pdf - Etymologiebank

36 -
D.
Daalder, letterlijk : gulden uit 't Boheemsche ]oa.chimsthal
(Thaler), waar in 't begin der 16 e eeuw een zilvermijn werd
geopend en een munt werd opgericht.
Dag van den Idg. wt. dhegh, Skr. dak = branden, dus
de tijd van den zonnebrand, 't zonnelicht. (In sommige talen
bet. ons dag dan ook zomer.) Alleen de lichte dag heette bij
de Germ, dag, het geheele etmaal noemde men nacht, zoodat
men nu bijv. in 't Duitsch nog spreekt van Weihnachten:
de gewijde nachten, bedoeld wordt: de gewijde dagen. 1 )
Dagen (voor 't gerecht), letterlijk een dag voor de rechtszitting
vaststellen: „onthoud je dag f' Dag kreeg hieruit de
bet. van rechtszitting zelf ; vgl. Dagvaart: reis naar de rechtszitting
; dagvaarden : ter dagvaart oproepen. Ook dading,
bijv. ,,een dading aangaan", behoort hierbij ; 't staat voor
't Mnl. dagedinc of dagedingh = rechtsgeding, proces op een
bepaalden dag. Zie Verdedigen en Ding.
Dalen, te dale = naar 't ώ/, benedenvvaarts gaan. Vgl.
't Mnl. : „Hi liet hem (= zich) neder te dale metten (= met
den) ströme driven".
Dame van 't Fr., en dit van 't Lat. domina = vrouw
(van dominus = heer). Zie Vrouw.
Damp van den Germ. wt. thimp, thamp = rook. Dempen
is 't causatief: dus doen rooken, d. w. z. de vlam uitdooven,
zoodat het vuur weer begint te rooken.
Dank, verwant met denken ; het gevoel van erkentelijkheid,
dat zich niet in daden, maar in gedachten, in woorden uit.
Darm, van den Idg. wt. tar = doorgaan ; 't woord bet.
dus doorgang, wat door 't lichaam gaat.
Datum, verl. deelw. van 't Lat. dare = geven. Een oorkonde
eindigde in den regel met een aanwijzing van den
tijd, bijv.: Datum j. die Novemoris = Gegeven den y en dag
van November. Zoo verkreeg datum de bet. van dagteekening.
l ) Tacitus zegt van de Germanen o.a.: „Niet naar dagen tellen zij,
maar naar nachten rekenen zij." Vgl. nog 't Eng. fortnight (verkorting
van fourteen nights) — twee weken (letterlijk : 14 nachten). Zie Avond
en Vastenavond.