pdf - Etymologiebank

More documents

Recommendations

Info

— 27 — wijs zijn. (Fr. savoir = weten.) Het woord w. d. z. : ten volle iets weten. Besteden van stede = plaats; iemand besteden is dus: een plaats geven; vgl. 't MnL: „Dar na bestaede si dat pouder, dat har bleven was" = (daarna bracht zij 't overgebleven poeder weer op zijn plaats); vgl. ook nog: stedehouder, bedstede, in stede van. Zie Stad. Betamen van een Germ. wt. tem = passend zijn, zich schikken. Zie Tam en Timmeren. Betichten van 't Mnl. ticht = beschuldiging, en dit van Idg. wt. dig of dik = aantoonen, n.1. de schuld. (Verwant met teeken ; z. d. w.) Beschuldigen was dan ook oudtijds tien, tijen ; vgl. 't Mnl.: „Maer ic tic u hier voor allen, Dat gi een verrader ende een moorder sijt." Beul (oudtijds beudel) van bieden — aanbieden (n.1. het vonnis), aankondigen. De beul was oorspr. de bode (eveneens van bieden = aanzeggen) van het gericht. Beunhaas is eigenlijk zolderhaas {beun = zolder), schertsenderwijze de naam voor een kat. In 't Nederduitsch werd deze naam ook gegeven aan een kleermaker, die zijn proefstuk voor het gilde niet geleverd had, en dus onbevoegd zijn handwerk uitoefende. Waarom men deze handwerkslieden zoo noemde, is niet duidelijk, misschien omdat zij op den zolder in het geheim werkten en bij onraad als een haas op de vlucht sloegen. Beuren (optillen) is verwant met beren = dragen ; zie Baar. Beven van den Idg. wt. bhi = vreezen, bang zijn. Een frequ. is bibberen. (In 't Germ, was beven: bibain.) Bevestigen, afl. van vast ; dus vast maken; vgl. Amstels veste. Bevorderen, zie Vorderen. Bewaren van 't oudere waren en dit van 't z.n.w. waar, dat nog in waarnemen (z. d. w.) voorkomt ; dit waar bet. : opmerkzaamheid, acht, zorg, en is gevormd van den Germ, wt. war = opmerken. Bewaren is dus : iets met opmerkzaamheid in 't oog vatten, niet uit 't oog verliezen, er acht op geven, m. a. w. er goed voor zorgen. Bewegen van 't Mnl. weghen, dat eveneens bewegen bet. Zie Weg.
Beweren van waar ----- overeenkomstig de waarheid; het bet. dus : iets voor waar verklaren. Bezadigd (ook bczatigd) van 't werkw. bezadigcn en dit van 't Middelned. saten — zetten, neerzetten, tot rust brengen. Het woord w. d. z. : rustig, kalm. Het is verwant met zitten. Bezoedelen, van zoedelcn en dit een frequ. (in ongunstige bet.) van zieden (z. d. w.), dus : slecht koken, laten overkoken, morsen, vuil maken ; vgl. de Statenbijbel : zijne voeten besoctelen ; en bij Huygens : „spiegels, die de damp van eigen waen besoetelt." Zie ook Zoetelaar. Bezoldigen van sold [soldij, z. d. w.) ; aanvankelijk : besolden (nog bij Hooft). Bezwalken van zzvalk, in de oostelijke.tongvallen nog rook, damp; 't woord bet. dus: verontreinigen. Bezwijken van zzvijken, in 't Os. swikan — wijken (z. d. w.), vallen. Verwant zijn Zwichten en Zwikken. Vgl. 't Mnl. : Mijn vrienden sullen mi beswikcn = van mij wijken, mij verlaten. Bidden van den Voorgerm. wt. bheidh, bhidh = door smeeken of geweld bewegen ; in 't Lat. fido — ik vertrouw, dus : zich op iemand verlaten. Hierbij sluit zich aan de bet. van 't Oudgerm. werkw. bid an (Os. bidan) ons beiden = verwachten ; de biddende verwacht immers, waarom hij bidt. Het woord bidden in de bet. van ,,God om iets smeeken" was oudtijds ook beden: „Joseph ende Maria souden te jherusalem beden' 1 . Hiervan het frequ. bedelen, waarvoor men vroeger ook bidden gebruikte: ,,T3ie, om zijn brood te bidden, moet dolen." Biecht van 't Ohd. bi-jeJian, waarin jehan (Os. gehan, Mnl. jehen) bet. zeggen, verklaren, belijden. Van dit jehen werd jicht gevormd (evenals bijv. van sehen of zien 't znw. zicht). Biecht is dus oorspr. bi-jicht, d.i. belijdenis, bekentenis. Bijten is afgel. van den Skr. wt. bhidh = splijten, eig. met een scherp werktuig, later ook met de tanden. (De Oudduitsche dichters laten bijv. ook het zwaard nog „bijten".) Verwant zijn : bijl, beitel, bitter en bits. Binden van den Idg. wt. bhcndh (Skr. bandh) — boeien, vastmaken. Er zijn vele verwanten : band, bundel, bond, bondig, bint enz.
Page 2: KEUR VAN NEDERLANDSCHE WOORDAFLEIDI
Page 5 and 6: — 4 — wege konden blijven evena
Page 7 and 8: — 6 — het gewoond heeft, bleef
Page 9 and 10: __ 8 — aanvankelijk met spot werd
Page 11 and 12: ΙΟ — Ter Toelichting. Onze taal
Page 13 and 14: Α. Aa of Α, de naam van sommige r
Page 15 and 16: — 14 — Aarts- (voorvoegsel: aar
Page 17 and 18: — ιό — den wortel ak, die dri
Page 19 and 20: — 18 Antwoord ; hier bet. ant (ev
Page 21 and 22: (dat op den spijker neerkomt), het
Page 23 and 24: 22 geweest te zijn. De η behoort v
Page 25 and 26: — 24 — Vondel nog: „God, die
Page 27: 20 — voor het gevecht in gereedhe
Page 31 and 32: — 30 — hun runen (letterschrift
Page 33 and 34: model in klei, op papier, enz. om e
Page 35 and 36: — 34 — vonden (± 1300), dat de
Page 37 and 38: 36 - D. Daalder, letterlijk : gulde
Page 39 and 40: - 3» - Dichter (poëet) van 't Lat
Page 41 and 42: — 40 — Dol (dwaas, onzinnig) va
Page 43 and 44: — 42 de diepte begeven : misschie
Page 45 and 46: 44 — dan wel een verkorting zijn
Page 47 and 48: — φ vat met één draaghengsel ;
Page 49 and 50: - 48 - Novgorod; Got. garda = stal,
Page 51 and 52: SO — vertrouwen. Zoo schrijft Von
Page 53 and 54: — 52 — betrekking tot de faam ;
Page 55 and 56: — 54 Gezag van zeggen (als getal
Page 57 and 58: 56 - Gort is de metath. van grut, a
Page 59 and 60: — 58 compar. in: „Wel Angeniet,
Page 61 and 62: óo want met 't Oudgall. dusius = d
Page 63 and 64: — 62 achter). Zoo had men in 't M
Page 65 and 66: 64 Ieder. Dit woord bevat in zijn e
Page 67 and 68: 66 — vaardig, passend, van jus =
Page 69 and 70: — 68 — Kapel (kerkje), Lat. cap
Page 71 and 72: _ ;o — Ketter, van 't Gr. katharo
Page 73 and 74: — 72 — tot den clerus behoort,
Page 75 and 76: — 74 — (eig. een pleonasme) en
Page 77 and 78: 76 - ontwikkelde zich vermoedelijk
Page 79 and 80:
- 7$ - als licht, ζ. d. w. ; verko
Page 81 and 82:
_ 8ο — scheide ick onver leemt t
Page 83 and 84:
— 82 — zijn. Hieruit ontwikkeld
Page 85 and 86:
— 84 Loos, in de bet. van sluw, z
Page 87 and 88:
— 86 — vgl. voormaals, toenmaal
Page 89 and 90:
_.__ 8 S — die zulk een opening d
Page 91 and 92:
— go — Mededoogen = mede-lijden
Page 93 and 94:
— 92 - Mannus (zie Man), den stam
Page 95 and 96:
94 Mist, van den lag. wt. migh = re
Page 97 and 98:
ç6 Romeinen overgenomen ; Lat. mus
Page 99 and 100:
98 - Naam (Os. namo) ; het Idg. woo
Page 101 and 102:
IOO — nood = gedwongen. „Ik doe
Page 103 and 104:
I02 stad van den wijnhandel) hogs h
Page 105 and 106:
— 104 een ongure morsebel ; en va
Page 107 and 108:
ιο6 - deren bet., van den Idg. wt
Page 109 and 110:
ιο8 met dranken ophemelen"; fig.
Page 111 and 112:
— Ι ί Ο een geestelijke : van
Page 113 and 114:
Pauze, van 't Fr. pause, van 't Gr.
Page 115 and 116:
E 14 Pleisteren staat voor 't Mnl.
Page 117 and 118:
- ι: 16 — vgl. ook nog prent: in
Page 119 and 120:
~- ιι8 — Ramen (de kosten ramen
Page 121 and 122:
— I20 — recht omhooggaan. Reis
Page 123 and 124:
—. { 2 2 Rivier, van 't Fr. rivi
Page 125 and 126:
124 man) wil gaan ruyteu, roven en
Page 127 and 128:
126 een denom. van een z.nw. dat in
Page 129 and 130:
128 — Idg. wt. sker stuksnijden,
Page 131 and 132:
l 3° Schijnen, denom. van schijn,
Page 133 and 134:
132 schoot (touw) vieren. Schootgaa
Page 135 and 136:
» .34 — datums gevierd worden, a
Page 137 and 138:
τ 3
Page 139 and 140:
_ ι38 — Slap, van den Germ. wt.
Page 141 and 142:
— Î4-0 — buigend gaan (denk aa
Page 143 and 144:
- 1-4-3 Smet, van smijten: wat gesm
Page 145 and 146:
144 — Sommige, afl. van 't Mnl. s
Page 147 and 148:
146 Spijt, van 't O fr. de spit (th
Page 149 and 150:
— ι48 — Staaf, staf, verwant m
Page 151 and 152:
150 — Standaard van 't It. stenda
Page 153 and 154:
Stoep, van den Germ. wt. stap — g
Page 155 and 156:
154 Stroopen bet. eig. trekken: ,,d
Page 157 and 158:
— 156 tare, frequ. van taxare —
Page 159 and 160:
— r58 — ,,Gelijck der Sonne sch
Page 161 and 162:
16ο - = Oud-Trecht, van 't Lat. Ul
Page 163 and 164:
162 Tulp, van 't Fr. tulipe, verkor
Page 165 and 166:
IÓ4 des levens", is een afl. van v
Page 167 and 168:
166 — ι Mei al op 30 April 's av
Page 169 and 170:
— 168 Verdwijnen, van 't Mni. div
Page 171 and 172:
— 170 Men leidt dit af van den Id
Page 173 and 174:
— 172 Vesper, van 't Lat. vesper
Page 175 and 176:
174 — vlot (= drijft) vrouwe Julo
Page 177 and 178:
— ij6 Vork, van 't Lat. furca = g
Page 179 and 180:
- 178 — Vroom, een afl. van voor
Page 181 and 182:
18ο — Wagen (voertuig), van den
Page 183 and 184:
— I82 — eveneens als loon, maar
Page 185 and 186:
— 184 — Welk? Os. whi-lik, waar
Page 187 and 188:
— ι86 — Wijken, van den Germ.
Page 189 and 190:
ι88 — Wonde, van den vermoedelij
Page 191 and 192:
— ΙΟ/Ο — Ζ. Zaad van zaaien
Page 193 and 194:
— 10,2 dus : zonder zorg, n.1. vo
Page 195 and 196:
— 194 — evenals zonder li η g
Page 197:
— 196 draaien, zie Zwijm. Vgl. :
show all

pdf - Etymologiebank

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?