ProceeDiNgsboek - Universiteit Utrecht

ProceeDiNgsboek 

32 e UKG-avoNd 3 mei 2012 

Programma 

• Leverziekten: wat heb je aan bloeduitslagen en hoeveel onderzoek 

is nodig om goede therapie te kunnen vaststellen? 

Jan Rothuizen 

• Do’s en don’t’s bij diarree; Hoe zwart-wit is het 

Ronald van Noort 

• Nutritionele therapie bij lever- en maagdarmpatienten 

Ronald Jan Corbee 

Faculteit 

Diergeneeskunde 

Universiteitskliniek 

voor Gezelschapsdieren

INHOUD/PROGRAMMA 

19.15 uur Ontvangst 

19.45 uur Voorwoord en nieuwsmeldingen 

UKG-AVOND 3 MEI 2012 

19.50 uur Leverziekten: wat heb je aan bloeduitslagen en hoeveel onderzoek is nodig om 

goede therapie te kunnen vaststellen? ....................................Prof.DR. JAN ROTHUIZEN, 3 

20.35 uur Do’s en don’t’s bij diarree; Hoe zwart-wit is het.............................................. 

..............................................................................................DRS. RONALD VAN NOORT, 19 

21.20 uur Pauze 

21.45 uur Nutritionele therapie bij lever- en maagdarmpatienten................................... 

.............................................................................................DRS. RONALD JAN CORBEE, 45 

22.30 uur Vraag en antwoord met na afloop een borrel met hapjes 

23.00 uur Einde

LEVERZIEKTEN: WAT HEB JE AAN BLOEDUITSLAGEN EN HOEVEEL IS NODIG 

OM GOEDE THERAPIE TE KUNNEN VASTSTELLEN? 

PROF.DR. JAN ROTHUIZEN 

Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren, Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht 

3

Hepatic patients: patients: 

the diagnostic and therapeutic 

approach 

Jan Rothuizen 

& Robert Favier & Hille Fieten 

DIAGNOSIS OF LIVER DISEASE 

• History 

• Physical examination 

• Blood 

• Ultrasonography 

• Liver biopsy after coagulation test 

– WSAVA standards 

DIAGNOSIS OF LIVER DISEASES 

• Parenchymal liver diseases 

• Biliary diseases (intra- (intra and extrahepatic bile 

system) 

• Circulatory liver diseases 

4

SYMPTOMS IN DOGS 

• Nausea: vomiting, reduced appetite 

• Weight loss 

• Apathy, decreased endurance 

• Polydipsia and polyuria 

• Icterus (10-15%) (10 15%) 

• Hepatic encephalopathy 

• Ascites 

• Painful urination 

• Bleeding tendency 

SYMPTOMS IN CATS 

• Vomiting 

• Anorexia 

• Weight loss 

• Lethargy 

• Icterus (35%) 

PRIMARY versus SECONDARY liver 

disease 

• Non-specific Non specific reactive hepatitis (dogs & cats) 

• Steroid hepatopathy (dogs) 

• Lipidosis (cats) 

• Hyperthyroidism (cats) 

• Hemolysis 

• Liver responds to many metabolic / toxic influences 

5

Non-specific 

Non specific reactive hepatitis 

(secondary secondary hepatitis) 

• Non-specific 

Non specific response to (endo endo)toxins toxins 

• Febrile illnesses 

• Systemic diseases 

• Dental problems 

– Inflammation in the splachnic bed 

• GI tract: tract: 

gastro-enteritis 

gastro enteritis 

• Pancreas: pancreatitis 

• Don’t Don look for liver disease when the major 

problem is diarrea 

SYMPTOMS LIVER DISEASES 

• Not specific, but a very typical pattern 

• No primarily liver disease: 

– Severe diarrhea 

– Uncomplicated epilepsia 

DETECTION OF LIVER DISEASE 

Lab examination 

• Use only specific and sensitive parameters 

• Lab examination is not diagnostic 

• Test presence / absence of liver disease in general 

(parenchymal 

parenchymal, , vascular, biliary) biliary 

• Interpret different lab findings in the context of 

clinical findings / symptoms 

6

LAB TESTING 

• Enzymes: integrity of liver/bile ducts, 

– Enzymes # function 

• Bile acids: function Cholestasis and 

portosystemic shunting 

• NH3 and ATT: function only PS Shunting 

LAB TESTING 

• Combine enzymes and bile acids 

• One or more increased: liver/biliary liver/ biliary disease 

• All normal: liver disease excluded 

• Cave: 

– Hepatitis best detected with ALT 

– Portosystemic shunting: NH3 

– Cholestasis: Cholestasis: 

AP and γGT GT 

– Liver diseases may be sub-clinical sub clinical 

Blood examination for hepatobiliary 

disease 

• Bile acids 

• Enzymes in plasma 

– Alkaline Phophatase (AP) 

– Gamma Glutamyl transferase (γGT) GT) 

– Transaminases ALT and AST 

7

How to interpret? 

• Hepatocyte (parenchymal) damage: ALT 

– Hepatitis (tumor, hypoxia, toxicity, etc.) 

• Cholestasis: AP, γGT, GT, Bile acids 

– Intra/extrahep bile duct disease, non specific 

reactive hepatitis 

• Portosystemic shunting: NH3 and bile 

acids 

– Congenital shunts, portal hypertension 

• Very specific 

Bile acids 

– Clearance from plasma 

– Conjugation 

– Excretion 

– Transport 

enterohepatic circulation 

Summary blood screen for liver 

disease 

• Combine enzymes with bile acids 

• Combination AP, ALT and bile acids works 

always 

– All normal: no liver disease 

– One or more abnormal: liver disease 

• Primary or secondary 

• Portosystemic shunting: NH3 

8

Ammonia Tolerance Test 

(ATT ATT) 

• NH 4Cl Cl 5% solution 

• 2 ml/kg, intra rectally, rectally, 

deep as possible 

• After 20 and 40 minutes new blood sample 

• Positive: Positive: 

– more than 2 times increased 

– > 100 µmol mol/l /l 

Icterus: work up in practice 

• Bilirubin produced from heme (hemolysis) 

• Large reserve capacity of the liver prevents 

icterus with mild/moderate hemolysis 

• Bilirubin has no enterohepatic circulation 

• Liver clearance is ineffective in contrast to bile 

acids and NH3 

• The concentration in portal blood and peripheral 

blood: 

– Identical for bilirubin 

– Much higher for BA/NH3 

• Bilirubin is not increased with portosystemic 

shunting 

Icterus: easy interpretation 

• Look at the mucous membranes: 

– Icterus with severe anemia (very pale): 

hemolysis with secondary liver damage 

– Icterus with normal or slightly pale membranes: 

primary liver disease or cholestasis 

9

Sclera is first to become icteric 

Icterus: the 10 seconds approach 

Oranje troepiaal 

Icterus icterus 

High pressure 

low pressure 

10

Other parameters in blood: blood 

• Bilirubin 

• Serum proteins (albumin albumin) 

• Coagulation factors 

• Glucose 

• Cholesterol 

• Bile acid tolerance test 

• NH 3 / tolerance test 

ULTRASONOGRAPHY 

• Liver size 

• Liver structure 

– Diffuse, focal, regular, irregular 

• Echodensity 

– Hypo, hyperechoic 

• Bile ducts 

– Dilation, gall bladder 

• Blood vessels 

Chronic hepatitis with ascites 

11

Cirrhosis with ascites 

FINAL DIAGNOSIS for 

parenchymal liver diseases 

LIVER BIOPSY 

• Measure coagulation (fibrinogen > 1 g/L)! 

• Ultrasound guided 

– True cut, 14 Gauge needle in dogs (16G cats) 

– Manual, semi-automatic, biopsy gun 

• Blind 

– Menghini 16 g needle, aspiration biopsy 

• Laparoscopic forceps biopsy 

• Surgical wedge biopsy 

• Always at least two good samples! 

Ultrasoundguided biopsy 

Measure coagulation (fibrinogen, ptt, ptt, 

aptt) aptt) 

within one day 

12

Histology versus cytology 

Histology 

• Always the best result (architecture is important) 

• Cytology 

• Only when individual cells tell the truth 

– Tumor (not primary liver tumor) 

– Lipidosis 

– Amyloidosis 

• Cytology always gives an outcome, also when it is not 

true 

• The clinician should understand the limitations Surgical 

wedge biopsy 

Liver biopsy 

Necessary in practice? 

• The only way for diagnosis 

• The result is as good as the combination of the 

clinician with the pathologist 

• Ask the pathologist the right questions 

• Histology should fit with clinical results 

• If you submit a case, you get the result of the 

entire process 

• Don’t take biopsies without understanding the 

pathology 

Canine chronic hepatitis 

13

FORMS OF CANINE HEPATITIS 

• Fulminant hepatitis 

• Acute hepatitis 

• Chronic hepatitis (CH ( CH) 

•Idiopathic Idiopathic (CHi CHi) 

•Copper Copper associated (CHca CHca) 

• Lobular dissecting hepatitis 

• Granulomatous hepatitis 

• Eosinophilic hepatitis 



FORMS OF CANINE HEPATITIS 

Reticulin, 200x 

• Fulminant hepatitis 

• Acute hepatitis 

• Chronic hepatitis (CH ( CH) 

•Idiopathic Idiopathic (CHi CHi) 

•Copper Copper associated (CHca CHca) 

• Lobular dissecting hepatitis 

• Granulomatous hepatitis 

• Eosinophilic hepatitis 



Histology liver: liver: 

reticulin 

�� Reticulin (fibrous fibrous 

tissue) is stained 

�� Groups of 

hepatocytes with 

fibrous tissue in 

between 

�� Diagnosis: 

Lobular dissecting 

hepatitis (LDH ( LDH) 

14

H&E 40x 

Dobermann, Dobermann, 

chronic hepatitis 

Department of Veterinary Pathobiology, 

Pathobiology, 

University of Utrecht 

Abdominal ultrasound 

Caudal to left kidney 

collaterals 

IDIOPATHIC CHRONIC HEPATITIS - 

TREATMENT 1 

Immunosuppression 

• prednisolone 1 mg/kg/day mg/kg/ day 6-12 12 weeks 

• (azathioprine azathioprine 1 mg/kg/day mg/kg/ day 6-12 12 weeks) 

In case of severe cholestasis: cholestasis 

• ursodeoxycholic acid 15 – 20 mg/kg/day mg/kg/ day 

15


TREATMENT 2 

For fibrosis: fibrosis: 

unproven and unsafe 

• Colchicine 

Antioxidants: 

Antioxidants: 

unproven but safe 

• (SAMe SAMe, , VitE, VitE, 

Ursochol) Ursochol 

Supportive care 

• Liver support diet 

• Diuretics for ascites (K + -sparing) sparing) 

• Lactulose (NH3 (NH uptake ⇓) 


TREATMENT 3 

• Duration depends on activity of inflammation and 

level of fibrosis; fibrosis; 

at least six weeks 

• Evaluation by liver biopsy, biopsy, 

not blood! blood 

• Proceed until inflammation has resolved completely 

• Sometimes lifelong dietary support 

• Even cirrhosis can be treated if still active 


PROGNOSIS 

• Good for hepatitis (CH ( CH) 

• Guarded for cirrhosis, cirrhosis, 

depending on 

– degree of fibrosis 

– activity of hepatitis 

– but always worth trying! trying 

16

Hepatitis referral population Survival 

0.7 

16.9 

CHi – Survival 

34.9 

18.3 

CHi treated with prednisone, EMST 9.9 months (n=36) 

Strombeck (1988): 

All (n = 58), Mean: Mean: 

23.3 

Events (n = 23), Mean ± SE: 18.2 ± 3.2 

Cirrhosis: Cirrhosis: 

EMST 1.3 months (n=19) 

Non-cirrhosis 

Non cirrhosis: : EMST 33 months (n=17) 

Further facts on hepatitis 

• CH main form of hepatitis (referral 

• 1/3 of CH is copperassociated 

– Ask for copper staining!! staining!! 

• Acute hepatitis can progress to CH 

– Repeat biopsy after 4-6 6 weeks 

• female predisposition 

referral population) population 

17

Semiquantitative: 

Semiquantitative: 

Rubeanic acid staining (0-5+) (0 5+) 

6 months: months: 

2+ 


4+ 


5+ 


5+ 

COPPER ASSOCIATED HEPATITIS 

BREEDS 

• Bedlington terrier (COMMD1 COMMD1 mutation) mutation 

• (female female) ) Dobermanns 

• Labrador retrievers 

• West highland White terrier 

• Dalmatian 

• Cocker spaniels (Am. & Eng, CKCS) CKCS 

TREATMENT OF COPPER 

ASSOCIATED HEPATITIS 

• Penicillamine 15 -20 20 mg/kg/day (2 doses) 

• Give medication 30 min before meals 

• Treatment for 6 months 

• Low copper diet 

• Evaluate histology with copper stain 

• Life-long Life long continuation a low dosage (5-10 (5 10 

mg/kg/day) 

• Individually tailored treatment (drugs, diet) 

• Prognosis: good 

18

NUTRITIONELE THERAPIE BIJ LEVER- EN MAAGDARMPATIENTEN 

DRS. RONALD JAN CORBEE 

Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren, Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht 

45

Nutritionele ondersteuning bij 

maagdarm- en leverpatiënten 

Ronald J. Corbee, 

DVM, Dipl. ECVCN, PhD-candidate 

Voeding als 5 th VA 

• Nutritionele evaluatie en aanbeveling zouden routinematig moeten 

worden toegepast in het klinisch onderzoek (optimale gezondheidszorg) 

• Geef het belang en de voordelen van de voeding aan 

• Ieder dier, ieder bezoek 

• Vaststellen van risicofactoren en belangrijkste voedingsfactoren 

• Uitgebreidere nutritionele evaluatie indien noodzakelijk 

• Specifieke aanbevelingen, herhaalde boodschap van het hele team 

• Opvolging om therapietrouw te vergroten, en laat zien dat het team 

nutritionele ondersteuning erg belangrijk vindt 

Voeding als 5 th VA 

• Het optimaliseren van de rol die voeding speelt in de gezondheid en 

welzijn van huisdieren neemt vrijwel geen extra tijd en zal leiden tot: 

• Betere zorg voor de patiënt 

• Betere therapietrouw 

• Beter gemotiveerd team en beter gemotiveerde cliënten 

• Voor meer informatie en hulpmiddelen voor de praktijk om voeding te 

implementeren als 5 th VA: www.everypeteverytime.com 

46

Opbouw presentatie 

• Maagdilatatie volvulus 

• Acute gastroenteritis 

• Chronische gastroenteritis 

• Colitis 

• Exocriene pancreas insufficiëntie 

• Pancreatitis 

• Leverziekten 

• Vragen / discussie 

Maagdilatatie volvulus 

• Komt regelmatig voor bij honden met diepe 

borstkas 

• Loos braken, speekselen, buikpijn, dilatatie abd. 

• Nadere diagnostiek: bloedbeeld, Rx 

• Eerst stabilisatie: infuus therapie, sonderen 

• Chirurgische therapie (sonderen, terugdraaien, 

evt resectie, gastropexie) 

• Spoedgeval! 


• Predisponerende factoren: 

groot ras (Glickman 1996) 

diepe borstkas (Glickman 1996, Schaible et al 1997, Schellenberg et al 1998) 

grote hond voor het ras (Glickman 2000) 

verlengd hepatogastrisch ligament (Hall et al 1995, Monnet 2003) 

meestal middelbare leeftijd 

reu>teef (Glickman et al 1997) 

nerveus temperament (Glickman et al 1997, 2000) 

ondergewicht 

andere maagdarmproblemen (Braun et al 1996) 

eerdere splenectomie (Monnet 2003, Marconato 2006, Millis et al 1995, Neath et al 1997) 

• Predisponerende factoren mbt de voeding: 

eten van een verhoging, grote maaltijd, een maaltijd per dag, 1 type voer, 

Snel eten, Overeten, Veel drinken, Onrust/activiteit voor en na het eten, 

Kleine brokken (Theyse et al 1998) 

47


• Voedingsadvies: 

- Rustige omgeving 

- Meerdere kleine porties per dag 

- Grote brokken 

- Vanaf de grond voeren 

- Het mengen van blik en brok wordt wel gezien als 

een preventieve maatregel (Glickman et al 1997) 

- Voorkom activiteit 1 uur voor en 2 uur na het voeren 

Acute gastroenteritis 

• Veel voorkomende eerstelijns patiënt 

• Meestal zelflimiterend na 1-3 dagen 

• DDx: indiscretie, viraal, parasitair, bacterieel, 

overgevoeligheid 

• Symptomatische therapie (antiemetica, antacida, 

bindende substanties, pre/pro/symbiotica) 

• Zoeken naar onderliggende oorzaak indien geen 

verbetering na 24-48 uur 

• Nadere diagnostiek: bloedbeeld, Rx, echo, 

endoscopie (incl. biopsie) 

• Wel spoed: ileus, acute hemorrhagische 

gastroenteritis 


• Dieetfactoren 

- Vochtgehalte (vochtverlies, passage) 

- Verteerbaarheid >87% 

- Energie gehalte >3,5kcal/g 

- Vetgehalte (cholecystokinine)


Chronische gastroenteritis 

Hond 

Kat 

• Vaak voorkomende eerstelijns patiënt 

• Gewichtsverlies, verminderde conditie 

• DDx: voedselgerelateerd, infectieus, IBD, 

lymfangiëctasie, neoplasie 

• Symptomatische therapie gecombineerd met 

specifieke therapie 

• Altijd nadere diagnostiek: bloedbeeld, Rx, 

echo, endoscopie (incl. biopsie), 

eliminatiedieet 


Small Animal Clinical Nutrition 2011 

49

Darmbarrière 


Orale tolerantie 


Risico factoren 

• Onbekend 

• Mogelijk: 

- Genetische predispositie 

- Leeftijd 

- Andere allergie 

- Andere ziekte die invloed heeft op de darmbarrière 

- Slecht verteerbaar voedsel 

- Voedselvergiftiging 

- Vasoactieve amines in het voedsel 

50

Voedsel allergenen 

• Meest voorkomende veroorzakers: 

- Kip (H/K) 

- Rund (H/K) 

- Lam (H/K) 

- Vis (K) 

- Ei (H) 

- Zuivelprodukten (H/K) 

- Tarwe (H/K) 

- Soya (H) 

- Vaak(35-50%) tegen meer dan 1 ingrediënt 

- Immuunspecifiek IgG bij H, niet bij K 

- Olie, antioxidanten, etc. zelden 

Klinisch beeld 

- Iedere leeftijd 

- Ras (bv. Shar-Pei, Duitse Herder) 

- Braken, diarree, abdominale pijn, gewichtsverlies, flatulentie 

- Dermatologische verschijnselen kunnen gelijktijdig optreden 

- Enterocolitis 

- Malabsorptie 

- Gluten enteropathie 

- Eosinofiele gastroenteritis 

- Mogelijk IBD 

- Irritable bowel syndrome 

Anamnese 

• Voedingsanamnese (grondig!): 

- Voer 

- Snacks en beloningssnoepjes 

- Smakelijke medicatie (of bv. easy pill) 

- Supplementen 

- Gebitsverzorging 

- Kauwspeeltjes 

- Tafelresten, ander mensen-eten 

- Toegang tot andere voedselbronnen 

- Overige (planten, feces, etc.) 

→ Vraag de eigenaar om een dagboek bij te houden van alles wat 

het dier heeft binnengekregen alvorens te starten met een 


51


• Vaak voorkomende eerstelijns patiënt 

• Gewichtsverlies, verminderde conditie 

• DDx: voedselgerelateerd, infectieus, IBD, 

lymfangiëctasie, neoplasie 



• Altijd nadere diagnostiek: feces, bloedbeeld, 

Rx, echo, endoscopie (incl. biopsie), 




- Vochtgehalte (vochtverlies, passage) 

- Verteerbaarheid >87% 

- Energie gehalte >3,5kcal/g 

- Vetgehalte (osmotisch, eiwitverlies)

Hoog energie blik 

Hoog energie droog 


• Hoge verteerbaarheid en hoog energie 

• Kronfeld dieet 

• Rijst (ongekookt) 110g per 10kg LG 

• Lamshart (incl. vet) 55g per 10kg LG 

• Kippelever 25g per 10kg LG 

• Gistocal 10g per 10kg LG 

• Keukenzout (met I) 1,5g per 10kg LG 

• Mais(kiem)olie 5mL per 10kg LG 

53

Vezelrijk blik 

• Eiwit: 

Vezelrijk droog 

“Hypoallergeen” dieet 

- Zelfbereid dieet (1 eiwitbron) 

- Hydrolysaat dieet 66-75% (Loeffler 2004, Biourge 2003, Ishida 2004, Rosser 2001) 

- “Nieuw eiwit” dieet 

- Beperkt eiwit om hoeveelheid antigeen te beperken (16-22%(D), 30-45%(C)) 

- Vermijd natvoer met vis (vasoactive amines) 

• Verteerbaarheid >87% 

• Hoge energiedichtheid >3.5kcal/g 

• Omega-3 vetzuren (0.35-1.8%) 

54

Omega-3 vetzuren 

“Hypoallergene” diëten 

• Beschikbare diëten 

- Zelfbereid eliminatiedieet 

- Rauw voer diëten 

- Commerciële diëten 

• Vaak “contaminatie” van over-the-counter produkten 

(Freeman, JVIM 2012) 

• Wat “hypoallergeen” is voor het ene dier is niet per 

definitie ook “hypoallergeen” voor het andere dier 


• Beschikbare commerciële diëten: 

- Gehydrolyseerd eiwit: 

Royal Canin: Anallergenic (veer), Hypoallergenic (soya), 

Hill’s: z/d (kippelever), Specific: COD-HY, CT-HY, CYD-HY, FOD-HY, 

FYD-HY (zalm) Sanimed: Atopy/Sensitive (vis, soya, kippelever) 

Trovet: OHD (vis, soya), 100% 

- Nieuw eiwit: 

Royal Canin Sensitivity control (eend), Hill’s: d/d 

(eend, ei, lam, zalm, hert), Trovet: NVD (plantaardig) VPD 

(hert), LRD (lam), RRD (konijn) Hypoallergenic Ostrich, 

Sanimed: hypoallergenic (eend, lam), Eukanuba: Dermatosis FP 

(vis), Dermatosis LB (lam) Specific: FDW (lam), Virbac Dermal 

dog (eend) Sanypet (vis, tonijn, hert, paard, zalm, wild zwijn) 

55


• Zelfbereid dieet (eliminatiedieet = niet uitgebalanceerd) 

– Nieuwe eiwitbron (struisvogel, geit, paard) 75g per 5kg LG 

– Koolhydraatbron (witte rijst, aardappel) 75g per 5kg LG 

– Geleidelijk overwennen gedurende 3-7 dagen 

– Maximaal 10 weken 

Eliminatiedieet 

• Geen snacks, beloningssnoepjes, tafelresten e.d.! 

• Gebruik bij het uitbalanceren vitamine-mineralen 

supplementen zonder smaakstof 

• Plantaardige olie (bv. Mais(kiem)olie) 

• Provocatie met het oorspronkelijke dieet, blind vs. 

open trial 

• 2-4 weken vs. 6-8 weken 

→ Vraag de eigenaar een dagboek bij te houden van opgenomen voedsel en 

het resultaat 

Beslisboom eliminatiedieet 


56

Uitbalanceren of provocatie 

• Overwennen naar nieuw dieet of naar het 

oorspronkelijke dieet 

• Terugval kan optreden binnen enkele uren, meestal 

duurt het 3-7 dagen, maximaal 2 weken 

• Stap voor stap benadering 

• Zorg ervoor dat het effect van het eliminatiedieet 

niet wordt gemaskeerd door een andere behandeling 

of secundair probleem door: 

- goede vlooienbestrijding tijdens het eliminatiedieet alsmede gedurende 

de provocatie of het uitbalanceren 

- behandeling van secundaire bacteriële/gist/schimmel infecties 

→ verleng het eliminatiedieet 3 weken indien noodzakelijk 

Jonge dieren 

• Eliminatie dieet voor pups en kittens 

- Niet-uitgebalanceerde voeding niet langer dan 3 weken 

- Balanceer een zelfbereid dieet met plantaardige olie en een 

vitamine-mineralen supplement zonder smaak 

- Taurine erbij voor de kat (250-500mg per dag) 

- De meeste commercieel beschikbare hydrolysaat en nieuw eiwit 

diëten zijn ook uitgebalanceerd voor pups en kittens 

- Bij twijfel, bel de voedingsspecialist! 

Conclusie “hypoallergeen” 

• Het hypoallergene dieet bestaat niet! 

• Een zelfbereid eliminatiedieet is nog steeds de gouden standaard 

• Er zijn meerdere hydrolysaat diëten op de markt met verschillen in 

eiwitbron en mate van hydrolysatie 

• Er zijn meerdere nieuw eiwit diëten op de markt met verschillende 

eiwitbronnen 

• Over the counter “hypoallergene” diëten zijn vaak “gecontamineerd” 

• Terugval kan optreden in enkele uren, meestal na 3-7 dagen, maximaal 

na 2 weken 

• Soms is een zelfbereid dieet het enig werkzame dieet 

• Consulteer een voedingsspecialist om het dieet stap voor stap uit te 

balanceren 

57

Colitis 

• Redelijk vaak voorkomende eerstelijns patiënt 

• Hoge defecatiefrequentie 

• DDx: voedselgerelateerd, infectieus, toxisch, 

enteropathie, neoplasie, IBD, CHUC 



• Altijd nadere diagnostiek: feces, bloedbeeld, Rx, 

echo, endoscopie (incl. biopsie), eliminatiedieet 

Colitis 

• Management 

- Dieetaanpassing, al dan niet gecombineerd met antibiotica, 

anthelmintica , middelen met invloed op de motiliteit , 

immunosuppressiva, lokale anti-inflammatoire farmaca 

- Verschillende strategieën voor verschillende patiënten: 

- Vezelrijk 

- Eliminatiedieet en “hypoallergeen” dieet 

- Hoge verteerbaarheid en hoog energie 

- Meerdere keren per dag, zeker in het begin 

- Geleidelijk overwennen naar het nieuwe dieet 

Exocriene pancreas insuff. 


- Dieetaanpassing, al dan niet gecombineerd met pancreasenzymen 

- Hoge verteerbaarheid en hoog energie 

- Rauwe pancreas 30-90g per maaltijd 

- 1-3 theelepels poeder 

- Antibiotica igv SIBO (metronidazol 3dd 20mg/kg 7-14d) 

- Insuline bij simultaan diabetes mellitus 

- Geleidelijk overwennen naar het nieuwe dieet 

- Kan predisponeren voor voedselovergevoeligheid ->hypoallergeen 

58

Pancreatitis 


- Feeding through beter dan NPO 

- Acuut nog niet gevoelig voor hoog vet (recovery dieet mogelijk) 

- Chronisch: 

- Vetrestrictie

Leverziekten 

• Therapie: 

- Symptomatisch 

- Specifiek 

- Bij lipidose op zoek gaan naar primaire oorzaak anorexie 

- Antibiotica, prednisolon bij (cholangio)hepatitis (en triaditis) 

- Choleretica bij cholestase (ursodeoxycholzuur 7.5mg/kg 2dd PO) 

- Chelator bij koperstapeling (d-penicillamine 15mg/kg 2dd PO) 

- Lactulose bij HE 

- Chirurgie bij PSS, galgangobstuctie en evt bij lokale neoplasie 

- Infuustherapie en kaliumcorrectie (stabiliseren patiënt!) 

- Voedingsverandering 

- Start met dwangvoeren bij hepatische lipidose en anorexie/cachexie 

- Voeding op maat 

- Pas op voor aangeleerde aversie 

Leverziekten 


- Energiegehalte >4.0kcal/g 

- Eiwitgehalte 10-20% H 25-35% K 

- Arginine 1.5-2.0% K 

- Taurine >0.1% H >0.3% K 

- Natrium 0.08-0.25% H 0.07-0.3% K 

- Koper 200mg/kg 

- IJzer 80-140ppm 

- Vitamine E >400IE/kg H >500IE/kg K 

- Vitamine C >100ppm H 100-200ppm K 

- L-carnitine >0.02% bij katten met hepatische lipidose 

- SAMe en silimarine/silibyne (antioxidant/cytoprotective) 

Lever blik 

60

Lever droog 

Bedankt voor uw aandacht 

• Literatuur beschikbaar op verzoek 

• Voor vragen na afloop kunt u een email sturen naar 

R.J.Corbee@uu.nl 

• Voor vragen die u nu wilt stellen is nu de gelegenheid, 

de presentatie is nu open voor discussie 

Contact: R.J.Corbee@uu.nl , 0900-kiesUKG 

Voedingspoli iedere maandagochtend 

61

ProceeDiNgsboek - Universiteit Utrecht

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?