BTC Beursvisie 2023 Q2

Jaargang 37
Nummer 2
2023
“Small is Beautiful”
Koninklijke Joh. Enschedé
Kunstmatige Intelligentie

Jaargang 37
Beursvisie | Nummer 2 - 2023
Inhoud
2
Hoofdredactie
Anna ten Cate
Redactie
Frank van den Bergh
Gerrion Biermans-Roumen
Bart Bontekoning
Yvo Dahmen
Peter van der Hof
Edwin Mijsen
Josje Ruepert
Robbert Ruijgrok
Maaike Schrauwen
Jacco Den Toonder
Reinier Westeneng
Informatie
Beursvisie verschijnt 4x per jaar en is
een uitgave van Bank ten Cate & Cie N.V.
Herengracht 130 1015 BV Amsterdam
Postbus 3960 1001 AT Amsterdam
telefoon: 020 6264500
e-mail: research@banktencate.nl
internet: www.banktencate.nl
Opmaak en drukwerk
B-Ambitious
Burgemeester Postweg 5
1121 JA Landsmeer
telefoon: 020 7220952
e-mail: studio@b-ambitious.nl
internet: www.b-ambitious.nl
Vrijwaring
Niets uit deze uitgave mag worden
overgenomen zonder schriftelijke
toestemming vooraf van Bank ten Cate
& Cie N.V. Deze publicatie is uitsluitend
bedoeld ter informatie. Hoewel de in dit
document gestelde feiten en verstrekte
opinies als juist worden verondersteld,
aanvaardt Bank ten Cate & Cie N.V.
geen enkele aansprakelijkheid voor
enige schade in welke mate dan ook,
voortvloeiend uit het gebruik van
deze publicatie of de inhoud daarvan.
Ontwikkelingen na sluitingsdatum
zijn van invloed op de juistheid van de
in deze publicatie gestelde feiten en
de verstrekte opinies. De waarde van
uw belegging kan fluctueren. In het
verleden behaalde resultaten bieden
geen garantie voor de toekomst.
3 Voorwoord
Reinier Westeneng
4 Financiële markten
Peter van der Hof
5 (Zeeuwse) Zilte groenten
Jacco Den Toonder
6 VBI, FBI en FGR
Maaike Schrauwen
7 De schaduwkant van het rentebeleid
Frank van den Bergh
8 Small is Beautiful
Yvo Dahmen
10 Interview Marcel Klok
Koninklijke Joh. Enschedé
Gerrion Biermans-Roumen
12 Global list
14 Een Bank ten Cate & Cie tintje aan TEFAF 2023
16 Kunstmatige Intelligentie
Bart Bontekoning en Edwin Mijsen
18 Interview met Rien van Gendt,
Filantropie terug naar de tekentafel
Robbert Ruijgrok
20 Ten Cate Actueel
Nummer 2
2023
“Small is Beautiful”
Koninklijke Joh. Enschedé
Kunstmatige Intelligentie
Foto voorpagina:
“Small is Beautiful”

Beursvisie | Voorwoord
Voorwoord
Geachte lezer,
“ ’t Kan verkeren”. Met deze drie woorden heeft de Nederlandse dichter en
toneelschrijver Gerbrand Adriaenszoon Bredero (1585-1618) eeuwige roem verworven
in de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Zijn woorden slaan op de wisselvalligheid
van het leven, maar deze woorden kunnen evengoed betrekking hebben op de
wisselvalligheid van de financiële markten.
Na een zeer teleurstellend beleggingsjaar 2022 hebben de aandelenmarkten in het eerste
kwartaal van 2023 een duidelijk herstel laten zien. Niet alle sectoren profiteerden van
dit herstel. Vooral de aandelenkoersen van financiële instellingen stonden afgelopen
kwartaal onder druk als gevolg van de faillissementen van verschillende Amerikaanse
banken en door de Zwitserse toezichthouder afgedwongen overname van Credit Suisse
door UBS. De problemen ontstonden toen cliënten van deze banken door een gebrek aan
vertrouwen massaal hun geld wilden opnemen, maar deze banken onvoldoende liquide
middelen in kas hadden om hieraan te kunnen voldoen.
Wellicht ter geruststelling in onze vermogensbeheerportefeuilles zijn geen aandelen
van banken en verzekeraars opgenomen. Daarnaast worden de gelden die onze cliënten
aanhouden op hun rekening courant, op dagbasis uitgezet bij De Nederlandsche Bank.
Deze gelden zijn dus direct opvraagbaar en worden, in tegenstelling tot vele andere
banken, bewust niet gebruikt voor bijvoorbeeld het verstrekken van langlopende
hypotheken of zakelijke kredieten.
Traditiegetrouw wordt ook in deze Beursvisie stil gestaan bij ons huidige
beleggingsbeleid en kunt u onze visie lezen op de macro-economische ontwikkelingen.
Ook andere onderwerpen passeren de revue, waaronder een interview met Marcel Klok
over misschien wel de bekendste drukkerij van Nederland. namelijk de Koninklijke Joh.
Enschedé uit Haarlem. Verder is onder andere ook een artikel gewijd aan de bijzondere
verzameling van één van onze private bankers, welke onlangs is aangeboden op de
kunstbeurs TEFAF in Maastricht.
Ik wens u veel leesplezier toe.
Reinier Westeneng
Directievoorzitter
3

Beursvisie | Financiële Markten
Centrale bankiers
blijven balanceren
De financiële markten hebben een zeer uitdagend jaar achter
de rug, waar de centrale bankiers een hoofdrol in hebben
gespeeld. Door de hoge inflatie hebben zij de rente ongekend
fors laten stijgen met alle gevolgen van dien.
Door Peter van der Hof
4
Het jaar 2023 is begonnen met een
dalende inflatie, maar de daling ging
niet snel genoeg volgens de centrale
bankiers. Zij bleven de rentes dan ook
verhogen om de inflatie te temmen,
maar een te grote stijging van de
rente kon ook tot een recessie leiden
en dat was ook niet gewenst. In de VS
leidde dit tot tweemaal een stijging
van 0,25% door de Fed tot een niveau
van 5%. In Europa ging de ECB harder
met tweemaal 0,5% tot een niveau
van 3,5%. De kapitaalmarkten volgden
deze stijgingen niet omdat op de lange
termijn een lagere inflatie wordt
verwacht en de rente daardoor weer kan
dalen. De 10-jaars kapitaalmarktrente
in de VS daalde met 0,3% tot 3,5%. In
Europa daalde die iets minder hard met
0,2% tot 2,65% voor de Nederlandse
Staatslening en tot 2,3% voor de Duitse.
De Italiaanse 10-jaars daalde gelukkig
harder met 0,5% tot 4,1%.
10-jaars Nederlandse rente
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
-0,5
-1
FEB 13 FEB 15 FEB 17 FEB 19 FEB 21 FEB 23
Bron: BtCC / Bloomberg
Mede door de sterkere stijging van
de korte rente in Europa moest de
Dollar een veertje laten en daalde van
USD 1,07 tot USD 1,085. Het Britse
Pond bleef echter stabiel op GBP 0,88.
De olieprijs daalde na zijn hoogtepunt
van circa USD 122 in juni vorig jaar
verder tot USD 79,70, hetgeen dit
eerste kwartaal een daling betekende
van meer dan 7%. De goudprijs steeg
dit kwartaal echter wel en kwam met
een stijging van bijna 8% uit op
USD 1969,18.
Met name de dalende kapitaalmarktrentes
zorgden voor een goed geluimd
begin van het aandelenjaar. Ondanks
de “kleine” bankencrisis stegen de
aandelenmarkten over een breed
front.
De overkoepelende MSCI World Index
steeg dit kwartaal met 7,2%. Europese
aandelen overtroefden de andere
continenten met een winst voor onze
AEX van 9,8% tot 756,2 of een winst
van 12,3% voor Duitsland en zelfs
14,4% voor Italië.
AEX afgelopen 10 jaar
900
800
700
600
500
400
300
FEB 13 FEB 15 FEB 17 FEB 19 FEB 21 FEB 23
Bron: BtCC / Bloomberg
De Amerikaanse beurzen hielden
dit niet bij met een schamele winst
van 0,5% voor de Dow Jones. De
technologiebeurs Nasdaq profiteerde
echter volop van de dalende
kapitaalmarktrentes en steeg met een
record van liefst 20,5%. Hierbij poetste
ze haar verlies over 2022 niet weg,
maar haalde wel flink in.
De Aziatische beurzen konden ook het
Europese tempo niet volgen. Japan
steeg 7,5% en China 5,9%. Ook de
Emerging Markets hielden het
tempo niet bij met een stijging van
“slechts” 3,6%.
Al met al een hoopvol begin van
het nieuwe jaar, maar de centrale
bankiers zullen hun balanceeract ook
de komende maanden nog moeten
volhouden. n

Elenbaas Zeegroenten
Beursvisie | Sector Focus
(Zeeuwse)
Zilte groenten
Vroeger aten wij bij mijn schoonouders vaak zeekraal
en lamsoren. Kostelijke Zeeuwse groenten die van de
schorren en de slikken kwamen. Mijn schoonvader
deed hier altijd erg geheimzinnig over. Zijn geheime
snijplek wilde hij nooit prijsgeven.
Door Jacco Den Toonder
Waar het voor mijn schoonvader een
hobby was, hebben zilte groenten van
de schorren inmiddels hun weg naar
de restaurants gevonden. Het snijden
is nu behoorlijk gereguleerd. Je moet
een vergunning hebben, ook als
hobbysnijder.
Hans Elenbaas van Elenbaas
Zeegroenten praat mij bij over
de diverse producten die van de
schorren geoogst kunnen worden. De
geschiedenis van het bedrijf gaat ook
terug naar het hobby-matige snijden
van zeekraal en lamsoor. Zijn opa
sneed in de jaren 30 al zeegroenten.
Hans heeft er samen met zijn broer
in de jaren 90 een business van
gemaakt. Wat klein begon is intussen
een onderneming die zijn producten
lokaal, maar ook van ver over de grens
haalt. Hoewel Hans het ambachtelijke
snijwerk nog steeds erg mooi vindt,
komt hij er niet veel meer aan toe. In
de loods in Middelburg proeven wij ook
van andere zilte groenten; puur en fris!
Eigenlijk ben ik net te vroeg. Waar het
snijseizoen voor lamsoren in Zeeland
pas in mei begint, begint het Franse
seizoen een dag na mijn bezoek, eind
maart. Dan start de aanvoer vanuit
de Franse riviermondingen “Pas de
Calais tot de Vendée”. Hans haalt bij
de lokale snijders in Frankrijk de
vers gesneden lamsoor op. Terug in
Middelburg worden die gewassen,
handdroog gemaakt, gesorteerd en
verpakt. Vandaar vindt het zijn weg
naar supermarkten en restaurants.
Hij levert aan sterrenkoks in
Nederland en België.
Het is nog niet gelukt om lamsoren
te kweken waar dat met andere
producten al geslaagd is. Om jaarrond
de restaurants te kunnen voorzien
komt er ‘s winters zeekraal uit Mexico
en Israël. Zeebanaan kwam tot enkele
jaren geleden zelfs uit Australië, maar
die kweekt Hans met zijn collega nu
zelf in Zeeland. Een heel bijzondere
groente die hij me laat proeven is
zeekool. Deze ziet er kwetsbaar uit en
heeft een intense smaak, een beetje
te vergelijken met asperges. Wel veel
voller en kruidiger. Het is zeldzaam en
duurder dan het andere witte goud, de
asperge.
Op de website van Hans zijn diverse
recepten te vinden: www.zeekraal.nl
Haringsalade met zeebanaantjes
• 4 haringmaatjes
• 2 uien
• Takjes dille
• 2 groene zure appelen
• 1 /2 komkommer
• 1 doosje zeebanaan (75g)
Bereiding
Snijd de haring in reepjes en
de appel in blokjes. Ontdoe de
komkommer van de zaadlijst en
snijd in kleine stukjes. Snipper de
ui. Verwijder de banaantjes van
hun steeltjes. Meng alles luchtig
door elkaar.
Garneer met dille. n
5

Beursvisie | Financiële planning
VBI, FBI en FGR
Tot op heden zijn er verschillende fiscale instrumenten
waarmee belasting over beleggingen bespaard of uitgesteld
kan worden. Tevens kunnen deze instrumenten gebruikt
worden om te anonimiseren. Zo kennen we de vrijgestelde
beleggingsinstelling (VBI), fiscale beleggingsinstelling (FBI)
en het fonds voor gemene rekening (FGR). Voor alle drie
heeft het kabinet plannen deze in te perken.
Door Maaike Schrauwen
voor instellingen die een vergunning
familievermogen bijeen te houden.
hebben van de AFM en DNB. Het
Een FGR hoeft niet te worden
gevolg is dat VBI’s die door de
ingeschreven in het handelsregister
particulieren worden gebruikt gewoon
en is niet verplicht om haar jaarcijfers
belastingplichtig worden voor de
te publiceren. Zo’n FGR is een
vennootschapsbelasting.
besloten fonds, waarin bijvoorbeeld
het vermogen van een familie wordt
Fiscale beleggingsinstelling (FBI)
ondergebracht (door de beheerder
Vrijgestelde beleggingsinstelling (VBI)
De FBI is eigenlijk de voorloper van
en participanten), tegen uitgifte
De VBI is in het verleden vaak
de VBI. Een FBI is voor beleggers
van participaties. Het wordt ook wel
opgericht door vermogende
interessant om collectief te beleggen
familiefonds genoemd. Een dergelijk
particulieren en families ten einde
in effecten en vastgoed. De winsten
fonds is niet belastingplichtig en voor
extra belastingheffing te voorkomen,
van een FBI worden namelijk
families ideaal om vermogen over te
ten opzichte van rechtstreeks
belast tegen een tarief van 0%. Het
dragen aan andere familieleden (de
beleggen. De VBI is een N.V. of open
kabinet heeft vooral gekeken naar
participanten), zonder dat de beheerder
fonds voor gemene rekening met
die FBI’s, die direct beleggen in
de zeggenschap verliest. Het fonds is
daarin liquiditeiten of beleggingen.
vastgoed en heeft aangekondigd dat
fiscaal transparant, dat wil zeggen het
De VBI kent geen winstbelasting,
ze voornemens is om deze faciliteit
fonds zelf is niet belastingplichtig,
maar wel opbouw van een
te laten vervallen. Wat wel blijft is
maar de waarde van de participaties
‘aanmerkelijk belang’-claim en de
indirect beleggen in vastgoed via een
wordt bij de participanten belast in
verplichting jaarlijks een dividend
vennootschap of (beleggings)fonds.
Box 3. Het kabinet is voornemens
van 6,17% uit te keren. Een VBI
Het gevolg kan groot zijn. Daarom
om het familiefonds niet langer in
is vrijgesteld van dividend- en
zal in 2024 een voorwaardelijke
aanmerking te laten komen voor deze
vennootschapsbelasting. Dit maakt
vrijstelling van overdrachtsbelasting
fiscale transparantie, maar zelfstandig
de VBI fiscaal zeer aantrekkelijk
gelden, zoals het er nu naar uit ziet.
belastingplichtig te maken. Dit
ten opzichte van gewone B.V.’s die
De FBI in effecten wordt vooralsnog
betekent dat over de belastingclaim op
vennootschapsbelastingplichtig zijn
niet betrokken in de nieuwe plannen
de stille reserves zal moeten worden
(19 tot 25,8%) en uitkeren naar box 3
van het kabinet.
afgerekend door de participanten. Net
(26,9% heffing).
als bij een gewone B.V. Hiervoor zal
Fonds voor gemene rekening (FGR)
wel een overgangsregeling in werking
6
Het kabinet vindt dat de VBI niet
bedoeld is voor vermogende families
of particulieren en is voornemens
Het (besloten) FGR wordt veelal
gebruikt voor het anonimiseren
van vermogen door particulieren of
treden.
Voor meer informatie raden wij u aan
om de VBI alleen nog open te stellen
families, vaak met als doel om een
te rade te gaan bij uw fiscalist. n

Beursvisie | Beleggingsbeleid
De schaduwkant
van het rentebeleid
In de laatste weken van het eerste kwartaal werd
duidelijk dat het beleid om met renteverhogingen de
inflatie te bestrijden ook een schaduwkant heeft.
Door Frank van den Bergh
werd afscheid genomen van een
positie in de industriële sector met
een flinke exposure naar de Chinese
onroerend goed markt. De risico’s
van deze positie namen toe toen
bleek dat van een herstel van deze
overgefinancierde markt nog lang geen
sprake is. Herbelegging vond plaats in
De verwachte recessie in Europa
en was een reddingsoperatie
de sector voor luxeproducten, die nog
en de USA in het eerste kwartaal
noodzakelijk. Hiermee is duidelijk
steeds een mooie groei doormaakt.
is uitgebleven. Blijkbaar was niet
geworden dat het rentebeleid een
Vanwege de onzekerheid over de
alleen de consument, maar ook het
schaduwkant heeft, waarmee centrale
economische ontwikkelingen en het
bedrijfsleven veel veerkrachtiger
bankiers terdege rekening moeten
rentebeleid van centrale banken wordt
dan gedacht. Momenteel wordt voor
houden.
overigens in de beleggingsportefeuille
2023 uitgegaan van een groei van de
een neutrale weging voor aandelen
Europese economie met 0,6% en voor
Toch blijft de bestrijding van de
aangehouden.
de USA met 0,9%.
inflatie met renteverhogingen
het belangrijkste doel van de FED
In de verwachting dat in de eerste helft
Dat de renteverhogingen door centrale
en de ECB. Negatief is het lage
van 2023 de centrale banken het beleid
banken niet alleen voor consumenten
consumentenvertrouwen wat terug
van renteverhogingen gaan beëindigen
en bedrijven een negatieve kant
te vinden is in de zwakte op de
werd in de afgelopen maanden de
hebben, maar ook voor het financieel
huizenmarkt. Positief is de situatie
duration van het obligatiebezit
stelsel hebben beleggers in de laatste
op de arbeidsmarkt, waar de roep
licht verhoogd. Door kortlopende
weken van het kwartaal gemerkt.
om gekwalificeerd personeel in veel
leningen te verkopen en langlopende
Banken die een grote uitstroom
sectoren nog steeds luid is.
leningen terug te kopen kan langer
van liquiditeiten zagen, moesten
van de huidige hoge rente worden
staatsleningen met verlies verkopen
In de beleggingsportefeuille werd
geprofiteerd.
om aan de opnamevraag te kunnen
het “Blue Chip” beleid voor aandelen
voldoen. Deze verliezen zorgden
voortgezet. Het gaf over het eerste
De bescheiden economische groei en
voor een afname van de reserves,
kwartaal een aantrekkelijk rendement.
de dure Dollar zorgen in veel Emerging
waardoor nieuw kapitaal moest
worden aangetrokken. Toen dat niet
lukte kwamen een aantal middelgrote
Mooie bedrijfsresultaten en stabilisatie
van de kapitaalmarktrente lagen
ten grondslag aan het herstel van de
Markets voor een onaantrekkelijk
beleggingsklimaat. Reden voor ons
om deze markten ook in het afgelopen
7
Amerikaanse banken in de problemen
koersen. In het afgelopen kwartaal
kwartaal links te laten liggen. n

Beursvisie | Macro-economie
Small is Beautiful
Nadat banken, in navolging van de crisis van 2008, bijna
onder “curatele” werden gesteld door strenge regulering
laaide er, met de recente ontwikkelingen rondom het
acroniemen duo SVB-CS, binnen het financieel stelsel weer
de nodige onrust op over potentiële instabiliteit. Tot zover
lijken de problemen niet systemisch van aard te zijn.
Door Yvo Dahmen
Met de nieuwe kink in de kabel
onze bank komt dit uitgangspunt
Op het moment van dit schrijven
zal kapitaal de komende tijd
u wellicht bekend voor. Wie wil
lijken de Westerse overheden en
moeilijker te krijgen zijn en dit
er nu terecht bij een Zwitserse
centrale banken kordaat te hebben
zet de vooruitzichten onder druk.
bank die tegen een habbekrats, en
gehandeld om het risico van bank runs
Amerikaanse regionale banken, met
rechtsordelijk op bedenkelijke wijze,
in de kiem te smoren. Rust op dat
balansen beneden 250 mrd. USD (en
een concurrent kreeg toebedeeld
front is gewenst, want er is genoeg
die circa 50% van de bedrijfsleningen
en die tot 2027 bezig zal zijn met
onzekerheid voor de komende tijd
verstrekken), zullen bovendien te
een herstructurering die gepaard
over de richting van de economie,
maken krijgen met strenger toezicht.
zal gaan met de nodige interne
de geopolitieke verstandhoudingen,
Het leven van een bankier bij een
onrust? Helaas denken centrale
de impact van hogere rentes en
(grote) financiële instelling, in een
banken nog steeds in termen van
de hoge inflatie. Er zijn diverse
tijdperk van overtollige geldgroei,
voortgaande schaalvergroting en
maatregelen geïntroduceerd, zoals
is vandaag de dag geen sinecure.
weinig met zuiver kapitalisme,
USD-swaps voor de wereldwijde
Het jagen op winstmaximalisatie
waarbij verantwoordelijken en
liquiditeit en beleningsfaciliteiten
heeft ertoe geleid dat steeds meer
marktdeelnemers wél door de tucht
in de VS voor het opvangen van
middelen moeten worden gemanaged
van de markt worden gestraft voor
waardefluctuaties voor langlopende
door steeds minder mensen. Is het
het nemen van te grote risico’s.
obligaties van hoge kwaliteit, die
dan vreemd dat er fatale problemen
Alles waar te voor staat creëert per
banken op hun balans hebben staan.
ontstaan, nadat één poppetje was
definitie imbalansen, die klein,
Deze maatregelen zijn noodzakelijk,
weggevallen bij de riskafdeling
fragiel en onopgemerkt blijven,
omdat de kredietstroom niet mag
van Silicon Valley Bank? En dat
maar wél cumuleren. Totdat er,
haperen. Maar deze is al gaan
de gevolgen onder de radar waren
op geaggregeerd niveau, iets gaat
haperen, ten eerste omdat bancaire
gebleven omdat verantwoordelijken,
schuiven en plotseling een grotere
instellingen de leningsvoorwaarden
ook bij de micro-managende
massa in beweging komt. Net als bij
hebben aangescherpt in verband
toezichthouders, allemaal druk druk
een sneeuwlawine. Vertaald naar
met de zwakkere groei en ten
druk waren?
de Eurozone: het is te hopen dat
tweede vanwege de gestegen
banken in de Zuidelijke periferie hun
rente in de afgelopen 12 maanden.
8
Wellicht is het dan tijd om te
concluderen: houd het overzichtelijk,
“Small is Beautiful”. Als cliënt bij
renterisico’s wél adequaat hebben
gehedged.
Daarnaast is er sprake geweest van
een onstuimige geldgroei tijdens
de pandemie, die nu vraagt om een

Beursvisie | Macro-economie
tegengestelde ontwikkeling vanwege
een hoge kerninflatie. Economische
modellen, die gebaseerd zijn op
historische data, zijn nuttig voor het
onderkennen van de potentie van
bepaalde ontwikkelingen. Maar het
economisch systeem is zo complex
van aard dat de grap over economen,
die erg goed blijken te zijn geweest in
het voorspellen van 12 van de laatste
10 recessies, wel hout snijdt. Er is ook
de wijsheid van de beroemde Wall
Street handelaar Bob Farrell: wanneer
alle experts, met verstand van zaken,
het met elkaar eens zijn, dan gaat er
iets anders gebeuren.
Tot nu toe is het anders gelopen
dan de voorspelde winterse
omstandigheden in Europa, de
verwachte recessie in de Eurozone
en de timing van economische
krimp in de VS. De arbeidsmarkt
in de Eurozone ontwikkelt zich
positief. Dit is ook het geval voor
de VS, waar de arbeidsparticipatie
zelfs stijgende is. Het economisch
momentum in Amerika kan daarom
nog een poos aanhouden, indien
meer mensen blijven terugkeren
naar de arbeidsmarkt en meer gaan
verdienen.
De daling van de energieprijzen zou,
door basiseffecten, moeten leiden
tot lagere inflatie en een welkome
verbetering van de koopkracht. Er
is echter zorg over de kerninflatie,
die in het Westen hardnekkig hoog
blijft. In de VS is dat het gevolg van
de loongroei. Maar de kerninflatie in
de Eurozone correleert tot nu toe met
de richting van de energieprijzen. De
druk vanuit die hoek, die doorgaans
doorwerkt met een vertraging van zes
maanden, zou vanaf mei/juni moeten
gaan minderen.
Aan de andere kant bestaat het risico
dat er opwaartse druk kan komen
vanuit de loonsfeer. Aangezien dit
een politieke, maatschappelijke
ontwikkeling is, die niet modelmatig
valt te voorspellen, is het tasten in
het duister hoe hoog de loondruk
uiteindelijk gaat uitpakken voor
de kerninflatie op de middellange
termijn. Wel is duidelijk dat discussie
over meer loon in een ander daglicht
komt te staan zodra een recessie
zich aandient. De consensus gaat
uit van een milde neergang van
de Amerikaanse economie in de
tweede helft van dit jaar. Als er dan,
conform de regel van Bob Farrell,
iets anders zou moeten gebeuren,
dan zou dat kunnen betekenen dat
die recessie er niet komt. Dan kan de
Amerikaanse groei dit jaar mogelijk
hoger uitkomen dan het niveau van
0,9% dat nu wordt voorzien. Voor
de Eurozone luidt de voorspelling
0,6% groei. Gelet op de diverse
risicofactoren van dit moment en het
feit dat centrale banken nu eenmaal
geen goede track record hebben in
het bewerkstelligen van een zachte
landing, dienen beleggers niet
overmoedig te zijn, maar voorzichtig
te manoeuvreren. Een eventuele
neergang, waarbij het systeem een
gezonde reset ondergaat, zal niet
het einde van de wereld zijn, maar
pleit wél voor het aanhouden van een
behouden risicoprofiel, als waarborg
tegen marktvolatiliteit. n
9

Beursvisie | Interview
Interview met Marcel Klok - Sales Director
Koninklijke Joh. Enschedé
Koninklijke Joh. Enschedé kent een historie van meer dan 300
jaar. Op 21 juni 1703 trad Izaak Enschedé toe tot het gilde van
boekdrukkers in Haarlem. Vanaf 1769 werden er obligaties
gedrukt en in 1810 drukte het bedrijf voor het eerst bankbiljetten
en postzegels. Koninklijke Joh. Enschedé werd internationaal
bekend om de beveiliging, vooruitstrevende vormgeving en het
Door Gerrion
Biermans-Roumen
kleurgebruik. Het bedrijf heeft inmiddels een transitie ondergaan
en is nu gespecialiseerd in kennis om fraude te bestrijden.
Zijn zoon Johannes was meer
nooit gezien zijn en alleen maar
marketing gericht en kreeg de
worden bewaard voor waardegroei.
opdracht om de Haarlemse Courant
De opdrachten komen voornamelijk
te drukken. In 1810 werden de eerste
uit West-Europa, Azië, Japan, het
Nederlandse bankbiljetten gedrukt
Midden-Oosten, Afrika en het
en tweehonderd jaar lang had
Vaticaan. Op onze meest bijzondere
Joh. Enschedé het monopolie op het
postzegel staat de zon waarin lava is
drukken van bankbiljetten. Vanaf
verwerkt en de maan waarin maanstof
2016 worden er geen bankbiljetten
is verwerkt. Voor Hongkong hebben
meer gedrukt en is het bedrijf
we zegels gemaakt waarin de aarde
gespecialiseerd in beveiliging, het
uit een park is verfijnd, in vernis
drukken van postzegels en digitale
is gedaan en daarna in de zegel is
technologieën. Uiteindelijk hebben
verwerkt.
zeven generaties Enschedé het bedrijf
geleid.
Joh. Enschedé had 200 jaar
het monopolie op gelddrukken
Joh. Enschedé drukt jaarlijks nog
in Nederland, waarom is dit
3,5 miljard postzegels, wie zijn uw
in 2016 gestopt?
opdrachtgevers?
Het had te maken met de grote
Een bedrijf met een rijke historie en
Wij hebben het afgelopen jaar veel
investeringen die wij als privaat
traditie, hoe is het gegaan?
geïnvesteerd in machines, de markt
bedrijf moesten doen. In 2016 kwam
groeit enorm en wij hebben een
er een tender voor de productie
Izaak Enschedé was gespecialiseerd
wereldwijd aandeel van circa 60%.
van nieuwe Eurobiljetten. Dat
in het snijden van letters, hij had zijn
De postzegel heeft een dubbele
betekende dat wij EUR 40 mln.
eigen lettergieterij. Zijn drukkerij
functie. Zo produceren we naast
zouden moeten investeren in nieuwe
was al snel actief in het drukken van
“zakelijke zegels” vooral “zegels
machines. Ook de staatsdrukkerijen
10
boeken met bijzondere lettertekens,
voor filatelisten”, waar de marges
mochten meedoen en dan zijn het de
braille, muziek, waardepapieren,
het hoogst zijn. We hebben heel
overheden die de investeringen doen,
postzegels en beveiligde documenten.
veel postzegels gedrukt die nog
ongeacht wat het kost.

Een drukkerij in het digitale tijdperk
leiden, hoe belangrijk is innovatie?
die we met ons collega-bedrijf maken,
digitale biometrische informatie
kunnen verwerken. Het blijft een
De Goudvoorraad van
EUR 10 miljard van DNB ligt
tijdelijk opgeslagen in uw kluizen.
Heel belangrijk! De vraag is “hoe ga
enorme uitdaging om altijd bezig te
je met postzegels om met het oog
zijn met het bedenken van nieuwe
Wij zullen daar nooit een mededeling
op de toekomst”. Jonge mensen
dingen.
over doen, maar het is hier net zo
vinden postzegels niet zo spannend,
maar wel de verhandeling van
een postzegel. Wij hebben crypto
postzegels gemaakt met een QR-
Wilt u een bijzondere anekdote met
ons delen?
veilig als de Bank of England.
“The value of Security” wat maakt het
bedrijf zó onderscheidend?
code met een Public key en een
De leukste anekdote is nog steeds een
Private key. De Private key activeer
Nationaal geheim. Ootje Oxenaar was
Dat wij in staat zijn voor elk bedrijf
en scan je, de cryptozegel wordt
ontwerper voor de Nederlandsche
in de wereld hun product zo te
daarmee automatisch op een door
Bank van 1966 tot 1985 en hij heeft
beveiligen met iets, zodat het nooit
ons ontwikkeld marktplaats platform
bankbiljetten ontworpen zoals de snip
nagemaakt kan worden. De toekomst
geplaatst en kan door iedereen
en de vuurtoren. Als je met een loep
is “dat in veel producten kenmerken
worden gezien en verhandeld. Het
kijkt in het lichthuis van de vuurtoren,
van Joh. Enschede zijn verwerkt voor
wordt een NFT met fysieke waarde,
dan staan daar de letters HANAH, zijn
beveiliging”. De ontwikkelingen
die veilig te verhandelen is en met
dochter en rechtsboven staat EVA,
gaan verder met NFT’s, chips, een
een druk op de knop kan worden
zijn vrouw en linksboven staat de
geur, een biometrisch paspoort, jouw
overgedragen. Dit stelt bedrijven over
naam van zijn maîtresse, GENEVIEVE.
eigen bankbiljet, jouw eigen avatar,
de hele wereld in staat hun postzegels
Alleen Oxenaar en wij wisten dit en
de metaverse in een digitale wereld.
of bankbiljetten veilig te laten
toen de Nederlandsche Bank erachter
Zelfs voor goede doelen maken we
digitaliseren. Voor een buitenlandse
kwam, was het te laat, want de
biljetten met een digitale QR-code;
klant hebben wij dit als eerste gedaan
bankbiljetten waren al in roulatie. Hij
wie een biljet koopt doet een donatie.
en binnen drie weken werd er zo’n
verwerkte altijd iets heel persoonlijks
Koninklijke Joh. Enschede heeft een
EUR 10 mln. verhandeld.
wat je met het blote oog niet kon zien.
In de zonnebloem zat een konijn, het
enorme transitie doorgemaakt en het
mooie is, het blijft na 300 jaar nog
11
Ook voor de United Nations zijn we
lievelingsdier van zijn dochter.
steeds een ambacht.
bezig. Uniek is dat we in paspoorten,
www.joh-enschede.nl n

Beursvisie | Global List
Global list
31 maart 2023
Valuta Koers Rend 3 mnd Hoog 12 mnd Laag 12 mnd Div Rend WPA-22T WPA-23T KW-23T
Energy
BP GBp 510,80 8,6% 567,60 363,95 3,7% 1,05 0,98 6,8
EXXON MOBIL USD 109,66 0,2% 119,17 82,26 3,1% 10,18 9,68 12,0
FUGRO EUR 11,69 4,4% 15,05 10,22 1,04 1,34 8,8
SHELL EUR 26,49 1,0% 29,36 22,84 3,6% 4,55 4,67 6,4
SBM OFFSHORE EUR 13,68 -6,7% 15,65 12,07 6,6% 1,19 2,32 6,5
SCHLUMBERGER USD 49,10 -7,7% 58,46 31,33 1,5% 3,03 3,75 13,9
TOTALENERGIES EUR 54,36 -5,1% 60,31 44,03 6,5% 10,01 8,85 6,5
VOPAK EUR 32,49 17,1% 33,01 18,54 3,9% 2,82 2,98 10,7
Materials
AIR LIQUIDE EUR 154,20 16,5% 154,20 115,70 1,7% 6,49 7,10 21,8
AKZO EUR 71,98 15,1% 83,88 56,22 2,7% 3,52 4,61 16,1
ARCELOR MITTAL EUR 27,87 13,4% 30,88 20,14 1,4% 4,04 4,86 6,1
BASF EUR 48,42 4,4% 53,77 38,81 6,8% 4,49 5,23 9,5
BAYER EUR 58,57 21,2% 67,45 47,15 3,4% 7,29 7,85 7,5
BHP BILLITON AUD 47,23 6,5% 49,95 36,10 12,3% 3,00 2,90 10,7
DSM EUR 108,70 -4,9% 163,85 108,00 2,4% 3,58 4,24 26,0
GIVAUDAN CHF 2973,00 7,4% 4000,00 2730,00 2,3% 100,00 112,14 26,3
FMC USD 122,13 -1,7% 139,49 100,04 1,8% 7,82 8,83 13,9
LINDE EUR 324,10 6,5% 338,10 261,70 1,4% 13,30 14,55 24,6
RIO TINTO AUD 120,14 6,0% 128,43 87,78 8,6% 7,46 7,19 11,0
NOVOZYMES DKK 350,90 1,5% 494,20 330,00 1,7% 12,12 13,74 25,1
SHERWIN WILLIAMS USD 224,77 -5,0% 282,53 201,22 1,1% 8,48 9,84 23,0
SIKA CHF 255,50 16,7% 316,50 193,05 1,3% 8,22 9,67 25,7
UMICORE EUR 31,21 -9,1% 42,16 29,15 2,6% 2,07 1,96 15,8
Industrials
Capital Goods ABB CHF 31,37 15,0% 32,21 24,08 2,7% 1,69 1,82 18,9
ASSA ABLOY SEK 248,30 11,0% 269,00 203,70 1,7% 12,92 13,93 17,7
ATLAS COPCO SEK 131,54 6,9% 134,76 92,49 7,5% 5,10 5,31 24,9
GEBERIT CHF 509,20 16,9% 577,00 410,50 2,5% 19,50 20,51 24,8
GENERAL ELECTRIC USD 95,60 46,3% 95,60 47,67 0,3% 1,94 3,75 25,9
KONE EUR 48,00 3,0% 52,92 38,18 3,6% 1,81 2,09 23,1
PHILIPS EUR 16,84 20,2% 28,93 12,13 5,1% 1,03 1,35 12,4
SCHINDLER CHF 202,10 18,6% 216,40 150,40 2,0% 7,22 8,38 24,1
SIEMENS EUR 149,26 18,5% 151,16 93,74 2,8% 8,85 10,20 14,6
THOMSON REUTERS USD 130,12 14,5% 130,12 92,58 1,4% 3,27 3,74 35,0
Commercial & Professional Services ADECCO CHF 33,15 8,8% 42,01 26,58 7,5% 2,82 3,43 9,7
ASHTEAD GBp 4958,00 5,3% 5874,00 3359,00 1,4% 3,77 4,26 14,3
MANPOWER USD 82,53 -0,8% 95,96 64,59 3,3% 7,01 8,37 9,8
RANDSTAD EUR 54,60 0,9% 62,02 42,92 10,7% 4,33 4,63 11,4
RELX EUR 29,79 15,3% 29,79 24,00 2,0% 1,13 1,24 21,0
UNITED RENTALS USD 395,76 11,7% 479,57 235,84 0,4% 40,98 44,06 8,8
WOLTERS KLUWER EUR 116,35 19,0% 116,35 84,96 1,4% 4,38 4,82 24,3
Transportation DEUTSCHE POST EUR 43,09 22,5% 43,55 30,00 4,2% 3,31 3,62 11,8
FEDEX USD 228,49 32,7% 243,24 142,90 2,0% 14,87 18,12 12,6
POSTNL EUR 1,67 -1,6% 3,53 1,53 28,0% 0,11 0,17 9,9
UNION PACIFIC CORPORATION USD 201,26 -2,2% 273,21 185,72 2,6% 11,54 12,58 15,9
UPS USD 193,99 12,6% 214,46 159,14 3,2% 11,42 12,22 15,9
Consumer Discretionary
Consumer Goods BMW EUR 101,04 21,2% 101,34 69,05 5,6% 14,75 15,33 6,7
LVMH EUR 844,40 24,2% 844,40 539,40 1,4% 31,80 35,09 24,1
NIKE USD 122,64 5,1% 137,05 83,12 1,1% 3,23 4,00 30,4
KERING EUR 600,00 27,2% 600,00 442,45 2,2% 32,61 36,13 16,2
RICHEMONT CHF 145,90 21,7% 148,45 91,76 2,2% 6,13 6,96 21,0
Retail & Restaurants AMAZON USD 103,29 23,0% 168,35 81,82 2,61 3,65 28,1
BOOKING HOLDINGS INC USD 2652,41 31,6% 2652,41 1634,61 129,34 155,54 17,1
HENNES & MAURITZ SEK 147,82 31,7% 147,82 99,67 4,3% 5,38 7,77 19,3
HOME DEPOT USD 295,12 -5,9% 339,79 266,58 2,6% 15,87 16,85 17,7
INDITEX EUR 30,90 24,3% 30,90 19,71 3,0% 1,42 1,55 19,9
LOWE'S USD 199,97 0,9% 221,56 171,61 1,9% 13,61 14,70 13,9
MCDONALDS USD 279,61 6,7% 279,61 229,00 2,1% 10,56 11,66 24,2
TESCO GBp 265,70 18,5% 286,70 199,15 4,4% 0,21 0,21 12,6
WAL-MART USD 147,45 4,4% 159,87 118,29 1,5% 6,14 6,78 21,9
Consumer Staples
Food & Beverage KONINKLIJKE AHOLD DELHAIZE EUR 31,49 17,3% 31,49 24,21 3,0% 2,55 2,70 12,0
ANHEUSER-BUSCH INBEV EUR 61,33 9,0% 61,33 46,27 0,8% 3,26 3,72 18,0
CARREFOUR EUR 18,63 19,1% 21,17 14,02 2,8% 1,76 2,03 9,2
COCA COLA USD 62,03 -1,7% 66,21 54,39 2,8% 2,59 2,79 22,4
DANONE EUR 57,31 16,4% 57,64 47,38 3,3% 3,47 3,72 15,8
DIAGEO GBp 3614,00 -0,1% 4020,50 3410,50 2,2% 1,68 1,82 19,8
NESTLE CHF 111,46 4,0% 126,00 104,98 2,5% 5,03 5,44 20,5
PEPSICO USD 182,30 1,6% 185,90 156,12 2,5% 7,24 7,86 23,2
PERNOD RICARD EUR 208,70 13,6% 208,70 168,50 2,0% 9,62 10,32 20,2
UNILEVER EUR 47,69 2,7% 48,77 40,77 3,5% 2,60 2,80 17,3
12
Household & Personal Care COLGATE PALMOLIVE USD 75,15 -4,0% 83,27 68,48 2,5% 3,11 3,41 22,1
ESTÉE LAUDER USD 246,46 -0,4% 281,62 189,96 1,0% 5,01 7,30 33,8
L'OREAL EUR 411,25 23,3% 411,25 301,00 1,1% 11,79 12,86 32,5
PROCTER & GAMBLE USD 148,69 -1,3% 163,65 123,76 2,4% 5,84 6,32 23,6
RECKITT BENCKISER GBp 6158,00 7,0% 6808,00 5556,00 2,8% 3,40 3,68 16,9
Div Rend
KW
Hoog 12 mnd
dividend van het afgelopen boekjaar gedeeld door de koers
koers - winstverhouding
de hoogste koers in de afgelopen 12 maanden
Laag 12 mnd
Rend 3 mnd
T
de laagste koers in de afgelopen 12 maanden
procentuele koersontwikkeling in het afgelopen kwartaal in de Valuta van notering
taxatie

Beursvisie | Global List
Op deze pagina’s vindt u een overzicht van grote beursgenoteerde ondernemingen. Voor elk aandeel wordt een aantal voor beleggers
relevante, kerncijfers gegeven. De in het rood afgedrukte fondsen maken deel uit van onze vermogensbeheerportefeuilles.
Valuta Koers Rend 3 mnd Hoog 12 mnd Laag 12 mnd Div Rend WPA-22T WPA-23T KW-23T
Health Care
ASTRAZENECA GBp 11232,00 1,6% 11802,00 9656,00 2,1% 7,23 8,59 16,3
BIOGEN INC USD 278,03 0,4% 306,72 187,54 15,71 16,32 17,0
COLOPLAST DKK 901,80 11,1% 1086,00 739,00 2,2% 25,38 28,81 31,2
EDWARDS LIFESCIENCES USD 82,73 10,9% 128,27 68,54 2,51 2,83 29,0
ELI LILLY & CO USD 343,42 -5,8% 374,76 278,73 1,2% 8,48 11,74 29,9
GILEAD USD 82,97 -2,4% 89,47 57,72 3,5% 6,83 7,18 11,6
GLAXOSMITHKLINE GBp 1429,00 0,3% 1831,38 1296,00 4,2% 1,48 1,55 9,3
ILLUMINA USD 232,55 15,0% 368,00 177,23 1,35 3,21 71,6
INTUITIVE SURGICAL USD 255,47 -3,7% 305,54 183,06 5,30 6,13 41,3
JOHNSON & JOHNSON USD 155,00 -11,6% 186,01 151,05 2,9% 10,52 10,86 14,4
MERCK USD 106,39 -3,5% 114,84 82,05 2,6% 6,90 8,48 12,8
NOVARTIS CHF 83,76 4,4% 87,82 73,98 3,8% 6,59 7,12 13,0
NOVO NORDISK DKK 1085,80 16,7% 1085,80 730,90 1,1% 32,04 36,56 29,7
PFIZER USD 40,80 -19,6% 55,17 39,39 3,9% 3,48 3,82 10,8
ROCHE CHF 260,95 -6,9% 400,55 256,90 3,7% 19,39 21,33 12,2
SANOFI-AVENTIS EUR 100,24 11,6% 105,64 77,44 3,3% 8,20 9,01 11,1
SONOVA CHF 268,60 22,5% 389,70 211,80 1,6% 10,99 12,08 22,5
STRAUMANN CHF 136,35 29,1% 148,85 86,02 0,5% 3,24 3,79 35,1
STRYKER USD 285,47 17,1% 285,47 189,27 1,0% 10,02 11,10 25,9
THERMO FISHER SCIENTIFIC USD 576,37 4,7% 612,21 484,71 0,2% 23,74 26,68 21,4
Financials
Banks BANK OF AMERICA USD 28,60 -13,1% 41,22 26,97 3,0% 3,37 3,60 8,0
BANCO BILBAO VIZCAYA ARGENTARIA EUR 6,57 16,6% 7,45 4,00 6,6% 1,06 1,06 6,2
BANCO SANTANDER EUR 3,43 22,2% 3,86 2,34 3,1% 0,58 0,64 5,4
BNP PARIBAS EUR 55,21 3,7% 66,15 41,11 6,4% 8,54 9,32 6,1
CREDIT SUISSE CHF 0,82 -70,2% 7,10 0,76 5,8% -0,29 0,10 8,6
DEUTSCHE BANK EUR 9,36 -11,6% 12,34 7,59 2,1% 1,86 2,12 4,5
GOLDMAN SACHS USD 327,11 -4,1% 388,86 279,79 2,9% 33,51 39,63 8,2
HSBC GBp 549,70 9,9% 647,50 442,20 13,8% 1,13 1,11 6,3
ING EUR 10,93 -3,4% 13,49 8,50 7,9% 1,50 1,75 6,5
JPMORGAN CHASE & CO USD 130,31 -2,1% 143,80 101,96 3,1% 12,91 13,44 9,7
SOCIETE GENERALE EUR 20,79 -11,5% 28,03 19,18 7,7% 4,25 5,53 3,9
SVENSKA HANDELSBANKEN SEK 89,84 -6,7% 112,80 84,14 8,8% 11,74 11,79 7,7
UBS CHF 19,29 12,1% 20,74 13,97 2,5% 2,20 2,48 8,4
WELLS FARGO USD 37,38 -8,9% 49,33 36,23 3,0% 4,73 5,22 7,2
Insurance AEGON EUR 3,95 -16,6% 5,37 3,83 4,9% 0,64 0,66 6,2
ALLIANZ EUR 212,80 5,9% 223,10 159,62 5,0% 23,73 25,81 8,3
AXA EUR 28,17 8,1% 30,17 20,38 5,4% 3,42 3,66 7,8
Financial Services ADYEN EUR 1459,20 13,3% 1862,00 1155,40 22,49 30,78 47,0
BLOCK INC USD 68,65 9,2% 145,19 51,51 1,68 2,37 28,6
LONDON STOCK EXCHANGE GROUP GBp 7868,00 10,3% 8582,00 6738,00 1,3% 3,44 3,92 19,9
MSCI INC USD 559,69 20,6% 568,44 379,08 0,9% 12,82 14,89 37,4
PAYPAL USD 75,94 6,6% 121,86 67,55 4,89 5,63 13,4
S&P GLOBAL USD 344,77 3,2% 414,99 286,62 1,0% 12,48 14,39 24,1
VISA USD 225,46 8,7% 231,44 177,65 0,7% 8,48 9,68 23,7
Communication Services
Media & Entertainment ACTIVISION BLIZZARD USD 85,59 11,8% 85,59 71,10 0,6% 3,82 4,03 21,2
ALPHABET USD 104,00 17,2% 143,64 83,49 5,53 6,61 15,9
ELECTRONIC ARTS USD 120,45 -1,2% 141,50 109,19 0,6% 6,01 6,44 18,8
META PLATFORMS USD 211,94 76,1% 233,89 88,91 12,01 14,64 14,6
NETFLIX USD 345,48 17,2% 391,50 166,37 12,37 15,17 23,0
WALT DISNEY USD 100,13 15,3% 138,58 84,17 4,05 5,43 18,4
Telecommunication Services AT&T USD 19,25 6,1% 21,32 14,63 5,7% 2,42 2,50 7,8
BT GROUP GBp 145,80 30,1% 196,60 112,00 5,3% 0,20 0,19 7,7
KPN EUR 3,26 12,7% 3,47 2,69 4,3% 0,18 0,20 16,5
TELEFONICA EUR 3,97 17,4% 5,06 3,25 7,5% 0,35 0,38 10,5
VODAFONE GBp 89,30 6,0% 132,14 83,73 8,7% 0,10 0,10 10,7
IT
Software&Services ACCENTURE USD 285,81 7,5% 344,47 246,17 1,5% 11,51 12,48 22,9
ADOBE USD 385,37 14,5% 468,81 275,20 15,49 17,56 21,6
MICROSOFT USD 288,30 20,5% 314,97 214,25 0,9% 9,33 10,76 26,7
ORACLE USD 92,92 14,1% 92,92 61,07 1,4% 5,04 5,57 16,8
SALESFORCE USD 199,78 50,7% 218,85 128,27 7,15 8,64 22,7
SAP EUR 116,06 20,4% 116,06 81,06 2,1% 5,35 6,23 18,7
SERVICENOW USD 464,72 19,7% 574,82 341,76 9,22 11,37 40,8
SHOPIFY USD 47,94 38,1% 72,73 25,67 0,02 0,21 224,9
SYNOPSIS USD 386,25 21,0% 390,45 260,83 10,58 12,05 32,5
Hardware & Equipment APPLE USD 164,90 27,1% 178,44 125,02 0,6% 5,96 6,61 25,1
APPLIED MATERIALS USD 122,83 26,4% 131,80 74,41 0,9% 7,08 6,91 17,7
ASML EUR 625,20 24,4% 639,50 397,45 0,9% 18,65 22,98 27,0
CISCO SYSTEMS USD 52,28 10,6% 55,87 39,27 2,9% 3,75 4,03 13,0
IBM USD 131,09 -5,8% 150,57 117,57 5,0% 9,47 10,03 13,2
INTEL USD 32,67 25,2% 49,56 24,90 4,4% 0,49 1,77 18,6
NVIDIA USD 277,77 90,1% 277,77 112,27 0,1% 4,49 5,84 47,9
QUALCOMM USD 127,58 16,7% 155,86 103,88 2,4% 9,33 11,43 10,9
Utilities
ENGIE EUR 14,57 8,9% 14,57 10,38 5,7% 1,57 1,70 8,8
EON EUR 11,47 22,9% 11,47 7,41 4,3% 0,90 0,92 12,5
RWE EUR 39,56 -4,9% 43,75 35,11 2,3% 3,30 2,72 14,5
Vastgoed
EQUINIX USD 721,04 10,6% 768,78 505,39 1,8% 8,29 10,04 70,7
UNIBAIL-RODAMCO-WESTFIELD EUR 49,39 1,6% 72,45 40,29 9,43 9,19 5,5
WERELDHAVE EUR 14,21 13,9% 18,38 10,42 7,6% 1,77 1,88 7,7
13

Beursvisie | Cliënt artikel
Een Bank ten Cate & Cie
tintje aan TEFAF 2023
Veel kunstliefhebbers kijken maanden van tevoren al uit naar de
start van TEFAF, de meest prestigieuze kunst- en antiekbeurs ter
wereld. Voor één van de medewerkers van Bank ten Cate & Cie
werd TEFAF 2023 een bijzondere gebeurtenis.
collectie antieke speelkaarten aan.
Deze bijzondere collectie heeft hij
samen met zijn echtgenote Annelies
in meer dan 30 jaar opgebouwd. De
bijna 160 spellen vertegenwoordigen
vier eeuwen, met het oudste spel uit
1675 en het jongste uit de periode
rond 1990.
Nadat het besluit tot verkoop was
genomen, moesten een flink aantal
hordes worden genomen voordat
de collectie op TEFAF te zien was.
Allereerst deed de vraag zich voor;
hoe verkoop je een collectie antieke
speelkaarten en aan wie? Gelukkig
hadden Frank en Annelies in het
Frank van den Bergh met zijn echtgenote
Annelies op de kunst- en antiekbeurs
TEFAF in Maastricht.
verleden al uitstekende contacten
opgebouwd met een van de bekendere
standhouders op TEFAF, Daniel
Crouch, eigenaar van Daniel Crouch
Rare Books uit Londen. Zou hij het
Congrescentrum MECC in Maastricht
oude meesters, juwelen, zilverwerk,
aandurven om zo’n project op zich te
is in de maand maart het centrum van
moderne kunst, meubels en antieke
nemen? Als specialist in de verkoop
de wereld voor musea, verzamelaars
boeken en prenten. Voor één van de
van zeer bijzondere en kostbare
en liefhebbers van het mooiste van
medewerkers van Bank ten Cate &
boeken en prenten was hij bij uitstek
het mooiste wat de kunstwereld te
Cie werd TEFAF 2023 een bijzondere
de aangewezen partij voor deze klus.
bieden heeft. Ook in 2023 wisten
gebeurtenis.
Hoewel de verkoop van een collectie
14
de standhouders van TEFAF weer
adembenemende objecten aan te
bieden en er was voor elk wat wils.
Frank van den Bergh, sinds 2010
verbonden aan de bank als Senior
speelkaarten wat buiten zijn “comfort
zone” lag was hij vanaf het begin heel
enthousiast.
Het was er allemaal te bewonderen:
private banker, bood op TEFAF zijn

Beursvisie | Cliënt artikel
Er moest nog wel antwoord komen
op de vraag of de collectie wel zo
zeldzaam en bijzonder was als Frank
beweerde en dat antwoord kon alleen
maar gegeven worden door alle
spellen te komen bekijken. Gelukkig
had Frank in 2018 een boek over
de verzameling uitgeven, waarin
kaarten van alle spellen werden
getoond en beschreven, zodat Daniel
Crouch wel een goed idee had wat
hem te wachten stond. Tijdens een
bezoek aan Nederland werd in twee
dagen tijd elk spel beoordeeld. Met
de goedkeuring van Daniel Crouch
kwam de vraag op tafel of de collectie
“TEFAF kwaliteit” had. Toen de
keuringscommissie van TEFAF de
collectie goedkeurde waren alle
hordes genomen.
op TEFAF zou een kwart beschikbaar
komen voor de speelkaarten. Op dit
deel van de stand prijkte prominent
de naam van de collectie “The Frank
van den Bergh Playing Card Collection”.
Om bekendheid aan dit voor TEFAF
unieke project te geven gaf Frank
een uitvoerig interview aan de
Financial Times. Ook was er een
interview met de New York Times
die de collectie omschreef als “one of
the most compelling historical exhibits
at the TEFAF Maastricht”. Ook werd
de collectie een vaste stop bij de
rondleidingen die op TEFAF gegeven
zouden worden.
De internationale aandacht trok
concrete belangstelling uit drie
verschillende werelddelen, waarvan
er één heel slagvaardig bleek.
Een eerste bod leidde tot directe
onderhandelingen en nog dezelfde
dag werd een definitieve deal
gesloten. De verzameling vertrok
na TEFAF naar het buitenland, maar
blijft bij elkaar. n
Frank had Daniel “carte blanche”
gegeven over de wijze waarop de
collectie gepresenteerd zou worden.
Die greep deze kans met beide
handen aan en maakte samen met
zijn team een catalogus in kleur van
ruim 360 pagina’s. Ook kregen alle
spellen, waarvan het originele doosje
of wikkel niet beschikbaar was, een
eigen handgemaakte doosje, bedekt
met fluweel. Van Crouch’s grote stand
15

Beursvisie | Kunstmatige Intelligentie
Kunstmatige
Intelligentie
Sinds begin januari is de technologiesector veel meer gestegen dan de
markt. Een van de redenen voor deze outperformance is de recent fors
toegenomen interesse voor de ontwikkelingen op het gebied van
kunstmatige intelligentie, ofwel Artificial Intelligence (AI). De aandacht
gaat hierbij met name uit naar een nieuwe vorm van AI, genaamd
generatieve AI, die in de schijnwerpers kwam te staan door de recente
lancering van een intelligente chatbot genaamd ChatGPT, ontwikkeld
door OpenAI labs.
Door Bart Bontekoning
en Edwin Mijsen
In dit artikel beschrijven wij beknopt
hoe generatieve AI werkt, wat de
Een korte geschiedenis van
(generatieve) AI
Hoe werkt generatieve AI en
wat kunnen we ermee?
sterke punten, beperkingen en
Het ChatGPT-algoritme is
ChatGPT is getraind op 300 miljard
mogelijke toepassingen zijn en welke
ontwikkeld door OpenAI lab, dat
woorden uit boeken, onderzoek
bedrijven in onze portefeuille hiervan
in 2015 werd opgericht door een
artikelen en websites zoals Wikipedia.
kunnen profiteren.
groep grootheden uit Silicon Valley,
Het doel van ChatGPT is om een zeer
Wat is generatieve AI?
waaronder Elon Musk, Sam Altman
en Peter Thiel, die gezamenlijk USD
geavanceerde en veelzijdige AItechnologie
te bieden die een breed
Generatieve AI is een vorm van
1 miljard investeerden. Het OpenAI
scala aan taal gerelateerde taken kan
kunstmatige intelligentie die de
onderzoek werd ook gesteund door
uitvoeren, van het beantwoorden van
mogelijkheid heeft om originele
grote technologiebedrijven als
eenvoudige vragen tot het genereren
en unieke inhoud te creëren, zoals
IBM, Microsoft en Google die veel
van creatieve teksten. Wat ChatGPT
afbeeldingen, muziek of tekst, zonder
baanbrekend onderzoek uitvoerden.
onderscheidt, is het vermogen om met
menselijke tussenkomst. Met behulp
De kracht van het open platform is dat
hoge nauwkeurigheid een vloeiende
van deep learning-modellen analyseren
het meerdere spelers in de industrie
mensachtige tekst te genereren. Dit
generatieve AI-algoritmen grote
in staat stelt hun generatieve AI-
wordt bereikt door het gebruik van
databestanden en gebruiken deze
mogelijkheden uit te bouwen door
deep learning-algoritmen, waarmee
kennis en informatie om nieuwe
gebruik te maken van onderzoek dat
het model tekst kan begrijpen en
en diverse inhoud te genereren, die
is gedaan in het OpenAI lab. Volgens
genereren op basis van patronen
kan worden gebruikt voor creatieve
de International Data Corporation
en relaties in de data waarop het
doeleinden, zoals, kunst, muziek,
bedroegen de wereldwijde uitgaven
is getraind. Het model kan worden
literatuur en productontwerp.
aan AI-diensten en cognitieve
geïntegreerd in chatbots en virtuele
Hoewel generatieve AI het potentieel
systemen in 2022 al USD 63 miljard
assistenten, waardoor gebruikers op
heeft om te worden gebruikt voor
en stijgen deze naar USD 126 miljard
een natuurlijke en intuïtieve manier
gepersonaliseerde ervaringen en
in 2025. PwC schat dat AI in 2030 tot
met hen kunnen communiceren. Dit
innovatieve ontwerpen, roept het ook
USD 15,7 biljoen zou kunnen bijdragen
kan een revolutie teweegbrengen in de
16
zorgen op over het potentieel voor
misbruik, met name bij het creëren
aan de wereldeconomie, waarvan
een belangrijk deel door verhoogde
manier waarop mensen met computers
omgaan, waardoor het gemakkelijker
van zogenoemde “deepfakes” en andere
productiviteit.
en efficiënter wordt om de informatie
vormen van verkeerde informatie.
en hulp te krijgen die ze nodig hebben.

Beursvisie | Kunstmatige Intelligentie
Een ander potentieel gebruik van
“hallucinatie” noemen. Gebrek aan
van dergelijke toepassingen. Echter
ChatGPT is het creëren van content.
transparantie maakt het ook bijna
ook Google zal steeds meer inzetten
Het model kan worden getraind om
onmogelijk om te begrijpen hoe
op AI-integratie in zijn producten
artikelen, verhalen en andere vormen
de modellen beslissingen nemen
en diensten. Salesforces zogeheten
van geschreven content te genereren
of waarom ze bepaalde resultaten
“Einstein” AI-toepassing wordt met
op basis van specifieke thema’s en
produceren. Deze beperkingen creëren
name gebruikt om aanbevelingen te
onderwerpen. ChatGPT kan ook
dilemma’s voor bedrijven die hun bots
genereren die verkoop- en customer
worden gebruikt voor vertalingen en
willen commercialiseren.
service-processen effectiever maken.
tekstsamenvatting. Het vermogen om
tekst in meerdere talen te begrijpen
en te genereren, maakt het een
Welke bedrijven in onze
portefeuille spelen een rol
De CEO van NVIDIA Jensen Huang
beschreef onlangs de lancering van
waardevol hulpmiddel om taalbarrières
Door de hype rondom AI vindt er een
ChatGPT als het “iPhone-moment”
te doorbreken en de communicatie
explosieve groei plaats van startups die
voor AI. Met zijn krachtige microchips
tussen mensen met verschillende
inzetten op generatieve AI. Veel van
en het wijdverbreide gebruik van
achtergronden te verbeteren. Gezien
deze bedrijven zullen de eindstreep niet
zijn software-tools is Nvidia dan ook
de snelheid van de ontwikkelingen
halen en worden te risicovol geacht
uitgegroeid tot een marktleider in
zullen steeds nieuwe mogelijkheden en
binnen onze beleggingsstrategie.
AI-technologie. De onderneming wil
toepassingen ontstaan.
Hoe de concurrentiedynamiek en
meer en meer complete AI-diensten
Beperkingen van generatieve AI
verdienmodellen rond AI-applicaties
zich zullen ontwikkelen is in dit
ter beschikking stellen van klanten.
Dat doet Nvidia onder andere via
Chatbots “kennen” alleen de informatie
stadium lastig voorspelbaar. Een
cloud platformen, in samenwerking
waarop ze zijn getraind en daarom
aantal van de grote internet- en
met datacenter bedrijf Equinix. In die
zijn ze niet in staat om kennis te
techbedrijven binnen onze portefeuille
context levert Nvidia niet alleen chips
generaliseren of zich aan te passen
investeren al jaren sterk in AI om
maar de totale omgeving, inclusief AI-
aan nieuwe situaties. Om up-to-date
hun diensten aantrekkelijker te
software en vooraf getrainde modellen.
te blijven in hun antwoorden, zouden
maken. De kracht van het OpenAI
chatbots regelmatig moeten worden
platform is dat het meerdere spelers
De nieuwe AI-technologie biedt
bijgeschoold, wat een langdurig,
in de industrie in staat stelt hun
een enorm potentieel voor het
rekenintensief en duur proces blijft,
generatieve AI-mogelijkheden uit te
verbeteren van productiviteit,
waardoor de schaalbaarheid van de
bouwen. Zo gaf Microsoft in januari
creativiteit en innovatie, maar heeft
modellen is beperkt. Bovendien zijn
dit jaar aan USD 10 miljard te willen
ook schaduwkanten en mogelijk
de beschikbaarheid van gegevens
investeren in OpenAI en heeft het
ingrijpende maatschappelijke
en hun gegevenskwaliteit van groot
AI-functionaliteiten van ChatGPT
gevolgen die aandacht vereisen.
belang: als de gegevens die worden
geïntegreerd in de zoekmachine Bing,
Meer focus op generatieve AI kan
gebruikt om een AI-systeem te trainen
waarmee het marktaandeel hoopt te
de winstontwikkeling van sommige
vertekend, onvolledig of onnauwkeurig
winnen van Google, die nu nagenoeg
bedrijven op korte termijn ook negatief
zijn, kunnen de prestaties van het
een monopolie heeft. Alphabet’s
beïnvloeden door hoge infrastructuur-
systeem eronder lijden. Gebrek aan
informatie maakt chatbots vatbaar voor
Google ontwikkelde interne tools
die vergelijkbaar zijn met ChatGPT,
gerelateerde kosten. Zo kost een
zoekopdracht via ChatGPT momenteel
17
het verstrekken van valse informatie,
maar maakte geen haast deze te
zeven keer meer dan een gewone
een fenomeen dat AI-onderzoekers
commercialiseren, vanwege de risico’s
zoekactie. n

Beursvisie | Verenigingen en Stichtingen
Interview met Rien van Gendt
Filantropie terug naar
de tekentafel
Vandaag ben ik te gast bij Rien van Gendt in het Haagse
Statenkwartier. Hij heeft onlangs het boek geschreven
“Filantropie terug naar de tekentafel”. Het is een inkijkje in
de fascinerende wereld van filantropie. Privaat geld voor
publieke doelen.
Door Robbert Ruijgrok
Een van de belangrijkste conclusies
besloten de aftrek van giften voor
uit het boek: Filantropie kan en
de inkomstenbelasting te beperken
moet nooit de rol van de overheid
tot maximaal EUR 250.000. De
overnemen. Rien van Gendt is een
discussie hierover wordt gevoed door
vooraanstaande man in de wereld
wantrouwen van de overheid jegens
van filantropie, als adviseur van een
grote gevers en aanleiding is een
aantal vermogende families, bedrijven
IBO rapport (Interdepartementaal
en maatschappelijke organisaties
Beleidsonderzoek) over
in Nederland en het buitenland. Hij
vermogensverdeling in Nederland.
is bestuurslid van onder andere de
De Belastingdienst trekt daaruit
Calouste Gulbenkian Foundation en
volgens Rien van Gendt de verkeerde
IMC Weekendschool. In 2005 ontving
conclusies. Misbruik van giftenaftrek
hij als eerste niet-Amerikaan de
is niet aangetoond en het lijkt
Distinguished Grantmaker Award en
meer een bezuinigingsmaatregel
in 2013 de European Philanthropy
die Financiën EUR 50 miljoen per
Compass Prize.
jaar moet opleveren. Volgens Rien
jongeren vanaf tien jaar, op die
zit er een diepere laag onder. De
Nederland heeft van oudsher een
plekken in Nederland waar dat het
giftenaftrek wordt gezien als een
sterke geef-cultuur. Of het nu
hardst nodig is. En niet te vergeten de
speeltje van de rijken. Maar de
gaat om kunst, cultuur, milieu of
voedselbanken die volledig particulier
overheid heeft deze faciliteiten toch
armoedebestrijding. Filantropie speelt
worden gefinancierd en nu harder
gecreëerd in de hoop dat privaat geld
een belangrijke rol in de samenleving.
nodig zijn dan ooit. De overheid
zou stappen in het gat als gevolg
In het verleden bijvoorbeeld bij de
erkent deze belangrijke rol van de
van bezuinigingen? Filantropie
totstandkoming van het Vondelpark
filantropie. In de miljoenennota
moet juist worden gewaardeerd als
en het Rijksmuseum en meer recent
staat dit beschreven als “zowel de
een essentieel onderdeel van de
de financiële steun en inspanning
overheid als filantropie richten
maatschappij, maar moet niet te
van Els Blokker voor het museum
zich op het publieke domein en
dominant worden. Burgers worden
Singer Laren. Of de oprichting van
beogen oplossingen voor complexe
achterdochtig over de invloed die
18
de IMC Weekend Scholen, waarbij
inmiddels op vele locaties in het
land aanvullend, motivatie gericht
maatschappelijke vraagstukken”.
Des de opmerkelijker is, volgens Rien,
fondsen en stichtingen zouden
uitoefenen op de samenleving. Rien
merkt op dat veel vermogensfondsen
onderwijs wordt verzorgd voor
dat dezelfde overheid onlangs heeft
te weinig zichtbaar zijn. Zij hebben

Rien van Gendt
veel geld te verdelen, maar zijn daar
niet transparant over. Daardoor
beseffen mensen niet altijd dat een
hoop geefgeld naar doelen in hun
nabije omgeving gaat, dus zeker niet
alleen naar ontwikkelingslanden.
Gelukkig heeft de Eerste Kamer
inmiddels een motie aangenomen,
waarbij een evaluatie van de
giftenaftrek zal plaatsvinden.
Hoe ziet Rien de rol van
vermogensfondsen?
Deze organisatie betaalde boetes
voor werkgevers die stages aanboden
aan “ongedocumenteerde” jongeren
Boodschap voor de lezers
van Beursvisie?
Graag raadt Rien eenieder aan om
Ten eerste, vermogensfondsen
die een beroepsopleiding volgden.
zorgvuldig naar het vermogen te
kunnen de rol van de overheid
Het Stoutfonds boekte hiermee
kijken. Hierbij draait het om drie
niet overnemen. Al het geef geld
succes, want de tegenstrijdige
onderdelen: het structureren, de
bij elkaar is maar een fractie van
wetgeving die hieraan ten grondslag
governance en de filantropie. Wij zien
het overheidsbudget dat burgers
lag werd door het ministerie
te vaak dat vermogen over generaties
en bedrijven opbrengen via de
aangepast. Kortom de goede doelen
heen verdampt. Filantropie maakt het
belastingen. In bepaalde gevallen
sector heeft een bijzondere rol in
mogelijk iets met een eigen kleur na te
kunnen fondsen wel als substituut
onze samenleving.
laten, met respect voor het verleden
optreden als de overheid besluit
en met impact voor de toekomst.
zich gedeeltelijk terug te trekken
Vele fondsen zijn in staat langjarig
Betrek de volgende generatie, dan
op een beleidsterrein. Zo heeft een
beleid te formuleren – veel langer
wel de omgeving erbij en ontdek
fonds in Den Haag een deel van de
dan een kabinetsperiode. Daarnaast
hoe filantropie kan bijdragen aan de
financiering van ontmoetingscentra
is filantropie in staat om mensen
cohesie binnen de familie, omdat
overgenomen toen de gemeente
(lokaal) te verbinden. Denk aan
het uitnodigt tot een discussie over
besloot hierop te bezuinigen.
stichtingen zoals het Texelfonds,
waarden en normen.
Ten tweede ziet hij soms een rol
voor vermogensfondsen als luis
Fonds 1818 in Den Haag of
Volkskracht in Rotterdam.
Het boek Filantropie terug naar de
19
in de pels. Een mooi voorbeeld is
tekentafel is een uitgave van Walburg
Stoutfonds van de Start Foundation.
pers en te koop bij de boekhandel. n

Beursvisie | Nummer 2 – 2023
Ten Cate actueel
In Ten Cate Actueel houden wij u graag op de hoogte van
de ontwikkelingen in de organisatie binnen de bank.
Bank ten Cate & Cie heeft een Raad van Commissarissen. Deze Raad heeft tot
taak toezicht te houden op het beleid van de directie en op de algemene gang
van zaken bij de bank. Daarnaast staat zij de directie met adviezen ter zijde. De
benoemingstermijn van 2 commissarissen verstrijkt dit jaar. Wij zijn verheugd
te kunnen melden dat tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
op 29 maart jl. commissaris de heer J.G. ter Avest (voorzitter) en commissaris
mevrouw E.T. van Karnebeek zijn herbenoemd voor een termijn van 4 jaar.
De Raad van Commissarissen
bestaat uit drie personen, van links
naar rechts de heer J.G. ter Avest,
mevrouw E.T. van Karnebeek
en de heer A.J. ten Cate.
20