pdf - Etymologiebank

— ι48 —
Staaf, staf, verwant met stijf ; vgl. 't Ohd. staben — stijf
zijn, van den Idg. wt. sthap = vast, stevig zijn.
Staak, van steken, dus het hout, dat men in den grond
steekt.
Staal (monster), van 't Germ, stal — kraampje, stalletje
(vgl. ons ,,boekenstalletje") ; hiervan 't oude w.w. stalen = ten
toon stellen, uitstallen, Ofr. estaler (thans étaler; étalage). Een
staal is dus oorspr. : wat ten verkoop wordt uitgestald ; later
meer een monster (z. d. w.), een proefje, een voorbeeld ; b.v.
een staaltje van zijn moed.
Staan, van den Idg. wt. stha = vast, stijf zij 11 ; ook staan
(zie Staaf) ; vandaar ook : stad, stede, stadig, steeds (zie die
woorden). Een bijvorm van den Germ. wt. sta is stand
(Os. standan), vandaar ons stand. Ook staat, dat ontleend
is aan 't Lat. status, verl. deelw. van stare = staan, behoort
hierbij ; het woord wil n.1 zeggen : de stand, toestand waarin
men zich bevindt. Maar ook staat (rijk, land) is hiervan
afgeleid ; het ziet oorspr. op de regeering, op de standen of
ste?iden der maatschappij, die vertegenwoordigd waren, n.1.
de Generale of Provinciale Staten. Zoo verkreeg het woord
Staten de bet. van regeering en ook van het gebied, het
land dier ,,Staten".
Het woord staatsie (plechtigheid) is eveneens een verwant
van deze rijke familie. Het woord is ontstaan uit 't Fr.
station, van 't Lat. statio en bet. de plaats, waar men blijft
staaïi ; rust- of standplaats. Een statie is eig. de plaats,
waar de processie telkens bij een der tafreelen uit Jezus'
lijden blijft staan, om deze episode met bijzondere plechtigheid
te herdenken. (Ook de afbeelding heet ,,statie".) Zoo
verkreeg staatsie of statie de bet. van : bijzondere plechtigheid.
Het gebruik wil, dat staatsie de plechtigheid bedoelt en
statie de afbeelding zelf. — Statie is ook de Vlaamsche
naam voor ons station = eig. rustplaats. Een grooten „staaf
(staatsie) voeren bet. dus : weelderig, voornaam, deftig leven,
vandaar ons bijv.nw. statig = deftig, met staatsie.
Stad, afl. van staan en bet. oorspr.: de plaats waar men
staat; vgl. in zijn stad = in zijn plaats, waarvoor ook stede
wordt gebruikt. Zoo spreekt Hooft van steehouders voor
plaats-houders of plaatsbewaarders, plaatsvervangers: „de