
in 1590 zoemde nog rond – was Monteverdi
gedurende zijn hele carrière omringd met
collega’s en leerlingen. Groot verschil is ook
dat Gesualdo, als een van de zeer weinige
componisten van zijn tijd, niet in dienst
was van een hof of kerk maar helemaal
zijn eigen gang kon gaan. Monteverdi was
werkzaam in Cremona, Mantua en Venetië.
Hij schreef negen madrigaalboeken en wie
de ontwikkeling daarin vergelijkt met die in
de zes boeken van Gesualdo ziet een totaal
andere lijn.
Monteverdi kreeg zijn opleiding van
componisten die nog voortkwamen uit de
Franco-Vlaamse polyfonie van de zestiende
eeuw. Deze componisten – onder wie
Cipriano de Rore die Monteverdi als vader
van de muziek beschouwde – streefden een
evenwichtige stijl na waarin iedere stem even
belangrijk was. In de eerste madrigaalboeken
van Monteverdi zien we die stijl ook. Maar
vanaf het vijfde boek beginnen steeds meer
nieuwe elementen binnen te sluipen. En in
tegenstelling tot Gesualdo zocht Monteverdi
het niet louter in grilligheid,maar ook in het
toenemend gebruik van instrumenten die
zelfstandige partijen te spelen kregen.
Minimaal onderscheid kerk- en wereldlijke
muziek
Gesualdo hield het, ook in zijn laatste
madrigalen, altijd bij een puur vocale
schrijfwijze. Dat deed hij ook in de responsoria
voor de Goede Week, de in 1611 gepubliceerde
collectie waaruit de meeste muziek op dit
programma afkomstig is. De responsoria
werden gezongen op de donderdag, vrijdag en
zaterdag voorafgaand aan Pasen en bevatten
5

Toelichting
teksten die gaan over het lijden, de kruisweg
en de uiteindelijke kruisiging van Jezus. In
de loop van elke dienst werden een voor een
alle kaarsen gedoofd, om in totale duisternis
te eindigen. De muziek van Gesualdo’s
responsoria onderscheidt zich in grilligheid
nauwelijks van die van zijn madrigalen, hij
publiceerde de responsoria tegelijk met zijn
vijfde en zesde madrigaalboek, en hij weet
de grote emoties die hij oproept moeiteloos
te koppelen aan de Latijnse teksten die hij in
zijn responsoria gebruikt. Het onderscheid
tussen kerkmuziek en wereldlijke muziek
is hier totaal verdwenen, behalve dan op
die momenten waar Gesualdo zijn muziek
baseert op oudere, eenstemmige voorbeelden.
Die gedeelten kunnen we ook opvatten als
motetten.
De emotionele ontwikkeling
van de muziek kon ook
terugkomen in een
stichtelijke tekst.
Van zowel Gesualdo als van Monteverdi
klinken vanavond ook madrigalen waarvan de
tekst is aangepast voor een religieuze context.
Dit genre ontstond ten tijde van het Concilie
van Trente en was bedoeld om, binnen strikte
grenzen, de wereldlijke polyfonie een plaats
in de kerkmuziek te kunnen geven. Daartoe
moest er echter wel flink worden ingegrepen
want veel madrigalen hadden teksten die in
het geheel niet getolereerd werden door de
kerkelijke autoriteiten. Er werden dus nieuwe
madrigalen gecomponeerd met geestelijke
teksten, vooral Palestrina schreef er veel,
maar ook werden madrigalen van bijvoorbeeld
Gesualdo of Monteverdi van nieuwe teksten
voorzien. Daarbij werd er de emotionele
ontwikkeling van de muziek, die zelfs binnen
een kort madrigaal al heel heftig kan zijn,
vertaald naar een spirituele of stichtelijke
tekst.
Meest treffende voorbeeld hiervan is wel
de Pianto della Madonna van Monteverdi,
een madrigaal dat in verschillende versies
bestaat. Want in zijn zesde madrigaalboek
heet het Lamento d’Arianna en beschrijft het
de gevoelens van de door Theseus verlaten
Arianna: ‘Lasciate mi morire’ luidt dan de
beroemde eerste regel. Het vijfstemmige stuk
werkte Monteverdi om tot sololied voor zijn
helaas niet bewaard gebleven opera Arianna.
Maar in de vanavond uitgevoerde versie
luidt de eerste regel ‘Iam moriar, mi fili’ en
wordt het perspectief gekozen van Maria die
treurt bij het kruis van haar zoon. Monteverdi
publiceerde het werk in deze vorm in 1640
in zijn omvangrijke verzameling kerkmuziek
Selva Morale e Spirituale.
Marcel Bijlo
6

Liedtekst
Carlo Gesualdo
Ne reminiscaris Domine
Ne reminiscaris Domine
delicta nostra,
vel parentum nostrorum:
neque vindictam sumas
de peccatis nostris.
Denk niet, Heer,
aan onze misdaden,
noch aan de misdaden van onze voorvaders,
en wreek onze zonden niet.
Tristis anima mea
Tristis est anima mea usque ad mortem:
sustinete hic, et vigilate mecum:
nunc videbitis turbam, quae circumdabit me:
Vos fugam capietis, et ego vadam immolari
pro vobis.
V. Ecce appropinquat hora,
et filius hominis tradetur in manus
peccatorum.
Mijn ziel is bedroefd tot stervens toe;
blijf hier met mij waken.
Weldra zullen jullie de menigte zien die mij
zal omringen.
Jullie zullen op de vlucht slaan, en ik zal
mijzelf voor u offeren.
V. Het ogenblik is nabij
waarop de Mensenzoon wordt uitgeleverd
aan zondaars.
Amicus meus
Amicus meus osculi me tradidit signo:
quem osculatus fuero, ipse est, tenete eum:
hoc malum fecit signum, qui per osculum
adimplevit homicidum:
infelix praetermisit pretium sanguinis, et in
fine laqueo se suspendit.
V. Bonum erat ei, si natus non fuisset homo
ille.
Mijn vriend heeft me verraden door het
geven van een kus:
Wie ik zal kussen, dat is hem, houd hem vast.
Dit was het verraderlijke teken dat hij gaf, en
met een kus moordde hij.
Wee die man, die de prijs van bloed
achterwege liet, en zichzelf ophing.
V. Het was goed voor die man geweest als hij
niet geboren was.
7

Liedtekst
Claudio Monteverdi
Stabat virgo Maria
Stabat virgo Maria mestissimo dolore
Languens ad crucem et flebat amare.
Et edidit ex ore tales voces:
Quis te confixit in hoc diro ligno
Quis mihi rapit vitam?
Fili mi, Iesu Christe
En liquefacta languet
Et solvitur in lachrymas amoris
anima mea dolens en langueo,
en morior dolore!
De maagd Maria stond in diepste droefenis
kwijnend onder het kruis en weende bitter.
En ze sprak de volgende woorden:
Wie heeft jou hier aan dit gruwelijke kruis
genageld?
Wie ontneemt mij mijn leven,
mijn zoon, Jezus Christus!
Zie mij, verzwakt en vermoeid,
mijn leven geruïneerd,
sta ik in tranen om mijn geliefde,
ik ween en sterf van verdriet.
Carlo Gesualdo
Omnes amici mei
Omnes amici mei dereliquerunt me,
et praevaluerunt insidiantes mihi:
tradidit me quem diligebam:
et terribilibus oculis plaga crudeli
percutientes,
aceto potabant me.
V. Inter iniquos proiecerunt me,
et non pepercerunt animae meae.
Al mijn vrienden hebben mij verlaten
en mijn vijanden hebben mij overmeesterd;
hij, die ik liefhad, heeft mij verraden.
Met verschrikkelijke blikken hebben zij mij
wreed onderworpen,
en gaven mij azijn te drinken.
V. Zij hebben mij onder de verdorvenen
geschaard
en hebben mijn leven niet ontzien.
Vinea mea electa
Vinea mea electa, ego te plantavi:
quomodo conversa es in amaritudinem,
ut me crucifigeres, et Barabbam dimitteres?
V. Sepivi te, et lapides elegi ex te, et
aedificavi turrim.
Mijn uitverkoren wijngaard, ik heb je geplant,
hoe is uw zoetheid bitter geworden,
dat gij mij kruisigt en Barabbas vrijlaat?
V. Ik maakte een muur om u heen,
verwijderde stenen en bouwde een toren.
8

Liedtekst
Sparge la morte
Sparge la morte al mio Signor nel viso
Tra squallidi pallori, Pietosissimi orrori,
Poi lo rimira e ne divien pietosa;
Geme, sospira e più ferir non osa.
Ei, che temer la mira,
Inchin’il capo, asconde il viso e spira.
Tenebrae factae sunt
Tenebrae factae sunt, dum crucifixissent
Iesum Iudaei:
Et circa horam nonam exclamavit Iesus voce
magna:
Deus meus, ut quid me dereliquisti?
Et inclinato capite, emisit spiritum.
V. Exclamans Iesus voce magna, ait:
Pater, in manus tuas commendo spiritum
meum.
De dood verspreidt over het aangezicht van
mijn Heer
een treurige bleekheid, de meest
afschuwelijke weerzin.
Dan kijkt hij nog een keer en voelt
medelijden,
En kermt en zucht, en durft niet meer te
kwetsen.
Maar hij die de dood vreest,
buigt het hoofd, verbergt zijn gezicht en
sterft.
De duisternis viel, toen de Joden Jezus
gekruisigd hadden.
En rond het negende uur riep Jezus met
luide stem:
Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij in de
steek gelaten?
En Hij boog het hoofd en gaf de geest.
V. Uitroepende met luide stem, zei Jezus:
Vader, in uw handen beveel Ik mijn geest.
Caligaverunt oculi mei
Caligaverunt oculi mei a fletu meo:
quia elongatus est a me, qui consolabatur
me:
Videte, omnes populi,
si est dolor similis sicut dolor meus.
V. O vos omnes, qui transitis per viam
attendite et videte
si est dolor similis sicut dolor meus.
Mijn ogen waren verblind door tranen,
want hij die mij troost, is ver van mij.
Ziet, alle gij volken,
of er verdriet bestaat zo groot als het mijne.
V. O gij allen die langs deze weg komt, sta stil
en zie toe
of er verdriet bestaat zo groot als het mijne.
9

Liedtekst
Claudio Monteverdi
Adoramus
Adoramus te, Christe,
et benedicimus tibi.
Quia per sanguinem tuum pretiosum
redemisti mundum.
Miserere nobis.
Wij aanbidden U, Christus
en zegenen U,
omdat gij door uw bloed
de wereld verlost hebt.
Ontferm u over ons.
10

Liedtekst
Carlo Gesualdo
Sepulto Domino
Sepulto Domino, signatum est monumentum,
Volventes lapidem ad ostium monumenti:
ponentes milites, qui custodirent illum.
V. Accedentes principes sacerdotum ad
Pilatum, petierunt illum.
Toen de Heer begraven was, werd het graf
afgesloten,
door een steen voor de ingang van het graf
te rollen,
en plaatste men soldaten om erover te
waken.
V. De opperpriesters kwamen tot Pilatus met
dit verzoek.
11

Liedtekst
Claudio Monteverdi
Iam moriar mi fili - (Pianto della Madonna)
Iam moriar, mi fili!
Quisnam poterit matrem consolari,
in hoc fero dolore,
in hoc tam duro tormento?
Iam moriar, mi Fili!
O Iesu, mi sponse, mi dilecte,
mea spes, mea vita!
Me deseris, heu, vulnus cordis mei!
Respice, Iesu, precor, matrem tuam,
quae gemendo pro te pallida languet;
atque in morte funesta,
in hac tam dura et tam immani cruce,
tecum petit affigi.
O Iesu mi, o potens homo, o Deus!
En inspectores, heu, tanti doloris
quo torquetur Maria.
Miserere gementis tecum
quae extincta sit, quae per te vixit.
Sed promptus ex hac vita discedes,
O mi Fili, et ego hic ploro.
Tu confringes infernum hoste victo superbo
et ego relinquor praeda doloris, solitaria et
maesta.
Te, Pater almus, teque fons amoris
suscipiant laeti, et ego te non videbo.
O Pater, o mi sponse!
Laat mij sterven, mijn Zoon.
Wie kan een moeder troosten
in deze verschirkkelijke pijn,
in deze ondraaglijke kwelling?
Laat mij sterven, mijn Zoon.
Mijn Jezus, o mijn Jezus, mijn bruidegom,
mijn geliefde, mijn hoop, mijn leven.
Je verlaat mij, ach, mijn hart is verwond.
Denk aan mij, mijn Jezus, ik smeek je,
denk aan jouw moeder,
die kreunt en zucht om jou en die vraagt
om samen met jou op de met bloed bevlekte
berg
aan het harde en vreselijke kruis
gehangen te worden.
O mijn Jezus, o machtige man, o God!
Aanschouw hoe jouw smart
ook Maria kwelt.
Heb medelijden met haar gekreun,
zie die voor Jou geleefd heeft.
Jij moet dit leven te vroeg verlaten,
o mijn Zoon, en ik moet hier wenen.
Jij daalt neer naar de onderwereld en
overwint de hoogmoedige vijand,
en ik blijf achter ten prooi aan het verdriet,
alleen en met een gebroken hart.
Jouw goede Vader en de bron van de liefde
zullen jou met vreugde opnemen, en ik zal
jou ooit weerzien.
O Vader, o mijn bruidegom!
12

Liedtekst
Haec sunt promissa Archangeli Gabrielis?
Haec illa excelsa sedes Antiqui patris David?
Sunt haec regalia serta
quae tibi cingant crines?
Haecne sunt aurea sceptra
et sine fine regnum, affigi duro ligno
et clavis laniari atque corona?
Ah! Iesu mi, en mihi dulce mori!
Ecce plorando, ecce clamando,
rogat te misera Maria;
nam tecum mori est illi gloria et vita.
Hei! Fili, non respondes,
heu surdus es ad fletus atque querelas,
O mors, o culpa, o inferne!
Ecce sponsus meus mersus in undis!
Velox, o terrae centrum, aperite profundum
et cum dilecto meo me quoque absconde!
Quid loquor? Quid spero, misera?
Iam quid quaero, o Iesu mi?
Non sit quid volo, sed fiat quod tibi placet!
Vivat maestum cor meum
pleno dolore pascere, Fili mi, Matris amore!
Zijn dat de beloften van aartsengel Gabriel?
Is dat de troon van voorvader David?
Is dat de koninklijke troon,
die jouw hoofd moet omspannen?
Is dat de gouden scepter,
en is dat jouw oneindige koninkrijk, door
nagels
en een doornenkroon doorboord te worden?
Ach, Jezus, mijn Jezus, ik verlang naar een
zoete dood.
Aanschouw hoe de arme Maria jou met
tranen
En kreunen smeekt om te sterven,
Want met jou te sterven is glorie en leven.
Ach Zoon, je antwoordt me niet.
Ach! Je bent doof voor mijn wenen en
weeklagen.
O dood, o zonde, o hel,
mijn geliefde is in turbulente golven
ondergedompeld.
O aarde, open jouw diepe afgronden
en verberg mij met mijn geliefde.
Wat zeg ik? O wee, waar kan ik op hopen,
ongelukkige?
O wee, wat zoek ik? O mijn Jezus, het is niet
wat ik wil,
Maar laat het zijn zoals jij wil.
Laat mijn droevig hart in pijn leven,
laaf je, mijn Zoon, aan de liefde van een
moeder.
13

Biografieën
Componisten
Carlo Gesualdo
Carlo Gesualdo, Prins
van Venosa, Graaf van
Conza (1566 - 1613) was
een Italiaans componist,
luitspeler en edelman uit
de late renaissance. Als
tweede zoon van de prins
van Venosa kon de jonge
Carlo het zich permitteren
zijn leven te wijden aan de
muziek.
Zijn vader was een
groot muziekliefhebber,
die onder andere de
madrigaalcomponisten
Pomponio Nenna en Jean
de Macque in dienst had.
In die kring kreeg Carlo
zijn muzikale opleiding,
en werd hij een virtuoos
bespeler van de basluit
en andere instrumenten.
Hij bracht zijn eerste twee
madrigaalboeken uit onder
het pseudoniem Gioseppe
Pilonij. Hij huwde zijn nicht
Maria d’Avalos, maar zij was
hem ontrouw. Gesualdo
betrapte het liefdespaar
op heterdaad en zij werden
vermoord. Of Gesualdo dat
14
zelf deed of dat hij hiertoe
anderen opdracht gaf, is
nooit helemaal duidelijk
geworden. Dankzij zijn hoge
positie en de invloed van
zijn familie werd hij niet
berecht en hij verliet Napels
om zich op het componeren
te storten. Nadat in Ferrara
nog vier bundels madrigalen
verschenen vestigde hij zich
in 1596 weer in zijn paleis
in Napels. Met name zijn
latere werken vertonen een
voor zijn tijd ongehoorde
melodische en harmonische
rijkdom en expressiviteit.
Hij componeerde, naast
madrigalen, vijf-, zes- en
zevenstemmige motetten en
responsoria.

Biografieën
Claudio Monteverdi
Claudio Monteverdi (1567 ‐
1643) was een Italiaans
componist, dirigent
en oorspronkelijk ook
werkzaam als violist en
zanger.
Monteverdi werd geboren
in de vioolbouwersstad
Cremona en studeerde
daar bij de kapelmeester
muziektheorie, zang en
viool. Op zijn vijftiende
publiceerde hij zijn eerste
bundel (Cantiunculae sacrae)
en kort daarna de eerste
geestelijke madrigalen en
driestemmige canzonetten.
In 1590 werd hij in Mantova
als violist aangenomen in de
kapel van hertog Gonzaga en
in 1602 werd Monteverdi zelf
kapelmeester in Mantova.
In 1607 schiep hij zijn eerste
meesterwerk, de opera Orfeo.
In 1613 werd Monteverdi
aangenomen als maestro di
cappella aan de San Marco
in Venetië. Monteverdi
werd vermoedelijk in 1632
als geestelijke gewijd. Na
een kort verblijf in zijn
geboortestad Cremona
overleed Monteverdi in 1643
te Venetië.
15

Biografieën
Uitvoerenden
La Compagnia del
Madrigale
La Compagnia del
Madrigale werd in 2008
opgericht door de zangers
Rossana Bertini, Giuseppe
Maletto en Daniele
Carnovich. Na meer dan
twintig jaar madrigalen
en religieuze polyfonie
gezongen te hebben in
verschillende ensembles
besloten zij om verder
te gaan zonder muzikaal
leider.
16
Hun debuut-cd voor het
label Arcana uit 2011 bestond
uit een bloemlezing van
madrigalen op teksten
uit Orlando Furioso van
schrijver Ludovico Ariosto.
Daarna namen ze diverse
albums op voor het label
Glossa met madrigalen van
Gesualdo, Luca Marenzio,
Monteverdi en Cipriano de
Rore. Deze werden meerdere
keren onderscheiden met
diverse prijzen. Voor de
opname van het Zesde
madrigaalboek van Gesualdo
ontvingen ze Choc-Classica
en een Diapason d’Or, net als
voor de driedubbele cd met
Responsoria ven Gesualdo,
die ook Album of the
Week was van The Sunday
Times en Choral & Song
Choice van het BBC Music
Magazine. Ook ontvingen
ze Diapason d’Or voor Il
Pianto della Madonna, gewijd
aan de gewijde madrigalen
van Montverdi en voor de
opname van het Derde
madrigaalboek van Gesualdo.
De komende tijd richten zij
zich op het opnemen van het
complete werk van Gesualdo,
aangevuld met de mooiste
madrigalen van Napolitaanse
componisten uit zijn tijd die
door hem zijn beïnvloed.

Verwacht
Wenceslaus en
Charlemagne + college
Tiburtina Ensemble
Serie Oude
Muziek
Za 7 mei 2022
Grote Zaal
19.00 uur College
20.15 uur Concert
Het religieuze leven van Praag is vanaf het begin sterk
bepaald door twee beroemde beschermheiligen: Ludmilla
(860 - 921), vrouw van de eerste christelijke hertog van
Bohemen, en haar jonggestorven kleinzoon Wenceslaus
(906 - 935). Beiden werden vermoord in opdracht van hun
familie. De twee worden nog steeds als heiligen vereerd.
Het Tsjechische ensemble Tiburtina brengt een eerbetoon
aan Wenceslaus, die postuum tot koning van het Heilig
Roomse Rijk werd gekroond. En aan diens voorbeeld, Karel
de Grote oftewel Charlemagne.
Tiburtina put hiervoor uit het rijke Praagse repertoire van
de 12e tot de 15e eeuw, van eenstemmige gregoriaanse
gezangen (zoals de trope en sequentia), en eenvoudige
tot complexe meerstemmigheid (zoals organum en motet).
Bijzonder repertoire: de kerkelijke zangers uit Praag
vermengden eeuwenlang hun eigen muzikale tradities met
invloeden uit Frankrijk, Duitsland en Italië.
Ludmilla van Bohemen
College ‘ABC van het gregoriaans’ door Adrián Rodríguez
Van der Spoel
Dit college maakt je wegwijs in de oudste Europese muzikale
traditie waarvan geschreven bronnen zijn overgebleven: het
gregoriaans, oftewel het eenstemmige gezang dat overal in
Europa in kerken en abdijen klonk. Daarnaast gaan we ook
in op de eerste vormen van meerstemmigheid die daaruit
voortkwamen. Hoe klinkt een trope, een antifoon, een
sequens, een responsorium? En wat is een graduale, een
conductus of een organum?
17

Verwacht
April
za 16 apr / 20.15 uur
Passio
B’Rock Orchestra en Vocal
Consort + Muziektheater
Transparant
zo 17 apr / 13.30 uur
Zapp Mattheus (8+)
Amsterdam Bach Consort
zo 17 apr / 20.30 uur /
Kleine Zaal
Opzwepende vibes uit Niger
Studio Shap Shap
Cello Biënnale
Amsterdam –
The Kick-Off
ma 18 apr
11.00 uur
Bach&Breakfast
Jean-Guihen Queyras
12.00 uur / Kleine Zaal
Masterclass
Matthias Bartolomey
12.00 uur / Bimhuis
Cello! Cello! Ma non
troppo (6+)
Pepijn Meeuws + Emile Visser
14.00 uur
The Cello Moves
Ella van Poucke + Benjamin
Kruithof + Caspar Vos + Riho
Sakamoto + Timothy van
Poucke + Matangi Quartet
17.00 uur / Bimhuis
CELLOFEST
BartolomeyBittmann
20.15 uur
Ultieme Romantiek
Jean-Guihen Queyras +
Benjamin Kruithof + Cello
Biënnale Kwintet + Maria
Warenberg + Symfonieorkest
van het Conservatorium
van Amsterdam + Sander
Teepen
wo 20 apr / 20.15 uur
De droomwereld van
Nelson Goerner
Nelson Goerner
do 21 apr / 12.30 uur
Lunchconcert
i.s.m. Conservatorium van
Amsterdam
do 21 apr / 20.15 uur
Het visioen van De Leeuw
Het Collectief + Katrien
Baerts
vr 22 apr / 20.15 uur
Twee kwintetten van
Brahms
Pavel Haas Quartet + Boris
Giltburg + Pavel Nikl
za 23 apr / 14.15 + 16.00 uur /
Entreehal
Stairway to Music: Double
Dutch
Asko|Schönberg
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen. Elke zondag,
13.00 uur in de Atriumzaal.
Kaartjes via muziekgebouw.nl.
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand klinkt om
20.00 uur het geluidsmonument
Huil van de Wolff van Martijn
Padding ter herinnering aan
oprichter van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
Zie voor meer informatie
muziekgebouw. nl/huilvandewolff
18

Foto: Erik van Gurp
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 Grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Steun het Muziekgebouw
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten. Word vriend
of doneer: met jouw extra steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven?
Blijf op de hoogte van nieuw
geboekte concerten of ander
nieuws. Volg ons via onze
e-nieuwsbrief (aanmelden op
muziekgebouw.nl), Facebook,
Twitter of Instagram.
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
19