You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Wo <strong>21</strong> feb <strong>2<strong>02</strong>4</strong><br />
Grote Zaal<br />
20.15 uur<br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
<strong>Verdriet</strong> <strong>en</strong> <strong>hoop</strong><br />
<strong>Cappella</strong> <strong>Mariana</strong><br />
+ <strong>Goeyvaerts</strong> <strong>String</strong> <strong>Trio</strong><br />
Het gratis beschikbaar stell<strong>en</strong> van dit digitale<br />
programmaboekje is e<strong>en</strong> extra service<br />
ter voorbereiding op het concert. Het is<br />
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie<br />
tijd<strong>en</strong>s het concert te raadpleg<strong>en</strong> via je mobiele<br />
telefoon. Dit is namelijk zeer stor<strong>en</strong>d voor de<br />
andere concertbezoekers.<br />
Bij voorbaat dank.
Programma<br />
<strong>Verdriet</strong> <strong>en</strong> <strong>hoop</strong><br />
<strong>Cappella</strong> <strong>Mariana</strong><br />
+ <strong>Goeyvaerts</strong> <strong>String</strong> <strong>Trio</strong><br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
Wo <strong>21</strong> feb <strong>2<strong>02</strong>4</strong><br />
Grote Zaal<br />
20.15 – <strong>21</strong>.35 uur<br />
ca. 80 minut<strong>en</strong> zonder pauze<br />
<strong>Cappella</strong> <strong>Mariana</strong>:<br />
Lina Lopez Sanchez sopraan<br />
Filip Dámec countert<strong>en</strong>or<br />
Vojtěch Semerád t<strong>en</strong>or <strong>en</strong> artistieke leiding<br />
Tomáš Lajtkep t<strong>en</strong>or<br />
Jaromír Nosek bas<br />
<strong>Goeyvaerts</strong> <strong>String</strong> <strong>Trio</strong>:<br />
Fedra Copp<strong>en</strong>s viool<br />
Vinc<strong>en</strong>t Hepp altviool<br />
Pieter Stas cello<br />
Catalina Vic<strong>en</strong>s organetto<br />
Dit concert is mede mogelijk<br />
gemaakt door<br />
Funded by<br />
the European Union<br />
NextG<strong>en</strong>erationEU<br />
Staat je mobiele telefoon al uit?<br />
Dank je wel.<br />
2
Programma<br />
Anoniem<br />
Alle caeleste nec non (sequ<strong>en</strong>s)<br />
Perotinus Magnus (ca. 1160 - ca. 1230)<br />
Alleluia Pascha nostrum immolatus<br />
Guillaume de Machaut (ca. 1300 - 1377)<br />
Ma fin est mon comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t<br />
Johannes Ockeghem (ca. 1410 - 1497)<br />
Mort, tu as navré de ton dart<br />
Josquin des Prez (?) (ca. 1450/55 - 15<strong>21</strong>)<br />
Proch dolor<br />
Arvo Pärt (1935)<br />
Da pacem Domine (2004)<br />
Martin Smolka (1959)<br />
Maria je (2<strong>02</strong>2)<br />
Arvo Pärt<br />
Stabat Mater (1985)<br />
3
Toelichting<br />
Het verhaal van vandaag is niet alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> reis door de geschied<strong>en</strong>is van zo’n duiz<strong>en</strong>d jaar<br />
zing<strong>en</strong> over lijd<strong>en</strong>, <strong>hoop</strong> <strong>en</strong> vrede. Het is ook e<strong>en</strong> historische vertelling over belangrijke<br />
inspiratiebronn<strong>en</strong> van de hed<strong>en</strong>daagse componist<strong>en</strong> Arvo Pärt uit Estland <strong>en</strong> zijn jongere<br />
collega Martin Smolka uit Tsjechië.<br />
To<strong>en</strong> Pärt het keurslijf van het modernisme, dat<br />
na de Tweede Wereldoorlog het alfa <strong>en</strong> omega<br />
was, steeds meer voelde knell<strong>en</strong>, laste hij e<strong>en</strong><br />
compositiepauze in. Hij bestudeerde vooral<br />
gregoriaanse hymn<strong>en</strong> <strong>en</strong> de meerstemmige<br />
muzikale bouwwerk<strong>en</strong> van de r<strong>en</strong>aissance. De<br />
weg die Pärt ter inspiratie aflegde is te hor<strong>en</strong><br />
in de ontwikkeling van de meerstemmigheid<br />
die in het werk van Perotinus tot Josquin des<br />
Prez organisch tot klink<strong>en</strong> komt. De werk<strong>en</strong><br />
van Pärt <strong>en</strong> Smolka drag<strong>en</strong> die geschied<strong>en</strong>is<br />
in zich <strong>en</strong> zijn daarom niet alle<strong>en</strong> revolutionair<br />
hed<strong>en</strong>daags, maar ook e<strong>en</strong> welhaast<br />
nostalgische herinnering aan het verled<strong>en</strong>.<br />
Anoniem<br />
Alle caeleste nec non<br />
Dat verled<strong>en</strong> gaat vandaag helemaal terug<br />
naar de eerste in notatie overgeleverde<br />
westerse religieuze muziek, het gregoriaans.<br />
Het was paus Gregorius I die in de 6e eeuw<br />
e<strong>en</strong> hervorming van de Romeinse liturgie<br />
doorvoerde <strong>en</strong> daarmee ook mete<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
grotere e<strong>en</strong>heid schiep in de katholieke kerk.<br />
Hij legde e<strong>en</strong> aantal e<strong>en</strong>stemmige hymn<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> sequ<strong>en</strong>z<strong>en</strong>, melodieën die vóór het lez<strong>en</strong><br />
van het evangelie gezong<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, vast.<br />
Deze melodieën werd<strong>en</strong> in eerste instantie<br />
mondeling overgeleverd. Pas in de 11e<br />
eeuw kwam er e<strong>en</strong> uniform notatiesysteem<br />
dat uiteindelijk de ontwikkeling van de<br />
meerstemmige muziek bespoedigde.<br />
De sequ<strong>en</strong>s Alle caeleste nec non stamt uit<br />
de 10e eeuw <strong>en</strong> is e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde troop. Om<br />
de lange melism<strong>en</strong> (e<strong>en</strong> lange melodische<br />
versiering op één lettergreep) van het Alleluia<br />
beter te onthoud<strong>en</strong> zette m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> nieuwe<br />
syllabische tekst op de melodie. Het Alle<br />
caeleste nec non bezingt vreugdevol de<br />
geboorte van de maagd Maria.<br />
Perotinus Magnus<br />
Alleluia Pascha nostrum immolatus<br />
Al snel werd<strong>en</strong> de e<strong>en</strong>stemmige sequ<strong>en</strong>z<strong>en</strong><br />
aangekleed door e<strong>en</strong> tweede stem die op e<strong>en</strong><br />
andere toon (in eerste instantie meestal de<br />
kwint of de kwart) dezelfde melodie zingt<br />
of die e<strong>en</strong> bourdontoon, e<strong>en</strong> drone onder de<br />
melodie legt.<br />
Die vorm van meerstemmigheid ontwikkelde<br />
zich in de 12e <strong>en</strong> 13e eeuw geleidelijk tot e<strong>en</strong><br />
werkelijke meerstemmigheid, waarbij aan<br />
de gregoriaanse basismelodie één of twee<br />
teg<strong>en</strong>melodieën werd<strong>en</strong> toegevoegd.<br />
De basis daarvoor werd gelegd in de<br />
zog<strong>en</strong>aamde Parijse of Notre Dame School<br />
4
Toelichting<br />
door Leoninus <strong>en</strong> zijn opvolger Perotinus.<br />
Het Alleluia Pascha nostrum immolatus van<br />
Perotinus is hier e<strong>en</strong> prachtig voorbeeld van.<br />
Het is e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamd driestemmig organum,<br />
waarbij de oorspronkelijke gregoriaanse<br />
melodie twee teg<strong>en</strong>stemm<strong>en</strong> krijgt. Door e<strong>en</strong><br />
notatiesysteem voor het ritme werd ook de<br />
ritmische verhouding tuss<strong>en</strong> de stemm<strong>en</strong><br />
steeds verfijnder. Het resultaat is e<strong>en</strong><br />
<strong>hoop</strong>volle jubelzang over het feit dat Christus<br />
geofferd is.<br />
Guillaume de Machaut<br />
Ma fin est mon comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t<br />
Dat er veel gebeurde op muziekgebied in die<br />
tijd moge duidelijk zijn na het hor<strong>en</strong> van Ma<br />
fin est mon comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t van Guillaume de<br />
Machaut.<br />
Hoewel we ons slechts e<strong>en</strong> eeuw na het werk<br />
van Perotinus bevind<strong>en</strong>, klinkt er e<strong>en</strong> andere<br />
wereld. Vooral op melodietechnisch <strong>en</strong> ritmisch<br />
gebied heeft deze ars nova, met De Machaut<br />
als zijn belangrijkste verteg<strong>en</strong>woordiger, zich<br />
<strong>en</strong>orm ontwikkeld t<strong>en</strong> opzichte van de ars<br />
antiqua waarvoor Perotinus de basis legde. Er<br />
ontstond<strong>en</strong> nieuwe vorm<strong>en</strong>, de zog<strong>en</strong>aamde<br />
formes fixes, zoals de ballade, de virelai <strong>en</strong> het<br />
rondeau. Machauts rondeau Ma fin est mon<br />
comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t (Mijn einde is mijn begin) is<br />
e<strong>en</strong> driestemmig technisch hoogstandje. De<br />
basisstem, de cantus firmus, is e<strong>en</strong> palindroom<br />
<strong>en</strong> blijft zowel van voor naar achter als van<br />
achter naar vor<strong>en</strong> uitgevoerd hetzelfde. De<br />
twee teg<strong>en</strong>stemm<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde<br />
canon in kreeftgang waarbij de <strong>en</strong>e stem van<br />
voor naar achter <strong>en</strong> de andere van achter naar<br />
vor<strong>en</strong> klinkt. Ondertuss<strong>en</strong> vormt alles e<strong>en</strong><br />
prachtig geheel.<br />
Johannes Ockeghem<br />
Mort, tu as navré de ton dart<br />
Weer e<strong>en</strong> eeuw later is het de Franco-<br />
Vlaamse componist Johannes Ockeghem<br />
die als e<strong>en</strong> van de eerst<strong>en</strong> het zog<strong>en</strong>aamde<br />
imitatieve contrapunt tot grote hoogte<br />
br<strong>en</strong>gt.<br />
De meerstemmigheid waarbij de stemm<strong>en</strong><br />
na elkaar met hetzelfde motief of dezelfde<br />
melodie inzett<strong>en</strong> zou later uitgroei<strong>en</strong> tot<br />
de instrum<strong>en</strong>tale fuga, maar in de 15e eeuw<br />
was het vooral e<strong>en</strong> manier om beweging te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> lied. Met Mort, tu as navré de<br />
ton dart, e<strong>en</strong> klaagzang over de dood van zijn<br />
collega Gilles Binchois die in 1460 overleed,<br />
combineert hij ook verschill<strong>en</strong>de tekst<strong>en</strong>. Naast<br />
de hoofdtekst in de sopraanstem klinkt in de<br />
andere stemm<strong>en</strong> het Latijnse Miserere, om de<br />
klaagzang kracht bij te zett<strong>en</strong>. Ondertuss<strong>en</strong><br />
verstopte Ockeghem verschill<strong>en</strong>de citat<strong>en</strong> uit<br />
het werk van Binchois in de muziek.<br />
Josquin des Prez<br />
Proch dolor<br />
De meerstemmige vocale muziek, <strong>en</strong> ook<br />
de instrum<strong>en</strong>tale uitvoering<strong>en</strong> daarvan,<br />
5
Toelichting<br />
ontwikkelde zich in de 15e <strong>en</strong> 16e eeuw tot<br />
grootse proporties ontwikkelde, waarbij<br />
er nauwelijks maat leek te staan op het<br />
aantal verschill<strong>en</strong>de stemm<strong>en</strong>. Tegelijkertijd<br />
bleef de klaagzang e<strong>en</strong> geliefd middel om<br />
componist<strong>en</strong> <strong>en</strong> notabel<strong>en</strong> te er<strong>en</strong>.<br />
Johannes Ockeghem viel na zijn dood zelf de<br />
eer te beurt om bezong<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> in het<br />
prachtige Nymphes de bois van Josquin des<br />
Prez. Ook e<strong>en</strong> ander klaaglied dat aan Des Prez<br />
is toegeschrev<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> juweel van melodische<br />
inv<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> constructie. Het zev<strong>en</strong>stemmige<br />
Proch dolor is e<strong>en</strong> motet ter nagedacht<strong>en</strong>is aan<br />
keizer Maximiliaan I. De drie midd<strong>en</strong>stemm<strong>en</strong><br />
zing<strong>en</strong> e<strong>en</strong> canon op basis van het begin van<br />
Pie Jesu Domine uit de requiemmis <strong>en</strong> de twee<br />
hoogste <strong>en</strong> twee laagste stemm<strong>en</strong> bezing<strong>en</strong> de<br />
w<strong>en</strong>s dat de keizer met alle egards in de hemel<br />
ontvang<strong>en</strong> mag word<strong>en</strong>.<br />
Arvo Pärt<br />
Da pacem Domine / Stabat Mater<br />
Het is niet zo gek om Arvo Pärt, verreweg de<br />
bek<strong>en</strong>dste componist uit Estland, e<strong>en</strong> van<br />
de erfg<strong>en</strong>am<strong>en</strong> van de ontwikkeling van de<br />
meerstemmigheid in de middeleeuw<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
r<strong>en</strong>aissance te noem<strong>en</strong>.<br />
De k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de tintinnabuli-stijl van de<br />
componist is immers e<strong>en</strong> persoonlijke<br />
interpretatie van deze vroegste ontwikkeling<strong>en</strong><br />
in de westerse muziek. Pärt, e<strong>en</strong> leerling van<br />
Heino Eller, begon als e<strong>en</strong> avant-gardist <strong>en</strong><br />
liet zich beïnvloed<strong>en</strong> door de werk<strong>en</strong> van<br />
onder ander<strong>en</strong> Sjostakovitsj, Stravinsky <strong>en</strong> de<br />
twaalftoonstechniek van Schönberg. Naast<br />
teg<strong>en</strong>stand van het Sovjetregime kreeg Pärt<br />
ook te mak<strong>en</strong> met persoonlijke onvrede. In de<br />
late jar<strong>en</strong> 60 trok hij zich terug <strong>en</strong> bestudeerde<br />
hij int<strong>en</strong>s het gregoriaans, de muziek uit de<br />
middeleeuw<strong>en</strong> <strong>en</strong> de meerstemmige werk<strong>en</strong> uit<br />
de r<strong>en</strong>aissance.<br />
Pärt hervond zijn weg met e<strong>en</strong> ‘e<strong>en</strong>voudige’,<br />
spirituele muziek die hij tintinnabuli<br />
noemde, muziek die gebruikmaakt van<br />
simpele harmonieën die klink<strong>en</strong> als klokk<strong>en</strong><br />
(tintinnabuli is Latijn voor klokjes). In 1976<br />
schreef hij Für Alina, e<strong>en</strong> pianowerk waarin<br />
hij voor het eerst gebruik maakte van deze<br />
nieuwe stijl. Al snel volgd<strong>en</strong> zijn tot nu toe<br />
bek<strong>en</strong>dste werk<strong>en</strong>: Fratres, Cantus In Memory<br />
Of B<strong>en</strong>jamin Britt<strong>en</strong> <strong>en</strong> Tabula Rasa, alle uit<br />
1977. Daarnaast is het Stabat Mater uit 1985,<br />
dat dit concert afsluit, e<strong>en</strong> mooi voorbeeld<br />
van de pure tintinnabuli-stijl. De meditatie<br />
over de dood van Christus is hierdoor<br />
e<strong>en</strong> bijna statisch meditatief werk waarbij<br />
glinster<strong>en</strong>de dissonant<strong>en</strong> af <strong>en</strong> toe voor e<strong>en</strong><br />
prettige spanning zorg<strong>en</strong>. ‘De invloed van de<br />
oude muziek is ge<strong>en</strong> imitatie of oppervlakkig<br />
plagiaat’, zei Paul Hillier al e<strong>en</strong>s over de stijl<br />
van Pärt. ‘En al helemaal ge<strong>en</strong> verwerping<br />
van de moderniteit, maar wel e<strong>en</strong> hervond<strong>en</strong><br />
link met ons collectieve muzikale onbewuste.<br />
Zo is dit zowel e<strong>en</strong> stap vooruit als e<strong>en</strong> stap<br />
achteruit.’<br />
Ook met Da pacem Domine, zijn beknopte<br />
schreeuw om vrede uit 2004, bleef Pärt<br />
zijn hervond<strong>en</strong> stijl trouw <strong>en</strong> refereerde<br />
hij met verschill<strong>en</strong>de techniek<strong>en</strong> aan de<br />
6
Toelichting<br />
meerstemmigheid van weleer. De Estse<br />
componist schreef het werk in opdracht<br />
van Jordi Savall voor e<strong>en</strong> vredesconcert<br />
in Barcelona. Het werd e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>se<br />
klaagzang ter nagedacht<strong>en</strong>is aan de bijna<br />
tweehonderd slachtoffers van de terroristische<br />
bomaanslag<strong>en</strong> in Madrid op 11 maart 2004,<br />
die e<strong>en</strong> ravage aanrichtt<strong>en</strong> in vier volle<br />
for<strong>en</strong>s<strong>en</strong>trein<strong>en</strong>. De 7e-eeuwse hymne Da<br />
pacem Domine bracht Pärt e<strong>en</strong> pass<strong>en</strong>de<br />
tekst. Met zijn ‘lang aangehoud<strong>en</strong> not<strong>en</strong>’ <strong>en</strong><br />
‘nauwelijks harmonische beweging’ werd het<br />
volg<strong>en</strong>s The New York Times e<strong>en</strong> ‘hypnotisch’<br />
werk dat ‘de luisteraar onverbiddelijk naar<br />
binn<strong>en</strong> zuigt’ <strong>en</strong> doet reflecter<strong>en</strong> over geweld,<br />
oorlog <strong>en</strong> vrede.<br />
Martin Smolka<br />
Maria je<br />
De Tsjechische componist Martin Smolka<br />
verrijkt de aloude meerstemmigheid op net<br />
zo’n eig<strong>en</strong>zinnige wijze. Geïnspireerd door<br />
de natuur maakt hij veelvuldig gebruik van<br />
microton<strong>en</strong> <strong>en</strong> omgevingsgeluid<strong>en</strong> die hij<br />
vertaalt naar conv<strong>en</strong>tionele instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
Zo componeerde hij in 2<strong>02</strong>0 ook Maria je,<br />
e<strong>en</strong> gebed ter ere van Maria, in opdracht<br />
van <strong>Cappella</strong> <strong>Mariana</strong>. In 2<strong>02</strong>3 bewerkte hij<br />
het voor strijktrio <strong>en</strong> vijfstemmig koor. Het<br />
resultaat is e<strong>en</strong> soms vervreemd<strong>en</strong>de muziek<br />
met e<strong>en</strong> aura van hervond<strong>en</strong> klank<strong>en</strong> uit de<br />
middeleeuw<strong>en</strong>.<br />
Paul Janss<strong>en</strong><br />
7
Liedtekst<strong>en</strong><br />
Anoniem<br />
Alle caeleste nec non (sequ<strong>en</strong>s)<br />
Alle caeleste nec non et per<strong>en</strong>ne luia<br />
Dic paraphonista cum mera symphonia<br />
Turba et canora palinodias canta<br />
Nam omnis usia hanc Christi g<strong>en</strong>etricem die<br />
ista<br />
Congaudet exortam per quam sibi sublatam<br />
capit vitam<br />
Davidica stirpe sata Davidis<br />
ad sceptra est reg<strong>en</strong>da<br />
prole fecundata<br />
Nec gravidata viscera sunt tam<strong>en</strong><br />
per ulla patris membra sed ex fide sola<br />
Ab arce summa angelus<br />
astat Maria inquit alma<br />
Ave pl<strong>en</strong>a gratia sacra et b<strong>en</strong>edicta feminas<br />
inter omnes paritura Regem qui dira mortis<br />
vincula<br />
damnabit mira cum pot<strong>en</strong>tia suum plasma<br />
solv<strong>en</strong>s sponte sua<br />
atque beata donans vitam<br />
Fit mox puella verbis credula<br />
et puerperam stupet<br />
et castam natum gestans speciosum forma<br />
reg<strong>en</strong>tem cuncta orbis regna<br />
Haec est virgo non irrigata<br />
sed dei gratia florigera<br />
Haec est sola cunctorum hera<br />
materna obscurans piacula<br />
Velut rosa decorans spineta<br />
Alleluia, hemels <strong>en</strong> eeuwig.<br />
Zeg, cantor, zing, met de onvervalste harmonie,<br />
trompet <strong>en</strong> welklink<strong>en</strong>de herhaling<strong>en</strong>.<br />
Want elk wez<strong>en</strong> verheugt zich op deze dag<br />
over de geboorte van de moeder van Christus,<br />
door wi<strong>en</strong>s geboorte all<strong>en</strong> het [eeuwige] lev<strong>en</strong><br />
verwierv<strong>en</strong><br />
dat e<strong>en</strong>s was wegg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Afkomstig uit het zaad van David,<br />
heeft zij met Davids scepter geregeerd,<br />
omdat zij e<strong>en</strong> kind heeft verwekt.<br />
Haar lichaam werd niet bevrucht<br />
door e<strong>en</strong> vader, maar alle<strong>en</strong> door het geloof.<br />
De <strong>en</strong>gel uit de hoogste burcht staat hier,<br />
hij zegt: Lieve Maria, wees gegroet,<br />
vol van heilige g<strong>en</strong>ade, <strong>en</strong> gezeg<strong>en</strong>d onder alle<br />
vrouw<strong>en</strong>,<br />
die zal bar<strong>en</strong> de koning, die de wrede gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong><br />
van de dood<br />
veroordeelde met zijn wonderbaarlijke macht,<br />
door zijn gevormde [lichaam] vrijwillig op te<br />
gev<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> het gezeg<strong>en</strong>de lev<strong>en</strong> te sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />
Weldra geloofde het meisje in het woord,<br />
<strong>en</strong> zij was verbaasd moeder <strong>en</strong> kuis te zijn<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> prachtig kind te bar<strong>en</strong>,<br />
dat alle koninkrijk<strong>en</strong> van de wereld regeert.<br />
Dit is de maagd die niet bevrucht is:<br />
door de g<strong>en</strong>ade van God draagt zij bloem<strong>en</strong>.<br />
Dit is de <strong>en</strong>ige dame van all<strong>en</strong>,<br />
die de zond<strong>en</strong> van onze moeder [Eva] bedekt.<br />
Zoals e<strong>en</strong> roos e<strong>en</strong> doornige heg siert,<br />
8
Liedtekst<strong>en</strong><br />
sic quod laedat nil habet Maria<br />
Virgo Eva quod contulit<br />
prima Christi sponsa effugat Maria<br />
O virgo sola mater casta nostra crimina<br />
Solve dans regna<br />
quis beata regnant agmina<br />
Pot<strong>en</strong>s <strong>en</strong>im cuncta ut mundi regina<br />
et jura cum nato omnia decernis<br />
in saecla et ultra subnixa es in gloria<br />
Cherubim electa seraphim et agmina<br />
nam juxta filium posita<br />
sedes in dextera rutilat virtus lampas et socia<br />
Nativitas unde gaudia nobis hodie affert<br />
annua<br />
Et resonat camo<strong>en</strong>is aula in laude tua virgo<br />
Maria<br />
Gaudet per climata orbis ecclesia dic<strong>en</strong>s<br />
alleluia<br />
Quod et palatia caeli<br />
clamant dindima usque dantia praeconia<br />
zo heeft de Maagd Maria niets dat kwaad kan.<br />
Wat Eva eerst opliep, heeft Maria,<br />
de bruid van Christus, verdrev<strong>en</strong>.<br />
O <strong>en</strong>ige Maagd, kuise Moeder, maak onze<br />
zond<strong>en</strong> los.<br />
Geef het koninkrijk,<br />
[waarin] de gezeg<strong>en</strong>de schar<strong>en</strong> [van <strong>en</strong>gel<strong>en</strong>]<br />
reger<strong>en</strong>.<br />
Want gij kunt alles do<strong>en</strong> als koningin van de<br />
wereld,<br />
<strong>en</strong> voor eeuwig oordeelt gij met de Zoon, <strong>en</strong><br />
zijt verder in heerlijkheid<br />
dan de uitverkor<strong>en</strong> Cherubijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
stral<strong>en</strong>de dromm<strong>en</strong> Serafijn<strong>en</strong>.<br />
Want gij zijt geplaatst naast de Zoon,<br />
zitt<strong>en</strong>d aan de rechterzijde, deugd, licht <strong>en</strong><br />
wijsheid.<br />
Uw jaarlijkse geboorte br<strong>en</strong>gt ons vandaag<br />
vreugde,<br />
En de Muz<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> uw lof lat<strong>en</strong> weerklink<strong>en</strong>, o<br />
Maagd Maria.<br />
Overal ter wereld zal de kerk zich verheug<strong>en</strong>,<br />
zegg<strong>en</strong>de: Alleluia.<br />
Zo roep<strong>en</strong> de [hemelse] paleiz<strong>en</strong>,<br />
de lof zing<strong>en</strong>d tot op de hoogste top.<br />
9
Liedtekst<strong>en</strong><br />
Magister Perotinus Magnus<br />
Alleluia Pascha nostrum immolatus<br />
Alleluia. Pascha nostrum immolatus est<br />
Christus, alleluia.<br />
Alleluia. Christus, ons Paaslam is geofferd,<br />
alleluia.<br />
Guillaume de Machaut<br />
Ma fin est mon comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t<br />
Ma fin est mon comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t<br />
Et mon comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t ma fin<br />
Est t<strong>en</strong>eure vraiem<strong>en</strong>t<br />
Ma fin est mon comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t.<br />
Mes tiers chans trois fois seulem<strong>en</strong>t:<br />
Se retrograde et einsi fin.<br />
Ma fin est mon comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t<br />
Et mon comm<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>t ma fin.<br />
Mijn einde is mijn begin<br />
<strong>en</strong> mijn begin mijn einde.<br />
Dit is werkelijk mijn t<strong>en</strong>eur,<br />
mijn einde is mijn begin.<br />
Mijn derde regel drie keer slechts,<br />
gaat terug op zichzelf <strong>en</strong> eindigt zo.<br />
Mijn einde is mijn begin<br />
<strong>en</strong> mijn begin mijn einde.<br />
10
Liedtekst<strong>en</strong><br />
Johannes Ockeghem<br />
Mort, tu as navré de ton dart<br />
Mort, tu as navré de ton dart<br />
Le père de joieuseté<br />
En desployant ton est<strong>en</strong>dart<br />
Sur Binchois, patron de bonté.<br />
Rétoricque, se Dieu me gard,<br />
Son serviteur a regretté.<br />
Musique par piteux regard<br />
Fait deul et noir a porté.<br />
En sa jeunesse fut soudart<br />
De honorable mondanité.<br />
Puis a esleu la meilleure part,<br />
Servant Dieu <strong>en</strong> humilité.<br />
Son corps est plaint et lam<strong>en</strong>té<br />
Qui gist sous lame.<br />
Hélas plaise vous <strong>en</strong> pitié<br />
Prier pour l’âme!<br />
Pleurez, hommes de feaulté,<br />
Faites reclame,<br />
Vueillez vostre université<br />
Prier pour l’âme!<br />
Tant lui soit <strong>en</strong> cresti<strong>en</strong>té<br />
Son nom est fame<br />
Qui déti<strong>en</strong>t grant voulanté.<br />
Prier pour l’âme!<br />
Miserere pie Jhesu Domine, dona ei requiem.<br />
Quem in cruce redemisti precioso sanguine,<br />
Pie Jhesu Domine, dona ei requiem.<br />
Dood, met uw pijl hebt u hem geraakt,<br />
de vader van de vrolijkheid<br />
<strong>en</strong> uw grote vlag gespreid<br />
over Binchois, het toonbeeld van goedheid.<br />
De welsprek<strong>en</strong>dheid, terwijl God over mij<br />
waakt,<br />
mist haar di<strong>en</strong>aar reeds.<br />
De muziek klinkt treurig,<br />
ze rouwt om hem <strong>en</strong> draagt zwart.<br />
In zijn jeugd was hij soldaat,<br />
werelds maar eerbaar.<br />
To<strong>en</strong> koos hij e<strong>en</strong> nieuw <strong>en</strong> beter pad:<br />
God in alle nederigheid di<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Wij treur<strong>en</strong> <strong>en</strong> weeklag<strong>en</strong> de man,<br />
wi<strong>en</strong>s lichaam nu in e<strong>en</strong> graf rust.<br />
Alstublieft, wees hem g<strong>en</strong>adig<br />
<strong>en</strong> bid voor zijn ziel.<br />
Huil, trouwe mann<strong>en</strong>,<br />
Voor hem die nu in e<strong>en</strong> graf rust,<br />
Ik <strong>hoop</strong> dat jullie all<strong>en</strong><br />
voor zijn ziel bidd<strong>en</strong>.<br />
En zo verwierf hij naam<br />
in het christ<strong>en</strong>dom.<br />
Iedere<strong>en</strong> van goede wil,<br />
bid voor zijn ziel.<br />
Heb g<strong>en</strong>ade, heilige Heer Jezus, gun hem<br />
rust.<br />
Hem die Gij verlost hebt aan het kruis met<br />
Uw kostbaar bloed,<br />
Heilige Heer Jezus, gun hem rust.<br />
11
Liedtekst<strong>en</strong><br />
Josquin des Prez (?)<br />
Proch dolor<br />
Proch dolor, amissum terris Germanica turba<br />
Magnanimum regem defleat!<br />
Ille jacet Atque ruit subito praeclarum,<br />
Caesarum astrum<br />
Vulnere non maior nunc dolor esse potest,<br />
Fortia stelliferi pandantur lumina caeli<br />
Excipiat magnum caelica turma virum.<br />
Pie Jesu Domine, dona ei requiem. Am<strong>en</strong>.<br />
Ach treurnis, moge de Duitse troep<br />
die groothartige koning wegdrag<strong>en</strong>, nu<br />
verlor<strong>en</strong> voor de aarde!<br />
Hij ligt <strong>en</strong> plotseling is die wonderlijke ster<br />
van de keizers gevall<strong>en</strong><br />
Nu kan er ge<strong>en</strong> groter verdriet zijn dan deze<br />
wond.<br />
Laat de machtige licht<strong>en</strong> van de<br />
sterr<strong>en</strong>hemel zich ontvouw<strong>en</strong><br />
Laat de hemelse gastheer die grote man<br />
ontvang<strong>en</strong>.<br />
G<strong>en</strong>adige Heer Jezus, sch<strong>en</strong>k hem rust.<br />
Am<strong>en</strong>.<br />
Arvo Pärt<br />
Da pacem, Domine<br />
Da pacem, Domine, in diebus nostris,<br />
quia non est alius<br />
qui pugnet pro nobis<br />
nisi tu Deus noster.<br />
Geef vrede, Heer, in onze dag<strong>en</strong>,<br />
want er is niemand anders<br />
die voor ons t<strong>en</strong> strijde trekt<br />
dan alle<strong>en</strong> Gij, onze God.<br />
12
Liedtekst<strong>en</strong><br />
Martin Smolka<br />
Maria je<br />
Maria je křišťál, Maria je samet,<br />
Maria je modrojas, Maria je duna,<br />
Maria je obzor, Maria je západ,<br />
Maria je kapka krůpěj,<br />
Maria je sníh v prosluněném ránu, bílé<br />
jiskř<strong>en</strong>í,<br />
Maria je důlek, drobný důlek pod patou<br />
vodoměrky i nebe,<br />
Alleluia<br />
Maria je nádech, Maria je tón,<br />
Maria je mír, Am<strong>en</strong>.<br />
Maria is kristal, Maria is fluweel,<br />
Maria is e<strong>en</strong> blauwe lucht, Maria is e<strong>en</strong> duin,<br />
Maria is de horizon, Maria is het west<strong>en</strong>,<br />
Maria is e<strong>en</strong> druppel water,<br />
Maria is sneeuw op e<strong>en</strong> zonnige ocht<strong>en</strong>d,<br />
witte schittering<strong>en</strong>,<br />
Maria is e<strong>en</strong> kleine holte onder de poot van<br />
de schaats<strong>en</strong>rijder* <strong>en</strong> onder de hemel,<br />
Alleluia<br />
Maria is de adem, Maria is de toon,<br />
Maria is de vrede, Am<strong>en</strong>.<br />
* langpotig insect dat op het water ‘loopt’<br />
Met dank aan Paleis voor Schone Kunst<strong>en</strong> - Bozar,<br />
Brussel voor bov<strong>en</strong>staande vertaling<strong>en</strong>.<br />
13
Liedtekst<strong>en</strong><br />
Arvo Pärt<br />
Stabat Mater<br />
Stabat mater dolorosa<br />
iuxta crucem lacrimosa,<br />
dum p<strong>en</strong>debat filius.<br />
Cuius animam gem<strong>en</strong>tem<br />
contristatam et dol<strong>en</strong>tem<br />
pertransivit gladius.<br />
O quam tristis et afflicta<br />
fuit illa b<strong>en</strong>edicta<br />
Mater unig<strong>en</strong>iti<br />
Quae maerebat et dolebat.<br />
Et tremebat, cum videbat<br />
nati po<strong>en</strong>as incliti.<br />
Quis est homo qui non fleret,<br />
Christi matrem si videret<br />
in tanto supplicio?<br />
Quis non posset contristari,<br />
piam matrem contemplari<br />
dol<strong>en</strong>tem cum filio?<br />
Pro peccatis suae g<strong>en</strong>tis<br />
vidit Iesum in torm<strong>en</strong>tis<br />
et flagellis subditum.<br />
Vidit suum dulcem natum<br />
mori<strong>en</strong>do desolatum<br />
dum emisit spiritum.<br />
Eia mater fons amoris,<br />
me s<strong>en</strong>tire vim doloris<br />
fac ut tecum lugeam.<br />
Fac ut ardeat cor meum<br />
in amando Christum Deum,<br />
ut sibi complaceam.<br />
Naast het kruis, met w<strong>en</strong><strong>en</strong>de og<strong>en</strong>,<br />
stond de Moeder droefgebog<strong>en</strong>,<br />
waar haar zoon te lijd<strong>en</strong> hing.<br />
Ach, hoe haar door ’t zucht<strong>en</strong>d harte,<br />
medelijd<strong>en</strong>d met zijn smarte,<br />
’t zwaard van droefheid h<strong>en</strong><strong>en</strong>ging.<br />
O, hoe we<strong>en</strong>de in pijn <strong>en</strong> rouwe,<br />
die geb<strong>en</strong>edijde vrouwe,<br />
Moeder van Gods <strong>en</strong>ige Zoon.<br />
Ach hoe treurde <strong>en</strong> hoe streed zij,<br />
Ach wat moederangst<strong>en</strong> leed zij,<br />
zi<strong>en</strong>de hem t<strong>en</strong> spot <strong>en</strong> hoon.<br />
Wie, die zonder mederouw<strong>en</strong><br />
Christus’ moeder kan aanschouw<strong>en</strong><br />
in zo wrede foltering?<br />
Wie wil niet in droevig w<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
met Maria zich ver<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
lijd<strong>en</strong>d met haar lieveling?<br />
Voor de zond<strong>en</strong> van de zijn<strong>en</strong><br />
zag zij Jesus zo in pijn<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> door gesels wreed gewond.<br />
Gans alle<strong>en</strong> zag zij hem lijd<strong>en</strong>,<br />
troosteloos de doodsstrijd strijd<strong>en</strong><br />
in zijn laatste sterv<strong>en</strong>sstond.<br />
Geef, o Moeder, bron van liefde,<br />
dat ik voele wat U griefde,<br />
dat ik met U medeklaag.<br />
Dat mijn hart ontgloei van binn<strong>en</strong>,<br />
in mijn Heer <strong>en</strong> God te minn<strong>en</strong>,<br />
dat ik Hem alle<strong>en</strong> behaag.<br />
14
Liedtekst<strong>en</strong><br />
Sancta mater, istud agas,<br />
crucifixi fige plagas<br />
cordi meo valide.<br />
Tui nati vulnerati<br />
tam dignati pro me pati,<br />
po<strong>en</strong>as mecum divide!<br />
Fac me tecum pie flere,<br />
crucifixo condolere,<br />
donec ego vixero.<br />
Iuxta crucem tecum stare<br />
et me tibi sociare<br />
in planctu desidero.<br />
Virgo virginum praeclara,<br />
mihi iam non sis amara,<br />
fac me tecum plangere.<br />
Fac ut portem Christi mortem,<br />
passionis fac consortem<br />
et plagas recolere.<br />
Fac me plagis vulnerari,<br />
cruce fac inebriari<br />
et cruore filii.<br />
Inflammatus et acc<strong>en</strong>sus,<br />
per te virgo sim def<strong>en</strong>sus<br />
in die iudicii.<br />
Fac me cruce custodiri,<br />
morte Christi praemuniri,<br />
confoveri gratia.<br />
Quando corpus morietur<br />
fac ut animae donetur<br />
Paradisi gloria.<br />
Am<strong>en</strong>.<br />
Heilige Moeder, ach verhoor mij,<br />
des gekruistes wond<strong>en</strong> boor mij<br />
diep <strong>en</strong> krachtig in het hart.<br />
’k Zie Uw Zoon bedekt met wond<strong>en</strong><br />
talloos om mijn vele zond<strong>en</strong>,<br />
laat mij del<strong>en</strong> in Zijn smart.<br />
Doe mij in liefde met U w<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> met Jezus mij ver<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
tot mijn sterv<strong>en</strong>suur zal slaan.<br />
Diep bedroefd kom ik U vrag<strong>en</strong><br />
met U Jezus leed te drag<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> met U bij ’t kruis te staan.<br />
Maagd der Maagd<strong>en</strong>, uitverkor<strong>en</strong>,<br />
wil mij in uw goedheid hor<strong>en</strong>,<br />
laat mij w<strong>en</strong><strong>en</strong>d bij U zijn.<br />
Laat mij al de wrede plag<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> de dood van Christus drag<strong>en</strong>,<br />
laat mij sterv<strong>en</strong> zoals Hij.<br />
Met Hem aan het kruis geklonk<strong>en</strong>,<br />
maak mij van de smarte dronk<strong>en</strong><br />
om de liefde voor Uw Zoon.<br />
Moge ik in ’t vuur niet brand<strong>en</strong>,<br />
neem o Maagd mijn zaak in hand<strong>en</strong><br />
in het oordeel voor Gods troon.<br />
Met Hem aan het kruis geklonk<strong>en</strong>,<br />
maak mij van de smarte dronk<strong>en</strong><br />
om de liefde voor Uw Zoon.<br />
Als mijn lichaam weg zal sterv<strong>en</strong>,<br />
doe mijn ziele dan verwerv<strong>en</strong><br />
’t glorievolle Paradijs.<br />
Am<strong>en</strong>.<br />
Vertaling: Hélène Nolth<strong>en</strong>ius<br />
15
Biografieën<br />
Componist<strong>en</strong><br />
Perotinus Magnus<br />
(ca. 1160 – ca. 1230) is<br />
met zijn voorganger <strong>en</strong><br />
waarschijnlijke leermeester<br />
Leoninus de oudste bek<strong>en</strong>de<br />
Europese componist.<br />
Hoewel hij doorgaans als<br />
verteg<strong>en</strong>woordiger van de<br />
Notre Dameschool in Parijs<br />
g<strong>en</strong>oemd wordt, is niet zeker<br />
of deze Fransman ooit in<br />
di<strong>en</strong>st is geweest van de<br />
Notre Dame. Wel zeker is<br />
dat Perotinus e<strong>en</strong> groot<br />
vernieuwer was <strong>en</strong> wordt hij<br />
beschouwd als de grondlegger<br />
van de ars antiqua. In die<br />
hoedanigheid combineerde<br />
hij gregoriaanse melodieën<br />
met meerstemmige structur<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ritmische vondst<strong>en</strong> die<br />
veel lev<strong>en</strong>diger war<strong>en</strong> dan<br />
de vroegste vorm<strong>en</strong> van<br />
meerstemmigheid.<br />
16<br />
Guillaume de Machaut<br />
(ca 1300 - 1377) was kanunnik<br />
aan de kapittels van Verdun,<br />
Arras <strong>en</strong> Reims, maar maakte<br />
vooral furore als dichter,<br />
componist <strong>en</strong> grondlegger van<br />
de middeleeuwse ars nova. Hij<br />
werkte <strong>en</strong>ige tijd als secretaris<br />
van hertog Jan van Luxemburg,<br />
de koning van onder andere<br />
Bohem<strong>en</strong>, <strong>en</strong> verkeerde ook<br />
in zijn latere lev<strong>en</strong> vooral<br />
in de hogere kring<strong>en</strong>. Zijn<br />
muzikale verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> zijn<br />
groot. Hij hervormde hij de<br />
middeleeuwse zangkunst<br />
<strong>en</strong> voegde er e<strong>en</strong> vergaande<br />
ritmische complexiteit aan<br />
toe. Naast kerkmuziek – onder<br />
andere de Messe de Nostre<br />
Dame, de eerste overgeleverde<br />
mis door één componist<br />
geschrev<strong>en</strong> – schreef hij<br />
vooral wereldlijke lieder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
stond hij aan de basis van de<br />
ontwikkeling van het Franse<br />
chanson.<br />
Johannes Ockeghem (ca.<br />
1410 - 1497) was de grote man<br />
van de vroege Franco-Vlaamse<br />
school. Vanaf 1452 tot aan zijn<br />
dood was hij verbond<strong>en</strong> aan<br />
het Franse koningshuis <strong>en</strong><br />
di<strong>en</strong>de hij zowel onder Karel<br />
VII <strong>en</strong> VIII als Lodewijk XI. Zijn<br />
miss<strong>en</strong>, motett<strong>en</strong> <strong>en</strong> chansons<br />
geld<strong>en</strong> als eerste grote<br />
meesterwerk<strong>en</strong> op het gebied<br />
van de meerstemmigheid. Ook<br />
schreef hij met de Missa pro<br />
defunctis het eerste requiem<br />
dat bewaard is geblev<strong>en</strong>.
Biografieën<br />
Josquin des Prez (ca.<br />
1450/55 - 15<strong>21</strong>) groeide uit tot<br />
de c<strong>en</strong>trale componist van<br />
de derde g<strong>en</strong>eratie Franco-<br />
Vlaamse componist<strong>en</strong>. Hij<br />
di<strong>en</strong>de aan de pauselijke<br />
hofkapel in Rome, was<br />
kapelmeester in Ferrara <strong>en</strong><br />
uiteindelijk kanunnik van de<br />
Notre Dame. Bij zijn miss<strong>en</strong>,<br />
motett<strong>en</strong> <strong>en</strong> chansons is<br />
ondanks e<strong>en</strong> zeer uitgewerkte<br />
meerstemmigheid <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
complexe structuur de tekst<br />
altijd leidraad <strong>en</strong> daarom ook<br />
verstaanbaar.<br />
foto: Kaupo Kikkas<br />
De Estse componist Arvo<br />
Pärt (1935) verliet in 1980<br />
Estland <strong>en</strong> vestigde zich<br />
in het West<strong>en</strong>. Sindsdi<strong>en</strong><br />
groeide hij internationaal uit<br />
tot de belangrijkste lev<strong>en</strong>de<br />
componist van zijn vaderland.<br />
Met zijn k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de<br />
tintinnabuli-stijl die hij in de<br />
jar<strong>en</strong> zev<strong>en</strong>tig ontwikkelde,<br />
maakte hij school <strong>en</strong> werd<br />
hij e<strong>en</strong> voorbeeld voor<br />
vele landg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>. Na e<strong>en</strong><br />
persoonlijke crisis verdiepte<br />
hij zich in de muziek van de<br />
middeleeuw<strong>en</strong> <strong>en</strong> r<strong>en</strong>aissance.<br />
Sinds hij Estland <strong>en</strong> de invloed<br />
van de Sovjet-Unie achter zich<br />
liet is religie e<strong>en</strong> belangrijk<br />
thema in de werk<strong>en</strong> van Pärt.<br />
De Tsjechische componist<br />
Martin Smolka (1959) is e<strong>en</strong><br />
zoon van de Tsjechische<br />
muziekwet<strong>en</strong>schapper <strong>en</strong><br />
componist Jaroslav Smolka,<br />
Hij studeerde compositie<br />
aan de Academie voor<br />
uitvoer<strong>en</strong>de kunst<strong>en</strong> in Praag<br />
<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s privé bij Marek<br />
Kopel<strong>en</strong>t. In 1983 richtte<br />
hij mede Ensemble Agon<br />
op, e<strong>en</strong> gezelschap dat e<strong>en</strong><br />
belangrijke factor werd in de<br />
Tsjechische avant-gardesc<strong>en</strong>e.<br />
Smolka richtte zich vanaf<br />
1988 voornamelijk op het<br />
componer<strong>en</strong> wat leidde tot<br />
internationaal veelvuldige<br />
uitvoering<strong>en</strong> van zijn werk.<br />
Sinds 2003 doceert hij<br />
compositie aan de Janáček<br />
Academie in Brno.<br />
17
Biografieën<br />
Uitvoer<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
<strong>Cappella</strong> <strong>Mariana</strong><br />
<strong>Cappella</strong> <strong>Mariana</strong>,<br />
opgericht in 2008, is e<strong>en</strong><br />
van de weinige Tsjechische<br />
<strong>en</strong>sembles dat zich toelegt<br />
op de uitvoering van vocale<br />
polyfonie, met name uit<br />
de Italiaanse, Vlaamse <strong>en</strong><br />
Engelse r<strong>en</strong>aissance <strong>en</strong> de<br />
vroege barok.<br />
Het <strong>en</strong>semble wordt<br />
geprez<strong>en</strong> om zijn<br />
expressieve interpretaties<br />
<strong>en</strong> aandacht voor de tekst.<br />
De led<strong>en</strong> van <strong>Cappella</strong><br />
<strong>Mariana</strong> tred<strong>en</strong> ook op<br />
met <strong>en</strong>sembles als Bach<br />
Collegium Japan, Collegium<br />
Vocale G<strong>en</strong>t, Tiburtina<br />
Ensemble, Collegium 1704<br />
of Vox Luminis. Artistiek<br />
leider van <strong>Cappella</strong> <strong>Mariana</strong><br />
is Vojtěch Semerád,<br />
afgestudeerd aan de<br />
Karelsuniversiteit in Praag<br />
<strong>en</strong> aan het Conservatoire<br />
national supérieur de<br />
musique et de danse in<br />
Parijs. Mom<strong>en</strong>teel volgt hij<br />
e<strong>en</strong> postdoctorale studie aan<br />
het pauselijk instituut Musica<br />
Sacra in Rome, waar hij zich<br />
18<br />
richt op het gregoriaans <strong>en</strong><br />
r<strong>en</strong>aissancepolyfonie. In het<br />
Kruisridderklooster in Praag<br />
organiseert <strong>Cappella</strong> <strong>Mariana</strong><br />
e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> concertreeks.<br />
Daarnaast geeft het<br />
<strong>en</strong>semble concert<strong>en</strong> op<br />
belangrijke podia <strong>en</strong> festivals<br />
in Tsjechië <strong>en</strong> Europa. De<br />
discografie van <strong>Cappella</strong><br />
<strong>Mariana</strong> omvat vijf albums,<br />
waarvan de laatste twee,<br />
Johannes Tourout: Portrait<br />
of an Imperial Cantor (2<strong>02</strong>2)<br />
<strong>en</strong> Philippus de Monte:<br />
Madrigali Spirituali (2<strong>02</strong>3)<br />
versch<strong>en</strong><strong>en</strong> op het Belgische<br />
label Alamire Foundation<br />
Editions.<br />
foto: Petra Hajská
Biografieën<br />
<strong>Goeyvaerts</strong> Strijktrio<br />
Het <strong>Goeyvaerts</strong> Strijktrio<br />
is in 1997 opgericht met<br />
als doel uitsluit<strong>en</strong>d 20e<strong>en</strong><br />
<strong>21</strong>e-eeuws repertoire<br />
uit te voer<strong>en</strong>. Het trio<br />
ontle<strong>en</strong>t zijn naam aan<br />
de Belgische componist<br />
Karel <strong>Goeyvaerts</strong>, die e<strong>en</strong><br />
belangrijke rol speelde<br />
bij de ontwikkeling<strong>en</strong><br />
binn<strong>en</strong> de Europese nieuwe<br />
muziek.<br />
Het <strong>en</strong>semble speelt niet<br />
alle<strong>en</strong> bestaand werk maar<br />
verstrekt ook opdracht<strong>en</strong><br />
voor nieuwe strijktrio’s. De<br />
opname die het trio maakte<br />
van het Stabat Mater van<br />
Arvo Pärt kreeg de Editor<br />
Choice van Gramophone,<br />
e<strong>en</strong> ‘10’ in Luister, e<strong>en</strong> Edison<br />
<strong>en</strong> werd opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in de<br />
lijst van de 10 beste Arvo<br />
Pärt-opnam<strong>en</strong> tot nu toe.<br />
Het <strong>Goeyvaerts</strong> Strijktrio is<br />
<strong>en</strong>semble in resid<strong>en</strong>tie bij<br />
het Koninklijk Museum voor<br />
Schone Kunst<strong>en</strong> Antwerp<strong>en</strong>.<br />
foto: Joost Jooss<strong>en</strong><br />
19
Catalina Vic<strong>en</strong>s<br />
Organetto<br />
De Chile<strong>en</strong>se Catalina<br />
Vic<strong>en</strong>s studeerde piano aan<br />
het Instituto de Música de<br />
la Pontificia Universidad<br />
Católica de Chile <strong>en</strong><br />
klavecimbel aan het Curtis<br />
Institute of Music, aan de<br />
Musikhochschule Freiburg<br />
<strong>en</strong> aan de Schola Cantorum<br />
Basili<strong>en</strong>sis, waar ze ook<br />
middeleeuwse klavier<strong>en</strong><br />
studeerde.<br />
Vic<strong>en</strong>s geeft concert<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> maakt opnames als<br />
lid van in oude muziek<br />
gespecialiseerde <strong>en</strong>sembles<br />
in Europa <strong>en</strong> Noord-Amerika.<br />
Ook is ze actief op het gebied<br />
van hed<strong>en</strong>daagse muziek.<br />
In 2013 richtte Catalina<br />
Vic<strong>en</strong>s het <strong>en</strong>semble Servir<br />
Antico op. In 2<strong>02</strong>1 werd zij<br />
b<strong>en</strong>oemd tot curator van<br />
de klavier<strong>en</strong>collectie van<br />
Tagliavini in Italië – e<strong>en</strong> van<br />
de grootste in Europa – <strong>en</strong><br />
tot artistiek directeur van<br />
het Museo San Colombano in<br />
Bologna. Catalina Vic<strong>en</strong>s is<br />
tev<strong>en</strong>s doc<strong>en</strong>t klavecimbel <strong>en</strong><br />
onderzoek aan het Koninklijk<br />
Conservatorium in Brussel.<br />
20
Verwacht<br />
Cantates van Alessandro<br />
Scarlatti<br />
Lucile Richardot + Philippe<br />
Grisvard + college Jan Van<br />
d<strong>en</strong> Bossche<br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
Vr 5 apr <strong>2<strong>02</strong>4</strong><br />
Grote Zaal<br />
19.00 uur / College<br />
20.15 uur / Concert<br />
E<strong>en</strong> beetje componist anno 1700 waagde zich aan dé tr<strong>en</strong>d<br />
van dat mom<strong>en</strong>t: de Italiaanse cantate. Maar weinig<strong>en</strong><br />
ded<strong>en</strong> dat met zoveel brille als Alessandro Scarlatti.<br />
Mezzosopraan Lucile Richardot heeft e<strong>en</strong> stem uit<br />
duiz<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> is de heldin van Ensemble Correspondances.<br />
Schouder aan schouder zet zij zich met klavecinist<br />
Philippe Grisvard voor e<strong>en</strong> drieluik dat de veelzijdigheid,<br />
de onuitputtelijke fantasie <strong>en</strong> de poëtische inborst van<br />
Scarlatti etaleert.<br />
Alessandro Scarlatti, vader van de beroemde klavecinist <strong>en</strong><br />
componist Dom<strong>en</strong>ico Scarlatti, was in zijn tijd erg populair. Hij<br />
kreeg opdracht<strong>en</strong> uit Rome, V<strong>en</strong>etië <strong>en</strong> Flor<strong>en</strong>ce <strong>en</strong> was van<br />
groot belang voor de Napolitaanse opera. Veel van zijn werk<br />
is verlor<strong>en</strong> gegaan, maar zijn naam is door de meer dan 600<br />
cantates die hij schreef haast synoniem met de Italiaanse<br />
cantate.<br />
Lucile Richardot<br />
foto: Marc Campa<br />
Programma: Cantates van Alessandro Scarlatti<br />
College ‘De Italiaanse cantate’<br />
Jan Van d<strong>en</strong> Bossche vertelt over de ontstaansgeschied<strong>en</strong>is<br />
<strong>en</strong> de eerste bloeiperiode van de cantate in het barokke<br />
Rome, waar diverse rijke <strong>en</strong> machtige families elkaar<br />
afwisseld<strong>en</strong> op de Heilige Stoel <strong>en</strong> tegelijkertijd ook met<br />
elkaar wedijverd<strong>en</strong> op artistiek gebied.<br />
i.s.m. Organisatie Oude Muziek<br />
<strong>21</strong>
Verwacht<br />
Februari<br />
do 22 feb / 12.30 uur<br />
Marigold Piano Quartet<br />
Lunchconcert i.s.m. Nationaal<br />
Muziekinstrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> Fonds<br />
do 22 feb / 20.15 uur<br />
85 jaar Andriess<strong>en</strong><br />
I SOLISTI<br />
vr 23 feb / 20.15 uur<br />
Weinberg <strong>en</strong> Sjostakovitsj<br />
Quatuor Danel, Virpi<br />
Räisän<strong>en</strong> + Hannes Minnaar<br />
za 24 feb / 19.00 uur<br />
Sonic Acts<br />
do 29 feb / 12.30 uur<br />
English/American Song<br />
Lunchconcert i.s.m.<br />
Conservatorium van<br />
Amsterdam<br />
do 29 feb / 20.15 uur<br />
Humanity and Nature<br />
New European Ensemble<br />
Maart<br />
vr 1 mrt / 20.15 uur<br />
Requiem Mozart <strong>en</strong> Kõrvits<br />
Symfonieorkest Vlaander<strong>en</strong> +<br />
Ests Filharmonisch Kamerkoor<br />
za 2 mrt / 20.15 uur<br />
Ravel Remix<br />
Para One x Alexandre<br />
Tharaud<br />
zo 3 mrt / 20.15 uur<br />
Schumanns verhal<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
Schuberts Arpeggione<br />
Kian Soltani + Martin James<br />
Bartlett<br />
do 7 mrt / 20.15 uur<br />
A Dust in Time<br />
Asko|Schönberg<br />
do 7 mrt / 20.30 uur /<br />
Bimhuis<br />
Amsterdams Andalusisch<br />
Orkest + Hind Ennaira<br />
vr 8 mrt / 20.15 uur<br />
But I like to sing ...<br />
Carolyn Sampson +<br />
Joseph Middleton<br />
za 9 mrt / 14.15 uur<br />
Carm<strong>en</strong> – The Hopelezz<br />
Edition<br />
IJ-Salon<br />
SoundLAB Workshop<br />
Maak je eig<strong>en</strong> muziek met de<br />
wonderlijkste instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
Voor kinder<strong>en</strong> (7+) met<br />
volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> in de Atriumzaal<br />
om 13.00 uur op verschill<strong>en</strong>de<br />
zondag<strong>en</strong>. Kaartjes via<br />
muziekgebouw.nl/soundlab<br />
WannaSwing<br />
Op de kade voor het<br />
Muziekgebouw staat de<br />
interactieve muziekinstallatie<br />
WannaSwing van theatermaakster<br />
Caecilia Thuniss<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> sc<strong>en</strong>ograaf Jan Boit<strong>en</strong>. Acht<br />
schommels stur<strong>en</strong> composities<br />
aan van hed<strong>en</strong>daagse<br />
componist<strong>en</strong> als Joey Rouk<strong>en</strong>s,<br />
Mayke Nas <strong>en</strong> Rob Zuidam.<br />
Zie voor meer informatie<br />
muziekgebouw.nl/wannaswing<br />
Huil van de Wolff<br />
Elke 22e van de maand<br />
klinkt om 20.00 uur het<br />
geluidsmonum<strong>en</strong>t Huil van<br />
de Wolff van Martijn Padding<br />
ter herinnering aan oprichter<br />
van het Muziekgebouw<br />
Jan Wolff (1941 - 2012).<br />
muziekgebouw. nl/<br />
huilvandewolff<br />
Geheimtips<br />
Bijzondere concert<strong>en</strong><br />
die je niet mag miss<strong>en</strong>.<br />
muziekgebouw.nl/geheimtips<br />
22
Foto: Erik van Gurp<br />
Op de hoogte blijv<strong>en</strong>?<br />
Mis ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel concert <strong>en</strong> schrijf je<br />
in voor onze nieuwsbrief! Scan de<br />
QR-code of ga naar muziekgebouw.<br />
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via<br />
Facebook, LinkedIn of Instagram.<br />
4’33 grand café<br />
Kom voor of na het concert et<strong>en</strong><br />
in 4’33 grand café. Reserver<strong>en</strong>:<br />
<strong>02</strong>0 788 2090 of 433grandcafe.nl.<br />
Rondom het concert<br />
- Na aanvang van het concert heb je<br />
ge<strong>en</strong> toegang meer tot de zaal.<br />
- Zet je mobiele telefoon uit voor<br />
aanvang van het concert.<br />
- Het mak<strong>en</strong> van beeld- of<br />
geluidsopnam<strong>en</strong> in de zaal alle<strong>en</strong><br />
met schriftelijke toestemming.<br />
- Algem<strong>en</strong>e Bezoekersvoorwaard<strong>en</strong><br />
zijn na te lez<strong>en</strong> op muziekgebouw.nl<br />
Bij de prijs inbegrep<strong>en</strong><br />
Reserveringskost<strong>en</strong> zijn bij de<br />
kaartprijs inbegrep<strong>en</strong>.<br />
Ook e<strong>en</strong> drankje, t<strong>en</strong>zij anders<br />
vermeld op je concertkaartje.<br />
Word Vri<strong>en</strong>d<br />
Inkomst<strong>en</strong> uit kaartverkoop dekk<strong>en</strong><br />
t<strong>en</strong> dele onze kost<strong>en</strong>.<br />
Word vri<strong>en</strong>d: met jouw steun<br />
kunn<strong>en</strong> we concert<strong>en</strong> op het<br />
hoogste niveau blijv<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong>.<br />
Meer informatie:<br />
muziekgebouw.nl/wordvri<strong>en</strong>d<br />
Dank!<br />
Wij kunn<strong>en</strong> niet zonder de steun van<br />
onze vaste subsidiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> Vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
van het Muziekgebouw. Wij zijn h<strong>en</strong><br />
daarvoor zeer erk<strong>en</strong>telijk.<br />
Druk binn<strong>en</strong>werk<br />
druk & printservice<br />
23