2023 11 30 De maan van Rijnvos - Ives Ensemble

Toelichting
Laurence Crane
Piano Quintet
Het Piano Quintet uit 2011 was de langste
compositie die Crane tot dan toe geschreven
had. Vergeleken met de koortsachtige
intensiteit en de dichtheid van noten in
het stuk van Reinbert de Leeuw is dit
kwintet een toonbeeld van transparantie en
ogenschijnlijke eenvoud.
Elk deel opent met een akkoord dat C-majeur
en c-mineur combineert. Zo laat Crane
de muziek steeds op twee benen hinken.
Een groot deel van de muziek staat in een
onverdroten pompende driekwartsmaat, soms
verruild voor een marstempo dat merkwaardig
met zijn voeten lijkt te slepen, in betrekkelijk
simpel klinkende open akkoorden. Maar
die eenvoud is bedrieglijk. Voor de goede
orde mikt hij van tijd tot tijd een 4/4 in de
voortgang. Telkens weer goochelt hij met de
grondtoon aan het begin van elke maat. Hij
breidt plotseling een akkoord uit. Hij draait de
volgorde om. Hij geeft het walsje kortstondig
in handen van de strijkers. Of hij verandert
het aantal maten dat hij bundelt, van drie naar
vier naar twee en weer terug.
In het tweede deel neemt de piano
aanvankelijk een thema van steeds drie noten
over dat de strijkers eerder gespeeld hebben.
Vervolgens krijgt hij een bescheiden rol met
hooguit enkele akkoorden, terwijl eerst de
altviool en daarna de cello het thema van drie
tonen spelen, waarin soms kleine wijzigingen
plaatsvinden, en die rol wat later weer
overdragen aan de piano. De manier waarop
de vier delen in elkaar overgaan is volstrekt
logisch. In het laatste deel speelt het kwartet
vrijwel steeds pizzicato, afgewisseld met
lang aangehouden pianoakkoorden. Crane
schreef bovenaan de partituur, ‘Met grote
vastberadenheid en doelgerichtheid. Massief
en krachtig. Zo dicht mogelijk tegen de
regelmaat van een metronoom.’ Droog, maar
met een knipoog.
Richard Rijnvos
Seléne
Seléne (spreek uit selini, met de klemtoon
op de tweede lettergreep) is het tweede
deel van de nieuwe cyclus Kosmoscópio, de
zevende van Richard Rijnvos. De cyclus zal
bestaan uit negen delen, dit deel voltooide
hij als eerste.
Nu Rijnvos de cyclus Grand Atlas afgesloten
heeft met Australie (volgend jaar in première
in de NTR ZaterdagMatinee), duikt hij de
kosmos in, van de aarde naar de sterren. Dat
doet hij aan de hand van een wereldbeeld
zoals dat voorgesteld werd door Pythagoras,
waarin de zon het middelpunt is van het
heelal. Alle hemellichamen draaien rond onze
planeet in een ‘harmonie der sferen’.
Seléne is geschreven voor strijkkwartet. Het
volgt de schijngestalten van de maan, van
nieuwe via wassende en halve maan naar
volle maan en weer terug. De leden van het
6