2023 11 30 De maan van Rijnvos - Ives Ensemble

Toelichting
geeft steeds een andere strijker de solorol.
Ook wisselt ze passages waarin ze het hele
pianokwintet laat spelen af met stukken
waarin alleen de strijkers te horen zijn, of de
piano en een van de strijkers. Soms laat ze
strijkers parallel lopen, waarna een van hen
uit het gelid breekt en een eigen weg gaat
bewandelen.
Na een bedachtzaam en duister klinkend
Lento heeft het tweede deel aanvankelijk een
kordaat karakter, alsof ze de teugels eens flink
aangetrokken heeft. Maar in de laatste maten
keert ze terug naar een Lento. Het Allegro
energico, dat net zo lang is als de eerste twee
korte delen samen, is een energieke dans met
de piano als aanstichter. Net als in het tweede
deel eindigt ze in de laatste maten bij het
tempo waarmee ze de compositie begon.
Reinbert de Leeuw
Etude voor strijkkwartet
De Etude voor strijkkwartet die Reinbert de
Leeuw voor het Schönberg Quartet schreef,
is een van de weinige composities die hij
op zijn naam schreef. Het is een obscuur
werk, dat sinds de première in 1986 mogelijk
slechts een handvol keren is uitgevoerd.
In een interview met Frits van der Waa (in de
Volkskrant van 2 mei 1986) vertelt De Leeuw
enigszins geringschattend over het werk.
‘Wat er verder ook van gevonden wordt, ik
ken geen partituur voor strijkkwartet die
er zo eigenaardig uitziet. Het heet Etude
en dat is precies wat het is. Het stuk is
opgedragen aan altviolist Henk Guittart,
uit waardering voor wat hij al die jaren voor
het Schönberg Ensemble gedaan heeft.
Maar ik heb er meteen bij gezegd: als jullie
geen trek hebben om daar zoveel repetities
aan te besteden, want het is een tamelijk
onmenselijke opgave om het te spelen, vind
ik het ook best, dan blijft het liggen. Het kan
me absoluut niet schelen.’ Om er later aan toe
te voegen: ‘Als het zo sterk is dat ik iets te
vertellen heb, dan merk ik het wel.’ Grootste
struikelblokken bij het componeren vond
De Leeuw dat hij steeds meer kennis kreeg
van de muziekgeschiedenis en dat hij het
moeilijk vond om zijn compositiepraktijk te
combineren met zijn activiteiten als dirigent.
Hij vergelijkt de ritmiek van de Etude met de
stijl van componeren die Louis Andriessen
bezigde en die geldt als kenmerk van de
Haagse School. De akkoorden die hij de drie
hoogste strijkers laat spelen lijken aanvankelijk
op geluiden van een speelgoedaccordeon die
opengetrokken en weer dichtgeduwd wordt.
Daar laat hij de cello tegenin bewegen, terwijl
hij doorlopend de maatsoort wisselt, in snelle
opeenvolging van 3/4 naar 3/8 naar 5/8 naar
3/4 naar 7/8, en zo door tot halverwege. Op dat
punt vindt er een omslag plaats. De strijkers
gaan lange noten produceren, waarbij steeds
een van hen pizzicato speelt en dat doorgeeft
naar de volgende. Vanaf dat punt ook blijft de
maatsoort grotendeels constant. De musici
moeten telkens wisselen van techniek. De
Leeuw heeft plotse veranderingen in volume
ingebouwd. De benaming Etude is wat dat
betreft goed gekozen.
5