Untitled

EERSTE DEEL»

M E M O R I E N*
D I E N E N DE T O T
O P H E L D E R I N G *
V A N H E T
G E B E U R D E ,
GEDUUR.ENDE DEN LAATSTEN
ENGELSCHEN OORLOG,
DOOR
Mr. JOACHIM RENDORP»
VRTHEER. VAN MARQUETTE,
ENZ. ENZ.
E E R S T E D E E L .
TE AMSTERDAM, B*
JOHANNES ALLART,
MDCCXCII.

I N L E I D I N G .
IVÜyn voorneemen is een helderer licht te
doen fchynen, over het begin en het eindigen
des laatften Engelfchen Oorlog: voornaamlyk
over eenige byzondere Gebeurtenisfen, die geduurende
denzelven plaats hebben gehad: zonder
dat ik doch een aan ééngefchakeld verüag
zal doen, van de bedryven der Oorlogende Mogendheden
, die deel aan deezen Oorlog gehad
hebben; daar dceze waereld-kundig, en door
andere Schryvers te boek zyn gefteld.
Ik wil boven al myne Leezers mededeelen,
die omftandigheeden, die zelden by anderen,
dan die in 't beltuur der Zaaken geweest zyh,
bekend zyn. Doordien ik in 't begin van 1781
Burgemeefter ben geworden, heb ik daartoe
gelegenheid gehad: en vley my dus, dat'de
openingen die ik geeven zal, de oplettendheid
myner Leezers zullen verdienen , en teffens
ftrekken, om te doen verdwynen de vooroordeelen,
die zommige zig bevlytigd hebben te
doen opkomen: waardoor het beftaan vag eenigen
ten Hemel verheeven, en dat van anderen,
als verderffelyk voor den Lande, uitgekreeten
is geworden: daar men deezen in Couranten
, Weekbladeren en naanalooze Gefchrif-
I. DEEL. A ten,

* I N L E I D I N G .
ten, op eene verregaande wyze heeft laten befchimpen
en hoonen; met geen ander oogmerk,
dan om te benemen alle achting voor bun moreel
Cara&er, en alle vertrouwen op hunne beftiering.
Alle die niet hebbén willen medewerken
tot oogmerken, die in 't begin vyel onder
den fchyn van Vaderlandsliefde, en van het
voorneemen om des Ingezetens gerechtigheeden
te handhaven tegen den machtigen invloed
van den Stadhouder bedekt waren, doch waar
van de fchadelykheid allengskens openbaar geworden
is: alle die voorzagen, dat wanneer
eens de yver van de Gemeente gaande zou
zyn gemaakt, dezelve niet langer beftuurd zou
kunnen worden , eri dat als dan eene volftrekte
Regeeringloosheid zou gebooren worden,
\vierden ten toon gefteld, als laage Vleyers,
als Slaaven van den Stadhouder, als Verraders
van hun Vaderland, als Pesten die men
uit de Regeering en uit het Land moest verbannen.
Ik hadde meerder dan andere myner
Mederegenten te lyden van die razerny.
In 't einde van 't Jaar' 1781 toen het Cabinet
van Verfailles voornaamlyk begon te yveren ,
en van deszelfs verkreegene invloed gebruik,
te maken, om alle afzonderlyke handeling met
Engeland te beletten, en ons in den Oorlog,
die»

I N L E I D I N O. S
dien men ons berokkend had, te houden, heeft
men reeds getracht, dewyl ik die maatregelen
niet blindelings wilde goedkeuren, my verdacht
te maken, met my te doen voorkomen als een
Anglmam, als eenen die de oprechte Vaderlandfche
gevoelens had verhaten, en op eene
laage wyze trachtte , de gunst van den Stadhouder
te winnen.
De Schryver van een fchandelyk Weekblad,
de bekende Politieke Kruyer, de onbefchaamde
Schryvers en Uytgeevers van de Hiftorifebe ,
Nederlandfcbe, Vaderlandfcbe enZuidhollandjche
Couramen, [muntten geduriglyk uit in my op
eene verregaande wyze te lasteren, te befchim-
Pen, en te beliegen. Ik was een Verraader van
m Yn Vaderland , eerloos en meinëedig : met
den bynaam van Bruggemaaker wilde men my
befpottelyk maken, en verneederen met dien
van eenen Brouwers Zoon. - '
Di* alles zoo het fclieen was ik verfchuldigd
aan het febryven van een briefje aan den Buigemeester
Temmïnck, die des tyds op den Dagvaart
was , terwyl ik in Gecommitteerde Raaden
zat. In dit briefje vroeg ik dien Heer, of
hy al wist dat Gyzelaar en Visfcber, den Generaal
Dundas, laast naar Engeland verreisd, gelast
hadden , om met het Ministerie aldaar over
A 2 Vre-

4 I N L E I D I N G .
Vrede te handelen: in zodanige of diergelyfce
woorden in fubftantie.
Tot dat fchryven had gelegenheid gegeeven
dat op een ochtend by my was gekomen een
Man van aanzien, die my die zelfde vraag deed:
myn antwoord was geweest, neen, nog dit niet
te geloven, om dat ik begreep, dat die twee Heeren
beide bet Systema van Frankryk te veel waren
toegedaan, om Vrede met Engeland te zoeken.
Dan die Heer, die betrekkingen had, door
welke hy van 't geen Dundas in Engeland zou
kunnen betracht hebben, onderricht kondezyn,
verzekerde my dat het doch zoo was. Na dat
hy was heen gegaan, dacht ik, dat zeldzaam
nieuws aan den ouden Burgemeefter te moeten
melden, en fchreef het op een ftukje Papier,
dat ik hem, alleen toegevouwen doch
onbezegeld, toezond. Het antwoord was, dat
hy het om dezelfde redenen die ik had,'niet
geloofde.
, Hoe of de inhoud van dit Briefje aan den
Schryyer van te Politieke Kruyer, 0f om beter
te zeggen, aan zyne Befïuurders gekomen is,
weet ik niet. In 't Schendblad wierdt voorge'
geeven, dat de gefcheurde ftukjes op de trap.
pen van 't Stadhuis gevonden waren. De Burgemeefter
Temminck, die ik 'er naar vroeg, zeide

I N L E I D I N G . 5
de my er niets van te weeten, maar verzocht
teffens dat ik er niet meer van fpreeken zou.
De Man was 82 Jaaren.
Maar wat daar van ook heeft mogen wee­
zen, weinige weeken liepen er voorby, of ik
wierd in het 83 Nummer van den zoogenaam-
den Politieke Kruyer, deerlyk over dat Briefje
doorgeftreeken; en voorgefteld als de zwaar-
fte misdadiger; als een trouwloos en meinëe-
dig Mensen, een fchandvlek voor myn Vader­
land, dewyl ik de roekeloosheid had gehad, de
geheiligde Perfoonen van de twee voornoem?
de Penfionarisfen aan te randen.
Het is den Mensen wel eigen, niet onge­
voelig te zyn aan lasteren, fchelden, befpot-
ten en befchimpen: maar die aandoening ver­
liest aanmerkelyk van haare kracht, wanneer
zulks door verachtelyke Lieden, en zonder
fchyn van reden gefchied. Een Schryver van
den Politieke Kruyer, eexiFynje, een Schuurman
of Noms, een Costerus of Paling, Schryvers,
Drukkers of Uitgeevers van de Hiftorifche,
Diemermeerfche en Zuidhollandfche Couran­
ten, en andere Nieuws- en Weekbladfchry-
vers, konden wezentlyk geen eerlyk Man dee-
ren; zy vereerden die zy laakten, en onteer-
den die zy preezen: noodlottig alleen was bet,
A 3 dat

O I N L E I D I N G .
dat daar veele, en de meefte van die Papieren,
of met publieke Autoriteit, of ten minften met
toelaating der Regeering verfpreid en verkocht
wierden, de goede Gemeente in de waan moest
vallen, dat, dewyl de Achtbaarden befchimpt
en befpot wierden, zy dit minder of meerder
verdiend hadden.
Ik tvvyffel geenzints, by voorbeeld, of veele
hebben gedacht dat de Schimpnaam van Bruggemaker
my met reede gegeeven was, om den
lpot met my te dry ven, als Ordonnateur of Arm
chiteü van zekere Brug, die geduurende eenigen
tyd over het water voor het Nieuwe-
Werkhuis geleegen heeft.
Het verwyt zou waarlyk niet groot zyn geweest,
dewyl een goed Regent, in der daad
een Hechte Bruggemaaker kan weezen: maar dat
verwyt was noch onverdiend. Ik heb aan 't lig.
gen van deeze Brug, geen ander deel gehad,
dan dat in 't Jaar 1779 •> toen ik in geene hoegenaamde
Stadsbediening was, my door Heeren
Burgemeefteren vertoond, en myne gedachten
gevraagd zynde geworden, over de Concept
Tekeningen van evengemelde Huis, ik heb doen
opmerken eenige gebreeken in de Ordonnantie:
als, de nutteloosheid van zoo veel plaats
voor de Vertrekken der Regenten: de naauw-
te

X N L E I D I N C, 7
t e der Binnenplaatzen, waar door ze te wei.
I Zon konden krygen: de bekrompenhe d
Jt voornaamfte Trap: de nuttelooze uitge-
Lkcheid der Muur die het Gebouw omnngt.
d e minder gefchiktheid van de P ^ " £ ^
danig Gebouw, dan het Bolwerk, dat door de
Heeren Thefaurieren daartoe was aangewee-
Zen. Doch de meeste van die gebreeken konden
niet verholpen worden, om dat de Fun
damenten gelegd, en de Verdedingen van het
Gebouw gemaakt waren. Verders deed k by
di gelegenheid mede opmerken, dat dewyl
men goed gevonden had, den voornaamen ge-
" van het Gebouw, van de Stad af naar de
Plantagie te ftellen, de voornaame toegang
mede uit de Plantagie moest zyn. en dat het
dus zeer ongefchikt zou weezen, dat men aan
den voornaamen Ingang van zoo een aanzienlvk
gebouw zylings zou komen.
Burgemeesteren en Thefaurieren keurden
myne aanmerkingen goed: aan dezelve wierdt
z o o veel mogelyk voldaan, en door hun Ed.
Gr Achtb. enEd.Achtb.tefTensgerefolveerd,
dat men direa nit de Plantagie, vlak over den
voornaamen Ingang, over eene Brug zou komen
Maar het zamenftel van die Brug, de
w y z e op welke die gemaakt is geweest, de ons
e
A 4
"

8 I N I
' E I D I N G .
geryflykheid die voortkwam uit het plaatfender
Boogen, is geenzints aan Heeren Burgemeefteren
of Thefaurieren, veel minder aan
my, die er zig verder niet mede .gemoeid heeft
die daar geen zeggen in hadt, dewyl ik noch
Burgemeefter noch Thefaurier was coen de Refolutie
om de Brug te maken genomen is , te
wyten»
Wat myne Geboorte aangaat: het is in eene
Republiek die alleen haar Opkomst, Welvaart
en Beftaan aan den Koophandel en Zeevaart
verfchuidigd is, eigen, dat geftadig Lieden
die door hunnen arbeid en vlyt tot groot
vermogen gekomen zyn, 't z y d i r e a d a a r d o o_
of door aanhuvvelyken, tot Eerambten bevorderd,
en met de aanzienlykften van den
Lande als gelyk gefield worden. Veele zoo niet
de meeste van die geflachten, die nu onder
de aanzienlykfte geteld willen worden, zyn
»i dat geval: en a!s men een eeuw of anderhalf
agter uit rekend, zou zekerlyk een deel
yan dien l uift er d i e h e n n u d o e t flikkeren
verdvvynen. Doch 't zy verre dat zulks in
ons Land tot oneere zoude ftrekken: een Ingezeten
die door zyne nyverheid uit kleine
beginfelen tot groot vermogen gekomen is,
die met zyne winnende hand duizenden aan
de

I N L E I D I N G . 9
de kost geholpen heeft, is een vry nuttiger
Lid der Maatfchappy, dan die, welke geduurende
eeuwen, als by opvolging, door den
invloed hunner Ouderen of Nabeüaanden, tot
Eerambten bevorderd zyn geworden. Aan
iemand dierhalyen in ons Land zyne geboorte
te verwyten, als hy anderzints achting waardig
is, is belachlyk, en kan niet opkomen
dan in laage Geeften.
Hoedanig dan myne Geboorte ook zou mogen
weezen , zou ik geene geringe doch eer-
Tyke Ouders verzaaken: en voornaamlyk niet,
om dat zy eene Brouwery bezeeten hadden;
daar de aanzienlykften van onze Stad, altyd in
dat geval zyn geweest, en noch zyn.
\ Zou niet pasfelyk weezen, hier een verflag
te doen van myn Gellacht: maar 't zy verre
dat ik my hetzelve zou moeten fchaamen.
't Is nu ruim tweehonderd Jaaren geleeden,
dat myne Voorouders uit het Hertogdom Lu«
nenburg, in Holland gekomen zyn: aldaar aanzienelyke
Goederen gekocht hebben, en dat een
derzei ven, met eene Dochter uit het Amfterdamsch
Gellacht der Bikkers getrouwd zynde,
zig met der woon in deeze Stad heeft ter nedergezet:
en offchoon zy Luthersch of Remonftrants
zynde geweest, niet voor 1640 in
As de

ÏO I N L E I D I N G .
de Regeeringe zyn gekomen, zyn ze doch
fteeds in aanzien, en mee de beste Gedachten
door huwelyken vereenigd geweest.
Deeze toeftel, te belachlyk en te gelyk te
verachteiyk om er lang by ftil te ftaan, wierd
ondertusfehen aangelegd, om my te doen voorkomen
als een Ambitieus Mensch, die om Eerambten
te verkrygen, niets naliet. Men verweet
my onder anderen zekere Reis naar de
Helder, (a) Men waande dat ik daar na toe
was gegaan, om te verkrygen (Zyne Hoogheid
was toen daar) het Ambt van Reprefentant in
de Admiraliteits Collegien.
Wat men gedacht heeft dat deeze Reis daar
toe zou hebben kunnen doen, heb ik nooit
kunnen bezeffen: ik kon genoeg gelegenheid
vinden, om Zyne Hoogheid daar over te onderhouden
, zoo ik iets dergelyks gezocht had.
Maar 'r zy verre dat ik ooit een Ambt van
zoo veel bödènkelykheid verlangd hebbe: ik
zeg van zoo veel bedenkelykheid, om den afgunst
aan hetzelve verknogt. Nimmer heb
ik verlangd met eenig voordeelig Ambt bekleed
te zyn: veel min iets gevraagd. Voor 't
geen
(a) Van deeze Reis en deszelfs oogmerk zal in 't
vervolg nader gefprooken worden.

I N L E I D I N G . II
geen ik ben, heb ik verplichting aan niemand,
dan aan mynen Vader, en aan mynen Oom den
Burgemeefter Calkoen. Door hunnen invloed
ben ik Scheepen, Meefter-knaap van Holland,
en Directeur van Surinamen geworden: myne
Cornmisfien in de Hollandfche Rekenkamer;
daar na het Burgemeefterfchap; vervolgens de
Commisfien in Gecommitteerde Raaden, en in
de Admiraliteit, ben ik aan de fchikkingen die
in de Regeering van onze Stad plaatshebben,
verfchuldigd. Gezegend met genoegzame middelen,
heb ik'geene lucrativc Ambten nodig:
en wat de Eere aangaat, zoo heb ik, tot dus
verre, het Burgemeefterfchap myner geboorte-Stad
aanzienlyk genoeg gefchat, om in den
kring in welken ik gebooren ben, boven 't
zelve in ons Land niets te ftellen. Ook is my
van myn Jeugd af, door eenen allerwaardigften,
en onbaatzuchtigften Vader ingefcherpt,
en hoop het mynen eenigen Zoon ook in te
boezemen, dat geen ingezeten van een vry
Land, die genoegzaam van middelen voorzien
is, wil hy waarlyk vry en onafhangelyk blyven,
trachten moet Ambten of Bedieningen
door gunst te verkrygen: dewyl hy door die
gunstbewyzingen zich altyd minder of meerder
verplicht maakt, en zich dikwyls in gevaar
ftelt,

a I N L E I D I N G .
ftelt, of minder rondborftig zyn gevoelen te
kunnen zeggen, of van ondankbaarheid beticht
te worden.
Maar eene der voornaamlie befchuldigingen
die tegen my ingebracht wierd, was die
van Anglomanie. Ik beken zeer gaarne, dat ik
den Oorlog met Engeland, in deszelfs oorfprong,
voortgang en einde, als roekeloos
ondernomen, flecht gevoerd, en fchandelyk geëindigd
, volkomen heb afgekeurd: dat ik gaarne
zou gezien hebben, dat men getracht had,
door afzonderlyke handeling, eene betere Vrede
te verkrygen: of dat men ten minften niet
door een roekeloos vertrouwen op het Hof van
Verfailles, zich in de noodzakejykheid had gebracht,
om zoodanige Vrede te moeten aanneernen,
als dat Hof ons daarna heeft opgedrongen
: en dat ik nimmer met goede oogen heb
kunnen aanzien, dat men de Republiek aan
het welgevallen van evengem. Hof, kwanzuys
uit erkentenisfe voor dienften bewezen in eenen
Oorlog, dien het ons voor een gedeelte
op den hals had gehaald, wilde onderfchikken,
en van 't zelve veel afhangelyker maken, als
zy immer van dat van Engeland geweest was.
Maar zoo in my was opgekomen eenige byzohdere
bereidwilligheid voor Engeland; eenig
by-

I N L E I D I N G . 1^
byzonder inzicht van voordeel; van vermeerdering
of ftaving van invloed ; eenige laage toegevenheid
voor de wyze van denken van den
Heere Stadhouder; zou ik my zeiven verachten,
even als ik veracht zoodaanige, die uit
eigen voordeel, en tot bevordering van hunnen
byzonderen Koophandel, Staatzuchtige inzichten,
of wat des meer is, het vuur des Oorlogs
in *t begin hebben aangeftookt; die daar
na Frankryk naar de oogen hebben gezien;
dit met deszelfs Ambasfadeur over de geheimfte
Staatszaaken gehandeld hebben ; die eenige
woelzieke Vreemdelingen begunftigd hebben,
om door deeze de gisting der gemoederen
te vermeerderen; en die voorts door alle
zoorten van kunftenaryen getracht hebben
tot hunne oogmerken te komen: oogmerken
die, zoo als 'c daar na gebleekenis, geen andere
waren, dan om de Regeeringsform te veranderen,
en alles 't onderst boven te keeren.
De naam van driflrocraat, dien men mydaar
na mede heeft toebedeeld, was toen noch niet
in de Mode. 't Is zeker dat dezelve als een
Schimpnaam gegeeven is; en by aldien men
daarmede bedoelde , eenen, die van oordeel
was, dat in ons Land den Burgeren geen meerder
of grooter invloed in de benoeming der
Re-

*4 I N L E I D I N G .
Regenten, of in 't beftuurderzaakentoekomt,
dan dezelve zedert de oprechting der Republiek,
ingevolge de Privilegiën der Steeden,
zoo in Stadhouderlyke als Stadhouderlooze tyden,
gehad hebben, kan ik niet ontkennen,
dat die Tytel niet ten onrechte aan my gegeeven
is.
Het eenigst doel van alle Regeeringen is,
het meest mogelyk welzyn der Leden , die
onder de Maatfchappy behooren: zoo deeze
gelukkig zyn, en hun gelukftaat door eene
beftendige ondervinding beftempeld is geworden,
zoo wordt de vraag, of eenige andere
Regeeringsform, dan die, onder welke die Leden
leeven, beter zy, eene zuivere befchouwende
quxstie. Dit hadden de Hoofden der geenen,
die in de laatfte onluften het niet onduidelyk
op de verandering der Conftitutie
hebben toegelegd, ten minfte zoo zy in de
goede trouwe waren, in den beginne behooren
onderzocht te hebben.
' Wie zal ontkennen dat in onze Regeeringsform
veele gebreeken zyn? Dat de Stadhouders
te meermaalen de paaien van hun wettig
gezach, dat niet duidelyk genoeg omfchreeven
is, zyn te buiten gegaan. Dat in Stadhouderlooze
tydea, de Regenten dikwyls door
Sce-

I N L E I D I N G . 15
Stedelyke, ja byzondere inzichten vervoerd,
het algemeene welzyn verwaarloosd hebben?
Dat het zamenftel van onze Regeeringsform,
in veele opzichten, zoodanig is, dat het beftuur
der Zaaken daar door dikwyls gebrekkig word.
Ik wil dus gaarne bekennen, dat 'er eene
betere Regeeringsform zou hebben kunnen
uitgedacht worden. Maar de vraag is, zou het
geluk van Land en Ingezeetenen , door verandering
te maken in de tegenwoordige Conftitutie,
vermeerderd zyn geworden ? of zoo
men dit al wilde onderftellen, zou men zich
hebben kunnen vleijen, dat die zedert meer dan
tweehonderd Jaaren op den tegenwoordigen
voet gevestigde Conftitutie zou kunnen veranderd
worden, zonder het Land eene fchnfc
te doen ondergaan, waar door ten minlien
voor eenen geruimen tyd, alle de deelen van
het publiek beftuür, op losfe fchroeven zouden
gefield zyn geworden? En eindelyk,«zouden
de In- en Opgezetenen in 't algemeen, ik
meen de Gegoeden, (ik fpreek niet van de
heff,) met den invloed, met eene zeer onbepaalde
uitdrukking veelal de Volks invloed genaamd
, dien men hun geven wilde, gelukkiger
zyn geweest ? dat is, zou onze Koophandel
bloeijender, onze Perfoonen en Goederen meerder

Ï6 \ w L E i h i N G:
der voor alle geweld gedekt; in één woord j
ónze Burgerlyke Vryheid grooter zyn geweest,'
dan in de 200 Jaaren, die ftaande de tegenwoordige
Conititutie verloopen zyn?
Men fchreeuwt zeer tegen Familie Regeeringen:
't zy verre dat ik goedkeure, dat
men denkt alleen Regent te zyn, om zyne
JNabeftaanden te bevorderen: maar zou het beter
gaan, als de Verkiezingen door de Burgers
gefchiedden? zyn de meeste der gemeene Burgers
, en deeze zouden zekerlyk het grootfte
getal in de Verkiezingen uitmaaken, in ftaat,
om van de hoedanigheden tot het beltuur der
publieke Zaaken nodig, te oordeelen? Zoude
niet het gros der Kiezers, door kuiperyen ,
of door den invloed van eenige weinigen beftuurd
worden ? en hebben wy laatflelyk niet
gezien, welk flag van Lieden het vertrouwen
der meenigte hebben weeten te winnen? Zou
men-kunnen verwachten, dat als dan waardiger
en kundiger Regenten zouden verkoren
worden? zouden die geene, die door hunne
kuiperyen de Gemeente zouden beleezen, of
de gunftelingen der geenen, die zig als be-
Huurders van de menigte zouden opwerpen,
tot de Regeering beter gefchikt zyn, dan die
'er tegenwoordig door den invloed van zyne
Hoog-

I N L E I D I N G . 17
Hoogheid, of van hunne Nabeftaanden inkomen?
Alle daaden die niet gefchieden kunnen,
zonder tusfchenkohist der menfchelyke hartstochten,
zullen meestentyds, zoo niet altyd,
gebrekkig zyn: en dus is 't immers met het
begeeven van Ambten en Bedieningen geleegen:
gunst zal daar in altyd plaats hebben,
't Is zeker dat nergens eene beetere en gefchiktere
wyze van begeeven van Ambten zou kunnen
zyn, dan daar dezelve aan eenen is toebetrouwd,
dewyl de byzondere betrekkingen
van deezen tot alle de Leeden der Maatfchappy,
volftrekt minder moeten zyn, en hy
dus onzydiger; zoo de ondervinding niet geleerd
had, dat die betrekkingen gemultipliceerd
worden, door bet getal der geenen, die byzonder
in de gunst ftaan: en dat in de daad niet
de Vorst, maar zyne Gunftelingen de Ambten
begeeven.
. Men befchouwe de zaak eens met een Historiekundig,
en onpartydig oog : wie hebben
in ons Land, in de onderfcheidene Staats-omwentelingen,
den kreet doen opgaan? Ik meen
in Stadhouderlooze tyden, de vrienden van
't Huys van Oranje die buiten bewind waren,
of hun gezach wilden vermeerderen met
's Vorften bevordering: en in Stadhouderly-
I. DEEL. B ke,

38 I N L E I D I N G .
ke , r
die geene, die naar hun inzien geen gezach
genoeg in de Regeering hadden, of den
Stadhouder wegens eenig ontvangen leed, een
kwaad hart toedroegen.
De eerfte deeden roepen, (want zy gaaven
den toon aan de Volksftem,) dat eigenbelang
alleen betracht, en 's Lands zaaken verwaarloosd
wierden. De andere, op hunne beurt,
dat de Vryheid in gevaar was, dat de Stadhouder
de Privilegiën en Gerechtigheden met de
voeten trapte.
Ondertusfchen hoe is 't in ons Land gegaan,
onze Perfoonen, onze Goederen zyn immers
in Stadhouderlooze en Stadhouderlyke tyden
even zeker geweest, en de geringde Ingezeeten
heeft , veilig voor de oppermacht der aanzienlykften,
in zynen flaat een gerust leven
kunnen leiden.
In Stadhouderlyke en in Stadhouderlooze
tyden, heeft de Republiek fchitterende oogen-
-blikken gehad: maar opmerkingwaardig is het,
dat die fchitterende oogenblikken, in Stadhouderlooze
tyden, daar zyn geweest, wanneer
het voornaam beduur der Regeering geweest
is in handen van eenen, of eenige weinigen,
die door hunnen invloed met de daad
het Stadhouderlyk gezach hadden, en daardoor
in

I N L E I D I N G . 19
in Haat waren, om de veelvuldige raderen,
van 't algemeen beduur, die door zoo veele
handen gedraaid worden, tot één einde te doen
beweegen.
Deeze opmerking, die zoo ik vermeen, op
de gefchiedenisfen van ons Land, gegrond is,
heeft my, zeedert ik eenig inzien in 's Lands
zaaken heb gehad, doen befluiten, dat het -
Stadhouderfchap een noodzaaklyk onderdeel
Onzer Conftitutie is: en dat, offchoon er tyden
zyn geweest, dat men vermeend heeft eenen
Stadhouder in deszelfs onderfcheidene hoedanigheden
te kunnen misfen, die tyden altoos
met oproer en geweld, een einde hebben
genoomen, eensdeels, om dat het Nederlandsen
Volk, in 't algemeen, van hunne
jeugd af, voor het Huis van Oranje voor- ingenoomen
wordt: anderdeels, om dat de geenen,
die geen deel aan de Regeering, tersminften
niet naar hun genoegen hebben, geene geleegenheid
laaten voorby gaan, om van die geneigdheid
van 't volk gebruik te ma'aken, in
hoope van op hunne beurt de zoetigheid en
voordeden der Regeering te zullen genieten.
Van dit zoort van baatzuchtige menfehen,
want zoo moet men ze doch noemen, moeten
onderfcheiden worden die geene, diewaar-
B 12 iy fc

2 0
I N L E I D I N G .
lyk hun Vaderland lief hebben, die zonder baatof
ftaatzucht zyn, doch met verheevene
denkbeelden het beftuur der publieke zaaken
befchouwen. Zy zien de feilen die er in zyn:
zy trachten naar beetering: maar eylaas! zy
verliezen uit het oog, dat die volmaakte bev
ftuuring, die zy voor hun Vaderland verlangen,
niet mogelykis: of dat, zoo men dit al
eens wilde ftellen, óm ertoe te komen, middelen
gebruikt zouden moeten worden, door
welken bet Gemeenebest gevaar zouloopen,
't onderst boven gekeerd te zyn, voor dat het
gewenscht einde zou kunnen bereikt worden.
Met reede heeft Huygb de Groot ergens aangemerkt,
dat men vermyden moet van oude
Regeerings verordeningen af te gaan: dat zulke
veranderingen gevaarlyk zyn, en bet veiliger
is, zich naar de gebreken te fchikken, daar''tvolk
aan gewend is, dan naar de vervormingen te
trachten.
Zit daar myne wyze van denken: is dezelve
Ariftocratiscb? het zy zoo! maar zoo
men door Ariflocraat verflaat eenen die uit
eigen belang of ftaatzucht zyne bevordering
in de Regeering zoekt; die in 't beftuur zich
zeiven alleen en niet het gemeene best befchouwt;
die zyn gezach en invloed alleen
be-

I N T, E 1 D I N G. 2T
befteedt om de zynen te [helpen en te begun
ftigen; dan vraag ik, en doe het met gerust­
heid, welk eerlyk mensch durft my dien tytel
geven ?
Maar hoe verachtelyk het geblaf van hetgefpuis
dat my aanrandde ook weezen mochte,
zoo heeft het my leed gedaan, ja van harte
leed gedaan, by deeze gelegenheid ondervonden
te hebben, dat ik als Burger, als Ingezeeten
van eene Stad en Land, alwaar de genngfte
tot dus verre altyd eene heul gevonden
had by de onbefprokene bedeeling van het
recht dat hun toekwam, tot dat recht nutteloos
myne toevlucht zou genomen hebben.
Ik wil niet ontveinzen, dat in 't begin,
toen de fielten eerst begonden hunnen gruwelyken
laster uit tefpuwen, ik gaarne gezien
zou hebben dat hunne eerloosheid, en
voornaamlyk die van den Politiek* Kruyer, en
van zynen uitgeever Jan Verkm, anderen ten
voorbeeld volgens de wetten van den Lande
geftraft waren geworden : ik had gaarne gehad
dat de geen onder wiens hoede de goede naam,
de goederen en het leven der Ingezeetenen gefield
zyn, de Hoofd-Schout onzer Stad als
de geen aan wien de Hoge-Overheid haar
recht heeft toevertrouwd om alle verftoord
e r s
B 3

22 I N L E I D I N G .
ders van publieke rust te vervolgen en te
. doen ftraffen, my in deezen te hub gekomen
was. Dit was voornaamlyk , mpj's: oordeels ,
den Graaflyke Officieren opgelegd by het Placaat
van 7 Maart 1754, het welk door dat van
19 Oftober 1781, beneffens alle vorige Placaten
en Ordonnantiën tegen het drukken en
divulgeeren van calunmieufe gefchaftcn, des
noods, vernieuwd en bevestigd was geworden.
Maar niettegenftaande , de aliezints , tenminften
zoo als 't my voorkwam, duidelyke
beftelling der Placaten, moest ik met leedwezen
ondervinden, dat de 1
verwachting die
men had van de Administratie der JuiHtie,
zoo gering was, dat men niet op zich durfde
neemen, om recht te vorderen. — Men wees
my naar de ordinaire Juftitie : daar kon ik eene
Jbtio hjura inftituëeren, en dus aan myne
Erfgenamen overlaten, een geding, dat m»
gelyk by hunnen dood niet geëindigd zou zyn.
En dat was de weg dien men algemeen aanwees,
aan de geenen die door de Courantiers, en de
bekende Week- of Maand- Blad-Schryvers,
in hunnen goeden naam op het grievendst beleedigd
waren. Men beweerde, dat de Graaflykheids
Officieren niet gefchikt waren, om
daar

ï N L E 1 D I N G. 2 3
d a a r over eenige aftie, hoe klaar de bewyzen
ook waren, te inftituëeren.
Ik ftelde tevergeefs voor, dat zulks noch
billyk noch rechtmatig was: dat alle Ingezetenen
, van den voornaamften af, tot den
geringften toe, recht hadden om zoo wel
tot befcherming van hunnen goeden naam
als tot die van hunne goederen, het pubhek
gezach in te roepen: - dat het vreemd zou
klinken, dat een Graaflyk Officier aan wien
ik eenen gepleegden diefftal, met aanwyzing
des dief's, aangaf, my zeide: 'tismy leedmaar
kunt den dief dagvaarden om u het ge/look»
leder te geeven: - dat het onderfcheid van
eenen rover van myn goed, tot dien van mynen
goeden naam, niet anders was, dan dat deeze
veel fchuldiger moest gehouden worden. —
dat alhoewel het niet ongefchikt was, dat de
eene Ingezeeten den anderen beleedigende, niet
aanftonds tot de Vindifta publica toegelaten
wierd,maar tot den burgerlyken Rechter, zynen
toevlucht moest neemen, doch dat wanneer
iemands goede naam in publieke gefchnften,
en wel zoodanige, die met publiek gezach
of toelating verfpreid worden, gefchonden
wierdt, het myns bedunkens, eene baarblvkelvke
onrechtvaardigheid was, zoodanie
n
- B 4 S

24 I N L E I D x N G >
gen de publieke hoede te ontzeggen, e n hen
tot langwylige Procedures te verwyzen. Doch
alles was te vergeefs.
Dit te moeten ondergaan, kwam my destyds
hard voor: maar zedert ik in 't vervolg
gezien heb, dat alle de Courantiers, naar hun
we gevallen, ftrafloos, de Leeden der Regeering,
zelfs de Staats- en Stedelyke Reio'utien
, wanneer ze niet naar den heerfchenden
fmaak, of naar dien der geenen, wiens party
zy trokken , waren, op eene fchand lyke
wyze doorgeftreeken hebben : zedert ik gezien
heb, dat een Perk*, een Schuurman, een/y».
je, en zoortgelyke, in hunne Couranten, inmyne
vaderlyke Stad gedrukt of opentlyk uitgegeeven,
de Regeering derzelve, of ten minften
het gedeelte dat hun niet aanftond, gefcholden,
Burgemeefteren befpot, het volk
op de fterkfte wyze openlyk hebben uitgedaagd,
om op hunnen kreet van oproer, de
wettige Regenten op eene geweldige wyze af
te zetten, en andere in hunne plaats te verkiezen:
zedert ik gezien heb, dat niet tegenflaande
één dier Couranten, door de Vroedfchap
by Refolutie was veïklaard, feditieus en
oproerig, en aan myne Heer en van den Gerechte
gelaaten was, om daar in te handelen zoo als zy
zou-

I N L E I D I N G . £5
zouden meenen te behooren, de meerderheid van
deezen daar op verftaan heeft niets te moeten
doen, heb ik my niet meer verwonderd, dat een
verftandig, eerlyk, en allerwaardigst Graaf-
lyk Officier, op aanraading zyner Confalen-
ten, geene kans gezien heeft, om met eenige
hoop van fticces, eene adie, ingevolge de Pla-
caten, tegen dien Jan Verkm, of zoortge-
lyken te inftituëeren.
Ik heb dan zedert gelyk alle andere fat-
zoenlyke en deugdzaame Lieden, met verach­
ting aangezien, de befchimpingen, bynaamen
en leugens, die aan my gedaan, gegeeven en
tegens my verfpreid zyn. Het zoude beneeden
't geen een onbefproken mensch aan zich zei­
ven verfchuldigd is, geweest zyn, zich tegen
die Scbotfchryvers te verantwoorden: doch
jammer is het, dat veele eerlyke en onpar-
tydige Lieden, zich fchier niet hebben kun­
nen onthouden van te geloven, dat er doch
iets waar aan moest weezen, dewyl ingefchrif-
ten met publiek gezach uitgegeeven, (de Cou­
ranten J zulks ftraffeloos gezegd wierdt. (*)
Maar
(J>) Jan Noms, een die Courantenfchryvers , heeft,
toen de tyden veranderd waren, en hy bevreesd was
over zyn euvelfchryven, in rechten aangefprooken te
B 5
w o r
"

25- I N L E I D I N G . "
Maar zoodanig waren de tyden : de Regeering
had alle gezach, de Juftitie allen klem verloren:
en de Courantiers fchreeven en leefden gerust
onder de hoede der geenen, die zich alle
gezach hadden aangematigd, en tot bevordering
van wiens oogmerken en zekerheid, zy
als trauwanten dienden.
Geen gering genoegen heb ik doch gevoeld,
dat de kwaadaartigften my niets hoe genaamd
daadelyks, hebben kunnen verwyten: en het
by algemeens fcheldwoordcn gebleeven is.
Ik kon intusfchen hun, en eeneniegelykuitgedaagd
hebben , en kan zulks gerust ten allen
tyden doen, om aantetoonen, dat ooit iemand,
met myn weeten, door my beledigd zy geworden:
dat ik ooit iri het beftuur van's Lands
of Stads zaaken, in de onderfcheidene aanzienlyke
posten , met welken ik bekleed ben
geweest, van myn gezach of invloed eenig
ver­
worden, zich niet ontzien te zeggen, dat hy alleen de
zamenfleJler, (redacteur) van een dier Couranten geweest
was: dat Tegelaar de vriend vaa den Burgemeester
Hooit, en de Burgemeester zelve hem opgaven, 't geen hy
fchryven moest: en dat hy menigmaal daer over in gefprek
was geweest met de Scheepen Bicier en van Lennep, ik
wensch, ja wil vertrouwen, dat de deugniet deeze Lie­
den genoemd heelt, om zyne misdaad , als 't waare, door
den naam van groote medelanders te verkleenen.

ï N L E I D I N G. ZJ
verkeerd of flinks gebruikgemaakt, ofeenige
blyk va» eigenbaat gegeeven heb.
Men heeft getracht my te doen voorkomen
als eenen draayer, als iemand die gedurig van
party wisfelde. Wie, die my van naby kent,
weet niet, dat ik door myn Carafter, mogelyk
al te driftig en openhartig tot geene draayer
y of plooyery gefchikt ben? Maar 't is waar,
dat ik my nimmer aan de heethoofdigheid en
verregaande onderneemingen van de eene of
de andere party heb willen overgeeven.
Ik dacht, en denk noch, dat de Regeering
van Amfterdam, willen 's Lands zaaken wel
gaan, met zyne Hoogheid in goede harmonie
moet leeven: en heb deeze Leere altoos zoo
verre ik zulks' als Regent en Ingezeeten in gemoede
heb kunnen doen, aangekweekt,
Toen ik in 1781 Burgemeefter geworden
was, noemde men my, den Oranje Burgemeester:
toen ik daarna mede de propofitie deede,
ten einde zyne Hoogheid zich van eenen kleinen
raad zoude bedienen, en vervolgens djn
flap tegen den Heere Hertog, duidde men my
zulks kwalyk: en toen ik in 't Jaar 1786 en
1787 niet mede heb willen werken, om de
dolle zoogenaamde Patriotten te helpen alles
onderst boven te keeren, en zyne Hoogheid
af

2 0
I N L E I D I N G .
af te neemen, 't geen Hoogstdenzelven wettig
toekwam , heeft men my weder eenen Oranje-
Mant genoemd: en zoo 't geviel, dat God verhoede
! dat men door laage vleiery, en bovenmatige
toegeevenheid, de hoogheid van den
Vorst, ten koste van 's Lands voorrechten
zou willen bevorderen, zou ik het befchermen
van deezen, boven 's Vorften gunst noodwendig
moeten ftellen. Doch dit myn Noodlot,
is dat van allen, die in tumultueufe tyden
geen party willen kiezen, maar betrachten
, 't geen naar hun inzien, 's Lands oorbaar
is.
Ik getroost my zulks dierhalven gemakkelyk:
myne wyze van denken, op 't ftuk van
de publieke zaaken, van de Regeering, zoo
van myn Vaderland, als van myne Geboorteftad,
is altyd dezelfde geweest, en zal dezelfde
blyven. Vry als de lucht die ik inadem ;
door myne ofnftandigheden volftrekt onafhangelyk;
gezeegend met goederen; gereezen tot
den trap van eere, tot welken iemand van
mynen ftaat kan komen; kan ik zelf gesne
aanvechting gevoelen, om my anders dan
myn geweeten en oordeel voorfchryven, te
gedraagen.
Ik eer en acht zyne Doorl. Hoogheid, en
• doe

I N L B I D I N G . 29
doe hulde aan deszelfs hoedanigheden: en byzonderaan
deszelfs ingetogenheid, wegens het
verkrygen van meerder gezach, daar men
hoogstdezelve zoo fchandelyk by de goede
gemeente over verdacht heeft gemaakt: maar
nimmer heb ik zyne Hoogheid in den tyd,
dat deszelfs gezach en invloed tot het hoogfte
punt gereezen waren, en veele der geenen
die hoogstdezelve in zynen tegenfpoedigen
ftaat befcbimpt hebben , hun hof tot
bejaging van eenig voordeelig ambt, voor hun
zeiven of voor hunne vrienden maakten, iets
voor my of voor de mynen gevraagd. Ik heb
altyd onafhangelyk willen zyn, om dus myn
gevoelen op eene vrymoedige, doch gepaste
wyze te konnen uiten.
Zou ik dan, reeds gekomen zynde tot ta«
melyke hooge Jaaren, zonder eenigen fchyn
van reeden, zonder eenig vooruitzicht van
voordeel, alleen (zoo als in eenige belachelyke
fprookjes verteld is,) om de eere van aan
's Vorften tafel genodigd te worden, of om
het deelen van een perfik met haare Koninglyke
Hoogheid, (ik fchaam my byna de
kwaadaartige zotheid van dien tyd te herhaalen,)
myne gewoone rondborftige taal, uitgefproken
in eenen tyd, dat dezelve my, zoo
ik

%0 I N L E I D I N G .
ik immer iets gezocht had, fcbadelyk zou hebben
kunnen weezen, in laage vleiery en hoftaal
hebben willen veranderen, — heeft dat
eenige waarfchynlykheid?
't Is waar, dat ik cenige weeken, na het
op den 8 Juny voorgevallene betrekkelyk den
Heere Hertog, toen ik als Burgemeester over
's Stads zaaken zyne Hoogheid onderhouden
moest, weder ten Move verfcheenen ben, en
aldaar gegeeten heb. Maar zou men gewild
hebben, dat ik na den ftap nopens den Heere
Hertog , alle gemeenfchap en alle ommegang
met zyne Hoogheid vermyd hadde ? Zou
men begreepen hebben, dat als een Regentin
zyne qualiteit iets zegt of doet, dat aan zynen
Mederegent, ft zy my geoorloofd voor
een oogenblik zyne Hoogheid dus te noemen,)
niet aangenaam is, zulks dezelve dan in alle
andere zaaken van elkander moet verwyderen ?
In dat denkbeeld ben ik zekerlyk niet: maar
geloof integendeel, dat geene onderfcheidene
wyze van denken, hoe verfchillende die ook
zy, Regenten van elkander zoodanig mag verwyderen,
dat zy te zarffth de gemeene zaa.
ken niet kunnen betrachten.
Hoe zeer Burgemeesteren in 't Jaar 1781 vaii
gedachten waren, dat de\raadgeeving van den
Her-

I N L E I D I N G . 2t
Hertog, met het waare nut van den Lande
niet overeenkomltig was, en gemelde Hertog
voor de voornaame oorzaak hielden, dat de
Regenten in zyne Hoogheid het zoo hoodzaakelyk
vertrouwen niet konden (tellen, zoo
waren Burgemeefteren niet te min overtuigd,
en booden zich daar toe aan, als uit de bekende
Memorie aan zyne Hoogheid overgegeeven
blykt, dat zy {reeds moestén trachten,
gemeenfchappelyk met zyne Hoogheid
mede te werken, tot bevordering van het algemeen
welzyn.
Alhoewel myn voorneemen in den beginne
was, dit myn Werk aan het publiek mede te deelen,
heb ik voor als noch beter geoordeeld,
het alleen te brengen ter kennisfe van zommige
myner goede vrienden; maar zoo het
zelve te eeniger tyd ten algemeen gebruik
te-voorfchya mochte komen, dan zy het nu
voor als dan, aan U myne waarde Landgenooten
aanbevoolen, als een blyk van myn
verlangen, om by U te doen verdwynen de
vooroordeelen, die men getracht heeft tegen
my in te boezemen. Heb ik gefeild in
myne Staatkundige inzichten en gedrag, het
is geweest ter goeder trouwe. Ik kan geen ander
oogmerk hebben, dan 't welzyn van myn
Va-

32 I N L E I D I N ö.
Vaderland: myn geheel beftaan is aan 't zelve
verbonden: alle myne goederen zyn binnen
myne Geboorteftad, en binnen deeze Provintie
geleegen, of van dezelve afhangelyk • *t
geen ik daar buiten bezit, is n i e t n o e m ens
waardig: Engeland of Frankryk kunnen niet
verzachten, het verlies dat ik door den ondergang
van myn Vaderland zoulyden, endeelen
dierhalven niet met myn Vaderland en Geboorteftad,
in het belang dat ik in het beftaan
en welvaaren van deeze neem.
VAART WEL,
M E-

MEMORIEN,
DIENENDE TOT OPHELDERING VAN
HET GEBEURDE, GEDUURENDE
DEN LAATSTEN ENGEL-
SCHEN OORLOG. 1
Het is onbetwistbaar, dat de Oorlog voor
alle handeldryvende Volkeren noodlot­
tig is: en dat de daar uit vloeijende nadeelert
aangroeijen, in' evenredigheid der uitgeftrekt-
neid van den Koophandel, en den daar van
cnaficheidelyken Zeevaart. Geen Land is er
derhalven, dat meerder dan het onze, alle
gelegenheden, uit welke twist en vervolgens
Oorlog zouden kunnen voortkomen, vermy-
den moet: en dewyl Tractaten met vreemde
Mogendheden, voornaamlyk zoodanige in wel­
ken tot wederzydfche befcherming iets be-
jproken wordt, daar dikwyls gelegenheid toe
geeven, zoo fchynen ze derlialven zoo min
mogelyk aangegaan te moeten worden. Geluk­
kig is er geen Land dat zich van alle verbin-
tenisfen, ten minden andere als Commercieels,
zoo onthouden kan, dan het onze.
Daar toe dient, voor eerst, de legging van
I. DEEL. C de

34 M E M O R I E N TOT
de Republiek. Van twee zyden gedekt, door
eene Zee bezet met gevaarlyke banken, en
welkers gaten en havens in klein getal en van
ongemakkelyken toegang zyn: van de twee
andere zyden , befchermd door groote rivieren.
aanzienlyke, des noods, te doene inundatien,
natuurlyke moerasfen, en Vestingwerken
, kan zy den geduchtften Vyand eenen geruimen
tyd afhouden.
Ten anderen, behoeft deeze Staat minder
dan eenige andere, zich door Tradiaten buitenlandfche
hulp te befpreeken, uit hoofde der
welgefleldheid der Ingezeetenen, en de evenredigheid
met welke de goederen en rykdom
onder deezen verdeeld zyn; waar door ze in
ftaat zyn op te brengen, 't geen tot 's Lands
befcherming vereischt wordt, en om teffens
die lasten met gelyke fchouderen te draagen.
Het Gemeene Land, byzonder de Provincie
van Holland, heefc tot dus verre in dat algemeen
Welvaren der Ingezeetenen, eene onuitputbaare
bron gevonden, uit welke by Leening
te ren eenen geringen Intrest is gehaaid geworden,
't geen tot verval v an buitengewoone
kost n benodigd is geweest: terwyl de gewo.me
Lasten, op de draaglykfte wyze ingericht,
overvloedig hebben opgebracht, 'tgeen
no-

O P H E L D E R I N G , ENZ. $
riodip is geweest, tot 's Lands onderhouden
befcherming, en tot betaling der Interesfen van
eene fchuld, te gelyk evenredig aan *s Lands
vermogen, en aan de noodzakelykheid om den
gegoede Ingezetenen gelegenheid te geeven,
Om ten minden een gedeelte van hun geld alhier
en niet buiten 's Lmds te plaatzen: terwyl
men teffens door eene gepaste zuinigheid,
in ftaat is geweest om in gewoone tyden af tb
losfen, de Capitalen die by byzondere gelegenheden
tot verval van ongewoone kosten,
opgenomen waren.
Eindelyk, zoo werkt de betrekking-der Republiek
tot de Mogendheden van Europa
mede tot haare zekerheid tegen buitenlanden
geweld, daar zy altyd kan verwachten
by den eenen of den anderen Vorst hulp
te zullen vinden: dewyl het zeker belang van
allen is, dat de Republiek eene onafhangelyke
Staat blyve. Zoo zy vereenigd wierdt
met de Nederlandfche bezittingen van t Huis
van Oostenryk; zoo zy een Wingewest wierdt
van Frankryk; zoo zy overrompeld wierdt
door den Koning van Pruisfen; eindelyk*
zoo zy door Engeland als vernietigd wierdt,
door het vermedgen haarer Koophandel en
Zeevaart, en door het overweldigen haarer be-
C a
z i t
-

3^
M E M O R I E N T O T
zittingen in de Indien; zou de Balance van
het Politiek vermogen zoodanig overhellen
dat geen der evengenoemde Vorften immer
kan toelaaten, dat zy ophoude te z y n eene
Mogendheid op haar zelve beftaande.
Geene Mogendheid heeft daar inmeerder belang
dan Engeland ; de Republiek kan genoemd
worden de Zeetel van deszelfs invloed
op het vaste Land, e n ZOo zy vernietigd
of van alle vermogen ontbloot wierdt z o u
dat Ryk van het Staatkundig Beftaan van
Europa geheel als afgefneeden zyn. Wat be
treft Zweeden, Deenemarken, Rusland en de
Vorften van het Duitfche Ryk, is het onbetwistbaar
eerder van derzelver belang dat
eene Mogendheid, van welke zy niets te'vreezen
hebben, die de voortbrengen van hunne
Landen doet vertieren, en dezelve van het
nodige voorziet, eene onafhangelyke Staat
blyve, dan dat eene machtiger Mogendheid
zich van dit Land of van deszelfs Koophandel
meester maake.
Deeze voor ons beftaan zoo gelukkige gefte
tems, kan doch niet tegen daadelyk geweld
onwrikbaar gemaakt worden, dan door
te zorgen, dat onze Land-en Zeemacht, benefiens
onze Frontieren in behoorlyken ftaat
on-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 37
onderhouden worden. Daar toe is de Republiek,
en dit vermeen Ik met zeekerheid te
kunnen zeggen, volkomen in ftaat.
Zy kan zonder haare Ingezeetenen te bezwaaren
in Vredenstyd haare Landmacht op 40000
geregelde Troupes houden, en 30 Schepen
ot 2 0
van Oorlog van 5° t bukken, tot protectie
haarer Koophandel in geftadige Equipagie
brengen; terwyl zy teffens in haare Havens
kan onderhouden 20 Scheepen van Linie,
en een evenredig getal Fregatten, om by de
eerfte gelegenheid geëquipeerd en in Zee gebracht
te kunnen worden: terwyl zy teffens
de bygeleegene Mogendheden kan fubfidieeren,
om, des noods, een goed aantal Militie te bezorgen.
Waarlyk eene genoegzame macht om
Haar geducht te maken, en om de Balance te
doen overhellen, aan de zyde voor welke zy
zich zou willen verklaaren.
Maar eilaas! hoe zeldzaam hebben de geenen
die aan 't hoofd van het bellier zyn geweest,
het belang van ons Vaderland uit deszelfs waar
oogpunt, zonder vooroordeel, befchouwt of
betracht! De fchrandere Raadpenfionaris de
Wltt, was zekerlyk genoodzaakt geweest om
te wederftaan aan 't geweld van Cromwel en
van Carelden Tweeden, onze Zeemacht in eenen
C 3 ont-

38 M E M 0 R . I E N T O T
ontzachelyken, ja, fchier ongelooflyken ftaat
te brengen: Hy heeft daar doormogelyk, de
Landmacht minder kunnen gadeflaan. Maar
niemand kan den grooten Man geheel van onvoorzichtigheid
vryfpreeken, dat Hy de Republiek
van de Landzyde fchier weerloos ge.
laaten heeft: dat Hy zich te veel in de Politieke
handelingen der Vorften gdUcen, en
ons daar door den Oorlog met Vra^kryk berokkend
heeft: dat Hy voornaamiyk oorzaak
is geweest, dat de aloude form van regeering
met eenen Stadhouder, niet heefe kunnen
weder ingevoerd worden, dan door oproer en
geweldige beweegingen: eindelyk, dat de bovenmaatige
invloed dien Hy aan Frankryk had
traehren te bezorgen, veranderd is, zoo als
dat gemeenlyk gaat, in geenen minderen van
Engeland.
Gelyk deWitfs uitdermatige vrees, van den
jongen Prins van Oranje weder in de Waardigheden
zyner Voorouderen herfteld te zien,
den Lande lchadelyk was, is de haat die Ko.
ning V/Mem den Franfchen toedroeg, en het
voorwendzel om de Republiek te doen medewerken
tot beteugeling der macht en verre
uitzichten van Lodewyk den XIV, voor den
Staat niet minder noodlottig geweest. Daar
door

o l H U D E l l I N O , I N Z i 39
door zyn wy voornaamlyk getrokken geworden
in den zoogenaatnden Succesfie Oorlog, die
met zoo veel roem gevoerd, en zoo onvoordeelig
voor ons geëindigd is: dewyl wy, na
onnoemelyke fchatten te hebben verfpüd ,
Cwaar door ons Finantieweezen gedurende
omtrent 40 Jaaren, in eenen deerlyken toeftand
geraakt is,) en, ten gevaue van onze
Geallieerden, de voordeeligfte Voorwaarden
van de hand te hebben geweezen , eindelyk ,
genoodzaakt zyn geworden, tot eene Vrede
te komen, by welke wy niets anders hebben
kunnen befpreeken, dan eene zoogenaamde
Barrière, en een weinig uitgeflrekter Frontier
aan den kant van Vlaanderen.
Het eerfte, de Barrière, verre van nuttig te
zyn heeft ons fchatten doen verkwisten, om
eens anders Vestingen te verdeedigen, en is
insgelyks oorzaak geweest, dat daar het gevaar
verder fcheen te zyn, het verfterken der
eigenlyke Frontieren in Braband en Vlaanderen,
verwaarloosd is geworden: terwyl den
Oorlog daar zynde, die afgeleegene Vestingen
welhaast voor de overmacht der Vyanden
hebben moeten bukken: daar de Krygsgevangen
gemaakte Guarnizoenen, den Staat van
Oorlog met de betaling van e*n aantal nuttel
o o z e
C 4

4° M E M O R I E N T O T
hoze manfchap bleeven bezwaaren. Ik ve*
meen waarlyk, doch onder verbetering, dalter
zyde gefield de weinige vriend-nabüurlyke
wyze op welke onlangs zyne Keizerlyke
Majefteit ons van 't bewaaren zyner Vertingen
geëxcufeerd heeft, Hoogstdezelve daar
door aan den Staat eerder dienst dan ondienst
gedaan heeft.
Wat betreft het andere ter gelegenheid der
Utrechtfche Vreede , befprooken voordeel,
naamlyk, een weinig uitgeftrekter Frontier aan
den kant van Vlaanderen; ieder weet hoe twistende
Wy een gedeelte der by het Traélaat
va/1716 afgeftaane Keizerlyke Landen bezeeten
hebben, en hoedanig Wy nu onlangs aan,
genomen hebben, ons te vreden te houden met
het geen in 1664. ons reeds was toegevoegd,
Wenfchelyk was het dan, dat door wyze
en voorzichtige fchikkingen de Republiek ,
zoo te Water als te Lande, altyd in ftaat gehouden
wierdt, om met nadruk te kunnen
handhaven, al 't geen Haar als eene fouvereiöe
en onafhangelyke Mogendheid, voornamelyk
betrekkelyk den Koophandel en Scheepvaart
haarer Ingezeetenen, de bronnen haarer
welzyn, met recht en rede, 't zy uit hoofde
van het algemeen Recht der Volkeren,
'c

O P H E L D E R I N G , ENZ. 4*
\ zy uit hoofde van wederzydfche Commer­
cie Traftaten, niet betwist moest worden,
zonder nodig te hebben Verbintenisfen aan te
gaan, by welken zy zich verpligt, te geeven
of te ontvangen zekere hulp te Land of ter Zee,
Want alhoewel diergelyke Verbintenis­
fen wederkeeng zyn, zoo zyn de gevallen
door welke andere Mogendheden in Oorlog
kunnen geraken, zoo veel meenigvuldiger dan
die welke de Republiek uit eene gewenschte
Vrede kunnen brengen, dat de kans in 't ge­
heel niet gelyk is. Ons Land, dat, zoo als
ik zoo even gezegd heb, zyn beftaan in zyne
eigene krachten kan vinden, heeft tot de an­
dere Mogendheden fchier geene andere be­
trekkingen , dan Commercieels : daar die der
machtigfte Vorften evenredig zyn aan den in­
vloed dien zy moeten of willen hebben op
den toeftand van gantsch Europa: daar komt
by, dat in eene éénhoofdige Regeering, de
grilligheden'van eenen Vorst, het denkbeeld
dat Hy zich vormt, van zyne wezenlyke of
gewaande Eer, oorzaaken tot Oorlog kunnen
geeven, die nimmer by eene Republiek plaats
kunnen hebben. Maar boven alles is het on­
voorzichtig, by eenige Verbintenis voorwaar-
den te befpreeken, die zoodanig met het be-
C 5
l a n
§

4* M E M O R I E N T O T
lang der Mogendheid van welke men ze bedingt
ftrydig zyn, dat met geene waarfchynlykheid
verwacht kan worden, dat men ze
bet geval daar zynde, gerust zal kunnen ge'
nieten.
Dit is het geen men had moeten verwachten
van het 3de e n 4de A r c. v a n h e t V £ m
^io> 4. Daar was weinig doorzicht nodig, om
met zekerheid te kunnen voorfpellen, dat
Engeland nimmer vrywillig z o u toeftaan, dat
onze Ingezeetenen, deszelfs Vyanden voorzien
zouden van *c geen deezen om den Oor-
Jog te voeren nodig hebben. Van Koningen
en Vorften te verwachten, dat zy zich naar
Traftaten vrywillig zullen fchikken, wanneer
ze met fapa belang ftrydig z y n, i s 0nbe- *
zonnen. Geen middel is 'er immer geweest,
men leeze de Gefchiedenisfen van alle tyden,'
om der Vorften ongerechtigheden tegen te
gaan, dan eene genoegzaame Krygsmacht. Wy
hebben dat te meermaalen, maar nimmer gevoeliger
beproefd, dan in den laatften Engelfchen
Oorlog. Onze redeneeringen, onze betoogen
om het onrechtvaardig en het geweldig
gedrag der Engelfchen aan te toonen,
waren fraai en gegrond: maar de klem ontbrak
'er aan: deeze kon niet gevonden worden,

O P H E L D E R I N G , ENZ. 43
den, dan in \ getal onzer Oorlogfchepen ,
e n die hadden wy niet. Het was dus we.i-
fcbelyk geweest dat men begreepen had, dat
met ons goed, ja ontwïstbaar recht met ge­
weid, doch zonder kracht of macht door te ^
zetten, niets verricht zou worden, dan onze
Ingezeetenen bloot te ftdlen, aan de met
macht en kracht gepleegde geweldige daaden
der Engelfcheu.
Wenfchelyk was het geweest, dat wy voor
het uitbarften der Onlusten, of, Engeland op
de best mogelyke wyze hadden toegegeeven;
of de zaaken dragende gehouden tot dat on-
z e' Zeemacht in beteren ftaat zou zyn: of
eindelyk, ons door Frankryk, om wiens wil­
le alleen de Oorlog begonnen wierd, laaten
toezeggen, ja daadelyk geeven , een genoeg­
zaam getal Oorlogfcheepen, dewyl wy, by ge­
brek van deezen, buiten ftaat waren, niet a leen
eenen aanvallenden Oorlog te voeren, maar
zelfs onze Kusten in Europa en onze Bezittin­
gen in de beide Indien te verdeedigen. Wy had­
den, 't is waar, of ten minften wy vermeenden
hulp en byftand te hebben befprooken van Rus­
land, Zweeden en Deenemarken, die met ons
het Tradtaat van de Gewapende Neutraliteit
hadden aangegaan: maar om daar op eenige
hoop

44 M E M O R I E N T O T
hoop te hebben kunnen vestigen, had men ten
nnnften duidelyk in fchrift, en niet in woorden,
niet in verbale toezeggingen en gefprekken
tusichen Ministers, moeten laaten bepaalen,
wat verftaan moest worden, door de woorden
van het Tracïaac, by welke men beloofde
eikanderen by te fpringen, en wanneer men
rekenen zou, het Cafus faa'eris daar te zyn.
Doch van dit alles was niets gedaan, en wy
hebben gevoeld en voelen noch, de droevige
gevolgen van die noodlottigen Oorlog.
Myn voorneemen, gelyk Ik reeds in de Ia.
leiding van dit Werk gezegd heb, is eerder het
Staat- dan Gefchiedkundig beloop, zedert het
begin tot het einde der onlusten, en eenige byzondere
gebeurtenisfen gedurende dezelven,
myne Leezers onder het oog te brengen: fmertelyk
voor alle waare Vaderlanders, zal dit tafereel
zyn: voornaamlyk als men befchouwt,
dat toen men in dien ongelukkigen Oorlog is
ingewikkeld geworden, het weivaaren van
ons Land, of van onzen Koophandel, (want
die het eene noemt, duidt het andere tevens
aan) tot eene hoogte gefteegen was, waar van
geen voorbeeld, zedert de oprechting der Republiek
te vinden is.
De middelen te water, de inkoomende en
uit-

O P H E L D ï R I N G, ENÏ, 45
uitgaande Rechten der Admiraliteiten, en het
Recht van de Waag, brachten een derde meerder
op dan naar gewoonte. Het Finantie-weezen
van Holland, was in zoodanigen voordeeligen
toeftand, door de wyze fchikkingen van
eene zuinige en geregelde beftiering gebracht,
dat de oude fchulden, te hoog gelopen door
de uitermatige kosten, die de vorige oorlogen
en voornaamlyk die der Succesfie veroorzaakt
hadden, en van welke de Intresfen,
niet evenredig waren aan 't geen jaarlyks
daar voor gefield kan worden, waren voor
«en groot gedeelte afgelost: en daar en boven
's Lands Schatkist rykelyk in voorraad voorzien.
De Oost Indifche Maatfchappy, die zenuw
van 's Lands welvaaren, die nu door den
noodlottigen Oorlog Millioenen ten achteren
is geraakt, en eene bezitting van de uiterfte
aangelegenheid heeft moeten afftaan, was niet
verre van haare oude fchulden te hebben'afgedaan,
en weder aanzienlyke uitdeelingen te
kunnen doen. Het is zeker, dat de Republiek »
in eenen allergeduchtften ftaat te brengen zoude
zyn geweest, zoo by tyds, 'c geen rykelyk
voorhanden was befteed was geworden, om
voornaamlyk haare Zeemacht, in goeden ftaat
te brengen: of te» minften dit niet, toen men
den

4^ M E M O R I E N TOT
den OoclBg reeds kon voorzien, gedaan zyn-
de, men den tyd gekavdt hadt, om intus-
fchen de Republiek door eene genoegzaame
Wapening te 'brengen, uit den weerloozen
ftaat in welken zy zich bevondt.
Aan wien is daar van de fch-uld te wyten ? zal
een vreemdeling die onze Regeeringsform niet
kent, of een Inboorling die dezelve niet ge­
noeg gade heeft geilaagen, vraagen. Geruste-
lyk kan men antwoorden aan niemand! Ik zeg
aan niemand in "t byzontkr.
Het kwaad is voornaamlyk voortgekomen
uit onze Regeeringsform; en mogelyk ook wel
uit het Cara&er onzer Natie, Dezelfde bedaard­
heid van gemoedsgeftdtenisfe die ons eigen
is, en in de dagelykfche zaamenleeving een
gerust en ftil leven doet leiden, die veel ge­
vestigd is, op liet genot van gewoonlyk ge­
noegzaame middelen van beftaan, ftaat dik>
wyls over tot onverfchilli^heid: minder vat­
baar zynde voor aandoening over zaaken die
reeds zyn, kunnen wy het noch minder weezen
over die fïöeh gen.uren moecen: en wat onze
Regeeringsform en haaren invloed op het be­
ftuur, en voo naamlyk op de uitvoering be­
treft, is 't fc ier onbegrypelyk, dat deeze
Republ 'k &b lang ^lUan, en. fchitterende •
oo-

O P H E L D E R ï N G, E N-Z. 47
oogenblikken, zelfs in Oorlogs tyden, gehad
heeft.
Zeven Landfchappen, geheel onaf hangelyk
van eikanderen, hebben ieder haar byzondere
Regeeringsform: het beftuur in dezelve is aan
meerder dan 1200 Perfoonen toevertrouwd.
Als men zich nu voorftelt, dat gewotmlyk
eerst in de byzondere Vergaderingen der Stem
in Staat hebbende Leden, en vervolgens in
de Staats-Vergaderingen, een befluit moet
genomen worden, voor en al eer de Gedeputeerdens
ter algemeene Staats-Vergadering
gelast kunnen worden, om aldaar te mogen
helpen befluiten, is het fchier onbegrypelyk
hoe noch een afkomst van zaaken kan gemaakt
worden.
Voornaamlyk is de moeilykheid om tot een
befluit te komen groot, wanneer in eene of
andere Petitie door den Raad van Staate gedaan,
Cenjent- moet gedragen worden. Zoo
de Petitie de zaaken van de Zee betreft, is
Holland dadelyk gereed; Zeeland en Friesland
draalen ook niet; ten minften voor zoo
verre by hunne Admiraliteiten hunne aandeelen
befteed kunnen worden: maar de andere
Provintien komen er niet dan fchoorvoetende
toe. Doch is de Petitie gedaan tot verbeetering
of

4

O P H E L D E R I N G , ENZ. 49
heid hebben. Een bewys van die ongefchiktheid
is, terwyl ik dit fchryf voorhanden.
By den aanbouw van fcheepen van Linie, ter
geleegenheid van den Engelfchen Oorlog, zyn
'er zes aan de Admiraliteit van Noord-Holland
te beurt gevallen: vyf zyn 'er van gebouwd,
doch de zesde hebben ze niet kunnen
in 't werk Hellen by gebrek aan Penningen.
Maar wat gebeurt 'er? Het Collegie door zich
zeiven geene middelen hebbende, om fcheepen
van kleiner Charter te bouwen, heeft tegenwoordig
vyf fcheepen van Linie, (van welke
reeds één, dat nimmer in Zee is geweest,
zoo vervuurd is, dat het zonder aanmerkelyke
reparatie onbruikbaar zal zyn,) en daartegen
maar twee Fregatten. By de Maas, daar men
mede gereedelyk aan 't bouwen van de fcheepen
van 'Linie, die men volgens de verdeeling
keveren moest, voldaan heeft, is men zoo weinig
van Fregatten voorzien, dat men een Vyftiger
heeft moeten equipeeren, om op de Oost-
Indifchc fcheepen te kruislén, in plaats van
een Zesendertiger of Twintiger, die daar gewoonlyk
toe gebruikt worden.
Van de achterlykheid der Bondgenooten, in
het voldoen van 't geen zy behooren toe te
brengen tot de algemeene befchenning, vindt
L DEEL. O men,

5° M E M O R I E N T O T
men, van de eerfte tyden der Republiek af, g efladige
voorbeelden; getuigen de vermaningen
van den Raad van Staate by het doen der Petitiën:
en om van die eerde tyden niet te fpreeken,
zullen wy alleen kortelyknagaan, hetgeen
zedert de laatlle 50 Jaaren deswegens, door den
Raad van Staate, den Bondgenooten is voorr
gehouden, en wel byzonderlyk aangaande het
Zee weezen.
In de Petitie van 1725 (p. m. 20) zegt de
Raad, na dat Hy te voren geklaagt had, over
den Hechten toefland der Militie, verwaarlozing
der Vestingwerken, Hechten ftaat
der Magazynen, en achterlykheid der Bondgenoten
in het opbrengen der nodige Subft.
dien: „ dat zedert het einde van den laatften
„ Oorlog, wanneer de navale macht, ver be-
„ needen het getal van Scheepen was waar uit
., die behoorde te beftaan, dezelve nog zoo
„ zeer verminderd is, dat 'eronderdeCollegien
„ ter Admiraliteit zyn, welke geen één fchip
„ zouden kunnen in Zee brengen: en dat
„ misfchien geen twee Collegien hun Contin-
„ gent zouden kunnen leeveren, in een Es-
„ qua'der van importantie, men zwyge van
„ eene Capitale Vloot."
Aanmerkelyk is 't geen in de Petitie van
wel-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 5*
welke, zoo ik my niet bedrieg, de toenmaalige
Thefaurier Generaal en daar na Raadpenfionaris,
de fchrandere van Slingeland, de opfteller
geweest IS, gezegt wordt, namelyk „ dat
„ zedert 2o Jaaren, of zedert het overlyden
„ van den laatften Admiraal Generaal, de ge-
|, nerale Direftie of Super - Intendentie der
zaaken van de Admiraliteit veel manker
gegaan heeft dan te vooren: gelyk trou-
, wens niet anders zyn kon, doordien op
geenerleie wyze voorzien was, tegen het
" d efed in de generale direftie, fpruitende
* uit het misfea van eenen Amptenaar, wel-
* k e het Hoofd was van de Collegien ter
„ Admiraliteit, en van een ieder derzelve,
„ volgens het 2de Art. van hunne Inftruc-
„ tie." (a> £
O») Zoo 'er eene beftiering in de Republiek is, in welke
de daadelyke invloed van een Hoofd noodig is, is het die
der Admiraliteiten; de geftadige verwisreling, die maakt
dat de Gedeputeerden de noodige kunde niet kunnen ver-
krygen. of die verkreegen hebbende, van dezelve een
nuttig gebruik te maken; de gewoonte van die Commis-
fien te befchouwen als voordeelige pesten, de byzondeie
Stedelyke belangen: de verfchillendheid in de onderfchei-
dene huishoudingen der Collegien: de tegenftrydigheden
die daar uit voortvloeijen in de algemeene beftiering, en
Da • w«

52 M E M O R I E N T O T
In de Petitie voor dén Jaare 1738, wordt
gelyk in alle de voorgaande , geklaagd, over de
traagheid der Bondgenooten in het betaalen
hunner verfchuldigdeg««wj; als mede over de
verwaarloozing der Fortificatiën en Magazynen:
en wat de Zee betreft, „ dat de na vale
„ macht in zoodanig verval was, dat dewyl de
» ordinaire middelen der Admiraliteiten niet
„ konden toereiken tot betaaling van zwaare
„ en krytende fchulden, en tot voldoening van
„ interesfen en aflosfing van opgenomene Ca-
„ pitalen, geene Equipagiën gedaan wierden,
„ dan eenige geringe uit het Last-en veil geld:
h ja dat in geen dertig jaaren tot aanbouw
„ van
wat des meer is, maken dat het allerwenfchelykst zou
zyn, dat de Admiraal Generaal niet afgetrokken wierdt
door deszelfs menigvuldige bezigheden: het zou dierhal-
ven een allergrootst geluk voor de zaaken van de Zee zyn
dat terwyl de oudfte der twee Printen zich toeleide op
de Militaire zaaken te Lande, om i'èeMgen tyde op 'c
fpoor zyner doorluchtige Voorouderen, over 's Lands Ar­
meen in perfoon te kunnen gebieden, Prins Fredrik aan
't hoofd der Marine, als Reprefentant van zynen Hoer
Vader, gefield wierdt: en daar door verkreeg de noodige
kennisfe en hoedanigheden om te geljk de huishoudely-
ke zaaken van de Zee te beituuren, en om tenens by
tyde en wyle den naam van Orange Nasfau, z o roemruch-
tig ter Zee te maken, als zy zedert zoo veele eeuwen
te Land is.

O P H E L D E R I N G , ENZ. 53
„ van fcheepen iets gepetitioneerd, veel mm
„ gecontribueerd was.
Alhoewel vervolgens alle de Petitiën dezelfde
klachten en vermaningen inhielden,
hebben zy doch niet kunnen uitwerken, dat,
toen men in den jaare i 743 in Oorlog raakte,
de Vestingen in goeden ftaat, de Magazy'nen
wel voorzien, het Leger en de Navale
Macht op eenen goeden voet waren. Hier
in 't breede, 't geen deswegens in de Staats-
Registers gevonden wordt, te willen affchetfen,
zou ons te ver brengen: 't is genoeg bekend,
dat het noodlottig verlies in dien tyd
van zoo veele Sterktens, voor een gedeelte ten
minften, aan die verwaarloozing is toegefcbreeven:
en dat de ongelukken ia dien Oorlog
de Republiek overgekomen, den weg gebaand
hebben tot de Staatsverwisfeling, die in 1747
op eene zeer ongefchikte wyze heeft plaats .
gehad.
Maar zoo men in Stadhouderlooze tyden
de gebreeken van onze Conftitutie, voornamelyk
aangaande de zaaken der algemeene
verdeedtging, en al wat daar toe behoort, en
in 't algemeen eene verregaande traagheid,
dikwyls voortkomende uit Provintiaale belangens,
ondervonden heeft, is 't in dit opzicht
j) 3 niet

54 M E M O R I E N TOT
niet veel beeter gegaan, toen wy eenen Stadhouder
hadden.
In 1750 klaagde de Raad van Sraate, dat,
in eene Petitie van drie millioenen, gedaan
tot noodige reparatie van Vesting- en Zeewerken,
Utrecht, Friesland en Groningen, in
't geheel niet, of zeer geclaufuleerd geconfenteerd
, en Gelderland en Holland noch maar zeer
weinig hadden betaald: dat op de voorige
Petitiën tot onderhoud der Vestingwerken,
de betaalingen zoo gering waren geweest, dat
die van Bergen op Zoom noch in den zelfden
toeftand waren, als toen die Vesting door
de Franfchen ontruimd was: dat de Petitiën
tot aanvulling der Magazynen, van welke de
voldoening, aangezien het ontzachlyk getal
gefchut ons in den Oorlog ontnomen, zoo
hoognodig was, even onbetaald bleeven:
eindelyk, dat het Comptoir Generaal van de
Um'e, in eenen zoo beklaaglyken toeftand
was, dat het gefchapen ftont, dat niet alleen
de verfchuldigde fubfidiën, by Tradiaten
in den laatften Oorlog aan onderfcheidene
Mogendheden beloofd, niet betaald zouden
kunnen worden, maar zelfs niet de Interesfen
der ten behoeve van de Unie opgenomene
gelden.
In

O P H E L D E R I N G , ENZ. 55
In welken beklaaglyken toeftand van defen-
fie de Republiek was, toen in 175*
d e o n
eenigheden tusfchen Frankryk en Engeland
op het punt ftonden van uit te barften, en er
reeds dadelykheden waren gepleegd, kan men
zien in het advys den 9 July 1755» en in de
generale Petitie voor 1756, door den Raad
van Staate ter Algemeene Staatsvergadering
overgegeeven.
In de Petitie voor het volgende Jaar 1757
wordt dezelfde toeftand voorgefteld: en aan­
gedrongen, dat de Provintiën hunne behoor-
lyke Confenten zouden inbrengen op de Peti-
tiën van i 744 en 1747voor het zoo noo-
dig herftel der Vestingwerken, en aanvulling
der Magazynen: en tot die van 1741 tot den
aanbouw van de boog benoodigde Scheepen van
Linie.
De Petidën voor de volgende jaaren 1758,
1759, 1760, 1761, 1762,176 3,i76 4en1765,
(in welke twee laatfte, aan de Bondgenoo-
ten wordt voorgefteld, het bepaalen van eene
jaarlykfche Equipagie ten kosten van de Pro­
vintiën , boven 't geen de Collegien ter Ad­
miraliteit uit hunne eigene inkomften kun­
nen doen) zyn opgevuld met vertooningen
wegens de achterlykheid in de Confenten en
D 4
'
b c
"

' M E M O R I E N T O T
. betaalingen, en met aanmaaningen totbeetering.
In de bekende Petitie voor i 766 , toen
de meerderjarigheid van den tegenwoordigen
Prinfe Erf-Stadhouder na by was, opgefteld dooiden
Heer Thefaurier Generaal Hop, (wiens
naam ik met hoogachting voor zyne bekwaamheid,
met eerbied voor zyn moreel Caraöer
en met aandoening uit hoofde der vriendfchap,
' met welke Hy my vereerde, noem) ffelt die'
uitmuntende Minister den Bondgenooten voor
oogen, dat dewyl, by gebrek aan gemeen
confent en genoegzaame betaaling, aan de Petitie
van 1741 voor den aanbouw van «25 Oorlog
Scheepen, niet heeft kunnen worden vol
daan, en dat de Scheepen tut de gedaane kleine
fourmsfementen aangebouwd, verfleeten, ge/loopt
of anderzints verhoren waren , het hoognodig
zou zyn, wilde men 's Lands gerino- e Zee
macht in ftaat houden, eene nieuwe Petitie
te doen, doch dat men zich n i e t vleien
kon, dat dit eenigen ingang by de Provinciën
zou vinden ; terwyl pndertusfehen, door de -
gebrekkige fournisfementen der Provintiën
op de Petitiën van 1744 én 1747, de Raad
van Staate buiten ftaat was geweest, de Fortificatiën
en Magazynen in behoorlyken ftaat te
brengen.
In

O P H E L D E R T NO, ENZ. 57
In den Brief van H. H% M. M. van den 31
Dec. 1776, dienende tot geleide van de Petitie
van den Raad van Staate voorliet volgend jaar,
zeggen zy, dat de Staat zich bevond, zonder
genoegzame Landmilitie en Oorlogfcheepen;
met zwakke Frontieren en zonder Voormuur.
Zedert 1741 was geene Petitie tot buitenge-
woone Equipagie gedaan dan in 1770: in welke
Gelderland, Zeeland en Utrecht nooit toege-
ftemd hebben: en in 1771 eene, groot ƒ407 8508.
tot aanbouw van Scheepen, wepke eindelylc
m 1778 wel geconcludeerd was (a), doch daar
de Bondgenooten heden noch ƒ 507582. crp
fchuldig zyn. In 1773 , was ƒ 388800. gepeti­
tioneerd , voor een Equipagie van6Scheepen;
(0) Deeze fom is de eenigfte dewelke zedert 1741,
toen eene Petitie voor den aanbouw van 25 Sc'ie^pen
vaH Oorlog gedaan was (aan welke aanbouw, gelyk wy
zoo even gezien hebben, zoo by gebrek van confent als
betaling, niet voldaan had kunnen worden) tot het zelf­
de einde door den Raad vau Staite is gevraagd gewor-
den : dus heeft de Heer Capelle tot den Maysch, in zyne
aaufpraak of advys op den Gelderfchen Landdag (Jaar­
boeken 1781 b'. S81) zeer roekeloos gezegd: Is het niet
opmerkelyk, dat, na zedert jaaren hent>aard>byna owoe-
mehke fchatten tot d.n aanbouw van Scheepen te hebben ge •
Jpetideerd.evenwel'onzeMarine niet ts'reikende heeft'kunnen
worden, om onze Commercie en Navigatie te befchermen.
D 5
in

58 M E M O R I E N T O T
i n l
77$ f 6-53300, voor een extraordinaire
Equipagie: en in 1776 ƒ 670740. voor de
Equipagie van dat jaar. Deeze Petitiën zyn
alle wel geconcludeerd geworden, doch de
Provintien zyn op dezelve, hoe gering ze
ook geweest zyn, noch ƒ 159928. fchuldig.
Uit deeze korte fchets kan afgeleid worden,
hoedanig het beftuur over zaaken, die 't gantfche
Bondgenootfchap aangaan, en onder welke
de algemeene defenfïe zekerlyk de voornaamfte
is, altyd gebrekkig is geweest. Het is eene
verouderde kwaaie; en geene naïver befchryving
kan daar van gegeeven worden, clan de
geene die men leezenkan, in het kort Verhaal
van wegen den Landraad aan degeneraaleStaaten
overgegeeven den 21 September 1584.
Aanmerkelyk is het, dat onder de gebreeken,
dewelke door den Landraad worden opgegeeven,
als oorzaaken van 's Lands flecht
beftuur, het confenteeren der Provintien in
de Petitiën, met voorbefcheid zoo verre alle de
andere van gelyken deeden, opgenoemd wordt.
Dat gebrek, of er niet al genoeg waren, is als
vernieuwd, zedert, dat eerst Gelderland, en
op deszelfs voorbeeld, behalven Holland, alle
de andere Provintien, zedert 5 a 6 jaaren
weigeren, offchoon zy confent gedraagen hebben,

O P H E L D E R I N G , ENZ. 59
ben, eenige betaaling te doen, ten zy de Petitiën
geconcludeerd zyn geworden: daar doch in de
voorige Eeuw, en in deeze tot evengem. tyd
toe de Provintien nimmer zwaarigheid hebben
gemaakt, betaalingen te doen, zoo dra zy geconfereerd
hadden. Ik vermeen zelfs, dat gedurende
de gantfche Succesfie oorlog, geene extraordinaire
Petitie gedaan is, in welke alle de
Bondgtnootengeconfenteerdhtbloen, en dus geene
geconcludeerd is geworden: terwyl doch de
geconfenteerd hebbende Provintien geftadig
de betaaling, dadelyk op haare toeftemming,
hebben laaten volgen.
Ik erken zeer gaarne dat volgens recht, ja
feillykheid, alle die in dezelfde zaak belang,
of tot deszelfs behoud zich verbonden hebben,
gelykelyk behooren te contribueeren: maar
zoo eenige onwillig zyn, is 't dan het belang
der anderen de gemeene zaak verlooren te laaten
gaan? Wat zou er van de Republiek geworden
zyn, zelfs in deeze laatfte tyden, zoo
Holland het zelfde Syftema had aangenoomen,
en niet had willen betaalen, dan op Petitiën
in welke alle de Bondgenooten hadden toegeftemd,
en gelykelyk ieder voor deszelfs
aandeel willen betaalen: en zoo deeze Provintie
haare Gecommitteerde Raaden ftiptelyk
ge-

CO M E M O R IE N T O T
gehouden had, aan het 36*. Art. van derzelver
Inflruclie, alwaar geboden word, te letten dat
de fournisfementen op de Petitiën in gelykheid> en
in proportie van de andere Provintien gefchieden !
En waarlyk dit alleen zou genoeg zyn om
te bewyzen, één der voornaamfte oorzaaken
van 't verval der zaaken, dewyl het zeker is,
dat wanneer de Provintien geene betaalingen
doen, en alles op ééne Provintie laaten aankomen,
de zaaken niet kunnen bevorderd worden.
Toen in 1773 de oneenigheden tnsfchen Engeland
en Frankryk ontftaan. waren, en het
zeer waarfchynlyk was, dat de Staat daar in
betrokken zou worden, en men dus bedacht
moest zyn, om zich ten minften in ftaat van
'tegenweer te ftellen, wierdt men we! eenigzints
wakker, maar men kon doch niet ïpoedig tot
een befluit komen. Men twistte zedert 1771
over een Plan van vermeerdering van Landen
Zee-macht, zonder zich te kunnen verftaan.
De gantfche vermeerdering zou jaarlyks bedragen
circa ƒ 1500000. Holland wilde er
ƒ 700000. van hebben voor de Marine, en
daar van, eene vaste post op den ftaat van Oorlog.
Zyne Hoogheid had getracht, en was
ook daar in geflaagd, de andere Provintien te
over-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 6l
overreeden, om jaarlyks voor de Admiraliteiten
ƒ 6oocoo. toe te ftaan; maar Holland
was daar niet mede te vreden. Daar was dus
niets van gekomen, en de Republiek was zonder
genoegzame Land-macht, ten minften zoo
eenige vermeenden, en zekerlyk zonder noemenswaardige
Zeemacht gebleeven.
Eindelyk doch hadden alle de Provintien,
behalven Zeeland, in 1777 toegeftemd
in eene Petitie van ƒ 2640960. tot aanbouw
Van Scheepen: en alle, geene uitgezonderd,
in eene andere van ƒ 1800000. tot reparatie
van Scheepen en aankoop van Materialen:
En in 't volgende jaar van 1778 confenteerden
weder alle in eene van ƒ 1995840. voor
de helft in een Equipagie van 32 Scheepen.
Maar hoe zeer de Staaten van Holland, dadelyk
voldeeden, aan 't geen van hun uit
hoofde van gemelde Petitie geëischt wierd, zoo
bleeven de andere Provintien achterlyk. Friesland
alleen deedt op de laatfte Petitie eenige
betaalingen ten behoeve van haare Admiraliteit
(a).
In 't volgende jaar 1779 wierdt door
den Raad gedaan eene Petitie van ƒ 1500000.
tot
(a) Advys vaa den Raad van Staate op de Petitie
vaa 1778.

6z M R M O R I E N T O T
tot aanvulling der Admiraliteit» Magazynen:
en in 1780 eene groot ƒ 2623590. tot Equipagie
van 52 Scheepen. Op deeze volgde
de toeftemming van alle de Bondgenooten:
doch de eerfte wierdt niet geconcludeerd.
Maar offchoon tot alle de gedaane Petitiën beiloten
was geworden, wat zou dat hebben
kunnen baaten ? Hoe kon verwacht worden,
dat in den vervallen toeftand waar in de Marine
was, zy in den tyd van twee jaaren
zou kunnen in ftaat gebracht worden, om
eenigzints het hoofd te kunnen bieden aan
eenen machtigen vyand? De Admiraliteiten
hadden reeds in 1779 (V) geadvyfeerd, dat
wilde men de navale macht in eenen tamelyken
ftaat brengen, 10 Scheepen a 70, 24 a6o ,
7 a 50, en 5 a 40 ftukken aangebouwd moesten
worden: en toen de Oorlog in 1781 een
aanvang nam, was daar fchier niet aan begonnen
, men zwyge van verricht.
De Raad van Staate had wel reeds in 1771
eene Petitie van ƒ 4078508. tot aanbouw van
54 Scheepen van Oorlog gedaan: en alle cte
Bondgenooten hadden eindelyk in May 1778
daar in geeonfenteerd: maar het blykt uit de
(a) Praradvys der Admiraliteiten 10 Maart 1779,
be-

OP H E L D E R I N G , ENZ. 6g
berichten, den 6, 7 en 21 Augustus, den 25
en 28 September aan Hun Hoog Mog. gegeeven,
hoe weinig daar in gedaan was. By de
Maas waren voltooid 1 Schip a 60, en 1 a 50
{lukken : t'Amfteldam 2 Scheepen a 64, en 2 a
50 Hukken: in Zeeland 1 Schip a 50 Hukken : en
in Friesland, was een nieuwe Vyftiger in Commisfie
gefield, doch in den Balg by't kielen gezonken.
Deerlyk vvaarlyk wordt de ftaat van onze
Navale macht by evengem. berichten voorgefteld,
zonder dat de fchuid daar van aan de
Collegien kon gegeeven worden. Zy vertoonde
dat „zedert 1741 er geene Petitie veel min
„ Contributie tot eenigen aanbouw gedaan was:
„ Dat de Admiraliteiten hadden noch geld noch
„ behoorlyk voorziene Magazynen. Dat zy uit
„ haare eigene en gewone inkomften kwalyk
„ hadden kunnen goedmaken, de nodigeonkos-
„ ten voor de jaarlykfche kleine Equipagien,
„ en eenige weinige Fregatten kunnen aanbou-
„ wen; Dat de meeste buiten ftaat waren, hun-
„ ne groote Scheepen te onderhouden, en de
„ Magazynen behoorlyk te voorzien. En dat
,, van deeze achterlykheid, van deeze traagheid
„ der Bondgenooten één der gevolgen was, dat
„ dewyl geene Equipagien en geene Aanbou-
„ win-

64 M E M O R I E N T O T
„ wingen gedaan wierden, het Scheepsvolk en
„ Scheepstimmerlieden verloopen waaren."
In deezen noodlottigen toeftand heefi het
niet ontbroken aan Lieden , die denzelven aan
ilinkfche oogmerken hebben toegefchreeven.
't Is niet te ontkennen dat het by veelen inge^
worteld denkbeeld, voortgekomen uit de langdurige
verbintenis met Engeland, dat het'belang
der Republiek vereischte, dat zy met die
Mogendheid nimmer moest breeken, gevoegd
by een als ingebooren vooroordeel tegen de
Franfchen, oorfprongelyk uit alle de Oorlogen
ons door die Kroon, en voornamelyk in 1672
aangedaan, mede gewerkt heeft, om den yver
om zich in ftaat te ftellen van onbefchroomd
het ongenoegen der Engelfchen te kunnen ondergaan,
eenigzints te verdooven. Maar als
men zonder drift en vooroordeel befchouvvt
't geen ik te vooren op 't ftuk van onze'
Regeeringsform, en de befluitéloosheiduit

O P H E L D E R I N G , ENZ. 6 5
0f nooit, zaaken van gewicht, wanneer eene
tegenftrydige wyze van denken plaats heeft,
met die bedaardheid en onpartydigheid behandeld
worden, als 't algemeen belang zou vereisfchen.
Menfchen zyn en blyven Menfchen:
de eerlyktten, wanneer zy overtuigd zyn het
beste voor te hebben, gaan dikwyls te ver; en
hun einde pryzenswaardig zynde, zyn ze meerendeels
te toegeevende in de middelen om tot
dat einde te komen. Mooglyk hebben de geenen
die het breeken met Engeland als noodlottig
voor den Staat aanzagen, niet fterk genoeg
aangedrongen eene waapening, die alleen
dat breeken hadbehooren mooglyk te maaken:
misfchien hebben de geenen die moede
waren langer het Politiek Sistema van de Republiek
geheel van Engeland te zien afhangen,
en daarom Frankryk wilden toevallen, met te
veel drift doorgezet, 't geen tot het bereiken
van hun doelwit kon dienen, en verzuimd op
te merken, dat het oogenblik allerongunfhgst
was: dat ongewaapend tegen gewaapenden ten
ftryde te gaan, hoe rechtvaardig de zaak weezen
moge, alleen roekeloos en geenzints dapper
noch roemwaardig is.
Voor my, ik erken rondborftig, dat de invloed
die het Hof von Lonüon hier te Lande
T R had,
li DEEL. u

66 M E M O R I E N T O T
had, my dikwyls bovenmaatig is voorgekomsn;
en dat ik gaarne de Republiek van die
afhangelykheid zou hebben gezien ontflaagen^
dat ik tot dat einde zoo veel mooglyk zou
onderfteund hebben, alle de door den Raad van
Staate voorgeftelde middelen, om de Landen
Zeemacht, mitsgaders de Vestingwerkenen
Magazynen by tyds in goeden ftaat te ftellen:
al was het eens geweest, met eenigetoegeevendheid
voor eene vermeerdering der
Landmacht: offchoon, eensgefteld, die der
Zeemacht noodzaaklyker was. Maar zoo ik
daar in niet naar wensch had kunnen flaagen,
zou ik nimmer de hand hebben geleend, aan
het neemen van Refolutien, die by gebrek
aan macht, niet konden volbracht worden:
nimmer zou ik eene Refolutie tot het verleenen
van onbepaalde Convooijen hebben helpen
neemen, dewyl men daartoe buiten ftaat
was , en by na zeeker kon zyn, dat 's Lands
Vlag onteerd, en de Koopvaardy-lcheepen genomen
zouden worden: en dat men, in plaats
van die aangedaane oneer en gepleegd geweld
te wreeken, zich eenen allerfchaadelykften oorlog
op den hals zou haaien. Nimmer zou ik
hebben willen meedewerken, om ons Land
van het politiek juk der Engelfchen, onder dat
der

O P H E L D E R I N G , ENZ. 6?
der Franfchen te brengen: om ten gevalle
van eenige weinige Kooplieden, het welzyn
van alle de anderen, in de treffendfte verliezen
te doen verkeeren: om den zeetel der Koop •
handel van dit Land naar elders over te brengen:
om tot andere Natiën te doen overgaan,
die vervoering van Koopmanfchappen, die
w y tot dus verre meest alleen gedaan hadden
: om onze weerlooze Colonien in de handen
der vyanden zonder flag of ftoot te doen
vallen: om den Handel en Scheepvaart van
onze Compagnien te doen ftil ftaan, en dcrzelver
bloeiienden ftaat in eenen allerdeerlykften
voor den Lande en haare deelgenooten
te doen veranderen: om ten gevalle van een
nieuw Gemeenebest, en op de gewaande voordeden
van eenen nieuwen Tak van Koophandel,
den toenmaals allerbloeijendften handel
te doen ftremmen, en toe te geeven aan de inbeelding
opgekomen in de verhitte harfenen
van zommigen, die ons uit America goud
beloofden: om een Tractaat van eene zoogenaamde
Gewaapende Neutraliteit te fluiten met •
Moogendheden, die men niet verwachten kon
(dewyl zy genoegzaam zeker waren dat haare
Ingezeetenen niet zouden ontrust worden, en
dierhalven geen belang hadden in oorlog te
E % "ee-

63 M E M O R I E N T O T
treeden) dat zy alleen uit grootmoedigheid en
aankleeving der Traéïaten, om onzent wille,
den Koophandel en Scheepvaart haarer Inge'
zeetenen, en 't vertier van hunne Produften
zouden opofferen.
Ik erken zeer gaarne dat de weg van handeling
dien de Provincie van Zeeland (*) wilde
hebben ingeflagen, na de infolentien en geweldeuaryen
der Engelfchen, niet zeer eerlyk zou
zyn geweest. Ik erken meede, dat daarentegen
de reedenen in de Ref: van haar H. H. M, M.
van den 6 Feb: bygebracht, op haar zelve befchouwd,
gegrond waren. Maar wanneer men
de Eer van eenen Staat ,wil ophouden, moet
men ook de middelen daar toe by de hand
hebben: die niet hebbende, gelyk wy ze niet
hadden, loopt men gevaar, en wy hebben 't
ondervonden, met d'eer te wülen handhaaven
met dan oneer te behaalen.
Zoo myne gevoelens niet overeenkomftig
zyn met hst geen ik myn Vaderland verfchuldigd
ben, ben ik in eene beklagenswaardige
dwaaling, maar doch ter goedertrouw, geweest.
Met het tegendeel te hebben willen beweeren
, of my niet overeenkomftig te hebben
gedraagen, zou ik, beiden, myn geweeten en
,,V_ „ myn
(. ; Kef; geu: 8, 22 en 29 Febr.

O P H E L D E R I N G, ENZ. 69
myn oordeel geweld hebben aangedaan. De
innige overtuiging der waarheid van het geen
ik tot dus verre heb ter nedergefteld, en de
aandoening met welke ik befchouwde de onheilen
die myn Vaderland overkwamen: het
verlangen om zoo veel in my was wech te
neemen de binnenlandfche oorzaaken van t
kwaad : myn Vaderland te redden uitdennoodlottigen
ftaat, in welken het gebracht was, en
daar toe, naar myn inzien, de beste middelen
te beraamen, is het eenigst richtfnoer van myn
gedrag, en myn eenigst doelwit geweest. Het
tafereel dat ik onder het oog myner Leezers
zal brengen, zal hun in ftaat ftellen om te beflisfen
hoe ik beoordeeld moet worden. Dit
vermeen ik met gerustheid te kunnen zeggen,,
dat in fteede van de onftandvastigheid met
welke eenigen my befchuldigd hebben, ik nimmer
van Siftema veranderd ben, en de binnenen
buüenlandfche zaaken altyd met het zelfde
oog befchouwd, en ook my overeenkomftig
gedraagen heb.
Toen in het jaar 1778 de oneenigheden tus-
fchen Frankryk en Engeland op het punt ftonden
van tot eenen openbaaren oorlog uit te
barften, wierd ik door den Heer Griffier Fagel,
uit naam van den Engelfchen Ambasfadeur Rid-
E 3
d e r

7° M E M O R I E S TOT
der Yorke verzocht tot een gefprek met deezen
Heer. Ik verfchoonde my in 't eerfte uit
hoofde, dat in geene byzondere Post van regeering
zynde, my met geene regeeringszaaken
kon moeijen, en ook niet den minften
invloed had: één en andermaal nochtans daar
over weder aangefproken zynde geworden,
nam ik het aan, en ontmoette den Heer Ambasfadeur
op den 14 April, in het kamertje van
den Heer Griffier: alwaar in fubftantie het volgende
verhandeld wierdt.
Zyn Excell. begon met mytevraagen: „ 0f
„ het weder zou zyn als in den voorigen Oor-
9, log, in welken men over de Navigatie van
9, de Onderdaanen der Republiek zoo veel g e.
» twist en zoo veel papier vuil gemaakt had ?"
Ik antwoordde, „ dat zulks veel van Enge-
„ land zou afhangen; dat zoomen de handel-
„ dryvende Ingezeetenen van de Republiek in
„ haare wettige Navigatie, zoo als dezelve hun
volgens de Traftaten toekwam, wilde ont-
» rusten, men niet moest verwachten, dat van
» deeze gewillig Z Ou worden afgezien: dat niet
9S dan gellaadige klachten en twisten konden
„ verwacht worden , byaldien de Engelfchen
» gelyk in den voorigen Oorlog, weder wiln
Ó
W Metten, den yryen Vaart en Handel
» PP

O P H E L D E R I N G , ENZ. f%
op de Franfche bezittingen in America."
** De Ridder kwam aanftonds op de Tractaten
van 1674 en 1678. Hy ftelde als ontwyffelbaar
dat uit hoofde van het één, het Secours
kon'geëischt worden: doch voegde daar by,
dat byaldien zyn Meester, uit eene byzon-
" dere toegeevenheid, en wetende, dat der
" Republiek geen Oorlog leek, van het vraa-
" g e n van het Secours afzag, Hoogstdezelve
" zich als dan vleide, dat de Staaten niet zouden
ftaan, op het geen by het Travaat van
1674. wegens het vervoeren van Scheeps-
" materialen, befproken was: maar dat betref-
" fende de Vaart op de Franfche Manden,
" Z Vn Meester niet zou kunnen toelaaten, dat
" dezelve, gedurende den Oorlog, onverhin-
Z derd gefchiedde, dewyl zy in vreedenstyd
verboden was.
Ik repliceerde daarop, „ dat Ik my op het
niet of al beftaan van 't Cafus foderis met zou
l uitbaten, om met zyn Excell. daar over m
geen gefchil te geraaken, maar dat hetbeletten
van het vervoeren van Scheepsmatena-
" len, ingevolge het Traöaat van 1674, eene
" onrechtvaardigheid zou zyn, dewyl men de
" Ingezeetenen van de Republiek, daar door
zou ontzetten van een voordeel, dat oor-
" E 4 fpron-

7% M E M O R I E N T O T
„ fprongelyk, en ten tyde van 't fluiten van
» gem. Traétaat, ten behoeven der Engelfchen
„ bedongen was, en van 'c welk zy het genot
„ gehad hadden: maar dat gefield, men al eens
„ wilde trachten eikanderen over 't een en 't
" a n d e r t e
verllaan, alle poogingen deswegens
„ nutteloos zouden zyn, byaldien men alhier
e e n e
» §'
gegronde hoop kon vestigen, op ee-
>, nen onbelemmerden handel op de Franfche
„ bezittingen, geduurende den Oorlog.
Hier meede wierdt het gefprek dien dag af-
gebroken: doch den volgenden, of eenige da-
gen daar na, dat my oritfchoten is, weder dooi­
den gem: Ridder verzocht zynde, zeide zyn
Excell. my toen „ dat by nadere bedenkinge
„ Hem was voorgekomen, dat byaldien door
„ de Republiek wierdt afgezien van de flipte
" n a k o i
§ van het Traclaat van Ï6 7 4, zyn
~H Meester zich als dan veel gemakkelyker zou
M betoonen, aangaande de bewuste Vaart op
>, de Franfche bezittingen." Ik weder heb­
bende voorgewend, de weinige verwachting-
die er kon weezen, dat de Staat zou toegee-
ven een recht, denzelven by een Solemneel
Traclaat befproken, repliceerde zyn Excell.
» r
Z y n M e e s t e r n i e t
eischte, ten minften
* ***/«* «iet, eene volftrekte vernietiging
„ van

O P H E L D E R I N G , ENZ. 73
„ van gein. Tvaclaat, of van de Articulen in
„ gefchü: maar dat terwyl de Koning tot be- •
„ houd van de goede harmonie niet zou aan-
„ dringen op het leeveren van 't Secours, 't
„ geen zyn Majefleit vermeende ingevolge de
„ duidelyke letter van het ïractaat te kunnen
„ eisfchen, en zoo min mooglyk zou belem-
„ meren den Handel en Vaart der Ingezeéte-
„ nen van den Staat, op de Franfche bezittin-
„ gen in America, het Hem Ambasfadeur
„ voorkwam, dat de Republiek ook van haar
„ kant eene gelyke blyk van haar geneegen-
„ heid tot behoud der goede verftandhouding
„ zou kunnen geeven. Dat het punt in quasr
„ tie, het vervoeren van Scheepsmaterialen,
„ tot een punt van onderhandeling tusfchen
„ de twee Naden zou kunnen gebracht wor-
„ den, om te trachten eikanderen deswegens
,', te verftaan, of noodige fchikkingen te maa- -
ken:'terwyl geduurende deeze handelingen,
het voeren van zoodanige Scheepsmateria-
'„ len naar vyandlyke havens, zou blyven als
„ opgefchort".
Ik vertoonde toen, „ dat te handelen over
„ zoo een onbetwistbaar punt, als dat van
„ 't vervoeren van Scheepsbehoeftens, my
„ voorkwam te kunnen doen fchynen, als of
E 5 Wy

74 M E M O R I E N T O T
„ Wy hetzelve als eenigzints twyffelachtig
„ befchouwden: ten zy men teffens handelde,
„ over eenig punt den Engelfchen niet min-
„ der onbetwistbaar toekomende: als , by
„ voorbeeld, de beruchte Acte van Navigatie.
„ Zyne Excell. fcheen de gegrondheid dier
„ aanmerking niet te kunnen ontkennen."
Deeze naadere opening van den Heere Ridder
kwam my voor te zyn van zoodanigen aart,
dat ik my verplicht achtte, daar van aan Lieden
die invloed hadden in 't befHer van's Lands
Zaaken, kennis te geeven. Ik deelde den Ambasfadeur
myn voorneemen meede, na alvoorens
doch te hebben gevraagd waarom zyn Excell.
zelve daarover niet de Ministers van den
Staat had aangefproken. Waarop my antwoordde
„ dat dewyl de Stad van Amfteldam daar
„ het meeste in betrokken was, Hy vermeend
„ had allereerst haare denkwys te moeten in-
„ neemen; en doordien onder de Regenten
„ geene andere kennisfe had, die hy oordeelde
„ tot zoodanige opening van zynen 't wegen
„ gefchikt te zyn, dan my, Hy zich daarom
„ aan my geaddresfeerd had."
Ik nam dan voor, by de eerftegeleegenheid,
het voorgevallene met den Engelfchen Ambasfadeur,
aan den Burgemeester Temminck, die
toen

O P H E L D E R I N G , ENZ, 75
toen het voornaamfte Crediet in Amfterdam
had, meede te deelen. Het voorgeftelde kwam
my voor ten minften in aanmerking te moeten
koomen, voor dat men tot het weigeren van
het Secours, of het vorderen van de ftrikte
nakoming van het meergem. Tradaat van
1674 befloot, en wel om reede:
1. Om de omftandigheden in welke de Republiek,
betreffende haar navale macht, zich
bevondt, dewyl de Admiraliteiten onvoorzien
waren van Scheepen en Scheeps behoeftens;
en onmooglyk met zoo veel fpoed van het één
en 't ander konden voorien worden, indien de
gefchillen eene fchielyke rupture veroorzaakten;
en men dierhalven niet in ftaat was het
vry vervoeren van grove Scheepsmaterialen,
met kracht van waapenen te handhaaven, en
daadelyk af te keeren, het geweld dat door Engeland
zou worden in 't werk gefteld, om te
beletten 't geen met haar belang zoo ftrydig was.
2 0
. Om dat het voordeel 't welk eenige->
weinige handeldryvende Ingezeetenen zouden
misfen, door het niet vervoeren van meergem:
Scheepsmaterialen, in geene vergelyking kon
gefteld worden, met de winften die de algemeene
Koophandel zou doen, zoo de Republiek
onzydig bleef, en de Vaart en Handel op
de

76 M E M O R I E N T O T
de Franfche bezittingen onbelemmerd kon gefchieden.
3°. Om dat door het treeden in onderhandeling,^
het befprokene by het meergem: Tractaat,
niet zou worden toegegeeven; te minder,
daar men voor 't aanvangen der handelingen
zou hebben kunnen befpreeken, dat gelyk
om Engeland's wille de Staaten in onderhandeling
zouden treeden, over de voor Engeland
nadeelige voorwaarden van het Tractaatvau
1674, meede ten geval der Republiek,
nader zouden onderzocht worden, de articulen
van de voor dezelve zoo nadeelige Acïe
van Navigatie, e n getracht op die beide punten
, zich over en weder te verftaan.
4°. Om dat aangezien de handelingen van
welke het einde van zoo veele aangelegenheid
voor de Republiek kon zyn, men zich met
reede by Frankryk zou kunnen verfchoonen,
dat men voor als noch niet met kracht doorzette,
het onbepaald vervoeren van Scheepsmaterialen:
daar Frankryk ondertusfehen verzeekerd
kon zyn, dat het fecours door Engeland
niet gevraagd veel min gegeeven zou
worden: en dat intusfehen door den vryen
Vaart, welken de Ingezeetenen van den Staat
op de Franfche .bezittingen zouden hebben,
die

O ï H E L D E R I N G, ENZ. 77
die bezittingen van alles voorzien zouden
kunnen worden.
Eindelyk 5 0
. om dat in den ongewaapenden
ftaat, waarin de Republiek zich bevondt, het
allernoodigst was, eenen bekwaamen tyd voor
handen te hebben, om zich te kunnen waapenen:
waar toe men die der handelingen genoegzaam
zou kunnen gebruiken, en deeze doen
duuren of af breeken, naarmaate het belang
zulks zou vereisfchen.
De oude Burgemeester fcheen deeze reedenen
gegrond te vinden, en nam aan daar over
met andere Leeden van Regeering te fpreeken.
Of hy zulks gedaan heeft is my onbekend:
ook kan ik my niet wel herinneren, of ik Van
de bovengem: Zamenfpraak, aan andere Leeden
der Regeering kennis gegeeven heb. Zeekeris't,
dat daar niets van gekomen is: endoordien
ik weinige dagen daarna, naar Spa en van
daar naar Parys ben gegaan, en eenige maanden
uicgebleeven, niets verzuimende dewyl ik
buiten alle bewind was, heb ik geene geleegenheid
gehad, het begonnen werk te vervolgen.
My is welgezegd, dathet voordel van den
Engelfchen Ambasfadeur niet aangenomen was
geworden, om dat men vermeende dat door
in onderhandeling over het Tracfaat in quastie

7 8' M E M 0 R Ï E N T O X
tie te treeden, men den fchyn zou geeven, als
of het onbetwistbaar recht van de Republiek
in twyffel kon getrokken worden: doch, ge.
lyk ik gezegd heb, het was my voorgekomen ,
dat dewyl de handelingen over dat onbetwist'
baar recht niet zouden gefchieden, dan teffens
meede handelende over een recht den Engelfchen
niet minder onbetwistbaar toekomende:
naamlyk, dat van geene andere waaren door
de Ingezeetenen van den Staat in Engeland
te laaten invoeren, dan overeenkomftig de
Afte van Navigatie van 1651, daar uit geene
nadeelige gevolgtrekking gemaakt kon worden,
ingeval de Republiek genoodzaakt wierdt,
of goedvondt het befprokene by het meergem.
Traélaat in den ruimften zin te doen gelden.
Te minder noch, daar de Koning van Engeland
noch niet openlyk verklaard had, niet te zullen
dulden, dat grove Scheepsmaterialen door
onze fcheepen, naar zyne vyanden zouden vervoerd
worden; zoo als zyne Majefteit daarna
op den 2 November 1778 door zynen Ambasfadeur
liet doên: na welke verklaring men,
door de aanneeming van de bovengem. aanbieding
om over bet punt in qusstie in onderhandeling
te treeden, eerst zou hebben kunnen
fchynen toe te geeven , dat het zelve
min

O P H E L D E R I N G , ENZ. 79
min of meer twyffelachtig was: gelyk de Gecommitteerden
van Hun Hoog Mog. in hun
advys van 6 Nov. 1779>
z e e r w e l e n m e t r e e
"
de aangemerkt hebben Qa) : en mooglyk had
men evenwel noch des tyds, die zwaarigheid
kunnen te boven komen, met in het andwoord
aan den Ambasfadeur te laaten invloeijen,, dat
„ hoe zeer Hun Hoog Mog: vermeenden, dat
„ Hun recht ontwyfelbaar en onbetwistbaar
„ was, zy nochtans om eene blyk van hunne
„ geneegenheid tot*behoud der goede verftand-
„ houding te geeven, wel wilden beproeven,
„ of door onderhandeling zoodanige wederzydfche
fchikkingen konden gemaakt wor-
„ den, dat de Vreede tusfchen de twee Staaten
„ zoolang geexteerd hebbende,ongefchonden
„ bleeve." Maar het noodlottig tydlïip van de
Republiek fcheen niet ontweeken te kunnen
worden.
't Was op den 1 Febr. 1781, dus kort na
het uitbarften van den Oorlog, dat ik tot
Burgemeester verkoren wierd. Men wenschte
my geluk, met dat myne Verkiezing onder
gelukkiger gefternte dan die van mynen Vader
in 1746 gefchied was: toen was de tyding
van het inneemen van Brusfel, nu die van het
tee-
(«) Jaarboeken 1779 bl. 38.

3o M E M O R I E N T O T
teekenen door onze Ambasfadeurs van de ge-
waapende Neutraliteit, ingekoomen.
De meeste zagen dit Tradaat aan, als aller­
heilzaamst voor de Republiek. Alles vertoon­
de zich ook in 't begin fraai; de gewaapende
Neutraliteit fcheen een middel te zullen zyn
om de Republiek te handhaven by de Rech­
ten, die haar ontwyifelbaar toekwamen, en
die zy behoudens haare eer niet kon toegee-
ven, doch geheel buiten ftaat was alleen te
handhaaven. De hoop van eenen krachtdaa-
digen byftand uit hoofde van hetTra&aat, was
zelfs verfterkt geworden, toen de Prins Gal-
litzin op den 17 July aan Hun Hoog Mog;
kennis gaf, dat drie Rusufche Esquaders in on-
derfcheidene Zeeën zouden kruisfen; en door
dat onze Ministers te Petersburg van tyd tot
tyd, de troostlykfte verzeekeringen van de
ftandvastigheid der Keizerinne, en de goede
meening van den Graave de Panin, gaven.
Men was doch wegens het daadelyk geeven
van dien byftand niet zonder zorge: voor het
fluiten was reeds te kennen gegeeven, dat men
verlangde duidelyker, en met ronde woorden
bepaald te zien, wanneer men ons te hulp zou
komen: en voornamelyk dat onze Indifche
bezittingen ge>guar-eindeer•«'waren. Maar de Graaf
van

O P H E L D E R I N G , ENZ. 8l
van Panin had onze Ministers verzeekert, en
deezen fcheenen overtuigd te zyn, dat geene
byzondere guarantie voor onze Indifche bezit tin-
_ JJ- j»t aennett daarvan gezegd was in
gen nuuui£ . , & o- • - -
A„ Conventie met Dcenemarnen, *aie vu. 6w» «fpraak
tot model zou dienen) dat men zig verlaaten
kon op de oprechtheid der Keizerin.
Het is aanmerkelyk dat in de Staats-Refolutiën
van Friesland, Overysfel en Groningen,
om tot de gewapende Neutraliteit te
treeden, deeze Provintien verklaard hadden,
dat het vertrouwen op die mondelinge verzeekeringen,
de Staaten tot het Tractaat had
doen befluiten («): daar in tegendeel my, onder
verbeetering voorkomt, dat de zwaarigheden
die het Hof van Petersburg, om zich rondelyk
en in gefchrifte te verklaaren, geftadig
gemaakt had , hadden behoren huiverig te maken,
dewyl die zwaarigheden waarlyk niet
dan uitvluchten waaren (f) : en men te meerder
reede had om omzichtig te zyn, dewyl het
antwoord van 't evengemelde Hof, op de bedenkingen
van het Zweedfche, over het te
werkllellen van het by de gewapende Neutra-
(ei) Jaarboeken 1781. bl 1025,
Jaarboeken 1781. bl. 1020.
I. DEEL. F

82 M E M O R I E N T O T
traliteit befprokene Secours, zeer bewimpeld en
onduidelyk was geweest (dO: wordende, onder
anderen , daar in gevonden, dat de Mogendheden
alleen op Zee, eene gemeen e zaak zouden
maaien, zoo veel dat deeze Verbintenis enkel de
Zee betrof, hebbende geen ander onderwerp dan
de Zeehandel en Scheepvaart. Voorts bad het
Hof van Petersburg, verre van iets te bepaalen
wegens het gedrag der contracteerende partyen
in de werking deezer vereeniging in 't geval
dat aan den eene of aan den anderen geweld
aangedaan of fchade toegebragt zou worden
, in het gemelde antwoord noch met zoo
veele woorden gezegd : dat het bepaalde by het
gedagte Trablaat, geene andere Scheepstoerusting
qnderfïelde, dan die met de omftandighcden zou
overeenkomen, volgens welke die noodzaakelyk zou
gemaakt worden, of zoo als men dan zou overeenkomen,
{b)
Geen minder opzien had ook behoren te
veroorzaaken, het gedrag van den Koning van
Deenemarken. Alhoewel zyne Majefteit by het
Traftaat van gewapende Neutraliteit meede,
gelyk de andere contracteerende partyen ,
de guarantie van het Traclaat van Commercie
(a) Jaarboeken 1780, bl. 833.
(J) ibid. bl. 837.
dat

O P H E L D E R I N G , ENZ. 83
dat Hy met Engeland had,befprookenhad, en
datby dat Traclaat geene andere Waaren alsCfc»trabande
waren uitgelloten, dan Canonnen , Mortieren,
Musquetttn, Grenaten ,Petar-den, Bom*
men, Pekkranfen, Fascines, Lavetten en toebehooren,
Bandelriemen, Kruid, Loot, Salpeter, Kogels,
PUken, Degenklingen, Stormhoeden, Krasfers,Hel*
baarden, Lanfen, Jaaglynen, Paardezadels, Pistoolholfters
, Port Epés &c. zoo was 'er by een
uitleggend Articul tusfehen de twee Mogendheeden
van Engeland en Deenemarken, reeds
in January 1781 bepaald, dat meede onder de
naam van Contrabande zou begreepen worden:
Ruw Timmerhout, Pik, Teer, Kopere* Platen,
Zylen, Hennip en Touw. (#)
Op zoodanige onzeekere vooruitzicht, op
zoodanige twyfelachtige toezegging , in eenen
tijd dat men op zich zeiven niet beftaan kon ,
en eene allerfpoedigfte hulp noodig had, heeft -
men kunnen befluiten, met de meerderheid van
èêne Provintie om te treeden in eene Verm-
(«) Dit Articul is niet gepubliceerd geworden, maar
den inhoud is aan de Kooplieden op de eene of andere
wyze meedegedeelt. Zie Byl. La. A.
(*) Holland, Friesland, Overysfel en Stad eu Landea,
ftonden alleen toe.
F a

8 4
M E M O R I E N TOT
bintenis, by welke men bepaaldelyk beoogde
het handhaven, van 't geen men moest voorzien
hebben, dat ons den Oorlog op den hals
zou halen.
Ik erken zeer gaarne, dat de angstvallige
omftandigheden, in welke de Republiek zich
bevondt, de voorgeftelde gewapende Neutra,
liteit, in den eerften opflag heeft kunnen doen
befchouwen, als een middel om ons te redden
uit de nood: maar my komt, teffens voor,
dat eene bedaarde overweeging welhaast die
waan zou hebben doen verdwynen.
Vooreerst, had men dienen op te merken,
dat wy in het Tradaat van Neutraliteit befpraaken,
de handhaving van een Tradaat,
dat door de Mogendheid met welke het was*
-aangegaan , reeds maanden te vooren gefufpen.
deert was; terwyl de andere Contracterende
Mogendheden, zich beriepen op Tradaatendie
erkend en niet betwist wierden. 't Is waar dar
die Sufpenfie als wederrechtelyk kon worden
aangezien: maar men kon doch verwachten,
dat ingeval van gefchil over dit Tradaat, en
diens volgens, eisch van hulp, (waar toe de
Mogendheden, zoo zy geen eigenbelang hebben
, altyd fchoorvoetende komen, zoekende
op allerlei wyzen de Tradaaten te ontduiken,)
ge-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 85
gemelde Sufpenfie ten minfte tot een voorwend-
fel zou dienen: te meerder, dewyl Engeland
noch daar by zou hebben kunnen voegen, dat
Wy ons beriepen op een Tradaat, dat niet al­
leen gefiijpendeerd was, maar dat zelfs zedert de
dood van den Vader van den tegenwoordigen
Koning van Engeland, even weinig als de an-
dere Tradaaten met die Kroon, niet meer in
weezen was. Want 't is opmerkenswaardig,
dat met deezen Koning de wederzydfe Trac-
taaten niet vernieuwd zyn, zoo als dat gefta-
dig met zyne Predecesfeurs, by hunne komst
tot den Throon, gefchied is.
Het is niet minder vreemd, dat men heeft
willen doen guarandeeren, en zich beroepen
' heeft, op een Tradaat met Frankryk, naamlyk
dat van 1739, dat zeekerlyk niet meer in wee-_
zen was, dewyl het maar voor 25 jaaren geflo­
ten, en daar na niet vernieuwd was.
Ten tweeden: had men zich kunnen voorftel-
len, de weinige waarfchynlykheid die'er was,
dat Mevrouw de Keizerin, hoe fraay de ver-
zeekeringen ook waren, om onzen 't wil in Oor­
log zou treeden, offchoon de Engelfchen Haa­
re 0
Scheepen, of die van Haare ingezeetenen,
geen leed aandeeden: die zich daar van wel
zouden onthouden, dewyl zy met reede haare
p 3 macht

86 ME M O R I K N T O T
macht vreesden, en ook de Rusfifche Scheeps-
Jbehoeftens volftrekt noodig hadden.
Die zich op de edelmoedigheid der Vorften
verlaat, wanneer hun belang daar meede ftry.
dig is, bedriegt zich grovelyk. Doch al eensgeftelt,
dat evengem. Vorftinne by het aangaan
der Verbintenis, toen zy nog vol was van gloneryke
yvcr, voor de door Haar voorgeftelde
befcherming van de algemeene Volksrechten,
het wel met ons meende; en dat de Graaft
Panin, toen nog in volle Credit, oprecht met
ons handelde: zoo moest men doch niet uit
het oog verloren hebben, dat eene Vorftinne
met vry is v a n de veranderlykheid aan haare
kunne dikwyls eigen: en dat offchoon zy al eens
had willen, uit grootmoedigheid, haar belang,
of dat van haar Ryk, aan eene zyde Hellen,
haare Raadslieden Haar zulks wel haast als te
ichadelyk zouden afraaden: dat aan Haar Hof
zich bevont, een verftandig en nyvrig Engelsch
Minister, die zeer wel gebruik wist te maken
van klinkende argumenten: dat op de invloed
van den Graave Panin niet veel ftaat te maken
was, dewyl aan de Hoven in 't algemeen de
ftaat der gunftelingen afhangt van de ogenbhkkelyke,
e n dikwils grillige. gevoelens van
den Vorst: en men voornaamlyk aan 't Hof
van

O P H E L D E R I N G , ENZ. 87
v a n Petersburg gewend was, aan eene gedu-
nee afwisfeling. *»;*.-».
Eindeiyk: had men kunnen opmaaken, dat het -
toetreeden der andere Mogendheden Svveeden
Deenemarken, Pruisfen, Frankryk en
Spanje niets of weinig beduidde. S weeden was
afhanklyk van Rusland : Deenemarken van Engeland:
Pruisfen had geen enkel Fregat om
zvfte eigene Scheepvaart te befchermen, veel
roin om anderen by te ftaan: Frankryk en
Spanje waren reeds in Oorlog.
Ik kon my dan niet verblyden over het
toetreeden tot die gewapende Neutraliteit.
Welhaast ondervondt men ook, dat van dezelve
weinig nuts te wachten was: en den
L of die men Catbarina d* 11. in eene zeer
ruime maate had toegezwaaid, veranderde m
verwytingen en klachten over haare onftandvastigheid.
Onder de geenen die het fterkst geyverd hadd
e n voor het toeftaan van onbepaalde Convooijen;
die gedreeven hadden, dat Engeland
het hart niet zou hebben, ons den Oorlog aan
te doen, en zich eenen nieuwen vyand op den
hals te haaien; en die daar na niet minder gevVerd
hadden voor het aanneemen der gewaande
Neutraliteit, was de Penfionaris van
^ F 4 oerc-

88 M E M O B . I E N T O T
Berckel. Hy fcheen zich z o o verzeekerd te
houden van de hulp, die wy van Mevrouw de
Keizenn te wachten hadden, dat hy 7 elf s niet
dulden kon, dat aderen daar aan twyfelden
Kort na dat ik als Burgemeefter aangekoomcn
was, en noch weinig omgang £ 2 a a k en
met dien Minifter gehad had, gebeurde iets ten
hmze van den Heere Burgemeefter Ihmminck
dat mooglyk de grondflag geleegen heeft toï
het kwaade hart, dat Hy my z e d e r t d i ,
heeft toegedraagen.
Op den * Maart, in c e n Befoigne van Burgemeefteren,
o p z y n v e r z o e k ^
belegd, kwam hy, z o ' t u i t e r I y k f c h e e n J
verhit, aan Burgemeefteren meededeelen, dat
m t zeekere onderricht was, dat de Keizerin
haaren Gezant in den Haag gelast had, de Staa.
ten te verzeekeren, dat Z y, d e R e p u b l i e k m e t
den eerften door het zenden eener Vloote in
de Noord Zee, machtig zou byftaan; de «•
noomene Scheepen doen wedergeeven; eene
behoorlyke fchavergoeding bezorgen, en de
Tradhaten van ,6 7 4. en van de gewapende
Neutraliteit handhaven: willende L, Pen!
fionaris, dat noch dien avond van 's Stads
weegen aan den Rusfifcben Envoyé Prince
van Gm** '* ^m^^
den,

O P HEI. D E R I N C, SNZ, 89
den, om door middel van denzei ven haare Keizerl.
Majefteit dank te zeggen, voor de groote
gunsten die zy aan den Staat zou bewyzen.
Uit der maate verwonderd, dat de Prins
van Gallitfin, die myne byzondere goede
kennis was, my daar van niets gemeld had,
en my alleen verwittigd, dat gelast was, om
de Medicatie van zyne Meesteresfe der Republiek
aan te bieden, kon ik het gezegden van
den Penfionaris niet gereedelyk aanneemeu:
en nam de vryheid zyri Ed, te vraagen, hoe
en door wie hy dat wist? het antwoord was
aanftonds, niet gehouden te zyn, my dat te zeggen.
Doch ziende dat de andere Heeren Burgemeefter
en Temminck, Hooft en Elias, meede
verlangden na meerder zeekerheid, voor de
echtheid van het meedegedeelde nieuws, zeide
hy nader, dat de Heer Oldecop, Agent van
het Rusfifche Hof, hem, uk naam en op last
van meergemelden Prins Gallitfin, zulks had
meedegedeeld.
De drift met welke de Heer van Berckel
fprak, maakte doch, dat Burgemeefteren niet
volkomen op het meedegedeelde dorrten ftaat
maaken: zy vonden dierhalven goed, dat dien
avond alleen in algemeene bewoordingen aan
den Rusfifchen Gezant, door den Penfionaris,
F 5 even-

9° M E M O R I E N T O T
evenwel van Stads wegen, zou gefchreeven
worden. De Minifter wierd daar op zeer verfbord,
en weigerde in 't begin op die voet te
fchryven; doch op het zeggen dat men den
brief door eenen anderen, door den Heer Secretaris
van Pabst, die daar meede tegenwoordig
was, zou doen opfiellen, bedagt hy zich,
en nam het aan.
Willende grondig onderrecht zyn, van 't
geen tot de bovengemelde opvatting van onzen
oudften Penfionaris aanleiding had gegeeven,
fchreef ik dien zelfden avond aan den
Prince van Gallitfin, die my woordelyk antwoordde:
llfaut, mon cher anti, quevotrePen-
„fionaire alt éièfortemempris de vin, lorsqiilhne
faifait dire des c kof es aux quelles, je riavais fealement
pas penfé Voici ce que favois permis, et
non pas ordonnê h Mr. Oldecop, de dire et Mr.
van Berckel, „ Que favois orde d'effrir, a la
„ Rcpublirqe la mediation de Tlmperatrice, que
„ Mr. Simolin, etait chargé delamémeCommlsfi-
„ onhLondres, et que falloispre/enter unmemoire
;, a leurs II. H. P, P." Ma lettre txistechez Mr.
Oldecop, et en la lui faifant demander de ma
part, il votis ftrait bien facile de verifier tout.
Ik ging zelv by den Heer Oldecop, en vroeg
naar den Brief: zyn Ed. liet ze my leezen, en ik
vond

O P H E L D E R I N G , ENZ. QI
vond ze overeenkomftig, met het geen de
Prins my gefchreeven had. De Heer Oldecop
liet ze my, tot zyne verantwoording, den
zelfden dag toekomen, zoo als ze geleezen
kan worden onder de bylagen L a
- B.
Alhoewel veele niet met de zoo evenge-
melde yveraars, den ftap die Engeland gedaan
had, met ons openlyk den Oorlog aan te doen,
onder de onmoöglyke zaaken gefteld hadlen,
hadden doch alle, die de belangen van de bei-
de Volken, met onpartydigheid en uit het waa-
re oogpunt bcfchouwden, zeekerlyk reede ge­
had om te denken, dat het nimmer tusfchen
hun tot eene openbaare breuke zou gekomen
zyn. 't Was zeeker dat Engeland altyd deezen ~
Staat, als een Bolwerk tegen de macht der Vor­
ften van het vaste Land, moest aanzien: en al­
hoewel van alle tyden wel veel nayver, wegens
den Koophandel en Scheepvaart, tusfchen de
twee Natiën was geweest, was het doch voor
Engeland beeter, dat de zeetel van den Koop­
handel, en de daar uit voortvloeiende Ryk-
dom en Macht, gevestigd bleef by eene Natie,
van welke niets dadelyks te vreezen was, dan
by eenige andere Mogendheid.
Daar kwam by, dat men in Engeland zeer
wel wist, dat hoe zeer de Navale-iaacht voor
het

9 2
' M E M O R I E N T O T
het tegenwoordige , in eene beklaaglyke toeftand
was, dezelve doch binnen weinig tyds,
daar het geld overvloedig, en de nyverheid
der Jngezeetenen bekend was, in eenen ftaat
zou kunnen gebracht worden , maar al te duchtig,
voor eene Mogendheid reeds door machtige
Vyanden aangevallen: en dat daar en boven,
de invloed die het EngeJsch Hof tot dus
verre alhier gehad had, geheel verlooren zou
gaan, en niet gemakkelyk wedergekregen worden,
zoo, men met ons brak, en by gevolg ons
noodzaakte, naauwe verbintenisfen met Frankryk
aan te gaan. Maar men bedriegt zich dikwils
grovelyk, wanneer men ftaat maakt, dat
het gedrag der Vorften, van hunne Minifters,
of van de geenen die in 't hoofdbeftier der
zaaken zyn, gereegeld word, naar hun waar
belang, of dat der Landen die zy regeeren en
beftuuren.
Het blykt uit de Briefwisfeüng van den Heere
van Wel&eren, van welke wy nader zullen
-fpretken, dat het toetreeden tot de gewapende
Neutraliteit, de voornaamfte oorzaak van de
openbaare breuke der Engelfchen met de Republiek
geweest is: maar'dewyl het Hof van
London, dat niet openlyk durfde erkennen,
om ons geene gegronde reede te geeven, om
als

O P H E L D E R I N G , ENZ. 93
als dan de beloofde byftand van de meede Verbondene
Mogendheden te eisfchen, (dewyl bepaald
was, dat men eikanderen zou byfprin-
Ten zoo eenige aanval uit haat der gewapende
Neutraliteit gefchiede,) had het gemelde Hof
zoo veel mooglyk zich met andere reedenen
beholpen: en onder deeze was voornaamlyk
het gedrag van Burgemeefteren van Amfteldam
van 1778, en van hunnen oudften Penfionaris,
ontdekt uit de Papieren, by den geweezen
Prefident van het Americaans Congres
Laurens Cordon, gevonden.
Ik heb nimmer het opgemelde gedrag kunnen
befchouwen, als gewichtig genoeg om eene
gegronde reede tot Oorlog te geeven: doch
men heeft het hier te Lande met minder of
meerder ernst befchouwd, naar maate men
het behoud der Vreede met Engeland noodzakelyk
hielt, en den Penfionaris van Berckel
gunst toedroeg, 'r. Is my altyd toegefcheenen,
dat de zaak aan een onpartydig oog, niet dan
vry beuzelachtig kan voorkomen, {a)
Hoe zeer ook die geenen, die der Stad van
Am-
(0) De algemeene loop der zaak , en de inhoud der
Papieren zelve, kan men leezen in de Jasrboeken van
1781. bl» 15Ö. en volgende.

94 M E M O R I E N T O T
Amfterdam geen goed hart toedroegen, de handelingen
met de Americaanen hebben willen
doen voorkomen, als ten hoogften ftrafwaardig,
uit hoofde dat het geen Lid van Staat
geoorloofd zou zyn, buiten kennis zyner meedeleeden
met hem de hooge Overheid uitmaakende,
verbintenisfen met andere Mogendheden
aan te gaan is het zeeker, dat zulks in
dit geval, nimmer het voorneemen van gem.
Burgemeefteren geweest is: en dat zy daartoe
willens en weetens, ook nimmer aanleiding gegeven
hebben. Burgemeefteren hebben nooit
gedacht om een Tractaat te maken; zy hebben
alleen zoo veel mooglyk willen voorkomen,
dat de Americaanen, in de handelingen
met Engeland, die des tydsplaats hadden, niets
nadeeligs voor de Republiek zouden bepaalen;
nemaar zorgen , dat dezelve aan deeze, ten tyde
der erkentenisfe hunner onafhankelykheid ,
zoodanige voorwaarden zouden toeftaan, als
voor derzelver handeldryvende Ingezeetenen
meest voordeelig zouden zyn.
Daar is voorwaar geen betoog noodig, (en
• anderfints is het te vinden in het bericht door
den voornamen Acteur den Penfionaris van
Benkei opgefteld,) om te bewyzen, dat aan
geen Lid van Staat als misdaad kan toegerekend

O P H E L D E R I N G , ENZ." 95
kend worden, een overleg, met wie 't ook
weezen mag, te maken, over 't geen hy oor­
deelt, by tyde en wyle, ten nutte en dienst
van den Staat in 't algemeen, te zullen ftrek-
ken.
Daar toe en verder niet was de Penfionaris
van Berckel gelast: De oorfpronkelyke Aanteekening,
berustende in Burgemeesters Kamer,
toont dit ten klaarlten aan.
Daar leest men: Ter gelegendhdd van zeeher e
deliberatie, gehouden in de Kamer van H e en
Burgemeesteren rakende de onaf hanketykbeid van.
Noord-dmerica, en van het voordeel dat onze
Commercie, c AS o Q u o, daar van zou kunnen
trekken, met den Hr. Penfionaris van Berckel,
hebben de vier Heeren Burgemeefteren het neven-
Jlaande Declaratoir, door gem. Heer uit baar naam
getekend, gelast te zenden, aan den Heer Lee,
een der Americaanfe Heeren, om daar van gebruik
te maken daar 't behoord.
Het gemelde nevenftaande, of in margine
«efchreevene Declaratoir, luid woordelyk.
De Hr. van Berckel zal uit de naam van Heeren
Burgemeefteren der Stad Amfteldam, en op
haare expresfe last fchryven aan den Heere Lee;
„ Dat, in eene vaste onderftelling ''er in het Con-
„ gres thans in America met de Engelfche Hee-
M ren

96" M E M O R I E N T O T
„ ren Commisfarisfen gehouden wordende, niets
„ in het minfte zal worden vastgefleld of gerefoU
„ veerd, tot nadeel van de Commercie van deeze
„ Republiek, Burgemeefteren van haare zy de ge.
„ neegen zyn, om, zo DRA DE ONAFHANGE-
„ LYKHEID DER VEREENIG DE STAATEN VAN
„ NOORD-AMERICA, DOOR ENGELAND ERKEND
„ ZAL ZYN , naar hun vermogen de zaaken daar
„ heen te dirigeeren, dat tusfchen de gem. verée-
„ nigde Staaten, en deeze Republiek, een Trac-
„ taat van eeuwigdurende Friendfchap en Com-
„ mercie, tusfchen de wederzydfche Ingezeetenen
„ worde gefiooten, met qualifcatie aan bovenge-
„ melde Heere Lee, met behoorlyk menagement
„ onder de band van deeze Haar Ed. Groot Achtb.
„ opregtefemimenten, gebruik te maken, daar't
„ behoord".
Van deeze gevoelens van Burgemeefteren,
gaf de Heer van Berckel, genoegzaam woordelyk
volgens evengemelde aanteekeningen,
doch in 't Fransch, kennis aan .meergemelde
Heer Lee. Alleen voegde hy, na de laatfte
woorden, daar 't behoord, of in 't Fransch, ou
iljugera apropos, daarby: Nedoutantnullement
que Mr. Lee ne Ie fera av eet out le menagement,
que faprudence trouvera necesfaire, pourqifiln'en
tranfplre Hen, aupres de eeux qui pourraient
êlre

O P H E L D E R I N G , ENZ.
ttre interejfés, de faire échouer, iil étoitpofble,
ou de rendre dijfcile texécution t?unplan, pul
na d'autre hut que celui d'avancer les Intéréts reciproques
des deux Republiques,
In dit alles wordt het woord Trablaat niet
gevonden: en de bovengemelde woorden houden
zeekerlyk geene verplichting hoegenaamd
in: de bereidwilligheid die men, doch alleen
maar wederkeerig voor de nieuwe Republiek i
zoo zy daar immer voor erkend wierdt, betoond
, zou maar van den tyd dier erkentenisfe,
dagteekenen.
Burgemeefteren hebben dus niets anders gedaan
, dan tot voorkoming dat ter geleegendheid
der handelingen, die tusfchen Engeland
en de Americaanen reeds plaats hadden, niets
nadeeligs, voor den Koophandel der Ingezeetenen
van deezen Staat in 't algemeen, zou
bepaald worden, den Americaanen te doen aanzeggen
, dat byaldien niets wierdt vastgefteld *
tot nadeel der Commercie van deeze Republiek
, Burgemeefteren van hunne zyde geneegen
zouden zyn, zoo dra de onafbanglykbeidder
Staaten van America door Engeland erkend zou
weezen, naar hun vermogen de zaak daar heen
te dirigeeren, dat' tusfchen de gem. Staateii
I. DEEL. G eri

#8 M E M O R I E N T O T
en de Republiek een Tradaat van eeuwige
Vriendfchap gefloten mogte worden.
Ik vraag aan alle onpartydigen, aan allen die
niet vooringenoomen zyn, is die voorziening
van Regenten van eene aanzienelyke Koopftad,
wiens geheel beftaan op den bloei der
Koophandel gevestigd is, niet eerder pryswaurdig?
Maar is hunnen Minifter buiten kennis
zyner Principaaïen verder gegaan, hy alleen
is ftrafbaar.
De Burgemeefter Temminck heeft my gezegd,
nimmer het Tradaat te hebben gezien,
voor dat het ter Vergadering van Holland is
bekend geworden, 't Is waar, dat in het bericht,
daarna door Burgemeefteren den Staaten
overgegeeven , de ganfche handeling door
Burgemeefteren erkend word. Maar dezelfd©
Heer Temminck heeft my verzeekerd, dat zulks
ten gevalle, en als tot redding van den Penfionaris
van Berckel, gefchiedwas: datdegehoudene
aantekening in Burgemeefters Kamer
berustende, inhield, al 't geen in deezen, met
kennis van Burgemeefteren, was voorgevallen.
Het denkbeeld in °t welk de Penfionaris van
B-rekel fehynt geweest te zyn, dat de nieuwe
Americaanfche Republiek, een goudmyn
voor

O P H E L D E R I N G , ENZ. 99
voor de onze zou weezen, kan ten goede doen
duiden, dat hy die voordeelen door het Tractaat,
cafuquo, heeft willen verzeekeren: zyne
Vaderlands- en Stads-liefde kan hem doen
verfchoonen, daar hy zich met zoo veele anderen
bedrogen heeft bevonden.
Men wil dit liever onderftellen, dan gelooven
't geen J. M. Stoktonvoorgeeft, dat, naamlyk,
het concept Travaat, door Jan de Neufville
Schildknaap, daar toe gedeputeerd, door den
fenfienaris en Burgemeejiers der Stad Amfterdam,
van de eene zyde, en door W. Lee, als
Commisfaris van '/ Congres, van de andere zyde,
op den 4>Jen September ondarteekend zou zyn. Uit
het bovengemelde blykt, dat Burgemeefteren
zoodanige volmacht niet gegeeven hebben: en
't is niet waarfchynlyk, dat een ervaren Minifter,
des tyds zeer wel met Burgemeefteren,
op eigen gezach met den Schildknaap en Koopman
de Ntufville, zoodanig zou gehandeld hebben:
te minder noch, daar, hoe fchuldeloos
het ook was, fchikkingen met de Americaanen
te beraamen, om die , het geval daar en
de omftandigheeden dezelfde zynde, door Arafterdam
ter Vergadering van Holland te laaten
onderfteunen en gunftig voordragen, het
er gansch dus niet meede geleegen zou zyn,
G a ze o

100 M E M O R I E N T O T
-zoo een Minifter zonder uitdrukkelyke last zyner
Principaalen, fchriftelyk en door handteekening
die Principaalen verbonden had, om,
voor zoo veel in hun was, de bepaalde fchikkingen
in een Traélaat te doen veranderen,
zoo dra de nieuwe Republiek voor onafhangelyk
erkend zou zyn.
't Is mooglyk dat de Neufville, om zich by
het Americaans Congres te doen gelden en
zich zeiven meerder aanzien toe te voegen
grooter ophef van de zaak gemaakt heeft'
dan zy w a a r 3 y k verdiende. (*>, Difi J
Brief van J. W. Stokten bewyst, dat op zyn
zeggen weinig ftaat te maken is. Zyne ftelling
dat Amfterdam * in de Quote van Holland
en Holland * in die van de Zeven Provinti'en
betaald, toont zyne onkunde: en hy heeft
even gemakkelyk, van Jan de Neufville een
Ambasfadeur van den Penfionaris en van Burgemeefteren
kunnen maaken, als hy van de
Staaten Generaal, de Staaten van de zeeven vereenigde
Provintien van Holland gemaakt heeft.
Alleen zou kunnen doen denken, dat hy tamelyk
wel onderrecht is geweest, doordien hy
den Penfionaris voor Burgemeefteren noemt:
(*) Jaarboeken 1781. BlaJz. 185.
ten

O P H E L D E R I N G , ENZ. lOl
ten minden zoo hy vermeend heeft, dat men­
den rang, naar den invloed of het gezach moest
reegelen.
Het is opmerkenswaardig, dat in dat gant-
fche Tradaat doorgaans, wanneer van de Staa­
ten Generaal gefproken wordt, dezelven met
denzelfden naam als de evengemelde Stokton
hun geeft, naamlyk, de Staatên der Zeven Pro-
vintiën van Holland, genoemd worden. Men
zou waarlyk haast moeten gelooven, dat de
Ambasfadeur de Neufville aan zynen Meester
het Tradaat niet had laaten leezen.
Wat dat beruchte Tradaat zelve betreft, is
het waarlyk niet waardig zoo veel fpels te heb­
ben gemaakt. Zoo daar by eenig byzonder
voordeel voor de handeldryvende ingezeete-
nen van ons Land befproken was, zou ieder
een, daarna, dewyl de meeste menfchen doch
gezind zyn de zaaken by de uitkomst te beoor-
deelen, den Penüonaris lof over zyn beftaan
hebben toegezwaaid: maar daar is niets in, dan
't geen, de eene handeldryvende natie, aan de
andere in Vreede'styd niet weigeren kan: en
altoos vast riet aan de onze, door de Ameri­
caanen geweigerd zou zyn: daar zy naar het
fluiten der Vreede volftrekt niet konden mis-
fchen, dat algemeen Crediet, dat men hier te
G 3 Lan-

102 M E M 0 R I E N T O T
Lande, zelfs mooglyk in te groote maate, aan
alle de Kooplieden geeft: en zonder het welk
„ fchier geene Negotie gedreeven kan worden.
De America- noch meer dan Vaderland lievende
Brief van den beruchten Ridder van der
Capelk, toont genoeg aan, hoe de opkomende
Republiek om geld verleegen was; daar hy
haar raadt, geld tegens 5J a 6 percent te negotieeren,
't Is waar, dat de vernuftige Ridder
vermeent daar door, en zoo dit noch niet
genoeg was, door hooger Interest, de Ingezeetenen
van de Republiek te noopen, hun-
Be fondfen in Engeland te verkoopen, om
hun geld in America te plaatzen. Het is der
moeite waardig dien Staatkundigen Brief te
leezen (éi).
Het komt my voor, dat eenTradhat, als het
geflootene tusfchen de Neufville en Lee, gemakkelyk
in alle gevallen gefloten zou hebben
kunnen worden, in den tyd noodig om
het op 't papier te ftellen.
Daar is toch iets byzonders in; ik meen
I l e t
. A x t
- h
Y 't welk de Staaten der Zeeven Ver.
eenigde Provimiën van Holland, op zich neemen
aan hunne nieuwe Vrienden, eene onbc-
0») Jaarboeken 1781. bl.
lera-

O P H E L D E R I N G , ENZ. IO3
lemmerde Vaart van wegens de Barbaryfche
Mogendheden te bezorgen. Immers, daar tot
„och toe het belang van onze Scheepvaart
had meedegebragt, zoo veel mooglyk te be- -
werken, dat die Rovers met ons m Vreede,
en met de andere Mogendheden in Oorlog
waren, om ons de Vaart, voornaamlyk die men
n e et de Cabotage, in de Midd landfche Zee
te begunftigen, fchynt het vreemd , dat men
ten gevalle der nieuwe Vrienden van Systema
verandert: en men kan niet zeggen, om iets
wederkeerigs te bedingen, dewyl in 't gant-
fche Tradaat niets byzonders ten voordeele
van onze Ingezeetenen bedongen is. 't Is waar,
dat da Neufville in zynen Brief aan den Prefi-
dent van 't Congres O) zegt, dat het betrek-
Me tot de Ajricaanfche Mogendheden over en
weder bepaald was: doch zulks is niet wel te
begrypen, dewyl Wy by dezelve geene voor-
fpraak noodig hadden.
Ondertusfchen fchynen de Staaten in twyffel
te zyn geweest, en door het Bericht van
Burgeraeesteren niet volkomen gerust te zyn
«refteld, of het gedrag van Burgeraeesteren van
Ï 7 78 en van hunnen oudften Penfionaris, niet
' ftraf-
(a) Jaarboeken 1781 bl. 114'
G 4

2*4 M E BI O R i E N T OU T
ftrafwaardig was: dewyl zy by Refolutie v ? n
si December i 78o eenpaarig, 0p Amfterdam
na, van den Hove eischten, deszelfs Confide
ratien en Advis: en wel na dat by R efblu t i e
van den o 3 November, door alle de overi Se
Leeden, het geen door Burgemeesteren en
hunnen oudften Penfionaris in deezen gedaan
• was, gedesavoueen was; en vervolgens door
allen, behalven Dordrecht en Haarlem, gere-
lolveert, dat zou worden geëxamineert en over
wogen, hoedanige nadere voorziening en meest
efficacieufe mtddelen zouden kunnen en behoren
te worden beraamd en vastgejield, w a a r door
dtergelyke onderneemingen van een Lid der Hoo
ge Regeering, voor het toekomende, g ep reveni»
eerden tegengegaan zouden kunnen worden
Het is niet twyffelachtig, dat de inhoud dee-
zer Refoiutiën gefchoeid was, op de aloude
toegeevenheid voor Engeland: maar'men kan
doch met ontkennen, dat de toeftand in wel­
ken de Republiek zich bevondt, vereischte dat
voorzichtiglyk het ongenoegen, dat oorzaak tot
eene Vreedebreuk kon geeven, wierd voort­
komen. Doch dat neemt niet wech, datBurL-
meesteren en de Vroedfchap van Amfterdam
zich met reede beklaagd hebben, dat men hun
heeft willen opftryden dat zy waarlyk een fqr-
meel

O P H E L D E R I N G , ENZ. I&5
meel Tractaat laadden willen fluiten; daar het
immers overvloedig bleek, dat het zoogenaamr
de Tradaat niet was dan een Concept. De inhoud
der Vroedfchaps Refolutie van ai November
1781, als protest in de Notulen van
Holland geinfereert Qa) 9 toont zulks duidelyk
aaii.
Maar, zoo, naar myn inzien, deeze zaak
niet waardig was, dat van dezelve zoo veel
ophef gemaakt wierdt; en op zyn flimst kon
befchouwd worden, als eene onvoorzichtige
daad, van eenen yverigen Penfionaris, die
te veel ingenomen met het by hem gevormde
denkbeeld, van de grootheid der aanftaande
nieuwe Republiek, en van de voordeden die
voor zyne Stadsgenooten, daar uit zouden
voortvloeijen, in eene te ruime zingenomen
had, het verlof hem door zyne Meesters, om
te handelen gegeeven: offchoon het gedrag
der gemelde Penfionaris al eens in deezen ten
hoogfte berispelyk ware geweest, zoo is dat
van den Engelfchen Ambasfadeur niet minder
aanftootelyk en hoonende voor de Republiek
geweest.
Draaglyk zou het geweest zyn, zoo het Ca-
(a) Ja£rb:eken 1781. bl. 321.
G 5
bir

106 M E M O R I E N T O T
bïnet van London [want men meent te kunnen
verzeekeren dat de Ridder York zyne twee
laatfte Memoriën van 10 November en n December
1780 woordelyk, zoo als Hy ze heeft
overgegeeven, ontfangen had] geklaagd had,
over de beleedigingen, door liet gebeurde den
Koning aangedaan: en vervolgens voldoening
geëischt had: maar, eene Regeering van eene
annzienlyke Stad, en anderen die zoo als deeze
dachten, te noemen, eene Fatlie, eene toomlooze
Cabaal, een Complot; die Stad af te fchilderen,
als gezind om bet algemeen belang aan
haare byzondere inzichten op te offeren, en. ze te
befchuldigen van intrigues te gebruiken en gevaarlyke
desfeinen te hebben, was teeerroovend,
om geduld te kunnen worden: en het was zeeker
zeer toegeevend, en noch een gevolg van
den ouden Engelfchen invloed, dat niet, alvorens
de Refolutie tot voldoening van zyne
Brittannifche Majefteit te neemen, met wedergeeving
der Memoriën geëischt wierdt, dat
andere in gevoeglyker en gefchikter bewoordingen
door den Ambasfadeur aangeboden mogten
worden: daar de ongelukkige toeftand in
welken de Republiek zich bevondt niet toehet,
eene gepaste verontwaardiging daadelyk
te betoonen.
On-

O P H E L I) E R I N G, ENZ. IO?
Ondertusfchen had het Hof van Holland,
zich in ftaat gefteld om te voldoen aan de Refolutie
van hun Ed. Groot Mog. van den 21
December, by welke het gelast was hun Ed.
Groot Mog. te dienen van derzelver Confideratien
en Advys; eeniglyk en bepaaldelyk op de vraag, of
in de voorfz Stukken ietwes word gevonden het
welk naar Rechten, en volgens de Conflitutioneele
ffetten en Placaaten deezer Landen, Materie zou-
de kunnen opleveren, tot het wettiglyk entamee-
ren van Crimineele Procedures jegens de Burge­
meesters en Regeerders der Stad Jmjleldam, die
in den jaare 177%» 'V 1
' wanneer het zelve •
projtiï Traiïaat is ontworpen, geregeerd hebben}
mitsgaders tegens den oudften Penfionaris derzel­
ver Stad. ,
Men was onder de hand onderricht geworden
, dat het befluit niet gunftig zou zyn5 in
*t byzonder niet, voor den Penfionaris van
Berckel. Ingevolge van deeze geruchten , wierdt
ik door Burgemeesteren verzocht, hoe eerder
zoo beeter, naar 's Hage te reizen, om met
en beneffens den Penfionaris Visfcher die zich
aldaar bevondt, alle mooglyke vlyt aan te wenden,
om voor te komen, dat het raport van
Commisfarisfen van den Hove in den vollen
Pvaad niet gebragt wierdt: en dus voor als
noch

I03 M E M O R I Ë N T O T
noch niets gearresteerd kon worden. Men was
onderricht dat zulks Dingsdag naast-komende,
den 13 Maart, zou gefchieden.
Ik vertrok derhalven Zondags den 11. naar
's Hage, en deed aldaar, beneffens den Heere
Vkfcher, de noodige demarches by zyne Hoog,
heid, en by den Heer Prefident Sikher.
Voor zoo veel ik my herinneren kan, want
heb van 't verrichte geene aanteekeningen gehouden,
vonden Wy den Prefident geneegen,
om zoo veel mooglyk voor te komen, dat in
de tegenwoordige omftandigheden, daar wy
in Oorlog met Engeland waren, geen Advys.
van 't Hof ter Vergadering van Holland wierdt
ingebracht: 't geen, aangezien dien Oorlog
ook fciieen niet paslyk te zullen zyn. Maar
te vergeefs vertoonde Ik zyne Hoogheid, dat
daar door, eene der reedenen die de Engelfchen
tot het aanvangen der Kryg voorgewend
hadden, als 't waare, gewettigd zou worden:
dat het daarom alleen noodig was, dat ten minften
voor als noch, het Raport dat Dingsdag
in den Raad moest komen, agterbleeve, en
het Hof aldus buiten ftaat bleef om te berich.
ten. Zyne Hoogheid vermeende de loop der
Justitie niet te kunnen, noch te mogen ftuiten.
* .
Des-

OP H E L D E R I N G , ENZ. IO9
Des niettegenftaande bewerkte de Penfionaris
en ik, dat het rapport Dingsdag niet gedaan
wierdt, en de zaak dus geen voortgang
hadt. Zedert, zoo als men weet, is dezelve
blyven fteeken: voornaamlyk na dat het Hof
aan de Staaten gefchreeven had, den Brief gedagteekent
27 Maart 1781 (a): en dat door
Haarlem op den 13 April, toen deeze zaak
ter Vergadering van Holland, in deliberatie
wierdt gebracht, voorgefteld Was geworden 1
het Hof te excufeeren, te advyfeeren over eene
vrage, waartoe de apparente aanleiding volgens de
fentimenten van den Hove zelve gecesfeert waren:
op welke voorftelling ook eenige Leden die
gereed waren, hunne advyzen terug hebben
gehouden. /
De Penfionaris van Berckel had voor zich zeiven,
en zonder medeweeten der Heeren van
1778, die noch in leevénwaren, eene Memorie
ter Vergadering van Holland ingeleeverd: (h)
by deeze verzocht hy, of, dat zyne zaak, zoo
ze daartoe gefchikt geoordeelt wierdt, in handen
van Schout en Scheepenen van Amfterdam
mogt gefteld worden: of dat de Staaten
f» Jaarboeken 1781. bladz. 837.
(i) Jaarboeken 1781. bladz. 1034.
hem

1(10 M E M O R I Ë N T O T
hem tot zuivering van zyne eer en goede naam,
eene verklaaring geliefden te geeven., dat geen
befcheiden door ofte van wegen den Ridder York
of wie zulks anders zou mogen weezen, waren ingekomen
, waar uit bleek, dat hy in zyn Perfoon
fchuldig was, aan 't geen waarmeede hy in de Memoriën
van opgemelde Ridder York beticht was
geworden, ten einde om daar meede alle lasterende
discourfen en infertien in de Nieuwspapieren,
efficatieuslyk, tegen te kunnen gaan. Dewyl die
Me moiie door de Lecden der Vergadering; is
overgenomen , en dus verre zonder dispofitie
gebleeven, zoo fchynt gem. Penfionaris noch
niet ontheeven te zyn, van 't geen in de vorige
Refolutien minder of meerder voor hem
grievende legt opgeflooten: ja zou hy mooglyk
befchouwd kunnen worden, als fub reatu,
zynde.
Alhoewel het zeeker is, dat het Hof nimmer
Rechter kon weezen, en de Penfionaris
niet beklaagd kon worden, dan door en voor
Schout en Scheepenen van Amllerdam, zoo
is het doch niet minder ontwyffelbaar, dat
de hooge Overheid, uit wiens fchoot alle
Rechtsgebied hier te Lande is voortgekomen,
en in wiens naam, alle Rechtsvordering gefchiedt,
met recht het Hof kon gelasten, haar
te

O P H E L D E R I N G , ENZ. III
te advyfeeren, of in deeze zoodanige Rechtsvordering
gedaan moest worden. In dit twyffelachtige
is.de hooge Overheid gebleeven,
en daar is niet beflist, of in de {lukken den
Hove ter hand gefteld, gevonden is, ietwcs, bet
welk naar Rechten, en volgens de Conftrtutioneele
Wetten en Placaaten deezer Lande , materie zoude
kunnen opleeveren, tot bet wettiglyk entameeren
van crimineele Procedures, (a)
Maar 't zy de handelingen van Burgemeesteren
van Amfterdara en van hunnen Penfionaris,
veel of weinig toegebracht hebben,
om ons den Oorlog te doen verklaaren, zoo
zou die verderfelyke Oorlog, mooglyk nimmer
plaatz hebben gehad, zoo 'er geene verregaande
verwydering, reeds eenen geruimen
tyd voor den Oorlog, ontflaan was, tusfchen
den Engelfchen Ambasftideur, den Raadpenfionaris
, en den Penfionaris van Berckel.
De Ambasfadeureerlyk, oprecht, doch hoog
van Charadter, en heel in zyne denkenswyze,
de natie, alhoewel na een twimïg jaarig verblyf,
weinig kennende, en van dezelve oordeelende,
naar eenige weinige Lieden, met
welken hy omging, heeft het kwaad humeur,dat
(*) Jaarboeken 1781. bladz. *34«

Iia MEMORIËN TOT
dat hy regens evengem. Minifters had opgei
vat, voornaamlyk toen hy merkte of dacht,
dat zy de vreedzaame gevoelens die hy in 't
begin had , en van welken ik verflag heb gedaan
, weinig achtten, en zy hem dwarsboomden,
den ruimen teugel gevierd, en het vuur,
dat begon te branden, eerder aangeftookt dan
uitgedoofd.
Maar 't geen de fierheid van den Ridder en
deszelfs kleinachting voor de Republiek aanmerkelyk
vermeerderde, was de weerlooze
toeftand, daar zy, gelyk te vooren reeds aangetoond
is geworden, zich in bevondt. Hem
was zeekerlyk bekend, het rapport ter Vergadering
van Hun Hoog Mog. door Gedeputeerden
van de zaaken tot de Zee gedaan. Uit
dit, en uit die der Admiraliteiten, was ten
klaarften gebleeken, in welken toeftand ons
Land zich bevondt: „ geene voorziening te-
„ gens buitenlands geweld, op en langs de
„ Kusten: in de Zeegaaten, fchier geenezwaa-
„ re Scheepen, noch Volk, om de weinige die
„ 'er noch waaren , te bemannen; geen genoegzaam
aantal van Opper-, en noch minder
,, van Onder-Officieren: geene voorraad van
„ Gefchut en Scheepsmateriaalen."
Men kan niet dan met ontroering die deer-
ly-

O P H E L D E R I N G , ENZ. H3
lyken toeftand befchouwen. De Admiraliteit
van de Maas kon flechts leeveren, één Schip
van 70, één van 6b, en vier van 50 Stukken.
Die van Amfterdam hadt één Schip van 70,
3 van 60, en 6 van 50 Stukken. Die van West»
vriesland geen. Die van Zeeland 2 Scheepen
van 60, en 1 van 50 Stukken. Die van Friesland
1 van 50 Stukken: en alle te zaamen 19
Fregatten: maar het flimfte was, zoo als reeds
gezegd is, dat eene groote fchaarsheid van
Zeevolk, het in Zee brengen van die Scheepen
onmooglyk maakte.
Daar tegen had Engeland, volgens grondige
Informatien, des tyds in Zee, of kon daadelyk
in Zee brengen, 3 Scheepen van ico, 1 van
98 , 10 van 90, 2 van 84, 1 van 80, 43 van 74
1 van 70, 1 van 68, 24 van 64, 4 van 60, en
17 van 50 Stukken: te zaamen 126 Scheepen,
behalven de .Fregatten.
. De bewustheid van deezen ftaat van zwakheid,
had zeekerlyk aan 't Hof van London
doen voeren, eene taal, verre beneeden die
geene welke de eene onaf hangelyke Mogendheid
aan de andere verfchuldigd is: zy was \
fchier niet te dulden geweest. Men fcheen dus
niet dm eene bittere keuze te hebben: toeteftaan
't geen op eenen hoonenden toon ge-
I. DEEL. H eischt

114 M E M O R I Ë N T O T
eischt wierdt, of zich eenen verderffelyken
Oorlog op den bals te haaien.
Uit dit labyrinth had men zich doch kunnen
redden, zoo men de aanbiedingen van den Engelfchen
Gezant, van welke ik in 't begin verflag
heb gedaan, had aangendornen. Mooglyk
had men noch eene taamelyke goede uitkomst
gevonden, met aan te neemen het voorftel
in Oftober 1778 door de Engelfch n gedaan,
naamlyk, om de Laadingen van alle de opgebrachte
Scheepen met >checpsmateriaalen, voor
de Kroon te koopen, mts zy niet aan Franfche
Ittgezeetenen toebehoorden.
De Voorzichtigheid verboodt gewis, zoo
geheel oogewaapend als men was, met eenen
gewaapenden Vyand te gaan ftryden. Maar,
zal men vraagen, zou men dan den aangedaa*
nén hoon hebbes moeten dulden ? zou men de
heiligde verbonden geduldig hebben moeten
zien breeken?
Het zou zeekerlyk hard gevallen, en wei-ig
eerlyk voor den Staat, of om bee'er te zeggen,
voor deszelfs Befluurders gewe st zynï
maar die oneer zou den naapftigen Landman.'
den -yvvken Koopman, den {tillen Burger
met g -r ifen he ben : zy zou een g-volg van
den weerloozen ftaat, in welken de Republiek
zich

O P H E L D E R I N G , ENZ. H5
zich bevondt, geweest zyn: en wy hebben
gezien, wat daar van de oorzaak was.
Die toeftand zoodanig zynde, wierdt het
geroep, het beklag over Engelands trouwloos­
heid , loutere en nuttelooze klanken. De His­
toriën van alle tyden leeren, dat eigenbelang
der Vorften Wetboek heeft opgefteld, en dat
op het nakomen der Tfaftasten, geene an­
dere ftaat gemaakt kan worden, dan voor zoo
verre zulks met dat belang ftrookt, of ze met
geweld tegen geweld, desnoods gehandhaafd
kunnen worden.
Mobglyk zal men zeggen, dat het belang
van den Koophandel niet duldde, dat men iets
in het nakomen van het Tradaat van 1674
toegaf: dat men dus om des Koopmans wille
tegen de Engelfchen den Oorlog heeft moe­
ten voeren,
Maar wie zal beweeren, dat om den tak van
Negotie, daar het in deezen op aankwam,
naamlyk die van Scheepsmateriaalen, te begun-
ftigen, het voor den Lande en voor deszelfs
handeldryvende Ingezeetenen oorbaar was , al­
le de andere d:n bodem in Haan?
Niet zon'er reeden hebben de Gecommit-
tetrdai van Hun Ed. Groot Mog. de Staaten
van Holland en We?tvriesland, in hun Ad-
11 2 vys

HÓ" M E M O R I Ë N T O T
vys van 30 December i ? 73 f» gevraagd, of
bet transport van Hout, waarby de Navigatie
voornaamlyk bevoordeeld wierdt, maar ds Commercie
niet veel meer als eene Commisfié verdiende,
alleen kon opweegen tegens alle de takken van
Koophandel en Scheepvaart te zaamen genoomen?
Men had te meerder reede, om den algemeenen
Koophandel en Scheepvaart, eerder dan
eenen enkelen tak, derzelver gang te laaten gaan,
...dewyl de Engelfchen aangenoomen hadden,
zich te fchikken na de algemeene regel, vry
Schip, vry goed, zelfs in geval van Cabotage,
van de eene vyandelyke Haaven op de andere,
en van het vervoeren van Goederen, naar
en van de Colomen van den Staat, aan wien
dezelve ook zouden moogen toebehooren, ja
zelfs aan de Americaanen, waar over in den
voorigen Oorlog zoo veel moeijelykheid geweest
was.
Met meerder grond kon men zeggen, dat
wy in dien noodlottigen Oorlog ingewikkeld
waren geworden, om dat ons belang meedebracht,
Frankryk niet voor 't hoofd te ftooten,
en dat Hof geëischt had, dat de Republiek
, wilde zy als onzydig befchouwd worden,
00 Jaarboeken 1779. bl. 152.
gee-

O P H E L D E R I N G , ENZ. II?
geene blyk van eenzydigheid zou geeven, met
ten voordeele van Frankryks Vyanden, van
een recht af te zien, waar van 't genot voor
Frankryk van zoo veel belang was.
't Is over bekend, hoedanig Frankryk reeds
in den Jaare 1778 alles in 't werk had gefteld,
om de Republiek als te noodzaaken, op het vervoeren
van Scheepsmateriaalen, in den ruimften
zin, te blyven ftaanr hoedanig het Hof
van Verfailles, gebelgd over de Refolutie van
19 November 1778, by welke bepaald was,
geen Convooy tot het vervoeren van Maften
en Hout, voor Oorlogfcheepen gefchikt, te geeven,
aanftonds deszelfs ongenoegen getoond
had, door den Koophandel der Ingezeetenen,
behalven die der Haarlemmers en Amfterdammers,
die door de Penfionarisfen vanZeebergh,
van Berckel en Visjcber, verbecden waren, te
belemmeren. (#)
Alhoewel het gedrag der Franfchen, in dat
geval, niet fchynt aan de rechtmatigheid getoetst
te kunnen worden, dewyl, ons t3 willen
noodzaaken een Tradaat te doen gelden,
dat
(3) Men kan de byzonderheeden vinden in de Jaar-
boeken van 1779. bl. 84, 89, 129, 133, 164, 175, 421,
430, 502, 508, 529, 565, 587.
H 3

Il8 M E M O R I Ë N T O T
dat buiten hun, en zonder hunne tusfchenkomst
of guarantie, meer dan 100 jaaren geleeden,
geflooten was, zeekerlyk niet rechtmatig
was, zoo had doch het geen zy gedaan
hadden getoond, het belang dat zy in het uitvoeren
van dat Tracïaat fielden : en de ondervinding
had ten allen tyde geleerd, dat het den
Vorften gemeenlyk zeer onverfchillig is, op
-wat wyze zy hun oogmerk bereiken. Het was
de Franfchen niet alleen te doen , om van het
noodige Scheepstimmerhout te worden voorzien,
maar voornaamlyk om te doen breeken
de aloude verbintenis, die 'er tusfchen de Republiek
en Engeland was. Frankryk vreesde
dat deeze, gevoegd by eene geneegendheid
voor die Natie, by zommigen als aangebooren,
de balance eindelyk zou doen overflaan,
en voor Engeland party doen kiezen, of ten
minden dat de haare nimmer hartelyk zou betracht
worden.
Van welken kant men dan de omftandigheden
in welke de Republiek zich bevondt befchouwde,
waren zy zeekerlyk kommerlyk:
en deeze bekommerlyke toeftand kon in grootendeele
gedagteckend worden, van het neemen
der bewuste Refolutie van 19 November
1773. om geene Gonvooyen, aan Scheepen

O P H E L D E R I N G , ENZ. IT£
pen geladen met grof Scheepstimmerhout of
Masten te geeven.
't Is waar, die Refolutie moest kwanfuis
geheim gehouden worden, en de Engelfchen
daar van 'geene onmiddelyke kennis hebben of
verkrygen \ en men had met eenen goeden uitflag
hetzelfde gedaan in 1762. Maar waarom
was het noodig, zoo eene Refolutie te neemen?
Waarom zoodanige blyk van toegee-^
ver.dheid aan Engeland gegeeven? Waarom
Frankryk deswegens gemelyk gemaakt? Het
was immers onnoodig deswegens iets te bepaalen.
Het geeven van Convooijen verboodt zich
van zeiven, dewyl wy geen Scheepen hadden,
om een genoegzaam Convooy uit te maken:
en het dus niet kon gefehieden, zonder de
Vlag der Republiek aan hoon bloot te ftellen:
't geen immers volftrekt vermyd moest worden.
Wilden de Schippers zonder Convooy vaaren,
zy konden: en ingeval van neeming, zouden
de Engelfchen mooglyk gereedelyk hunne
Goederen, mits geene Franfchen toebehoorende,
voor de Kroon gekocht hebben, zoo
als zy dat aangebooden hadden.
Aanmerkelyk zyn de woorden der Staaten
van Holland, in hunne Refolutie van 24 Juny
1779, (a) by welke zy hunne Gedeputeer-
(a) Jaarboeken 1779 bl. 605. den
H 4

120 M E M O R I Ë N T O T
den ter Generaliteit gelasten te trachten, al
daar te doen befluiten, tot het geeven van onbepaalde
-Convooyen, daar zeggen hun Ed.
Gr. Mog. dat het prudent zoude zyn, zich hoe
eerder zoo beeter, in een postuur van defenfie te
Jiellen, en DAAR NA te refolveeren.
Maar het fchreeuwen om Convooy, voornaamlyk,
ja eeniglyk, voor de Houtfcheepen,
was zoo groot, dat het moeilyk was, daar aan
het oor niet te leenen. 't Was ook geenzints
wonder, dat de Kooplieden eischten, dat eene
Zee-Mogendheid hunne Zeevaarende Ingezeetenen,
tegens buitenlands geweld, in het voeren
van eenen wettigen Handel, befehermde:
-ttaar de mooglykbeid was 'er niet. Veelen
van die Kooplieden, waaren teffens Leeden der
Regeering, en de ftaat in welken onze Marine
zich bevondt, was hun bekend: doch de
meesten hadden byzondere inzichten: of waaren
vreemdelingen, die zich 's Lands algemeen
welzyn weinig bekreunden. Maar dat Regenten,
die geene Kooplieden waaren, die geen
byzonder belang by het geeven der algemeene
Convooyen hadden, daar op geftaan hebben,
terwyl zy wisten, of hadden behooren te weeten,
dat de Admiraliteiten daar toe buiten ftaat
waren, is onbegrypelyk, zoo niet onvergeef-
lyk:

O P H E L D E R I N G , ENZ. ÏQ.1
3yk: daar het intusfchen grievend is geweest,
dat het welzyn van zoo veel duizenden opgeofferd
is geworden, aan het gefchreeuw en de
heethoofdigheid van eenige weinigen.
In den beknelden toeftand daar de Republiek
zich in bevondt, tusfchen Frankryk en Engeland,
was de keuze zeekerlyk zwaar. In het reeds
by gebrachte Advys van Gecommitteerden van
Hun Ed. Gr. Mog. van den 30 December 1779,
v/aren de voordeelen aan de vriendfchap der
beide Natiën verknocht, opgegeeven en gewoogen:
doch 't geen daar gezegd wordt, wegens
de noodlottige legging van ons Land, fchynt
de keuze welhaast te hebben moeten bepaaien.
De Gecommitteerde vertoonden; „ dat dieleg-
„ ging ons affnyt van alle de zuidelyke deelen
van Europa: zonder te fpreeken van den
„ naauwen doortocht van het Canaal, waarop
,, alle de Zeehavens van Engeland, en de ver-
„ eeniging van haare macht uitkomen, en eene
„ directe infpecfie hebben: 't welk de Repu-
., bliek direct affneed, van alle Secours, van
die gcenen, met wien zy zich zoude kun-
,, nen alliëiren, om hulp te zoeken: en Haar
„ in eenen Oorlog met Engeland noodzaakt
de onheilen van den Oorlog alleen te draagen,
tot dat zy eene Vloot vergaderen kan,
H 5 „ die

122 M E M O R I Ë N T O T
„ die in ftaat is, om die der Engelfchen het
»» hoofd te bieden , en binnen haare Havens
„ te honden."
Daar fcheen dan minder gevaar te zyn, met
aan Frankryk rondborfïig te verklaaren, dat by
aldien zyne Allerchristelykfte Majefteit niet
kon goedvinden, zyne nadeelige Edicten in te
trekken, en onze Comttiercieerênde en Navi-
geerende Ingezeetenen te laaten genieten, de­
zelfde voordeelen, die zy tot dus verre ge-
^jiooten hadden, wy genoodzaakt zouden zyn
de party der Engelfchen, hoe ongaarne ook,
te kiezen, of ten minften te voldoen aan de
Traétaaten, op welke deezen zich beriepen.
- Hoe zeer Frankryk's belang zeekerlyk mee-
debracht, alle Verbindtenisfen tusfchen de Re­
publiek en Engeland te doen ophouden: zoo
ontbrak het doch niet aan reedencn, om het
•Hof van Verfailles te doen verlangen, dat wy
bïéeven by eene onzydigheid, die in veele op­
zichten voor Frankryk voordeelig was.
Voor eerst: was het zeeker, dat byaldien wy,
in den weerlozen toeftand, in welken wy ons
bevonden, met Engeland in üorl.g geraak­
ten, wy buiten ftaat zouden zyn , onze Scheep­
vaart behoorlyk te befchermen: en dat hunne
Ingezeetenen verliezen zouden al het voor­
deel,

O P H E L D E R I N G , ENZ. 123
deel, dat zv gedurende den Oorlog door onze
Neutrale vaart, zouden kunnen trekk n.
Ten tweeden: was het better, ten minften by
voorraad, dat wy temport/eerden, tot dat onze
Marine in boeter ftaat was.
Ten derden: en wel voornaamlyk, was het belang
der Franfthen , ons niet te fterk te benaauwen,
om ons niet als in de noodzaaklykheid
te brengen, om Engelands zyde te kiezen
, waardoor zy daadelyk afgeflooren zouden
zyn geworden, van alle communicatie.,,
met de Noord- en Oost Zeeën.
Niets had men, volgens myn inzien, onbeproefd
behooren te laaten, om eene Vreedebreuk
met Engeland voor te koomen. Met ree- —
de had Zeeland, toen men op den eden Jaly ,
1780 Ministers ter Generaliteit benoemde, om
den Staat te doen treeden tot de Gewapende
Neutraliteit, gezegd, dat men nimmer had wil-1
len trachten, de zaaken met En gel and in der min-•
ne te vinden.
Zeeland was de eenigfte Provintie , in welke
de onheilen des Oorlogs voorzien wierden.
Op den 3ften January 1781, was door allen die
in die Provintie belang in den Koophandel en
Scheepvaart hadden, een Request aan de Staaten
Generaal aangebooden, by't welk vertoond
wierdt,

ï?4 M E M O R I Ë N T O T
wierdt, dat de Vreedebreuk, tusfchen Engeland
en den Staat, den geheelen ondergang van
veele Huisgezinnen na zich zou fke^n, en
verfcheide takken van negotie vernietigen f»
Het befluit was H. H. M. M. te verzoeken
alles aantewenden om voor te komen, dat de
Oorlog niet ten hoogfïen uitbarste.
Maar in plaatze van de maatreegelen, die de
nmftandigheden zoo noodzaaklyk maakten, te
neemen heeft de onvergeeflyke vooringenomenhdd
van zommigen, Cdie waanden en anderen
trachtten diets te maken, dat van de
Engelfchen niets te vreezen was, terwyl zy
zich reeds twee machtige vyanden op den hals
hadden gehaald, en derhalven niet konden noch
durfden aanvallen,) alle voorzichtigheid terzyde
doen ftellen.
Men floeg geen geloof aan het fchryven
van den Graave van PVelderen, die zedert het
VTFIZV'I I7
°° 0
'
TEGEN HET
^ ^
van Engeland, voornaamlyk zoo men tot de
Gewapende Neutraliteit accedeerde, te wach­
ten had, gewaarfchouwd had. Deeze braave
Mimster, aan wien zoo onverdiend verweeten
as, zyne nalatigheid in het onderrichten
van
O) Jaaiboekeu 1781. bl. 253.

O P H E L D E R I N G , ENZ. I«5
van 't geen in Engeland omging: dien Ik zelf,
Ik zeg het met leedweezen, dat verwyt gedaan
heb; dien men met alle hardigheid behandeld
heeft: wiens trouwe dienden waardig
waren geweest, dat men hem, om weder naar
Engeland in de voorige hoedanigheid te gaan,
by de Vreede hadde aangezocht: dien men op
eene verregaande wyze beknibbeld heeft, terwyl
men ten gevalle van anderen, die niets
ten nutte van den Lande hebben uitgericht
's Lands Penningen ten besten heeft gegeeven:
die braave Minister heeft my op myn
verzoek, daar Ik gaarne aan zyne kunde en
trouwe hulde wilde doen, en zoo veel mooglyk
beeteren, het ongelyk Hem door my in
't begin, en door anderen, mooglyk noch ten
huldigen dage aangedaan, in Haat gefteld, het
Publiek, of ten minften myne Leezers, door het
mededeelen van den korten inhoud zyner Correspondentie,
met den Raadpsnfionaris grondig
te onderrichten, Ik heb ten dien einde onder
de Bylagen van dit Werk laaten drukken,
korte aanteekeningen der Correspondentie,
tusfchen gemelde Graave en den Griffier eenen
geruimen tyd voor 't uitbariten van den Uorlog
gehouden. Zie Byl. C.
Als men die gegeevene berichten inziet,
fchynt

126 M E M O R I Ë N T O T
fchynt het fchier onmooglyk, dat men niet geloofd
heeft, dat het met Engeland ernst was:
of dat men ten minfteri niet van den inhoud
dier Brieven k mnisfe aan de voornaamfte Leeden
van Staat gegeeven heeft: op dat, zoo
rren al ni^t had willen vermyden, aan Engeland
reede tot breeken te geeven, men ten
minften had kunnen zorgen, dat naar Oosten
West - Indien, en voornaamlyk naar de
Caab, waarfchouwingen waaren gezonden, om
op zyne hoede te zyn : en aan de Koopvaardy
Scheepen bevel gegeeven, van niet zonder
Convooy hoe gering het ook mochte weezen,
te zeilen, ten einde, ten minften, voor het geweid
der Kapers gedekt te zyn.
't Is voornaamlyk onbegrypelyk, dat nadat
de Heer van Weiderenden io^en Nov. 1780
gefchreeven had, dat men ftaat kon maaken ,
dat byaldien geen voldoend antwoord op den
inhoud der meedegedeelde Papieren van Laurens
g.geeven wierdt, de Oorlog vast was, men
de Admiraliteiten, en de Oost-Indifche Compagnie
mei gewaarfchouwd heeft, en daardoor
voorgekoomen, het uitzeilen der twee Oorlogfcheepen,
gecommandeerd door de Capiteinen
6atink en Volbergen, en van het Oost-
Indisch Schip, Schipper P. van Prooyen, die,
ge-

OP H E L D E R I N G , EN Z. • 127
gelvk bekend,,is, alle drie kort na het uitvaa-
ren, in 's Vyands banden gevallen zyn, daar
ze den a_$fP waaren uitgeloopen, toen daags
te vooren 't vertrek des Engelfchen Gezant
bekend was. (a)
De zaaken eenen anderen keer dan veelen
verwacht of beweerd hadden „ genoomen heb­
bende, en de Koning van Engeland naar zoo
veele geweldige daaden, die op haar zeiven ene
genoegzaame Oorlogs verklaaring inhielden ,
zynen Arabas fade nr t'huis onrbooden, en eene
Oorlogs verklaaring uitgegeeven hebbende,
was . in de aaKelige omffandi^heid en weerloos­
heid, in welke men ziJi bevondt, goede raad
duin-
Hun Hoog Mog. keerden zich dan aan-
ftonds tot de Noordfche Mogendheeden, met
welke ,zy zich verbonden hadden. De Heer
v n Lynden, onze Minister te Stokholm, gaf
reeds op den 8ften February een Memorie al­
daar over, om het nakoomen vanher 7e, 8 e
en
(«) Wat 'er berrekkely'? tor de evengemeide penoorne-
ne Scheepen is v.ontvallen, kan men ©mfrandlg genoeg
leezen in de Jsarbaeten van 178 M #37; vt>te
in her zelfde deel, bl. 27. en vólg. kan men oók zien hoe
even onrechtvaardig de Graaf van W-lderen beichuidjgd
is geworden, over \ achterblyven vm den Courier, dien
hy afgezonden had met de tyding der Vreedebreuk.

Ï2S . M E M O R I Ë N T O f
en 9e Articul, van de aangenoomene Verbindtenisfe
der Gewapende-Neutraliteit te eisfchen.
'c Is zeeker dat in het 8e zeer duidelyk bedongen
was, dat zoo dra de Scheepen van eene
der contracteerende Moogendheeden zouden
worden ontrust, gekweld of aangerand, alle de
verbondene Mogendheeden daarvan eenegemee-
11e zaak zouden maaken, om zich over en weder te
helpen ver weer en, om te bewerken en gemeenfchappelyk
zich te doen geeven eene volledige en geheele
voldoening. Nochtans was het antwoord niet
zeer gunftig: het behelsde hoofdzaaklyk, dat
de inhoud van die Memorie zoo gewichtig was,
dat dezelve tyd van bedenking en ryp beraad
vorderde.
De Heer de la Calmeite had meede eene gelykzoortige
Memorie te Coppeuhagen ingeleeverd,
doch in 'c geheel geen antwoord ontfangen.
(a)
Ondertusfchen had Mevrouw de Keizerin,
op den ifen Maart haare Mediatie aan de Republiek
, en te gelykertyd aan Engeland doen
aanbieden: men nam ze hier daadelyk aan.
't Is my altyd vreemd voorgekoomen, dat in
de toeftemming tot deeze aanneeming, of ter
(*) Jaarboeken iz'81. bl. 658.
ge-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 120
geleegendheid derzelve, Hun Hoog Mog. beipraken,
dat in geval die Mediatie geen effect
had, zy dan het genot van de Conventie zouden
erlangen. Lag in die woorden niet opgefiooten,
dat gedurende dat de Keizerin als Mediatrice
zou handelen , en deswegens niet alle
hoop van fucces verlooren zou zyn, man van
het genot van de Conventie afzag? en was
dan de flap, dien men door de Ministers aan
de Hoven van Petersburg, Zweeden en Deenemarken
had laaten doen, om daadelyke hulp
ingevolg van het Traclaat te eisfchen , immers
vooreerst, niet nutteloos ?
Niet minder onbegrypelyk is my voorgekomen,
dat de Friefen, in hun Provinciaal Advys
> by die geleegendheid ingebracht, zeiden, van
geene Mediatie te willen hooren, ten zy de voor-
•waarden van betTratlaatmet Engelandvani6? 4
weder befproken wierden: en dat men dus aldaar
niet bezefte, dat die ongelukkige voorwaarden
wegens het vervoeren van grove Scheepsmateriaalen,
die des tyds zoo noodlottig voor
de Republiek waren, nooit dan noodlottig
konden weezen.
Vooreerst, konden Haare krachten nimmer
tegen die van Engeland zoodanig opweegen,
•dat Zy zich met eenigen fchyn kon vleien,
I. DEEL. I met

13° M E M O R I Ë N T O T
^met geweld te kunnen handhaaven iets, dat En»
geland, in Oorlog zynde met Frankryk, nooit
vrywillig kan gedoogen.
Ten anderen, dat al eens gefteldt zy daar toe
genoegzaame macht had, het belang van den
algemeenen Koophandel altyd verbieden zou^
dat dezelve, om eene byzondere tak, geheel
geftremd zou worden.
Maar de evengemelde vriendelyke aanbie­
ding had geen gevolg; in Engeland wierdze
beleefdelyk van de hand geweezen (

O P H E L D E R I N G , ENZ. 13!
Noch meldden zy in byzondere Brieven j
dat de Graaf van Panin beloofd had, de recla­
me op het 7, 8 en 9e Art. van het Traébaat te
appuieeren: en daar by te kennen gegeeven, dat
het niet kwaad zou zyn, dat zy Ministers, zoö
de zaaken geenen goeden keer namen, gequa-
lificeerd wierden, tot het overneemen van ee­
nige Scheepen van Oorlog. Het bleek genoeg­
zaam uit deezen raad, dat men toen reeds be­
paald had, ons niet op eigene kosten met
Scheepen by te ftaan; alhoewel Panin, die ons
niet ongunllig fcheen, toen noch invloed had:
doch daar kwam niets, noch van 't eene noch
van 't andere.
Men ondervondt dan al vroeg, de geringe
geneegendheid der verbondene Mogendhee­
den , om aan het ïracfaat te voldoen: de woor­
den waaren doch duidelyk genoeg, maar zy be­
dienden zich van eene uitvlucht: zy beweer­
den, dat de aanval op de Republiek, geen ge­
volg was van de Gewapende Neutraliteit, en
behielpen zich met de woorden van het 8e Art.'
van het Tractaat: alwaar de hulp befprooken
was, zoo bet gebeurde dat de eene of andere Mo­
gendheid, ter geleegenheid van of uit baat tegens
de Conventie, moeilykheeden wier den aangedaan.
Engeland had zyn best gedaan, om te doen
I. 2 voor-

132 M E M O R I Ë N T O T
voorkomen, geheele andere reedenen tot den
Oorlog te hebben gehad, en zich gerept, toen
men verftaan had, dat Hun Hoog. MOP. tot
de Gewapende Neutraliteit waren toegetree-
den, haar Ambasfadeur te herroepen, voor dat
men van de toetreeding wettige kennis had
gekreegen: zelfs bad de Engelfche Staats-Mi­
nister geweigerd, de Memorie inhoudende de
kennisgeeving, door den Graaf van Weideren,
aangeboden, aanteneemen. (0)
— Ondertusfchen was doch niets zeekerer,
dan dat het toetreeden tot die Verbindtem's,
de voornaamfte reede van de r>i

O P H E L D E R I N G , ENZ. 133
hadden kunnen, en behoren voorzien te wor­
den ; men had niet behoren te fluiten, voor
dat het dubbelzinnige en het twyffelachtige;
niet door verbale verzeekeringen, maar in ge-
fchrifte was wech genomen geweest: men kon
niet onbewust zyn, dat de Republiek zonder
eene daadelyke hulp geen Oorlog kon voeren:
en dat dewyl niet bepaaldelyk van Frank­
ryk bedongen was, om Ons met een genoeg­
zaam getal Oorloglcheepen by telpringen, op
byftand geen ander uitzicht was, dan by de**
Noordfche Mogendheeden, en noch wel al­
leen by Rusland.
Dit Hof draalde met antwoorden, op onzen
eisch om 't genot van 't Tractaat te hebben,
voornaamlyk zoo de aan Engeland en aan ons
•aangebodene Mediatie geen gevolg had, tot
in 't laatst van May. Den n Juny ontvongen
Hun Hoog Mog. een antwoord, doch geheel
niet voldoende, en niets dan woorden behel­
zende: (a~) Op de klachten, die onze Ambas-
fadeurs gedaan hadden, was door den Graave
Panin geantwoord: ,, dat een Plan aan de Ho-
„ ven van Deenemarken en Zweeden gezon-
„ den was, van 't welk men geen opening kon
„ geeven: dat men zich veel interes/eerde voor
{*) Jaarboeken 1781. bladz. 1287,
I 3
„ de

134 M E M O R I Ë N T O T
de Republiek, en trachten zou te bewer-
„ ken, dat zy uit haaren tegenwoordigen toe-
„ fland gered wierdt, voor de generaale paci-
ficatie: als meede (daartoe hadden Hun Hoog
„ Mog. het Hof van Petersburg laaten verzoe-
,, ken) Zweeden te perfuadeer&n, Haar met eer
„ nige Scheepen van Oorlog te voorzien."
Ter gelykertyd fchreeven gem. Ambasfa-
deurs, dat de invloed van den Graaf Panin
verminderd was: en zy van goede hand on­
derricht waren, dat de Keizerin aan Engeland
verklaard had, dat Zy begreep dat de Repu­
bliek niet was in V Cafus feederis; dat zy de
Ministers daar over aangefproken hebbende,
deezen het niet ontkend hadden, en dus ver­
meenden , daar aan niet te kunnen twyffelen.
'tWasonwederfpreekelyk, dat by den plotze-
lyken aanval van den Koning van Engeland,
en den toeftand, in welken de Republiek zich
bevondt [alle de Zeeën gevuld met onze Koop-
vaardyfeheepen \ alle onze Colonien niet al­
leen buiten ftaat van tegenweer, maar ook zor­
geloos en zonder vrees voor aanranding] het
Hof van Frankryk Ons aanzienlyke dienften
deed, met zoo veel mooglyk de geleegenhee-
den die het had te gebruiken, om onze Lie­
den van 't gevaar te doen waarfchouwen, en
met

OP BEI, U E 'R ï N G, ENZ. I35
met aan deszelfs Scheepen en Bevelhebbers de
noodige beveelen tot eenen onbepaalden byftand
te geevenen dat dit alles, alhoewel het
uit eigen belang, daar onze zaak de hunne geworden
was, voortkwam, nochtans, vereischte
de erkentenisfe van de Republiek.
De Hertog de la Vauguion, Ambasfadeur van
zyne Allerchristelykfte Majefteit, kennende myne
gevoelens deswegens, fprak my aan op den
28 February, en ftelde my voor, om ten behoeven
van zyn Hof, door onze Stad of door
't Land te laaten negstiseren, de fom van 15
a 20 Milliocr.en Guldens, tegen den gewoonen
Interest van 22 pC.: om daarna die fom aan
zyn Hof te verftrekken, tegens 4 a 5 pC.
voegende Hy Ambasf. tot drangreede daar by,
dat daar door een aanmerkelyk nadeel aan den
gemeenen Vyand zou worden toegebracht ,
doordien de Ingezeetenen geleegenheid zouden
hebben, hunne gelden hier te plaatzen, en
niet als genoodzaakt zyn, die naar Engeland
te zenden: dat Hy my dit, voor als noch , in
fecretesfe zeide, om myne gedachten te hooren,
en zoo Ik het niet afkeurde, als dan den Raadpenftonaris
daar over zou fpreeken. C]a).
(a) Dit Geid was gefchikt tot onderftand voor de Americaanen.
I 4
Ik

1^6 M E M O R I Ë N T O T
Ik antwoordde, dat het volftrekt onmdoglyk
was, zoodanige Negotiatie door de Stad te
laaten doen: dat Ik in de zaak zelve ook veele
zwaarigheden zag: maar het voorftel aan
myne Confraters wüde meededcelen, en zoo
deezen het goedvonden, aan den Raadpenfionaris
daar over fchryven.
Reiden gefchiedde: doch het antwoord van
laastgemeldén was geheel weigerende: en geen
wonder, dewyl het te voorzien was, dat aanmerkelyke
Negotiatien voor de Provintie zouden
moeten gedaan, en de Ingezeetenen genoegzaame
geleegendheid gegeeven worden,
om hunne penningen te plaatzen. Nochtans
eenigen tyd daarna met den Raadpenfionaris
daar over gefproken hebbende, wierden wy 't
eens, dat men by nader aanzoek van Frankryk,
zou kunnen komen tot het negotieeren van
vyf Millioenen: 't geen ook daar na op de
voorgeftelde of diergelyke voorwaarden heeft
plaats gehad.
Omtrent deezen zelfden tyd, gebeurde iets,
waarvan Ik nimmer den oorfprong en uitzicht
recht heb kunnen bezefFen. In 't begin van April
gaf my de Penfionaris Visfcber kennis, dat zeeker
quidam, van geboorte een Engelschman,
die Ik daar na gehoord heb Montagu te zyn
ge-

O P H E L D E R I N G , ENZ. Ig7
genaamd, zich had aangeboden, om 10 Engel-
fche Fregatten van Oorlog, van 24 a 36 Stuk­
ken, in hunne volle Equipagien, ftuksgewy-
ze, in Texel te leeveren, voor de fom van
Ls. 8coco:- en geen geld bedongen, dan by
de leevering.
Het voorftel kwam my belachlyk voor,
maar de verzeekeringeu waaren zoo fterk , daar
men ook by bracht, het medeweeten van den
Hertog de la P'auguion, en andere omftandig-
beeden, die my nu niet te binnen fchieten,
dat Ik aannam daar van aan de andere Heeren
Burgemeesteren kennis te geeven.
Ik deed zulks, en wy gaven tot antwoord,
dat zoodanig aanbod, niet dan aangenaam kon
zyn, en gaarne zouden zien, dat het in den
Haag, daar 't behoorde, gefchiedde.
Zyne Hoogheid en de Raadpenfionaris kree-
gen 'er dan kennis van, en alle noodige fchik-
kingen wierden gemaakt: men bepaalde de fei-
nen om niet bedroogen te worden by het in'
komen, en beraamde de noodige voorzorgen
tegens overrompeling of verrasfing op de Rhee-
de van Texel. Veel wierd van den byzonderen
toeftand dier Schepen verteld; de naamen van
eenigen, en van derzei ver Bevelhebbers ge­
noemd: maar niemand kon recht en duidelyk
I 5 ver-

M E M O R I Ë N T O T
verflag doen van de omftandigheeden van dat
vreemd aanbod. De Ambasfadeur en de Penfionaris
Visfchcr fcheenen aan de waarheid en den
goeden uitflag niet te twyfelen: en toen Ik
Zyne Hoogheid in 't laast van April aan de Helder
aantrof, fcheen Hoogstdezelve alhoewel
weinig verwachting van de zaak hebbende,
nochtans niet onmooglyk te ftellen, dat die'
Fregatten, of ten minften één of twee, want
't getal was reeds verminderd, daaglyksin Texel
zouden aankomen: zoo zelfs, dat op zeekeren
middag of avond, Zyne Hoogheid aan Tafel
zittende, en hoorende eenige Canonfchooten,
die fcheenen volgens het beftemde fignaal gegeeven
te worden, Z. H. zeide, daar zyn de
Engelfche Fregatten. Doch toen noch nimmer
zyn ze komen opdagen.
Nochtans had de Penfionaris Visfcher verzogt,
dat Burgemeesteren den Koopman Fu
zeaux zouden machtigen, tot het aangaan van
een dedit of rouwkoop van Ls. 3000, voor
de zeekerheid der betaaling, voor het eerfte
Schip dat in Texel zou aankomen 't welk een
Fregat zou zyn van 36 ft. a 18 $ bals, nagel
nieuw, genaamd de Dor/et. Gemelde Koopman
wierdt daartoe door Burgemeesteren gemachtigd,
doch het Fregat kwam even min
als

0.3? H E L D E R I N G , ENZ. 139
als de anderen te voorfchyn. Veele daagen hebben
in de Stad gezworven, één of meerder
Matroozen of ander Scheepsvolk, behoorende,
zoo men zeide, tot de Equipagien van
meergemelde Fregatten, die door den opge-,
melden Heer Fizeaux, doch ten koste van de
Stad, gedurende eenige weeken van het noodige
voorzien zyn geworden: tot dat men eindelyk
ziende, dat geen dier beloofde Fregatten
kwam opdaagen, aan die lieden gezegd
heeft, dat ze een goed heenkomen moesten
zoeken.
Het is overbekend dat onze Provintie onvoorzien
is van bekwaame Havens, in en uit
welke de Scheepen van Oorlog, voornaamlyk
.die van Linie, met onderfcheidene ftreeken van
het Compas kunnen uitloopen, en by Winter
of Vreedestyd behoorlyk geborgen en opgelegd
worden. Zedert het Goereefche Gat flecht is
geworden, en daaglyks verflimmert, waartoe
het bedyken van den zoogenaamden Hals op
het Eiland van Over-Flacqué niet weinig heeft
toegebracht: zedert de Maas van Rotterdam Zeewaarts
verlandt en met aangroeiende tondieptens
bezet is, is dat van ouds zoo vermaard en
gerieflyk Zeegat, van weinig nut: te minder,
daar de Rheede voor Hellevoet zeer onveilig
is»

*4 a
M E M O R I Ë N T O T
is, wanneer de Wind uit het zuidwesten waaidr.
Texel is geen Haven maar eene Rheede, en
geduurende den Winter, kunnen de Scheepen,
al was het maar uit hoofde der ysgang, daar
niet blyven leggen.
Het was dierhalven hoegnoodig, eene bekwaame
plaats tot berging der groote Scheepen
te vinden: daar dezelve niet naar en van
•Amfrerdam kunnen gevoerd worden, zonder
Kameelen, dus niet zonder uitdermaatige kosten,
en met onzeekerheid van tyd voor de
heen en weder reize.
Men had wel eene tamelyke plaats voor de
groote Scheepen, in 't zoogenaamde Veer voor
de Oude Sluis gevonden; maar zy was, en is
ook noch, aan ondetfeheidene gebreeken onderheevig.
(*) Het Nieuwe Diep by de Helder,
boodt eene allcrgevoeglykfte plaats aan, maar',
behalven dat aldaar zelfs voor Fregatten geene
genoegzaame diepte was, zoo washetinkoomen
tusfchen het Hoofd van de Helder, en de zoogenaamde
Herfens van de Zuidwal, bezet met
een Bank, op welke by gewoonlyk Ty, kwalyk
9 voeten water ftonden.
De
(*) Zie den ïïrief van d'Admiraliteit van Amflerdam,
van io April 1781. Jaarboeken 1781., bl. 871.

OP H E L D E R I N G , ENZ. I4I
De Heer Brandligt bad reeds eenige jaaren
geleeden zyne bedenkingen om het gemelde
Nieuwe Diep en het Vaarwater aldaar, tot eene
bekwaame berg- en legplaats voor Oorlog en
Koopvaardy Scheepen te maaken, in 't licht
gegeeven: en beweerd, dat men hetgewenscht
oogmerk zou bereiken, zoo men door het
vernaauwen van het Vaarwater, tusfchen de
Hollandfche Kust en den Zuidwal, door middel
van Dyken, den Stroom zoo veel vermeerderde,
dat zy door fchuuring aldaar eene genoegzaam
e diepte kon maaken: wanneer, zy geholpen
door Krabbers, het bovengemelde Bankje,
dat in den Mond van het Nieuwe Diep lag,
zou kunnen doen verdwynen. Alhoewel zyn
ontwerp, als te omflachtig en te kostbaar, niet
geheel goedgekeurd wierdt, zoo waren doch
de kundigften het met hem eens, wegens het
vernaauwen van het gemelde Vaarwater, cn
de gevolgen daar van te wachten. Hoognoodig
was het dan, dit Plan werkftellig te maaken
: maar men kon voorzien dat byaldien de
zaak, met degewoone langwyligheid, ter Vergadering
van Holland behandeld wierdt, [naamlyk,
door de Admiraliteit aan hun Ed. Groot
Mog. te blaten verzoeken, het noodige te
mogen aanwenden, om in 't Nieuwe Diep
eene

142 M E M O R I Ë N T O T
eene bekwaame bergplaats voor de Scheeperi
te kunnen verkrygen; door deezen brief Conimisforiaal
te maaken, en door des kundigen de
geleegenheid te laaten opneemen; door vervolgens
de bevindingen en bedenkingen van
die kundigen weder in de Vergadering te brengen,
en aldaar dezelve by alle de Leeden
te zien overneemen, om door de wysheid van
alle de Vroedfchappen beftempeld te worden]
eenige Jaaren verloopen zouden, eer eene Refolutie
zou genoomen worden: te meerder
daar de Noordhollandfche Steeden , byzonder
die in welke Admiraliteits Werven zyn, een
tegenftrydig belang hadden.
Om dan meerder, of den meest mooglyken
fpoed te betrachten, fprak men af met eenige
der voornaamfte Leeden van Holland, en voornaamlyk
met Amfterdam, (-welke Stad, gelyk
baarblykelyk was, een allergrootst belang daar
by had,) dat op eenen brief door het Collegie
der Admiraliteit te Amfterdam, aan Haar Ed.
Gr. Mog. tot het bewuste einde gefchreeven,
aanftonds zou worden gerefolveerd, Z. H. met
eenige Heeren te machtigen, om het werk
daadlyk te doen verrichten.
Op deeze wyze moest men voorkomen, dat
uit een gevolg van onze Regeeringsform, eene
al-

O P H E L D E R I N G , ENZ. H3>
allerbeste en voor bet algemeen welzyn noodigfte
zaak, uit hoofde van fteedelyke belangens,
niet zou worden tegengegaan, en mooglyk
geheel achterblyven.
Geen reedelyk Mensch kon tegenfpreeken,
dat hec voor de Republiek allergewichtigst,
en voor eene Zee Mogendheid onontbeerlyk
was, eene plaats te hebben, daar de groote
Scheepen winterleeger konden houden, en in
ftaat zyn, om by tyds tegen 't voorjaar weder
Zee te kiezen: men had ondervonden, en ondervoudt
daaglyks, dat de groote Scheepen,
tusfchen Amfterdam en Texel, maanden opreis
waaren; Dit alles nochtans zou niet zwaarer
gewoogen hebben, dan de vrees van Medenblik,
van Hoorn, van Enkhuizen, dat zoo in't
Nieuwe Diep eene bekwaame legplaats, en met
den tyd geleegenheid gemaakt wierdt om de
Seheepen te repareeren , als dan minder vertier
by Haar zou zyn. Alkmaar zelve vreesde,
dat dewyl van Haar, geen Tranfport te water
naar de Helder is, het vertier vanmondbehoeftens,
ook daar by zou lyden.
Ingevolge van deeze bekrompene wyze van
befchouwen, lieten Alkmaar en Medenblik niet
na, van zich te kanten tegen de Refolutie van
Hun Ed. Gr. Mog. van den 20 April 1781 j by
wel-

144 'M E M O R 1 E N T O T
welke, op Schryvens van de Admiraliteit,
ten zeiven dage ingekomen, daadelyk «re
folveerd wierdt, Zyne Hoogheid tot het bo"
vengemelde einde te machtigen. Alkmaar, h'
welke Stad Dordrecht zich voegde, gaf k; a n!
zins m de aanteekening, die zy tegens evengemelde
Refolutie liet doen, voor reede, de
tregulèrUèii, en voornaamlyk het gevaar van
zoo eene willekeurige befchikking overs'Lands
Fmantien, (b) Medenblik ontkende boven dat
de Hellingen in het gunftig raport van de deskundigen
ter neder gefteld, en wilde dat i„
alle gevallen, niet toegeftemd wierdt, dan on
verminderd de Refolutie van x 5 July en 2 De
cember 1648.
Korte dagen voor het neemen van deeze Re
foïutie van 20 April, toen het gemelde overleg
gemaakt wierdt, bevond Ik my in 's Ha« •
en dewyl uit hoofde van * belang van onze
Stad en haare Scheepvaart, Ik meede gewerkt
had, om alle mooglyke fpoed te doen byzetten,
en men gaarnehad, dat een Amfterdamsch '
Burgemeester tegenwoordig was bydegefchillen
die men voorzag, dat daar over noch ter
O) Taarboeken 178r. blaJz. 869.
O) Jaarboaken 1781. bladz. 873.
plaat-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 145
plaatze zelve, met Gecommitteerde Raaden van
het Noorderkwartier zou voorvallen, betoonde
my Zyne Hoogheid, dat het hoogstdenzelven
aangenaam zou zyn, dat Ik my aan de Helder
, werwaarts van voorneemens was zich tot
het bewuste einde te begeeven, te gelyk liet
vinden. Ik nam het aan op goedkeuring van
myne Confraters.
Deeze Heeren keurden het niet alleen goed,
maar oordeelden dat myne tegenwoordigheid
mooglyk meede niet ondienftig zou zyn, om te
befpoedigen 't geen men toen gaarne gezien
had, naamlyk, eene expeditie om te onderfcheppen
zeeker transport Hanoverfche Troepen,
dat men wist zedert eenen geruimen tyd
op de Wezer gereed te leggen, om naar Engeland
gevoerd te worden.
Ik begaf my op reis den 19 April, en kwam
des anderen daags, daar ik de nacht op Marquette
had doorgebracht, aan de Helder.
Een Uur daarna, kwam Zyne Hoogheid van
het bezichtigen van eenige Scheepen, en zeide
my aanftonds, dat den anderen dag, Zondag,
bepaald was, om te fpreeken over 't Nieu.
we Diep, en tot dat einde, onder anderen den
Heere Groot Secretaris van Gecommitt. Raaden
van 't Noorderkwartier, verzogt had zich al-
1. DEEL. K daar

I46 M E M O R I Ë N T O T
daar te laaten vinden: maar, voegde Z. H. daar
by, my in 't oor luifterende, Ik heb om zes
uuren eene befogne belegd , met de Heeren
Hartzinck, Reynst, Zoutman en Kinsbergen, en
verlang dat Gy daar by zyt. Ik verfchoonde
my op dit laatfte, met te zeggen , dat dewyl het
onderwerp van dat befogne denkelyk geheel
militair zou zyn, en Ik geene genoegzaame
kennis van militaire zaaken had, myne tegenwoordigheid
aldaar vry ongepast, en nutteloos
zou weezen. Zyne Hoogheid repliceerde,
dat dewyl in dat befogne eene zaak van
de hoogfte aangeleegenheid voor den Lande
verhandeld zou worden, Hem aangenaam zou
zyn, dat daar een regeerend Burgemeester van
Amfterdam by de hand was, deeze, ten minften
als getuige van 't geen verhandeld en beflooten
zou worden, zou weezen.
Ik nam dan aan daar te komen, te meer,
daar Ik wist, dat het onderwerp zou zyn, het
niet of al uitloopen van eenige Scheepen, om
te trachten te onderfcheppen, het gem. Engelsch
Transport van de Wezer.
De Vice Admiraal Hartzinck had eenige dagen
geleeden, aan Zyne Hoogheid kennis gegeeven,
dat 's Lands Scheepen, a" Admiraal Generaal
, d'Admiraal de Ruiter, d? Erfprins, de Bata-

O P H E L D E R I N G , ENZ. I47
tavier, nevens de Fregaten d'Jrgo en Fenus,
geheel in ftaat waren om te zeilen: en tevens
meedegedeeld, de berichten die by bekomen
had, wegens het meergemelde Convooy van
de Wezer, naamlyk „ dat het beftond in 34
„ Transportfcheepen voor 2800 Recruten,
„ en 4 Fregatten van Oorlog, 2 van 36, 1 van
„ 26, en 1 van 24 Stukken: dat de Engel-
J } fchen voorgaven, dat noch meerder Schee-
„ pen van Oorlog, daarby zouden komen ;
dat eene Koopvaardy Vloot, binnen korten
„ tyd, onder escorte van één Fregat, uit Schot-
„ land zou zeilen: en eindelyk dat eene ande-
„ re Koopvaardy Vloot, omtrent het midden
„ of laast van Mey, uit Schotland naar deOost-
„ Zee zou fteevenen."
Deeze tydingen waren zoodanig aanmoedigende,
om te trachten met 's Lands Zeemacht,
hoe gering dezelve anderzints ook mochte
weezer. • den Vyand eenige afbreuk te doen ,
dat de'wyï Burgemeesteren my verzogt hadden
, dat fcrj aldien, gedurende myn verblyf in
Texel of aan de Helder, eenige geleegenheid
zich mochte opdoen, om daar toe aan te moedigen,
die niet te laaten voorby gaan, maar te
zorgen, dat opgemelde Lands Scheepen van
Oorlog, die gezegd wierden in gereedheid te
K 2 zyn,

4§ M E M O R I Ë N T O T
zyn, daar toe gebruikt mochten worden, Ik
vermeende thans te moeten trachten, aan dat
verlangen te voldoen.
Voor het aangaan van 't befogne nam Ik
de vryheid aan Zyne Hoogheid voor te Hellen
, of het niet gefchikt en paslyk zou zyn ,
de Hn. van de Admiraliteit, die met hun Jacht
in 't Nieuwe Diep lagen, tot het befogne te
nodigen, te meer, daar Ik teegenwoordig zou
zyn. Doch Zyne Hoogheid vermeende, dat
dewyl die Heeren daar in hunne qualiteit waaren
, die qualiteit niet te pas* kwam in een zuiver
Militair befogne dat Ik in 't zelve niet zou
teegenwoordig zyn, om myn advys te zeggen
. maar alleen om als Regent van eene Stad,
die één der aanzienlykfte Leeden der hooge Regeering
was, getuige te zyn, van 't geen ten
beste van den Lande, befloten zou worden.
Ik infieerde nochmaal met te zeggen, dat my
onder verbeetering, voorkwam, dat de xeegenwoordigheid
van Raaden ter Admira'aceït', nim.
mer ongepast kon gereekend worden, wanneer
over zaaken van de Zee, van welke natuur die
mochten wezen, gehandeld wierdt: maar zyne
Hoogheid bleef by zyne gedachten, en die
Heeren wierden niet gevraagd.
H Het befogne wierdt dan op het beftemde
uur

OP H E L D E RING, ENZ. I49
uur gehouden, en daar waren, gelyk Ik reeds
gezegd heb, tegenwoordig, Zyne Doorl. Hoogheid,
de Heeren Vice - Admiraals Hartzinck en
Reinst, Schout- by Nacht Zoutman, en Capt.
van Kinsbergen.
De eerfte vraag die in overweeging wierdt
gebracht, was — of men daadlyk Scheepen zou
uitzenden; ofwel wachten, dat men ''er meer by elkanderen
kon krygen.
De advyzen verfchilden; eenige waren volftrekc
tegen het uitloopen, en vermeenden ,, dat
„ de Scheepen en het Volk, in geenen genoeg-
„ zaamen ftaat waren: dat de macht te gering
„ was, en men niet waagen kon, iets te ver-
„ liezen, dewyl het verlies niet geboet kon
„ worden: dat men geene genoegzaame kond-
„ fchap had, van 't geen op de Kusten van
„ Engeland omging, noch van de Scheepen,
5, die de Engelfchen thans op deeze hoogte
„ in Zee hadden: eindelyk, dat men zelf gee-
„ ne rechte en zeekere kennis hadt; van den
„ ftaat, in welken zich bet gemelde transport
„ bevondt, en door welken, en hoe veel Schee-
„ pen van Oorlog, het zou gedekt worden."
Anderen ontkenden wel niet de waarheid
en gegrondheid van het zoo evengemelde , maar
vwaren nochthans van oordeel, dat men deez
e
K 3

15° M E M O R I Ë N T O T
ze geleegenheid niet moest laaten voorbygaan.
Zy beweerden „ dat in den Oorlog zonder
„ waagen weinig te doen is: dat de gantfche
„ Natie klaagde over werkeloosheid, en ver-
„ wachtte, dat iets ondernomen zou worden:
„ dat het dierhalven raadzaamer was, wat te
„ waagen, al kwam men al iets te verliezen,
„ dan binnen de Haven te blyven, en oor-
„ zaak te geeven tot onvergenoegdheid, neer-
„ flachtigheid, ja verregaande murmureerin-
„ gen.
Na dat deeze zaak eenen geruimen tyd, tusfchen
de verfchillende Leeden, evenwel met
alle bedaardheid, daar erkend wierdt dat veele
zwaarigheeden zich aan weerszyden opdeeden,
overwogen was geworden, nam Zyne
Hoogheid, die noch niet gefprooken had, het
woord: Hoogstdezelve, na alvorens de onderfcheidene
Advyzen met veel netheid ontleed
te hebben, trachtte het verfchil te middelen:
en ftelde zyne gedachten zoo wel voor,
dat de gevoelens vereenigd wierden, en eenpaarig
beflooten wierdt: „ dat de Schout- by
„ Nacht Zoutman, by aldienzeekere Scheepen niet
„ ingekoomen zouden zyn (V), na den 2.6 aan-
„ ftaan-
(a) Z. H, beoogde de Scheepen, van welke Ik bj. 21
gewaagd heb.

O P H E L D E R I N G , ENZ. 15*
„ ftaande zou uitzeilen, met de Scheepen, d'Ad-
„ miraaide Ruiter, van64ftukken, Schout-by
Nacht Zoutman, d"Admiraal Generaal, van
,'74 ft ukken, Capt. van Kinsbergen, de Erf-
„ prins, van 54 ftukken, Capt. Bedel, de Ar-
„ go, van 40 ftukken, Capt. Staring, de Bata-
T, vier, van 54ftukken, Capt. Bentinck, Meden-
„ blik, van 36 ftukken, Capt. Rynevelt, de
„ Amphitrite, van 36 ftukken, Capt. Braak,
„ de Venus, van 20 ftukken, Capt. van Rech-
„ teren, mdeAjax ,Cotter ,C^vanWclderen.
„ Dat hy Schout- by Nacht, voornaamlyk
„ zorg zou diaagen, door geen overmacht
„ overvallen, en van Texel afgefneeden te
„ worden: dat by aldien, door het uitzenden
„ van de Ajax, of van eenig Fregat, hySchout-
„ by Nacht zou meenen genoegzaame zeeker-
„ heid te hebben, om voor geen overmacht
„ te moeten vreezen, hy als dan zich zou
kunnen eloigneeren, noordwaarts aan ftee-
„ venen, en trachten te intercepteeren, het
„ Convooy dat van de Wezer zeilen moest:
„ voords wierd bepaald, dat men deManfchap-
„ pen van de Scheepen, 't laatst in werving
„ gekomen, en noch in geen genoegzaam ge-
„ tal, om de Scheepen in Zee te kunnen laa-
„ ten gaan, gebracht zouden worden, op de
K 4 » bo-

I
5 2
" h0
^SemeMS M E M O R I Ë N T O T - 1
*"
tot de Expeditie gefchikte
" ;, T , d,
' e
" 0 C h een,
'S «ebrek *>n Man-
„ fchap hadden: terwyl dat Volk intusfchen
„ gefuppkëerd zou worden, met « a 3oo Man
1 M
f iS
'
d
°° r Z
^ Hoogheid daar to. Z
ordonneeren en door het Volk, dat door
d e
f West-Indifche Compagnie, en de Di-
„ reétie van Surinamen in Texel lag, om naar
n e
" f S«"^ge geleegenheid, o m naar de Co-
„ lomen gevoerd te worden, te wachten
Men overlei vervolgens, of'er ook moogykheid
Z Ou zyn, in eene der Havens, of op de
Kusten van Engeland eenige é xp edUk o f ^
que te doen: maar wierd door alle de Heeren
Officieren eenpnarig begreepen , z u] k s , a a n_
zien onze geringe Macht onmooglyk te zyn
en dat men dus voor als noch alleen bepaalen
nioest, den Handel en Vaart, voornaamlyk naar
de Oostzee, zoo veel mooglyk, te befchermen.
Toen dus de militaire zaaken , daar Ik intuc
fchen mets anders dan een toehoorder geweest
was, afgeloopen waren, nam Ik vryheid volgens
gedaane affpraak met Burgemeesteren
voor te draagen: „ Dat Burgemeesteren indach-
„ ig den yver en bereidwilligheid, die het
„ Hof van Frankryk in alles wat flrekken kon
* om ons te helpen, betoond had, en niettwyf-
fe

O P H E L D E R I N G , ENZ. 153
„ felende, of het zou daadlyk deszelfs nava­
jo le Macht willen doen dienen, om die der
,', Republiek te onderfteunen, my reeds ge-
" last hadden toen Ik 't laatst in den Haag
„ was, aan Zyne Hoogheid voor te ftellen, -
„ om aan 't Hof van Frankryk voor te flaan,
„ de operatien voor de aanflaande Campagne I
„ te concerteeren: dat ik nu weder door Burge- I
„ meesteren verzocht was, daarvan gewag te
„ maaken: en ik dierhalven de vryheid nam
„ van de tegenwoordige gebruik te maaken,
„ en dus in Confideratie gaf, of zoodanig Con-
„ s«rt voor de gemeene zaak niet dienftig zou
zyn."
Men overwoog myn voordel, doch de meer­
derheid begreep „ dat wy van zoodanig concert
„ weinig of niets konden verwachten: dat de
„ diverfie die de Franfche Vlooten van zeiven
„ zouden maaken, ons alleen dienftig konde
„ zyn: dat wy geen Machts genoeg hadden,
„ om onze Scheepen buiten het Canaal met
„ de Franfche te doen vereenigen: dat Frank-
„ ryk nimmer zyne Scheepen in het Canaal,
„ en waarfchynlyk niet in de Noordzee zou
„ zenden; dat wy ons mooglyk zouden ver-
„ binden, en onze beloften nakomen, terwyl
„ Frankryk veel belooven, en weinig houden
w 3ou." _
K 5 D
« e
"

154 M E M O R I Ë N T O T
Deeze feedenen kwamen my voor, wel gefchikt
te zyn, om in bet Concerteeren van Oor
logs bedryven met Frankiyk zeer behoedzaam
en voorzichtig te weezen, maar niet om alle
overleg tot wederkeerigen byftand af te raaden.
Zyne Hoogheids vreeze was, dat door zoodanige
handeling met Frankryk, wy ongevoelig
in Verbindtenisfen zouden geraaken, tot het
aangaan van welke met eenen machtigen Vorst
men altyd fchroomachtig moet zyn.
Dit kon niet ontkend worden, maar my
kwam doch voor, dat het eene betracht, en
het andere vermyd kon worden, (a)
Zyne Hoogheid vermeende noch daarenboven,
tot zoodanige Concerteering niet bevoegd te
zyn, zonder daar van een voorftel ter Staatsvergadering
te hebben gedaan, en behoorlyk
daartoe gelast te weezen.
Dit kon ik zoo niet toegeeven, dewyl ik my
verbeelde, dat het concerteeren van Krygsöperatien
een natuurlyk gevolg was van 't Oorlogs
beftuur en beleid, die buiten twyffel aan
den
- («) Hoe zeer Ik op dat oogenblik daar over niet te
vreeden was, moet Ik doch thans erkennen , dat de Heeren,
die voorzagen, dat van dat concerteeren met Frankryk wei'
xag nuts te wachten was, meer doorzicht hadden.

O p H E L D B R I N G, ENZ. 155
den Admiraal Generaal by deszelfs commisfie
waren opgedraagen. Doch ik kon Z. H. en
de meerderheid niet overreeden, en daar wierd
niets bepaald.
Na dat door Zyne Hoogheid zelve, het ge­
melde betreklyk tot de voorgenoomene expe­
ditie, op 't papier was gefteld, fcheidde het
befogne.
Des anderen daags bezichtigde Ik eenige
Scheepen, naamlyk die van de Heeren Zout­
man, Bedel, Kinsbergen en Bentinck, de goede
order die op dezelven plaats had, was aanmerk-
lylc, zelfs voor een onkundig oog: maar niet
zoo'ftichtlyk was het befchouwen der aangeleg­
de Werken, aan of by de Helder.
Alhoewel Heeren Gecommitteerde Raaden
den 28 Maart, reeds aan Hun Ed. Groot Mog.
eefchreeven hadden, dat zy met betrekking tot de
dekking der Zeekusten, de noodige ordres hadden
gedepecheerd, enter executie gelegd, zoodat dezel­
ve provifioneel zich in beboorlyken ftaat van defen-
Re bevonden. («) kon Ik niets vinden , dan 10a
12 ftukken Gefchut, van 6 a 12 fB, beoosten
het Dorp, gefteld op eenigelosfePlanken. Men
was beezig op den hoek van Holland, bewesten'
de Helder, eene Battery van in de 50 zwaare
ftuk-
00 Byl. D.

1
^ M E M O R I E N T O T
ftukken op te rechten, om het naaderen tot
en het inkomen van de Texelfche Rheede, té
beletten. '
Eén Uur na den n i i d d a g 5 w a s b e f t
het houden van het befogne, over het maaken
van de werken aan de Herfens, en verder
aan en langs het Nieuwe Diep. De Heeren
\ice-Admiraal e n C a p t. v m .
gen, meede door Zyne Hoogheid tot het befogne
verzogt waren, reeds daags tevooren,
de Heer Groot, >s Lands Opzienders den Borger
en van Hargen, en de Heer Brandligt 's morgens
aangekoonien. Wy g i n g e„ allernet zyne
Hoogheid eene infpedtie neemen in floepen
hier en daar de gronden peilende, terwyl de
Heei-Brandligt aanwees, waar, zyns bedunkens,
de Dyk die langs den Zuidwal zou moeten
ftrekken, gelegd zou moeten worden
Het Plan van gem. Heer Brandligt, reeds eenige
jaaren te vooren door Hem in 't licht «weven,
hadden de Heeren Vice -Admiraal Reinst
en Capt. van Kinsbergen, geoordeeld gefchikt
te zyn om tot grond voor het befogne te dienen
De Fleer ^ floeg voor, „ dat, dewyl
« het 2eeker was, dat het verkrygen van eene
"
H a V £ n
p " C N i e u w e
^ep, eene heilzaame
?
' *
V 0 0 r d e n L a n d e
allernuttige zaak zou
» zyn ,

O P H E L D E R I N G , ENZ. 157
• zyn, 't voornaam onderwerp van het befog-
" ne weezen moest, de wyze op welke zulks
" best werkftellig zou kunnen gemaakt wor-
„ den: dat het Plan van den Heer Brandligt
" voor eerst in overweeging zou kunnen ge-
\\ nomen worden, om te onderzoeken wel-
„ ke veranderingen of verbeeteringen, daar
" aan zouden behooren gemaakt te worden."
De Heer van Kinsbergen en Ik, waren van
dezelfde gedachten; maar de Heer Groot zeide,
„ op dit voorftel niet te kunnen antwoorden:
" dat Hem de zaak raauwlyk voorkwam: dat
het onnoemlyke Sommen zou kosten: dat
][ deswegens verzoek aan de Staaten behoor-
" de te worden gedaan, en dat verzoek door
Haar Ed. Groot Mog. gefteld worden in han-
'„ den van Gecommitteerde Raaden van bei-
„ de kwartieren, om daar op te berichten." Dit
zeggen toonde aanftonds klaar aan, hoe heil­
zaam de voorzorg, om op het fchryven der Ad­
miraliteit, de bewuste Refolutie te laaten nee­
men , geweest was: daar de wandeling die de
Heer Groot aan deeze zaak wilde laaten doen ,
haar zoodamgen omweg zou hebben doen nee­
men, dat zy in geen jaaren, en mooglyk nim­
mer het bedoeld einde zou bereikt hebben.
Men antwoordde den Heere Groot „ dat wy
„ daar

I£ 8
M E M O R I Ë N T O T
„ daar niet waaren om iets te bepaalen- dat
„ men alleen voorhad te overleggen, wat men
„ doen moest om voor te komen, dat by het
„ winterfaifoen, 's Lands Scheepen niet i n ' t
„ uiterst gevaar wierden gefield: of reeds in 't
„ laatst van September moesten ontwapend
„ worden, om ze naar 't Veer ce brengen • dat
„ by aldien het concept van den Heer Brandligt,
in 't geheel of ten deele niet goed was
„ de gedachten van kundigen, onder anderen
„ van den opzichter den Berger, zou kunnen
„ ingenoomen worden."
Maar de Heer Groot, hoe zeer zyn Ed. erkende
de hooge noodzaakelykheid van 't werk
bleef 'er by, dat de propofitie en het befog!
neeren over dezelve, behoorden tegefchieden,
volgens gewoonte: en den Berger, na veele tegenwerpingen,
die alle niet veel beteekenden,
zeide, dat hem, als in dienst zynde van Gecommitteerde
Raaden, by zyne Inftruclie verbooden
was, eenige Concepten of werken voor
anderen, dan voor Hun Ed. Mog. te maken.
Wy hadden meer dan een Uur getwist, toen
Zyne Hoogheid, die intusfchen zyne brieven
was gaan depecheeren, zich by het b°fogne
voegde. Na dat Ik kortelyk verflag van 't geene
over en weder gezegd was, gedaan had,
zei-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 159
zeide Hoogstdezelve, „ dat dewyl wy allen 't
eens waaren, dat 'er iets gedaan moest wor-
, den, zulks ook moest gehouden worden
„ voor gerefolveerd: ten minften voor zoo
verre als het gefchieden kon, buiten de meedewerking
van de Staaten. Dat, wat aanging
het adres aan hun Ed. Gr. Mog., van
't welk de Heer Groot gefprooken had, daar
reeds aan voldaan was, door eenen brief,
, door d'Admiraliteit van Amfterdam, tot dat
11 'einde, aan Hun Ed Gr. Mog. gefchreeven:
dat men de Refolutie daarop moest afwach-
' ten: maar dat Hy Prins van Oranje , den
„ opziender den Berger intusfchen gelastte:
„ hoe eerder zoo beeter op 't papier te ftellen
•' zoodanige middelen, als Hy den Berger zou
„ oordeelen beeter te zyn, dan de voorge-
„ fielden: terwyl Zyne Hoogheid van zynen
„ kant zou inneemen, de Advyzen van twee
„ of drie kundige Lieden." Dir befluit van Zyne
Hoogheid, wierdt by ons allen, en met naame
door den Heer Groot goedgekeurd, en door
den Berger aangenoomen, zich daar na te zullen
gedraagen: waar meede deeze Conferentie
een einde nam.
Zie daar 't verflag van 't geen tot myne
Texe fchè Reis aanleiding gegeeven heeft, en
op

IÓO M E M O R I Ë N T O T
op dezelve voorgevallen is. Ik vertrouw dat
de laster zelve, niets daar in zou kunnen vinden
tot myn nadeel: nimmer had Ik ook kunnen
verwachten, dat de boosheid daar uit fenyn
zou gezoogen hebben. Het oogmerk van
myne reis was, vooreerst, het bevorderen eenerzaak,
daar 't gantfche Land zoo lang naar
verlangd had; Ik meend'expeditie naar de VVe-
. .zer: en van eene andere, uit welke het grootfte
nut voor het Zeeweezen van de Republiek
moest voortkomen: en aangezien den goeden
nitflag, waarmeede de zaak tot noch toe bekroond
is, en noch verder bekroond kan worden,
verheug Ik my, dat, daar zy in 't begin
zoo veele tegenftreevers vondt, Ik de hand
daaraan gehouden, en mooglyk iets toegebracht
heb, om dezelze te doen bepaalen, en voornaamlyk
daar na door geftadige aanmaaningen
te doen befpoedigen.
Ik vertrok 's Maandags morgen uit Texel
met geene kleine hoop op den goeden uitflag'
van t geen in myne tegenwoordigheid was bepaald
geworden. Dingdag deed ik verflag van
myn wedervaaren aan Burgemeesteren, en ging
Vrydags naar Marquette. Saturdag denken,
de dag tot het uitzeilen gefteld, met een goed
Vriend aldaar aan tafel zittende de wind Oost
waay*

ö P H E L D E B. I N G, ENZ.' l6l
waayende, en dus onderftellende, dat ons Exquader
in Zee was, en vervolgens de fecrefesfe,
welke wy hadden aangenomen, niet meer
noodig, ftelde Ik een glaasje in op het goed
fucces, en wierdt het zelve met hartelykheid,
\ genoegen, en goede hoop gedronken.
Maar dat genoegen duurde niet lang: des
anderen daags vroeg in den ochtend, wierd Ik
ondderricht, dat het Esquader niet uitgeloopen
was. Ten uiterften verwonderd, daar Ik de
ftellige ordres door Zyne Hoogheid, des Zondags
Avonds, voor Hoogstdeszelfs vertrek,
fchriftelyk, ingevolge van 't geen Ik hier booven
heb aangeteekend gegeeven, gezien had,
fchreef Ik dien dag aan Zyne Hoogheid, om
die verwondering te betoonen: teffens verzoekende
, zoo 't kon zyn , van de reedenen van
deeze verandering onderricht te mogen worden.
Zyne Hoogheid had de goedheid my te antwoorden
, dat omtrent het uitgaan van het Esquader,
Hoogtsdezelve den Vice- Admiraal Reynst
gezegdhad, my het voorgevallene tecommuniéeeren.
Ik kon niet voorzien, voegde Zyne Hoogheid
daar by, dat de wind zoo fpoedig zou veranderd
zyn, anders was Ik aan't Nieuwe Diep gebleeven,
en de Scheepen zouden in myne prefentie vertrok-
L DEEJ-. • L " ken

ÏÓ2 M E M O R I Ë N T O T
ken zyn. "t Is niet de queitie over den rang, (dit
had men verfpreid ,) die derzelver uitzeilen vertraagd
heeft, maar eene fcrupule van den Scho
by Nagt, en zommige Capiteinen, dat zy te veel
geëxponeerd zouden zyn, en waaraan de Vice Admiraal
heeft gemeend in zoo verre te moeten de
reeren, dat Hy nadere ordres gevraagd heeft: than
hoop Ik dat zulks is geredresfeerd,
Hoe deeze zaak zich heeft toegedraagen, kan
men meerendeels vinden in de Memorie van
Zyne Hoogheid, bladz 51 en volg. en in No.
19, der Byl. van dezelve. Op bladz. 52. wordt
gefprooken, van zeekere tyding, die tusfchen
den 19e April, dat de orders gegeeven waren,
en den 26e dat ze ter uitvoer moesten zyn gebracht,
zou zyn ingekomen, van een Engelsch
Esquader, beftaande in verfcheide Scheepen
van Linie, onderden CommandeurSwart: doch
Ik heb des tyds daar van niets gehoord: en de
Heeren Hartzinck en Zoutman hadden ook geen
gewag daarvan gemaakt, of zulks totreedevan
het niet uitloopen gegeeven, in het eerfte verllag,
dat zy aan Zyne Hoogheid door den Luitenant
Aherfon, zoo ik wel heb, Zondags na
den 26e hadden laaten doen: en waarop Zyne
Hoogheid bevolen had, denhoogenZeeKrygslaad
daadelyk te beleggen.
Wat

O F H E L J) E Jt I N G, ENZ. 163
Wat daarvan zyn moge, wenfchelyk ware
het geweest, dat men, vooreest, in eenen
minder uirgeilrekten zin aangenomen had, het
verflag va 1
1 den Vice - Admiraal Hartzinck, toen
Hy kort ^jr de reis van den Prins naar Texel,
aan Zyne Hoogheid gefchreeven had, dat 4
Scheepen en 2 Fregatten, compleet in ftaat waren
om te zeilen: ten anderen, dat menden 1%
April, toen meergemelde Krygsraad gehouden
wierdt, grondig onderricht was geweest, van
den toeftand der Scheepen, zoo als dezelve door
de commandeerende Officieren, in evengemelde
Scheepskrygsraad daar na voorgefteld zyn:
om, ware het mooglyk geweest, daar in te
voorzien, of anderzints geen orders te geeven
die onuitvocrlyk waren. Maar noch wenschlyker
ware het geweest, dat de Leeden van den
grootften Scheeps Krygsraad van den 2often April
zich hadden kunnen voegen by het Advys van
de HeetcnHartzinck,vanKingsbergenenvanRecb'
teren : naamlyk, om de expeditie te entameeren,
mits eerst behoorlyk doende recognosfeeren, en
tot dat einde voor of ^boven Texel kruysfende.
't Zy verre dat Ik het Advys van deezen
of geenen der Officieren, die in deezen geadvifeerd
hebben, zou willen taxeeren: 't'geen
de geenen, die voor niet uitzeilen geweest
L 2 zyn,

I6"4 MEMORIËN TOT
zyn, van den toeftand hunner Equipagien gezegd
hebben, woog zeekerlyk zwaarj maar 't is
noodlottig geweest, dat alle die omftandigheeden
zaam geloopen hebben, Geenen tyd,
dat het algemeen geroep reeds was, dat door
werkeloosheid den Vyand geen afbreuk gedaan
wierdt.
Ondertusfchen deed het niet uitloopen van
's Lands Esquader, dat algemeen verwyt van
werkeloosheid ten toppunt ryzen: gelyk het
met de geruchten gewoonlyk gaat, het fchreeuwen
overtrof verre de weezentlykheid: maar
het fcheen doch niet ontkend te konnen worden,
dat eene zeekere flaauwheid in het beftuur
der zaaken regeerde, en die flaauwheid
gaf misnoegen tegens de geenen, die voornaamlyk
aan 't hoofd van het beftuur waren.
Men weet zulks byzonderlyk aan den invloed
van den Heere Hertog van Brunswyk: men
gaf voor, dat Zyne Hoogheid van zyne teedere
jaaren gewend, eene byzondere hoogachting
toe te draagen, en naar uirerlyken fchyn
veel verplichting hebbende, aan zynen Oom,
Voogd en Voedfterheer, hem door eenefchrandere
en geliefde Moeder toegevoegd, te veel
vertrouwen op dien Heer ftelde. Dit mishaagde
de Natie, in 't algemeen, dit verdroot de
Re-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 165
Regenten, ja zelfs zoodanigen, die byzonder- i
lyk Zyne Hoogheid en deszelfs Huis, waren
toegedaan.
Men verweet den Hertog, dat, om meester
te blyven van 't algemeen beftuur, Hy trachte
Zyne Hoogheid met kleinigheeden beezigte
houden, in plaatze van Hoogstdenzelven de
zaaken in 't groot, en omvattende alle derzelver
betrekkingen, te doen befchouwen : dat
Hy Zyne Hoogheid van veelen der voornaamfte
Regenten verwyderd had, en deezen by
Hoogstdenzelven verdacht gemaakt: dat daar
door het vertrouwen tusfchen Zyne Hoogheid
en de Regenten, zoo noodzaaklyk in 't beftuur
van zaaken, geheel verlooren was, dewyl men
wel Zyne Hoogheid, maar geenzints den Hertog,
dat vertrouwen wilde geeven.
Om deeze fchadelyke gefteltenisfen, zoo veel
mooglyk, voor te koomen, had men zedert eenen
geruimen tyd gewenscht, dat Zyne Hoogheid
tot zich geroepen hadde eenige Leeden, die het
algemeen vertrouwen zoo wel als het zyne, bezaaten,
om met dezelven, al het noodige tot
het beftuur der zaaken, te beraamen, en het
beflootene met den meesten fpoed te doen in
't werk ftellen.
Niets vreemds fcheen daar in te zyn opge-
L 3 floo-

l66 M E M O R I Ë N T O T
flooten : Mevrouw de Princes Royaal, 'sPrinfcn
doorluchtige Moeder, eene fchrandere en
voortvaarende Vorstinne, was volgens eigen
verkiezing, nimmer zonder raad geweest: Zy
had daartoe veele aanzienlyke Regeerings-leeden,
waar onder de eerfte Staats-Ministers,
de Thefaurïer Generaal, de Griffier, de Raadpenfionaris,
en de Secretaris van den Raad van
Staate, veikooren. Het was byzonderlyk Burgemeesteren
van Amfterdam voorgekoomen,
allerwenfchelykst te weezen, dat insgelyks,
door het verkiezen, door den Prins zeiven,
van eenige voornaamen, en het algemeen vertrouwen
genietende Perfoonen, onder de Regenten
der zeven Provintien, de voorgemelde
zwaarigheeden uit den weg geruimd wierden.
Burgemeesteren waren wel volkomen overtuigd
, dat de eerfte en voornaame oorzaak van
de geringe poogingen die 'er gedaan wierden,
om den Vyand afbreuk te doen, was, de droevige
toeftand, in welken het Zeeweezen, en
al wat daar toe betrekking had, zich bevondt,
doch zy hadden teffens begreepen, dat 'er verfcheidene
zaaken hadden kunnen gefchieden,
die achter gebleeven waren. Zy hadden al vroeg
daarom aan de hand gegeeven:
Dat men een of meerder behendige Lieden
naar

O P H E L D E R I N G , ENZ. 167
Tiaar Engeland behoorde te zenden, om van 't
geen aldaar, en voornaamlyk indeHaavens,
omging, onderricht te zyn, en dat daartoe geen
o-eld behoorde gefpaard te worden. •
Dat men de Manfchappen der kleine Schee­
pen , die noch niet voltallig waren, behoor-
de over te brengen, op de groote: en op de
eerfte alleen zoo veel volks laaten, als noodig
zou wezen, om ze op de Rheede leggende te
regeeren.
Dat men insgelyks de Manfchappen voor de
Wagtfcheepen geworven, op de andere Scheepen
moest doen overgaan, en deeze door Militairen
laaten vervangen: terwyl men middelen
benamen moest, om in deeze beide gevallen,
de Capiteinen, voor wien de wervingen
eige'nlyk gefchieden, fchadeloos te ftellen.
Dat, terwyl de Scheepen in ftaat wierden
gefteld, om hoe eerder zoo beeter Zee te kiezen,
intusfchen met het Volk dat men zou
kunnen kvygen , de Wagtfcheepen, die naar
Zeeland beftemd waaren, konden gebracht, en
de Zeeuwfche en Maasfche Scheepen van Oorlog
die naar Texel moesten, gehaald worden,
om dus onze macht m de Noordzee te vereenigen,
en in ftaat te geraken, om het Esquader
van den Admiraal Parker, daar toen in de
L 4 Maand

163 M E M O R I Ë N T O T
Maand van April reeds van gefprooken wierd
liet hoofd te kunnen bieden.
Dat men het Volk van den Czpitein de Bruyn
zoo Hy zyn Schip niet in Zee kon brengen'
op de andere Maasfche Scheepen, die hunne'
Manfchappen niet voltallig hadden, behoorde
te doen overgaan.
Dat, om zoo veel mooglyk het daadlyk gebrek
aan Artilleristen te heelen, Zyne Ho o*
beid 'er zoo veele uit de Frontier.fteeden op
de Scheepen zou bezorgen, als maar cenigzints
mooglyk zou zyn: en dat, om zulks te faciliteeren,
met de aanwerving der Artilleristen
aanftonds een begin zou worden gemaakt ten
minflen voor zoo verre de Quote van Holland
zou kunnen ftrekken, dewyl alle de Provintien
in de vermeerdering van de Landmacht
noch niet toegeftemd hadden.
Eindelyk, dat hoe eerder zoo beeter zou wor
den aangenomen, de opening door den Fran
fchen Ambasfadeur gedaan, om de operatien
voor den aanftaanden Zomer te overleden'
niettemin zorg dragende, geene nadere Ver'
bmdtemsfen, met die Mogendheid te maaken
maar zoo veel mooglyk in Z y n geheel te bly ven'
Van dit alles, van ter zyde aan de hand J
geeven, was weinig of .niets gedaan: het op.
rech-

O P H E L D E R I N G , ENZ. IÖO
rechten van een Corps Mariniers, was wel bepaald
geworden, maar volgens 't oordeel van
des kundigen, overtrof daar in het getal der
Soldaaten veel te veel, dat der Matroozen.
Wenfchelyk was het doch geweest, dat het
voortgang had gehad, daar de gebreeken gebeeterd
hadden kunnen worden: maar de ongunflige
tyden, die kort daar na eenen aanvang
genomen hebben, en gedurende welken,
alles dat van den Stadhouder kwam, hoe nuttig
het ook mochte zyn, van de hand geweezen
wierdt, hebben eene zaak, zoo noodig voor
het Zeeweezen, belet.
Ik heb zoo even gezegd, hoedanig het algemeen
denkbeeld in 't welk men was, dat de Heer
'Erfftadhouder, een al te uitfluitend vertrouwen,
in zynen ge weezenen Voogd flelde, het
gewenscht vertrouwen tusfchen Zyne Hoogheid
, en de voornaamfte Regenten als verbannen
had; en dat Burgemeesteren daarom verlangd
hadden, dat Zyne Hoogheid eenige Leeden
had willen verkiezen, om derzelver raad,
in zaaken van aangeleegenheid in te neemen:
dit was de eenigfte oorzaak geweest van de
propofitie die wegens Amfterdam, ter Vergadering
van Holland, den i8 Mey 1781 (a) gedam
(a) Jaaiboeken i;8r. bl. 1056.
E 5

I^O M E M O R I Ë N T O T
daan was: doch het zy verre dat de opftellers
derzelve, immer gehad hebben, het voorneemen
hun toegefchreeven, in zekere opheldering in
de Maand January 1783, ter Vergadering van
Holland overgegeeven f»: niet van wegens
Burgemeesteren, of uit naam der Stad, maar
door den Penfionaris van Berckel, die dezelve
eerst by monde had voorgedragen, doch daar
na op 't verzoek van eenige Leeden, zoo Hy
zeide, in gefchrifte gefteld had.
Nimmer heeft gemelde Penfionaris eenige
last van zyne Committenten tot het doen dier
uitlegging gehad, noch zelfs met hun daar over
gefprooken: daar deezen doch best hunne meening
hadden kunnen uitleggen. Zoo Hy Penfionaris
de Heeren Temminck, Hooft, Elias en
My, geraadpleegd had, zouden wy den inhoud,
zeekerlyk niet goedgekeurd hebben.
Wy zouden wel verzeekering gegeeven hebben
, gelyk in die Memorie gezegd word, van
geen voorneemen te hebben gehad, om het gezach
van Hun Hoog Mog., van den Raad van
Staate, van den Admiraal Generaal, of van
de Admiraliteits Collegien, te verkorten: maar
wy zouden gemeend hebben, tegenftrydig met
die verzeekering te hebben gehandeld, indien
(a) Jaarboekeu 1783. bi. 80.
on-

O P H E L D E R I N G , ENZ. I7I
onze meening was geweest, aan eenige Heeren
Gedeputeerden de macht te doen verkenen,
om zelfs buiten den Admiraal Generaal, aan
wien de direètie en beleid van den Oorlog is opgedraagen,
te befluiten en te doen uitvoeren.
Wy zouden nimmer hebben durven voordellen,
zoo als in die Memorie gedaan wordt,
om eenige Leeden der Regeering, meerendeels
onbedreeven in Militaire zaaken, te machtigen
, om wanneer het niet doenlyk zou zyn, met
den Admiraal Generaal te raadpleegen, als dan
de operatien van 's Lands Vloot, te reguleeren,
en te oordeelen , of de geleegendheid om den Vyand
afbreuk te doen, voordeelig was.
't Is waar dar in 1665, eenige Leeden van
Hun Hoog Mog. naar Texel en naar Zeeland
tot bevordering van de Equipagien , en het emplooi
van 's Lands Vloot gezonden zyn geworden:
maar
Vooreerst, was de Republiek des tyds zon­
der Admiraal Generaal: en het beleid der zaa-
ken van de Zee, aan niemand in 't byzonder
opgedragen zynde, kon dierhalven de befchik-
king over 's Lands Vloot, door Hun Hoog
Mog, aan wien zy 't goedvonden, zonder ie­
mands recht te verkorten, toevertrouwd wor­
den.
Ten

Tm -rtw,, was die Mcht in , SS 5 o p g e.
«W». zoo e r o o t „iet a l s d e u i t, e g^. P
J e t
li-rj mi
r° m
" :
. C0
T iSftri
" i»2* Re.
"' wordt,
Co

O P H E L D E R I N G , ENZ. I73
te onderneemen, zonder vooringenomen advys
van den Luitenant Admiraal, en des noods
van de andere Hoofden van de Vloot: terwyl
teffens aan den Admiraal Generaal, Extra 61
van de Refolutie gezonden moest worden, met
verzoek deszelfs Conftderatieu aan gemelde Gedeputeerdens
tot hun naricht te êot® loekovun.
Burgemeesteren zouden ook nimnt c V>' >nmisfarisfen
, verantwoordelyk
•maken, aan eene Prü^f!^ in *t % *» &
hun beftuur moest 4^^, uver • - '> e
*
heele Bondgenoopfcbap betreffende: veel eerder
zouden Burgemeesteren gedacht hebben,
dat zoodanige Commisfarisfen, evenals de Gedepnteerdens
in den Raad van Staate, zouden
hebben moeten afzweeren, alle betrekking
tot hunne byzondere Provintien: daar
het bekend is, hoedanig het belang van ieder
Provintie, aan deszelfs Gedeputeerdens, dikwyls
meer ter harte gaat, dan dat van 't Bondgenoodfehap
in 't algemeen.
Nimmer zouden Burgemeesteren, die Commisfarisfen
hun verblyf hebben willen doen
houden, in onderfcheidene Havens van de Republiek:
waarvan, dewyl zy geene ruggefpraak
met eikanderen zouden kunnen houden, eene
verdeeldheid in de operatien een noodzaaklyk
ge-

174 M E M O R I Ë N T O T
gevolg moest zyn: alzoo elk uit zyne Haven
• met de by zich hebbende Scheepen, zoodanige
expeditien zou laaten doen, als naar deszelfs
inzien raadzaam zou oordeelen.
Eindlyk zouden Burgemeesteren, om kvvanzuis
de werkloosheid tedoenverdwynen, nimmer
aan de hand hebben gegeeven, een middel,
waar door ze niet dan grooter kon worden.
Want hoe zou het mooglyk zyn, dat Commisfarisfen
Oost en West verfpreid, met den noodigenfpoed,
operatien, diegemeenfchappelyk
overlegd moesten worden, ter uitvoer zouden
kunnen doen brengen j? 't Is waar, zy worden
voorgefteld, als uitvoerders der Refolutienvan
Hun Hoog Mog.: maar, behai ven dat daar door
zelfs eene aanmerklyke vertraaging moest veroorzaakt
worden, zoo is 't genoeg bekend,
dat die Vergadering, ja zelfs het fecreet Befogne,
niet gefchikt zyn, om de Krygsöperatiën
te beraamen, ten minften niet om tyd en
byzonderheeden tot de uitvoering, te bepaalen.
Deeze verdeeling in 't beftuur, was eerder
lynrccht ftrydig, met het oogmerk van Burgemeesteren:
dewyl zy, gelyk reeds gezegtis,
voornaamlyk door hun voorftel beoogd hadden,
alle de deelen van het publiek beftuur,
zoo

O p II E L D E R I N O , ENZ. I?5
z oo veel mooglyk, re vereenigen, en te zaam
te laaten werken. Volgens hun oogmerk, zou -
Z. H. in zyne hoedaanigheeden van Stadhou­
der , Capitein en Admiraal Generaal, 't voor-
naame Spil, op welke alles zou draayen, geblee-
ven zyn; doch tot betrachting van meerder
eensgezindheid , befpoediging en onderfteu-
ning in het uitvoeren, zou Hoogstdezelve, tot
zyne Raadslieden, en als men ze zoo eens mag
noemen, medehelpers, hebben gehad, zoodanige
Perioonen, die door hunne bekwaamheid, en
betrekking tot de onderfcheidene Departemen­
ten van het beftuur, door hem zeiven gefchikt
zouden geoordeeld zyn geworden, om het be-
flotene in die Departementen ter uitvoer te
doen brengen; en die voorts, door hunnen in­
vloed ,'t zy als Regenten 't zy als Ministers, zou­
den bewerken, dat wanneer 'er Refolutien van
Staat, of van andere hooge Vergaderingen, noo-
dig zouden zyn, dezelve met meerder fpoed
dan naar gewoonte zouden genomen worden.
Alhoewel 'er weinig waarfchynlykheid was,
toen Zyne Hoogheid ongeraaden vondt, in dit
voorftel toe te ftemmen, dat deswegens iets
bepaald zou worden, zoo vermeenden Burge­
meesteren doch ambtshal ven verplicht te zyn, de
bekende Propofitie ter Vergadering van Hol­
land

* 7 6 M
E M O R i E N TOT
land te laaten doen: na dat ik doch alvorens
op verzoek van Burgemeesteren, van dit voor'
K v o o r
neemen aan Z. H., bv een^n « • r, "
l
i-9 oy eenen Brief kennis had
gegeeven, en dat op denzelven, ('t g e eh doch
naderhand bleek, by roe val t e ' i y n ' ^
Weeven,) geen antwoord gekomen was
Alhoewel een Regent, in een Gemeenebest
geene daadlyke, 0f al s Ik het zoo noemen ma!'
eene ^ « / , verantwoording voor zyne Re-'
geermgsdaaden verfchuldigd is, z o o k a n h e t
Hem doch niet énverfchiliig zyn , hoe diedaadendoorzyne
Land- enStadgenooten, envoornaamlyk
door zyne meede Regenten, beoordeeld
worden.
Hier was 't geval zoo geleegen, de werkloosheid
, waar uit ze ook mochte voortkomen
was baarblyklyk: Burgemeesteren geloofden
met de gantfche Natie, dat Zyne Hoogheid te
veel en te byzonderlyk zyn vertrouwen op
den Heer Hertog ftelde : en waren die gedachten
aleensbovenmaatig, zy namen zeekerlyk
het zoo onontbeerlyk vertrouwen, tusfchen
Zyne Hoogheid e n de Regenten geheel we*.
Hier „ diende volftrekt voorzien te wórden:
dit hadden Burgemeesteren, aangefpoord doorhunne
mede Regenten,getracht, onderdehand
te doen: doch 't was mislukt: nu konden zy
naar

O P H E L D E R ING, ENZ. I£7
raar hun inzien niet IH1 zi'ten, zonder gevaar
te loopen, van door deeze laatften van achteloosheid,
of ten minden, flaauwheid beticht
te worden.
Ik breng de evcmgem reede, van het befluit
van Burgemeesteren, hier zoo veel te eer
by, om dat dezelve meede eene der voornaame
dryfveeren geweest is, tot den flap, dien
zy betrekkelyk den Hertog van Brunswyk, op
den 6 Juny gedaan hebben.
Het komt my voor der moeite waardig te
zyn,'van het by die geleegenhtid gebeurde, een
omftandig verflag te doen, dewyl de toedracht
der zaake, in alle deszelfs deelen, nergens is
te boek gefield, daar deze've doch alleropmerkenswaardigst
is geweest, en zeer veel heefc
toegebracht, tot het geen daarna gebeurd is:
voornaamlyk betrekkelyk Zyne Hoogheid den
Heere Erfftadhouder.
Ik zal vooraf doch rondborflig erkennen,
dat, had Ik kunnen voorzien de gevolgen die
die flap gehad heeft, Ik niet gemaklyk daar
in zou toegeftemd hebben. Myn waarachtig
doel was, uit het midden te neemen, dien fteen
des aanlloots, die geduurig belette, dat men
met Zyne Hoogheid, in deszelfs onderfcheidene
hoedaanigheeden kon handelen , met dat ver-
I. DEEL. . M trou-

ï'?8 M E M O R I Ë N T O T
trouwen, dat het welzyn der gemeene zaak
vereischte. Ik geloofde, en zoo 't my voorkwam
niet zonder reede, dat het vertrouwen
dat Zyne Hoogheid in den Hertog (lelde , veel
te groot was, en dat deez' Heer daagfyks den
Vorst belette, gehoor te geeven, aan die geenen
, die volitrekt belangeloos, Hoogstdenzelven
ten zynen en 's Lands besten, rieden : en
dit wierdt niet alleen geloofd by My, by Burgemeesteren
, by de andere Regenten, by het
grootfte deel der Natie, maar zelfs by de byzondere
Vrienden van Zyne Hoogheid.
Ik gevoelde zeer wel, hoe,ongemakiyk dat
oogmerk berdkt kon worden. Men moest van
den Vorst eiyfchen eene dar.d, die van Hem
als mensch fchier niet te vergen was. Men
wilde dat Hy zynen Voogd, den Beflierer zyner
Jeugd, den Man aan wien zyne Vrouwe
Moeder Hem betrouwd had, dien Hy niet
verdenken kon Hem niet toegedaan te zyn,
dewyl deszelfs beftaan geheel van 't zyne afhing
, van zich zou verwyderen. Men kon fchier
niet verwachten, dat Hy gewillig daar toe zou
komen, Doch alhoewel de verwachting gering
was, was Ik niet volllrekt zonder hoop,
van den Forst te verkrygen, 't geen de Menscb,
de gemoedelyke Mensth, zou weigeren, zoo deez*

ff p It E t B E S. I N C, 179
-gemoedelyk Memch, kon gerust gefteld worden.
Ik hoopte dat Zyne Hoogheid zelf overtuigd
KOU worden, van de fchadelykheid van 's Her-
.togs geitadigaanweezen, dewyl Hoogstdezelve
niet kon twyffelen, dat die Heer, die in fchyn
200 al niet de daad daar by kwam, de eenige
Raadgeever van Zyne Hoogheid was, meeren-
deels de oorzaak was, van de onaangenaamhee-
den, die Hoogstdenzelven daaglyks in het be­
llier der zaaken voorkwamen.
Ik hoopte, en ter goeder trouwe, dat het
gevoelig hart van Zyne Hoogheid, met reede
aangedaan, door 't ge2n men van het zelve
vergde, gerust zou gefteld worden, door de be-
fcho inving van het nut dat d.iar uit zou voort­
vloeien , voor een Gemeenebest, tot het welke
Hoogstdezelve zoo veele en zoo groote be­
trekkingen had.
't Kwam my voor, dat de betrekkingen die
Zyne Hoogheid gewislyk to: den Hertog had,
als zynen Voogd en Nabeftaanden , niet ver­
kracht wierden, zoo de ge wenschte ver wy de­
ring, met toeftemming van den Hertog zeiven,
gefchicdde» Ik vleide my, dat het behouden van
de Tytels en Penfioenen, aan 's Hertogs waar-
digheeden gehecht, het neemen eener hono-
rabie Refolutie ten zynen opzichte, zoo in
M a Hol-

l8o M E M O R I Ë N T O T
Holland, als ter Generaliteit; en boven al éi
befchouwing van rynen geweezenen Prtpift
welzyn; van de rust van 't Land, daar Hy met
eer en weldaaden overlaaden was geworden;
de fmerre zelve, voor eenen Heer"van zvne'
geboorte en hoedanigheden, van de gunst die
men hem toedroeg, veranderd te zien in afgunst,
Hem zonden hebben doen befluiten. om
zelf de handen te geeven, aan het benamen
van eene eerlyke Retraite: en wel eerder, daa*
de fchikkingen in 't uiterfte geheim tusfchen
Zyne Hoogheid, Hem Hertog, en Burgemeesteren
beraamd, zonder eenige krenking van
deszelfs eere, ter uitvoer zouden hebben°kunnen
gehragt worden.
Eindelyk ftelde Ik my voor, dat zoo 't al
eens gebeurde, dat noch Zyne Hoogheid, noch
de Hertog, wilden treeden, in de voorgeuoomene
fchikkingen, men dan kon achten, als of
'er niets gebeurd was, en wachten op gunfïiger
omftandigheeden en bekwaamer middelen :
dewyl Burgemeefteren bepaald hadden, de zaak
met het uiterst geheim te behandelen, en de
geenen, die ze byzonderlyk aanging, het hoogst
belang fcheenen te hebben, om het geheim te
houden.
Ongelukkig misten alle deeze onderftellin.
gen;

O P H E L D E R I N G , ENZ. iSl
gen: en Ik zeg noenmaal, had Ik kunnen voordien,
dat Zyne Hoogheid zou vakoren hebben
, het voordel ruchtbaar te maken , Ik zou,
hoe zeer de verwydering van den Hertog my
wenseh'yk, ja noodig voorkwam, den Hap afgeraaden
hebben. Want men kun met reeden
voorzien, dat, byaldien Zyne Hoogheid aan
't verzoek niet wilde voldoen, en de Hertog
niet wilde treeden in de fchikkingen die men,
om zyne Retraite zoo ihm mooglyk onaangenaam
te maken, beraamd had of nog beraahieti
zou, en de zaak ruchtbaar wierdt, verregaande
twisten en onaangenaamheden daaruit ontftaan
zouden, üe invloeden het gezag van den
Hertog was des tyds noch te groot, om met
eenige fchyn van reede tc kunnen verwachten
, dat het voordel tegens wil m dank zou
worden doorgezet. Men had djerhalven zich
kunnen voordellen, vooreerst, dat men den
Hertog niet kwyt zou raaken, en dat, vervolgens,
de werking van dien invloed dien men
vreesde, noch fchadelyker zou worden, dewyl
de geesten daar door niet dan aangezet en verbitterd
konden worden.
Maar noch eens, wie had kunnen verwachten,
dat Zyne Hoogheid waereldkundig zou
hebben willen maken, een voordel, dat He
M 3 gee-

ï8a M E M O R I Ë N T O T
geenen die het decden verzekerden, alleen-
aan zeekere weinige Lieden, die zy noemden,
bekend te zyn, en voor alle anderen, zoo Zyne
Hoogheid het noodig oordeelde, onbekend
zou blyven. Het zal, vertrouw Ik, uit het
verflag dat Ik onder 't oog myner Leezers
brengen zal blyken, hoedanig 't geen Ik kom
te zeggen, de regel van het gedrag van Bur-
gemeesteren geweest is,
Zeedert de Gedeputeerden der Stad Amfter­
dam , op den . 8 May de meergem. Propoficie
gedaan hadden, had men wel getracht Zyne
Hoogheid te overtuigen, dat het voorneemen
geenzints was, Hoogstdeszelfs wettig gezach
te verminderen: en men vleide zich daarin ook
min of meer gefkngd te zyn, wen de Raaupen-
fionaris aan den Penfionaris Fhfcher zeide, dat
Zyne Hoogheid verlangde, eene conferentie
m de volgende Week, met Burgemeesteren te
hebben.
Het aanbod was te aangenaamer, dewyl men
vermeende, eene bekwaame geleegenheid te
zullen hebben, om aan Zyne Hoogheid rond-
borilig voor te draagen, de fchaacfelykheid van
het uitfluitend vertrouwen, dat men ver­
meende dat Hoogstdezelve in den Hertog ftel-
de.
De

« p H K L D E E I N G, ENZ. iff'
D- lwat regens deezen Heer, was by groot en
Hein ten top gereezen: eene dikwyls willeken-
r i se wyze van handelen, byzonder m t Mi-
linke : het vooiftaan van de onbepaalde Mi-
litaire Jurisdictie, gedurende c!e minderjaa-
rioheid van Zyne Hoogheid, had reeds veel
ongenoegen gebaard, en deeze vermeerderde
toen men daarna, zag, dat Zyne Hoogheid s
Hertogs Raad, boven die van alle anderen volg-
de Dit liep byzonder in 't oog der geenen,
die daa-lvks rondom en by Zyn Hoogheid wa­
ren, van zyne beste vrienden, van Lieden die
omwyfielbaar aan zyn belang verbonden wa­
ren: zy hadden my te meermaalcn gezegd, dat
zoo lang de Hertog den geest van Zyne Hoog­
heid zoodanig zou regeeren, de zaaken fleent
zouden gaan. Weinige dagen voor den 6 ju-
ly had één der- aanzienlykfte en verftand^fte
van die Heeren my met een bezoek op Mar-
quette vereerd, en fpreekenue over het nadeel,
dat uit het uitfluitend vertrouwen, van Zyne
Hoogheid in den Hertog voortkwam, gezegd,
waarom eischt gy Lieden, (mcenende Burge­
meesteren van Amfterdam) die voljtrekt onaf-
hangelyk zyt, en geene menagementen behoeft te
gebruiken, niet, dat de Hertog weggezonden wordt ?
Geen wonder was het dan, dat anderen die
M 4 tot

l 8
4 M E M O R I E N T 0 T
H 0
HL l'Z ° g h e i d S C e n e
^ere betrek
k»g hadden, die alleen m a a r wenscheen 7
Hoogstdezelve het gezach dat «[ ' C
tfenlyke bedieningen'g n n f ^
V„,J„ i J fe clvcn
» ten beste van her
bekend was geworden, doen gehete had £
hooren „ b,y r en, g e z e g d j d a ^ ^
zegd hebie» da„ de Uan ui, de P mc„ (J_
door iemand, die *ch onkundig hield, gevrL
r:;. w,edatwas?had
^~rd,s
Te meermaalen had g e m e l d e H c e r ^
dereheuiene Leeden o a a e r S [ a d s R
regelen verydeU wierden: d a t m e n i ,
beurd was, dar wanneer Hy Ha,dpe„„„„ aris
mer den Sradhouder was afgeCprokon, wei-
»>g noren daarna, als Zyne Hoogheid me, der,
Her-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 1$5
Hertog gefprooken had, Hoogstdezelve Hem
by een Biljet had laaten weeten, dat van ge­
dachten veranderd was.
Maar 't geen voornaamlyk in de jongfte ty­
den, het wantrouwen en afkeer tegen den Her­
tog had doen vermeerderen, was, de vertrouw­
de ommegang met den Engelfchen Ambasfa-
deur: en dat, na de ondraaglyke Memoriën,
welke die Minister had overgeleeverd, ja tot
het laatfle oogenblik, dat Hy dit Land verlaa-
ten had: daar immers
d e
Hertog, die het be­
ftuur der Staats-zaaken t aanging, en zoo
dikwyls van zich afgaf, zich daarmeede niet te
moeyen, geene verplichting had, om met dien
Heer eenigen ommegang te hebben, dan die de
burgerlyke beleeftheid vereischte. Aanftoote*
lyk voornaamlyk waren geweest, zeekere Zon-
dagfche Conferemien, die zelfs by Zyne Hoog­
heid in 't oog waren geloopen, en de onge-
fchiktheid de'rzelver, aan den Hertog te meer­
maalen vertoond had.
Burgemeesteren waren verre van te den-,
ken, dat de Hertog, zoo als zulks fchandelyk
verfpreid wierdt, door 't Engelsch Goud om­
gekocht, het Land zou hebben willen verraa-
den: dit kon niet opkomen in eenen Man van
zyn aanzien en geboorte, bekend voor te zyn
M 5 vry

l86* M E M O R I Ë N T O T
vry van alle geldzucht en gierigheid: maar het
gedrag der Engelfchen, voor het uitbreeken
van den Oorlog, hunne geweldenaryen tegens
de handeldryvende Ingezeetenen, zoo niet op
last, ten minften met toelaatinr^ van het En-
gelsch Ministerie gepleegd, hadden den Geest
der gantfche Natie zoodanig verbitterd, dat
niet als met afkeer kon befchouwd worden,
al 't geen dat maar fchyn van goedgunfligheid
voor de Engelfchen had. Het ongelukkigfte
was, dat het ongenoegen tegen den Hertog op­
gevat, het verwyt als of Hy de Engelfchen
begunftigde, op Zyne Hoogheid was overge­
gaan, dewyl men aan 's Hcrtogs raad toefchreef,
de flapheid die men alom vermeende te befpeu-
ren, in 't beftuur der publieke zaaken.
Burgemeesteren hebben nimmer gctwyffeld,
dat de eenige dryfveer van 's Hertegs gedrag
is geweest eerzugt, en byzonder de vreeze, dat
zoo Hy den Stadhouder aan zich zei ven over­
liet , of toeliet dat Hoogstdezelve den raad van
anderen innam en volgde, Hy daar door ver­
liezen zou, dien onbepaalden invloed, dien
Hy op den geest van zynen Pupil verkreegen
had.
Ten fterkilen dan overtuigd, dat de verwy-
dering van den Hertog, eene allerheilzaamfte
zaak

O P H E L D E R I N G , ENZ. 187
za$: voor 't Land zou zyn, bcflooten Burge­
meesteren, ter gekegenheid van de verzogte
Conferentie, hunne meening deswegens rond-
borftig, doch in ^uiterst vertrouwen, aan Zy­
ne Hoogheid te k.-.nen te geeven.
Zy lieten tot dat einde door den Penfiona­
ris Vnjcher op het Papier brengen, 't geen zy
vermeenden te moeten zeggen: en verzochten
den Heere Temminck en My , het zelve by mon­
de van evengemelden Penfionaris,, aan Zyne
Hoogheid meede te deelen, en daarna in ,fchrif-
te over te geeven.
Wy vertrokken (de Penfionaris Visfcber, reeds-
in den Haag zyndej Woensdag den 5 July der-
waards. In 't Jacht lazen wy de Memorie noch
eens na, en vonden noodzaaklyk de bewoor­
dingen op veele plaatzen te veranderen, en zoo­
danig in te richten, dat alle fchyn van befchul-.
diging vermyd wierdt. Wy vermeenden te moe­
ten toonen, dat Burgemeesteren die algemeene
verregaande befchuldigingen, alleen op publie­
ke geruchten fteunende, aanzagen als verdicht­
zelen van allen grond ontbloot: dat zy den Her­
tog hielden voor eenen Man, die gevoelens
overeenkomftig zynen rang en geboorte hadt,
die zy alleen vermeenden, dat uit hoofde der
afgunst die men hem toedroeg , en van 't wan-
1 trou-

183 M E M O R I Ë N T O T
trouwen tegens Hem opgevat'? niet kon, ja tfa
behoorde, Zyne Hoogheid als Raadsman , veel
min als eenigfte Raadsman , te dienen
Niemand dan de vier -geerende' Burgemeesteren
en de Penfionaris Visfcher, had^n
de bovengemelde Memorie geleezen: de Heeren
van Maarfeveen, Graaflanden Bicker, welke
twee laafden des tyds Gedeputeerden ter
dagvaart waren, wisten wel dat WyZyrfeHoogheid
over den Hertog zouden onderhouden,
maar op wat wyze, was hun onbekend: gelyk
Wy meede goed gedacht hadden, aan de Heeren
van Dordrecht en Haarlem alleen te zeggen ,
dat wy by Zyne Hoogheid eene audiëntie baddetl
gevraagd, om Hoogstdenzelven over onze Propofit
ia te onderkouden, en dat wy by die geleegenkeii
van den Hertog zouden fpreeken. Zoo zeer hadden
wy noodig geoordeeld te zorgen, dat alle'
mooglyke geheimhouding betracht wierdt, om
meesters te zyn, 't z y het voordel ingang vondt
dan niet, van 't geen verder te doen zou daan.
In den Haag gekomen, lieten wy door den
Penfionaris Visfchtr, onze komst aan den Raadpensionaris
melden, met verzoek, om aan Zyne
Hoogheid kennis te geeven, van onze bereidwilligheid
en verlangen, om met Hoogstdenzelven
in conferentie te treeden-, en tot dat einde

O P H E L D E R I N G , ENZ. lÖp
de het uur van Hoogstdeszelfs convenkntie te
mogen weeten: daarby teffens verzoekende,
dat Hy Raadpenfionaris by die conferentie tegenwoordig
wilde zyn. Des. anderen daags melde
ons evengemelde Heer, dat Zyne Hoogheid
ons zou afwachten, Vrydags om half twaalf
uurên, in 't Huis in 't Bosch;, en dat Hy Raadpenfionaris
tegenwoordig zou zyn.
De reede, om welke wy dit laatfte verlangden,
was, dat wy ons vleüen, dat die Heer,
die zich zoo meenigmaalen betreklyk den Hertog
had uitgeladen 4 geene zwaarigheid zou
maaken, het nadeelige, dat in de tegenwoordige
omftandigheeden, in het uitlïeekend vertrouwen
van Zyne Hoogheid op dien Heer lag
opgefiooten, aan te dringen: daar Wy teffens
gedacht hadden, beeter te zyn Hem geene
voorafgaande kennis te geeven, om Hem
niet in 't onaangenaam predicament te brengen,
van te moeten kiezen, of ons voorneer
men, voor de uitvoering, ter kennisfe van
Zyne Hoogheid te brengen, of te zwygen , en
daar door by gemelde Zyne Hoogheid te fchynen,
eenigzints onheusch te hebben gehandeld:
waarby noch kwam, dat volftrekt gelast zynde
, den ftap te doen, Wy ons niet in 't gevaar
wilden Hellen, met den Raadpenfionaris,
zoo

100 MEMORIËN tof
Zoo Hy dien afkeurde, daar over te twisten;
Dewyl Wy hartelyk wenschten, dat -onze
onderneeming ten beste van de gemeene zaak
mogte gedyen, en begreepen, dat zulks mee-
rendeels afhing van de wyze op welke Zyne
Hoogheid ons voorfiel zou opneemen , 't welk
zeekerlyk Hoo'gstdezelven, zoo niet te vooren
eenigzints gewaarfchouwd was, noch vreem­
der in de ooren moest klinken, oordeelden Wy
noodig, dat Ik daags te vooren, als uit My zei­
ven , in a'gemeene bewoordingen, van 't geen
gebeuren zou, aan Zyne Hoogheid kennis zou
geeven.
• ïk zeide dan des Donderdags aan gem. Vorst
in fubjiantie, ,, dat het voordel dat Wy 's an-
„ deren daags zouden doen, Hoogstdenzelven
„ denkelyk onaangenaam zou zyn : doch dat
„ Wy dachten, zulks aan onze Stad, ons Land,
„ onze Meede-regenten, en ons zeiven ver-
„ fchuldigd te zyn: dat Burgemeesteren Hem
s, Heere Prince van Orange volkomen ver-
„ trouwden, maar den'Heere Hertog in 't ge-
ji heel niet: dat zoo lang deez' Heer 's Prin­
ts een Raadsman zou zyn, genoegzaam geenè
„ goede correspondentie tusfchen ZyneHoog-
„ heid en de Stad Amfterdam plaats zou kun-'
nen hebben."
•i Dat

O P H U D E R I K O , E N 7 . IQI
„ Dat niet alleen Wy Amfterdammers, en
„ andere, zoo Provintiale als Steedelyke Re-
genten, tegen den Hertog waren, maar 's Prin-
, 5 fen beste en vertrouwde Vrienden."
?
„ Dat zoo de Hertog een weldenkend Man
„ was, en waarlyk 'sPrinfen Vriend, Hy zei-
,', ven behoorde te begrypen, dat de afgunst
„ tegen Hem zoo groot was, dat Hy met zy-
„ nen raad geen dienst meer kon doen : en dus
" behoorde aan te bieden, zich ten minften,
„ voor eenen poos naar zyn Gouvernement,
„ of elders, te retireeren."
Zyne Hoogheidantwoordde, met veel bedaard-
heid, onder anderen, dat de Hertog zyn Raads­
man in alles niet was: dat men ongelyk had
den Heer te mistrouwen: dat hyHem niet kon
wegzenden, zoo uit hoofde der verplichting
die hy aan Hem had, als der Post die de Her^
t 0g in de Republiek, betreklyk tot de zeeven
Provintien, bekleedde.
Wy wisfclden eenen geruimen tyd verfchei-
dene woorden, die Ik my thans niet herrinne-
ren kan, noch aangeteekend heb, dan alleen,
dat ik in 't affcheid neemen zei,Mynheer, Ik heb
Uwe Hoogheid gezegd, zoo veel Ik macb, van't
geen morgen gebeuren zal: wy zullen Uw Hoogheid
V eecn-wy gezegd zullen hebben, vervat in eene
• 6
Mu

frjtè M E M O R I Ë N T O T
Memorie, ter hand fteüenx lk bidde, dat Zy niet
driftig worde, maar alles bedaar delyk aanhoor e,
Uw Hoogheid kan zyne gedachten daar over laaten
gaan, en zich daar na bepaalen. Hoogstdezelve
nam zulks aan, en Wy lcheidden in goed
verftand, zoo \ fcheen, van elkanderem
Maar dien zelfden avond, of'sanderen daags
's morgens vroeg, kreeg ik tyding, dat Zyne
Hoogheid had kunnen goedvinden, den Hertogvan
'tgeen Ik gezegd had kennis te geeven; en
dat zedert daar over met deezen Heer in gefprek
was geweest, de bedaardheid, in welke
• Ik Zyne Hoogheid by 'i uitgaan gelaaten, en
waar toe als zoo hoognoodig vermaand had,
ten eenemaal verdweencn was.
Des Vrydags overhandigde my de Raadpenfionaris
in de Vergadering van Holland, een
Biljet van Zyne Hoogheid, aan Hem Raadpenfionaris
dien dag gefchreeven, in 't welk hoogstdezelve
zich in fterke bewoordingen uitliet
tegen 't oogmerk, dat onderftelde, dat van onze
opwachting te zyn, en tegen de ongevoeg-
Jykheid van 't geen Wy zouden'vorderen. Zyne
Hoogheid fprak met grooten ernst, van
zyne verplichtingen aan den Hertog: zeide
-dat dien Heer befchouwde als zynen tweeden
Vader, en tot 't geen men van Hem wilde vergen
, nimmer zou overgaan. \\

O P H E L D E R I N G , ENZ. I93
Ik deelde dat Biljet meede aan de Heeren
Temminck en Visjcher; het maakte, noch kon
ook niet maaken, daar Wy gelast waren, eenige
verandering in ons voorneemen. Ik (telde
het weder ter hand aan den Raadpenfionaris, en
Wy namen de reis naar 't Huis in 't Bosch aan.
Na dat de Raadpenfionaris aldaar meede was
aangekomen, traden Wy gezamentlyk binnen,
en na de gewone wederzydfche heuschheeden,
gezeeten zynde, zei de Penfionaris Visfcher,
in fubfiantie, „ dat het betoond verlangen van
„ Zyne Hoogheid, om met eenige Regenten
„ van onze Stad, eene conferentie te hebben,
„ over de bewuste propofitie van den 18 May
„ laastleeden, Burgemeesteren ten hoogfte aan-
„ genaam was geweest, en wel byzonder, door-
„ dien zy daardoor eene gunftige geleegenheid
„ kreegen, om aan Zyne Hoogheid rondbor-
„ ftig opening te doen, van de reedenen, om
welke zy en de andere Regenten, dikwyls
„ vermeenden, aan Zyne Hoogheid niet te
kunnen geeven, die blyken van vertrouwen,
„ die zy gaarne, overeenkomftig de hoogach-
„ ting die zy, voor zyn Perzoon en hoedanig-
„ heeden hadden, aan Hoogstdenzelven zou-
„ den willen geeven." Voorts verlof gevraagd
hebbende om Zyne Hoogheid voor te draagen,
I. DEEL, N *t geen

194 M E M O R I Ë N T O T
't geen waar meede Wy gelast waren, begon Hy
Penfionaris de bewuste Memorie (a) voor te
kezen.
Zyne Hoogheid toonde al van den beginne
eenige ongeduldigheid, maar toen de eerfte periode
betrekkelyk den Hertog begonnen was,
viel Hoogstdezelve den Penfionaris in de reeden,
zeggende, Myn Heeren dat kan Ik den Hertog
niet verzwygen, Ik zou het niet kunnen verantwoorden.
Ik verzocht Zyne Hoogheid den
Penfionaris toe te ftaan, het ftuk uit te kezen :
waarmede dan voortgevaaren zynde, wierdt Hy
weder geftoord, door den Raadpenfionaris, toen
gekomen was aan de periode, in welke van hem
gefprooken wierdt. Hy zeide „ niet te kun-
„ nen nalaaten , den Heer Visfcher in te vallen,
„ doordien zich niet herinnerde iets dierge-
„ lyks gezegd te hebben, en zich alleen zedert
„ eenen geruimen tyd om reedenen onthouden
„ had, met den Hertog te fpreeken."
De Heer Visfcher een wyl gezweegen hebbende,
antwoordde; Wy hooren met verwondering
Myn Heer, dat U Ed. zich daar van niets herinnert:
Wy zouden doch de plaats daar, zoo alsfVy
onderricht zy», £7 Ed. zich dus heeft uitgelaaten,
O) Zie die Memorie in de Jaarboeksn 1781. bl. 1166:
en

O P H E L D E R I N G , ENZ. 195
en Lieden, die tegenwoordig zyn geweest, kunnen
opnoemen, {cf)
Na deeze korte ophouding, ging de Penfionaris
i'ifchcr voort, en de leezing geëindigd
hebbende, gaf hy de Memorie aan Zyne Hoogheid
over.
Gedurende dezelve was het ongenoegen' van
Zyne Hoogheid oogfchynlyk vermeerderd , en
Hoogstdezelve zeide aanftonds met veel heevig-
{a) Burgemeesteren hadden in 't eerde wel in twyffel
geweest, of zy die byzonderheid in hunne Memorie had-
den behooren te «ellen, als mooglyk te nakomende, aan
't geen de Raadpenfionaris, min of meer in vertrouwen
gezegd had, zy hadden ook om deeze reeden geen gebruik
willen maken, vau 't geen zyn Ed. by onderfcheidene ge-
legenheeden, aan de Heeren Qlifford, van de Poll, Maar-
feveen, Graafland, Fisjckerea My gezegd had: maar aan.
gaande dit voorgemeld, waaren zy, vooreerst, onder­
licht, dat zyn Ed. het zelve , of iets diergelyks, in te-
genwoordigheid van veelen, in de Vergadering van Hol­
land, gezegd had: ten anderen, was Hem voorgekomen,
niets onbefcheiden in dezen te zyn opgeflooten, dewyl
Zyne Hoogheid zeer wel onderricht was, van het misver-
ftand, dat tusfchen den Hertog en den Raadpenfionaris
Plaats had: eindelyk, hadden Burgemeesteren geene zwaa-
righeid gevonden, om dit, in deeze Conferentie te zeg.
gen , dewyl hunne oprechte meening was, het verhandel­
de toe niemands kennis te brengen, dan van Zyne Hoog-
heid en van den Raadpenfionaris zeivan. .
N 2

M E M O R I Ë N TOT
vigheid, (in fubftantie,) >, dat de ftap dien
„ Wy deeden, ongehoord en ten uiterfte hoo-
„ nende voor zyn Perzoon was: dat men nooit
„ iets diergelyks, aan een zyner Voorzaaten
„ gezegd had, of zou hebben durven zeggen:
„ dat men op meerder had toegelegd dan op het
„ wegjaagen van den Hertog: dat men met dien
„ Heer beginnen, en met Hem en zyn Huis ein-
» d
>gen zou : dat Amfterdam 'er op uit was om
„ hem alle gezach af te neemen, en fteekind te
„ maaken: dat men op hem wilde doen koo-
„ men de haat van 't geen men zelfs gedaan
„ had: dat Amfterdam de oorzaak was van alle
„ de onheilen die het Land overkwamen: dat
„ hy ondertusfchen niet zou dulden, dat den
„ Hertog eenige kleinigheid wierdt aangedaan:
J, dat men eene laagheid van hem kwam te vor-
» deren, met te eisfchen dat hy zynen twee-
„ den Vader , zynen Voogd, die gedurende
M z
yne minderjarigheid over hem door's Lands
„ Overheid gefteld was geweest, zou wegjaaj>
gen: dat al wilde hy, hy het niet zou kun-
„ nen doen, doordien die Heer in dienst van
» Hun Hoog Moog. was: dat het fchaadelyk
„ zou zyn, eenen Man van die geboorte en
„ dien rang, als eenen fchelm enverraaderweg
„ te jaagen: dat hy nimmer daar toe komen
„ zou

O P H E L D E R I N G , ENZ. IQ?
„ zou, enz." Voorts beweerde Zyne Hoogheid,
dat Hy den raad van den Hertog niet
altyd volgde, als, by voorbeeld, toen Hy het
verkenen der Schotfe Brigade, tegen den
zin van den Hertog, begunftigd had.
Toen de drift, met welke Zyne Hoogheid
zich geuit had, eenigzints bedaard was, gaf de
Raadpenfionaris in bedenking, of het niet genaden
zou zyn, dat de Heeren van Amfterdam,
de Memorie weder te rug ontvingen, en
deeze zaak gezust wierdt.
Zyne Hoogheid daarop zwygende, en Ik gemerkt
hebbende, dat de Heer Temminck voorde
wedergeeving was, nam het woord op, en zeide
(in fubftantie) „ dat het ons leed deedt,
„ ons voorftel, door Zyne Hoogheid zoo eu-
„ vel te zien opneemen; doch niet verwon-
„ derd waaren, dat gevoelig was, aan 't geen
„ betrof een Perzoon, zoo naauw aan Hoogst-
„ denzelven verbonden: dat ons zulks van
„ harte leedt deedt, doch overtuigd waren,
„ dat zoo aan het voorgeftelde niet voldaan
„ wierdt, de zaaken nimmer wel zouden gaan:
„ dat wy dierhalven geoordeeld hadden, de
„ ftap dien Wy deeden, voor het gemeenebest
„ volftrekt noodig te wezen: dat Wy reeden
„ willende geeven, waarom Wy dikwyls moes-
Ni 3 „ ten

TpS M E M O R I Ë N T O T
„ ten fchynen, in Zyne Hoogheid niet te ftel.
„ len dat vertrouwen, dat Wy zeiven wenscb-
„ ten, in Hoogstdenzelven te kunnen ftellen ,
„ vermeend hadden, eindelyk onze meening
,, rondborftig te moeten veskjaaren : dat Wy
„ voorts met hartelyk leedweezen gehoord
„ hadden, dat Zyne Hoogheid ons verdacht
„ hieldt, als of Wy tegen Hoogstdenzelven
„ en deszelfs Huis iets euvels in den zin had.
„ den : dat Wy op het ernftigst en heiligst kon-
„ den verklaaren, de hoogfte achting gepaard
met geneegenheid te hebben voor deszelfs
„ Perzoon en Huis: dat Wy vertrouwden, dat
„ het zeggen, dat Wy eerst den Hertog, en
„ daar na Zyne Hoogheid zeiven, zouden wil-
len wegzenden, geen ernst was: dat Wy niet
„ twyffelden aan de gevoelens van de Regee-
„ ring van Amfteldam in 't algemeen, en van
„ de onze de krachtigfte verzeekeringen kon-
„ den geeven, dat verre van Zyne Hoogheid
„ in iets te willen verkorten, Wy altyd gereed
„ zouden zyn, om Hoogstdenzelven alle bly-
M ken te geeven, van verknogtheid aan des-
„ zelfs Perzoon en aanzienlyk Huis: dat wat
„ betrof het voordel van den Raadpenfiona-
„ ris, om onze Memorie weder terug te nee-
„ men, Wy volgen zouden het goedvinden
» van

O P H E L D E R I N G , ENZ. 199
van Zyne Hoogheid: dat van den inhoud
„ niemand kennis had, dan de vier regeerende
„ Burgemeesteren en de Penfionaris Visfcher,
en ook geen anderen, ten zy Zyne Hoog-
„ heid het anders mogt goedvinden, daar van
„ kennisfe zouden krygen: eindelyk, dat het
„ volkomen aan Hoogstdenzelven ftondt, de
„ Memorie te houden, of weder te geeven."
Zyne Hoogheid daarop gezegd hebbende,
niet te kunnen nalaaten, alles aan den Heere Hertog
mede te deelen,om denzelven dus gelcegenheid
te geeven zich te zuiveren van 't geen waarmeede
fVy hem betichtten, nam Ik de vryheid om te
doen opmerken „ dat Wy dien Heer met mets
„ beticht hadden, maar alleen gezegd, dat de
„ haat en wantrouwen tegen zyn Perzoon
" zoo hoog gereezen waren, dat zyne tegen-
" woordigheid niet als fchadelyk kon zyn:
„ dat doch Zyne Hoogh. volkomen meester
" was, de Memorie in handen van den Heere
" Hertog te ftellen, om zich by het Publiek
" te kunnen verontfchuldigen: maar dat Ik
l doch in overweeging gaf, o£ het wel raad-
„ zaam voor dien Heer zou zyn, dat de Me-
" morie publiek wierdt. Ik voegde daar einde-
. l yk by, dat ons voorneemen geenzints was,
" den Hertog fchandelyk te doen vi?egjaagen,

SOO MEMORIËN TOT
„ zoo als Zyne Hoogh. goedgevonden had te
„ zeggen: dat in tegendeel de Stad van Am.
* ft2rdam d e e e r f t e
^ zyn, om te trachten
zyne retraite honorabel en aangenaam te maa
» ken, door aan Hem te doen verzeekeren, het
„ behoud van alle zyne Tytuls en Weddens
„ Hem door de Provintie van Holland in 't
* byzonder, of door de Provintien te zaamen
»> toegelegd."
Deeze discourfen, in fubftantie, over en weder
gehouden zynde, drong de Raadpenfionaris
andermaal aan, op het wederneemen der Memone.
Wy verzeekerden nochmaals, dat wat
ons betrof, Wy geen ander voorneemen hadden,
dan het in deeze Conferentie voorgevallene
te doen blyven, binnen de vier muuren
tusfchen welken wy zaaten; ten zy Zyne Hoo,iieid
mocht oordeelen, anders beeter te zyn
dat Hoogstdezelve volkomen meester was te'
zeggen of te doen, * geen zou goedvinden.
Hierop gaf Zyne Hoogheid de Memorie weder
aan den Penfionaris Visfcher.
Het gefprek wierdt daarna zeer bedaardmen
bleef noch lang, dewyl de audiëntie wei
anderhalf uur duurde, over onderfcheidene
zaaken fpreeken: eindelyk opgeftaan zynde,
zeide Ik Cin fubftantie; „ dat hoe zeer deeze
,, au-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 201
„ audiëntie met veel heevigheid en drift be-
„ gonrjen was, waartoe het ons leed was oor-
,, zaak te hebben gegeeven, Wy hoopten dat
,, Zyne Hoogheid overtuigd zou zyn, dat Wy
,, geen ander oogmerk dan 't welzyn van 't Va-
„ derland hadden: dat Wy gaarne daartoe met
„ Zyne Hoogheid in alle vertrouwen altyd
„ zouden meedewerken: en nimmer nalaaten
„ te trachten, blyken te geeven van onze ver-
„ knochtheid, aan deszelfs Perzoon en door-
„ luchtig Huis." Waarop Zyne Hoogheid antwoordde,
Ik hoop daarpreuves van te zullen hebben.
Zoodanig was de wyze op welke gedaan is,
eene ftap die in den tyd zo veel geruchts ge»
maakt heeft, en van welke de gevolgen van
zoo veel gewichts geweest zyn. De Hertog
heeft getracht om die te doen befchouwen,
als ten uiterften ftrafwaardig; en wel onder anderen,
om dat zy door Burgemeesteren alleen, -
zonder voorkennis en goedkeuring van de andere
Leeden der Regeering, gefchied was.
Maar, voor eerst, is Burgemeesteren toegefcheenen,
dat het geen Regenten in hunne qualiteit
doen, en zich verplicht achten, ter bevordering
van de publieke zaak, die zy meede
helpen beftuuren, te moeten doen, geen betoog
, veel min verontfchuldiging noodig heeft.
N 5 Ten

202 M E M O R I Ë N T O T>
Ten anderen hebben zy vermeend, dat de*
wyl zy als Burgemeesteren aan 't hoofd van de
Regeering van hunne Stad gefteld zyn, zy volkomen
gerechtigd waren, tot het geene zy verricht
hadden. *t Is waar zy zouden in andere
gevallen mooglyk aan de Vroedfchap verantwoordelyk
zyn, van zonder deszelfs voorkennis
te hebben gehandeld, maar in het geval in
questie, hebben zy geoordeeld, zich meerder
verantwoordelyk te zullen maken, door eene
ontydige mededeeling, waar door de zaak
ruchtbaar zou zyn geworden: daar zy zich
doch konden vleien, niet alleen de goedkeuring,
maar den lof van den ganfchen Raad te
zullen wegdraagen: zoo als dat daarna ook gebleeken
is.
Niet ongegrond komt my voor, 't geen ter
geleegenheid, van het tusfchen Zyne Hoogheid
en de Heeren van Amfterdam, voorgevallene,
door Commisfarisfen van de Vroedfchap
van die Stad, in het rapport vervat in
de Refolutie van gem. Vroedfchap van

O P H E L D E R ING, ENZ. aoj
nen, hoe ook genaamd, zyn gemêleerd, mits dien
niets anders dan eene geheime Converfatie tusfchen
eenige Leeden van de hooge Regeering van deeze
'Provintie, over zaaken den ftaat van dit Land concerneerende,
heeft uit gekeverd: waar van Commisfarisfen
dan ook niet behoeven te zeggen: dat volgens
den aard der zaaken, daarvan aan niemand,
wie het ook weezen mogte, eenige verantwoording
verfchuldigd is.
De driftige wyze op welke de Hertog, het
ftuk behandeld en fatisfaftie geëischt heeft, wegens
gezegdens die Hy erkent, aan den Prince
Èrfftadhouder in 't geheim te zyn gehouden,
én door deezen alleen aan Hem te zyn medegedeeld,
fchynt geheel ftrydig te zyn geweest,
met deszelfs gewoone ingetogenheid, en met
deszelfs {taalkundige en voorzichtige handelwyze.
Zyne Hoogheid had in 't begin gezegd, het
voor den Hertog niet te mogen verzwygen,
op dat Hy zich zou kunnen verontfchuldigen:
maar die befchuldigingen, (zoo 't geen Wy gezegd
hebben dus genoemd kan worden,) waren
immers van geenen klem, zoo Zyne Hoogheid
ze onder zich gehouden had: dewyl, gelyk Ik
van den beginne reeds had doen opmerken,
de verontfchuldigingen, aangezien de algemeens

204 M E M O R I Ë N TOT.
ne vooringenomenheid, by weinigen ingang
zouden gevonden hebben. Ondertusfchen is
het ten hoogflen noodlottig geweest, dat eene
zaak die met een goed oogmerk begonnen was
die van goed gevolg zou hebben kunnen Z y n *
zoo de Hertog begreepen had, dat eenehono!
rable en voordeelige aftreeding beeter, dan
een onrustig en onaangenaam leeven was, niets
heeft uitgewerkt, dan de tweefpalt, haatelykheid
en verdeeldheid grooter te maaken
Naauwlyks waren Wy des anderen daags te
Amfterdam weder aangekomen, of Wy wierden
onderricht, dat Zyne Hoogheid aan den
Hertog, van 't geen Wy voorgedraagen hadden,
gezegd had, 'c geen Hoogstdezelve vermeen,
de daarvan te hebben onthouden.
De goedwilligheid, met welke men voldaan
had aan het voorftel van den Raadpenfionaris
om de Memorie terug te neemen, wierf daardoor
met alleen nutteloos, maar Burgemeeseren
hepen gevaar, dat, 't geen zy hadden laaten
zeggen, verkeerd of gebrekkig aan 't Publiek
zou meedegedeeld worden. Zy beflooten
daarom, de bewuste Memorie aan den Raadpenfionaris
te zenden, met verzoek om dezelve
aan Zyne Hoogheid ter hand te ftellen
Ingevolgen gi„ g af, d e Brief t e vinden on-
der

O P H E L D E R I N G , ENZ. 305
der de Bylagen La. E. i. l c
°. op welke daadlyk
volgde, het antwoord van gem. Heer. E a.lco.
' Weinige dagen daarna kwam in het licht een
Brief van den Hertog, aan Hun Hoog Mog.
in-dato 21 July, fV) die zoo veel mooglyk,
den zelfden dag alomme verfpreid , en gezon­
den wierdt, aan alle Hoofd Officieren en Com­
mandanten , tot in de minfte Garnizoen plaat­
zen.
Burgemeesteren namen toen in overweeging,
om hunne Memorie meede te laten drukken:
doch de beloofde geheimhouding wederhield
hen zulks te doen, voor dat zy door het rap­
port in de Vergadering van Holland, eene wet­
tige kennis zouden gekreegen hebben, van het
voorgevallene ter Generaliteit. Toen de Raad­
penfionaris daar van het rapport gedaan had,
hadden de Heeren Hooft en Elias, en Ik, gaar­
ne gehad, dat de bewuste Memorie beneffens
een kort verflag van den toedragt der zaake,
door Stads Gedeputeerden ter gem. Verga­
dering waren ingebracht, en in de Notulen
gefteld geworden: doch de Heer Temminck en
verdere Heeren Gedeputeerden ter Dagvaart,
op raad, zoo zy zeiden, van onze Vrienden
van
(*) Jaarboeken 1781. bL 117'.

2o5 M E M O R I Ë N T O T
van Dort en Haarlem, kwamen zulks niet m:
en onze Memorie wierdt blotelyk aan de Vergadering
medegedeeld. Doch Burgemeesteren
konden dit niet goedkeuren, en gelasten op
nieuws meergem. Gedeputeerden, by de eerfte
geleegenheid, aan Hun verlangen te voldoen;
Intusfchen waren by Hun Hoog Mog. op
den 2 en 4 July, min of meer voor den Hertog
gunftige Refolutiën genomen, (a) De Staaten
van Utrecht hadden zoo dra mooglyk,'een
Placaat tegen alle Pasquillen, byzonder tegen
den Hertog, beraamt, (b) Maar geene Provintie,
of ten minften de meerderheid der Staatsieeden
in dezelve, fcheen zich 's Hertogs zaak
zoo aan te trekken, als Gelderland. (Y)
Geen wonder zou het zekerlyk geweest zyn,
dat de Staaten der zeven Provintien, zich hadden
aangetrokken, het gezegden, tegens eenen
zoo aanzienlyken Amptenaar, als hunnen Veldmaarfchalk,
zoo in'der daad waar was geweest,
't geen in de aangehaalde Refolutie van 2 Ju-
(a) Jaarboeken 1781. bl. 1357, en 1360.
(i) Jaarboeken 1781. bladz. 1301.
O) Kortheid's halven zal ik den Leezer wyzen, 20Q
hy verlangt te weeten wat by de audere Provintien in
deeze zaak gerefolveerd is toe de Jaarboekea van 1781
«n 1782.

OP H E L D E R I N G , ENZ. 20?
ly gefteld was, naamlyk, dat gemelde Veldmaarfchalk,
door de Heeren van Amfterdam,
openlyk geblameerde as geworden: maar daar, gelyk
naar waarheid gezegd is, het voorneemen
was, geene de minfte publiciteit, aan den gedaanen
ftap te geeven, en daarvan de fterkfte
verzeekering aan den Prince Erfftadhouder
gegeeven was, verviel daardoor 't geen Hun
Hoog. Mog. vermeenden, in dien ftap voor hunnen
Veldmaarfchalk opendyk beleedigend te
zyn.
Toen de Raadpenfionaris op den 4 July ter
Vergadering van Holland rapport had gedaan,
van 't geen ter Generaliteit was voorgevallen, en
daarop des anderen daags geraadpleegd wierdt,
waren in 't begin, 14 van de 19 Leeden voor
het eenvoudig overneemen van den Brief van
den Hertog: maar de Raadpenfionaris, die denkelyk
wilde toonen, dat Hy zoo kwalyk niet
met-den Hertog was, als de Heeren van Amfterdam
hadden voorgegeeven, wist eenige Leeden
te overreeden, en dat op eene wyze den anderen
zeer onaangenaam; met naamlyk, de advyzeerende
Leeden in de reede te vallen; met
twee a drie maal omvraage te doen; ja zelfs met
eenigen onheuschlyk aan te fpreeken. Hier
door lieten 5 van de 14? zich overhaalen, zoo
dat

ao8 M E M O R I Ë N T O T
dat met 10 tegen 9 ftemmen beflooten wierdt,
den Brief Commisforiaal te maaken: waar tegen
Dordrecht, Haarlem, Leiden, Amfterdam, Rotterdam,
Schiedam en Alkmaar doch eene aanteekening
lieten doen.
Die de loop der Vergadering van Holland
niet kennen, zullen mooglyk niet bezeffen,
waarom de Raadpenfionaris zoo fterk voor 't
Commisforiaal maaken, Amfterdam voor 't overneemen
was: maar zy gelieven te weeten, dat
wanneer men aldaar voorziet, dat de Gedeputeerden
, die als Conciliarii Principes, meer endeels
zonder last in de Befognes advyzeeren, op de
zaak die men wil doen doorgaan, gunftiger
denken, dan van de Vroedfchappen verwacht
wordt, men dan tracht zoo eene zaak Commisforiaal
te maaken. 't Is waar, het rapport
van t Befogne kan daar na ter deliberatie van
die Vroedfchappen gebragt worden: maar dat
kunnen de Gedeputeerden dikwyls vermyden,
en ondertusfchen heeft men ook een gunftig
rapport in de waereld weeten te brengen.
Terwyl dat de zaak van den Hertog de op
lettenheid van 't Publiek gaande hield, kwam
de Heer van Lynden van Blitterswyk, laatst
's Lands Minister te Stokholm, aan 's Stads
Gedeputeerden in 's Hage mondeling kennis
gee»

O P H E L B E I i . I N G , Ê N Z k
9Ö0
ireeven, dat Hy eenige daagen te vooren , aan
Zyne Hoogheid verklaard had, de aan Hem*
opgedraagene Commisfie naar Weenen, niet te
zullen aanneemen, noch eenige Buitenlandfche
hoegenaamd, zoo lang de Hertog van Brunsvvyk,
de invloed op de Geest van den Prins 5
en in 't politiek beftuur der zaaken zou hebben
, dien Hy thans had: verzoekende Hy Heet?
van Lynden, dat Gedeputeerden van dit zytï
gezegden, aan hunne Committenten kenni3
wilden geeven.
Deezen Heer had op den Zelfden tyd, aait
den Prefident van Hun Hoog Mog. eenen brief
ter hand gefteld, (a) doch denzelven'sanderen
daags wederom verzocht, en ze direct aan dé
Vergadering van Hun Hoog Mog, afgezonden*
Na dat Burgemeefteren van 't gezegden van
den Heere van Lynden kennis hadden gekreegen,
hadden zy 's Stads Gedeputeerden gelast
te trachten, dat aan de Hollandfche Gedeputeerden
ter Generaliteit, last zou worden gegeëven,
om ter Vergadering van Hun Hoog Mog*
voor te ftellen, dat aan gem. Heer van Lynden
zou worden afgevraagd, welke reedenen zyn Ed.
had, om zoo kwalyk te denken van den invloedvan
den
(«) Jaarboeken van 1781. bladz. 13874
I. DEEL. O

2IO M E M O R I Ë N T O T
den Hertog. Maar toen meergem. Heer hier
van kennis wierdt gegeeven, véïftond men
met geene geringe verwondering, dat Hy j n
een gefprek met 's Stads Gedeputeerden, de
Heeren J. Graafland Pietersz. en Penfionaris
Visfcher verzocht had, „ in geene deelen daar
„ in behaald te worden, dat zyn naam en mis-
„ live aan Hun Hoog. Mog, niet moest g e.
„ noemd worden: dat die Misüve by Holland
» zoo wel, als by de andere Leeden van de
„ Generaliteit, voor Notificatie mogt wor-
„ den aangenoomen": dat hy ons alleen de we*
geweezenhad. Waar op gevraagd Z y nde, wat
Hy verftondt door deeze laatfte woorden, was
-het antwoord, dat aan Zyne Hoogheid door een
formeels deputatie onzer Stad, behoorde, OP ZYN
WOORD VAN CAVALIER , gevraagd te worden, of
Hoogstdezelve den Hertog als eenig Confulent had
aangenoomen, en of daarvan een a£te gepasfeerd
•was. Meermaalen aandringende op het vraagen
naar dat Confulentfchap, beoogende daar meede
de Acte die daar na zoo veel gerucht gemaakt
heeft.
Burgemeesteren waren door My onderricht
geworden, van 't geen My wegens die Ade,
door middel van mynen waarden en hooggeachten
Vriend den Heere F. Fagel, tweeden
Grif-

O P H E L D E R I N G , SN 2. £11
Griffier van Hun Hoog Mog. (wiens affieï-
ven in den bloei zyner jaaren, voor zynevriert»
den grievende, en voor het Vaderland nood»
lottig geweest is,) bekend was, 't geen beflond
in 't volgende:
Evengeraelde Heer had my in 't jaar i?68,
toen Ik in den Haag, als Gedeputeerde in de
Hollandfche Rekenkamer, woonachtig was,
verhaald, „ dat de Heer van Bleiswyk. toen
„ noch Penfionaris van Delft, en den Heere
Erfftadbouder en den Hertog byzonder toe-
,', gedaan, aan zynen Vader den Heere Grfiier
„ Fagel gezegd had, dat dewyl Hun Hoog
„ Moe hadden goedgevonden, by hunne Re-
„ folutie van 14 April 1766, de Keizerin te
„ vezoeken, den Hertog, die in haare Ma-
„ jefteits en des Ryks dienst was, toe te laa-
„ ten, noch tenigen tyd met zynen wyzen raad,
Zyne Hoogheid te adfifteeren; en dat het ver-
" zoek was toegeftaan, het noodig was gem,
Hertc daar toe als nu te verbinden". » Dat
l gem. Griffier daarop gevraagd had, wljj*
„ zal daartoe het noodig opftel maaken, en de Heer
„ van Bleisvoyk geantwoord, dat zal Ik weldoen.
„ Dat eene korte poos daarna, laatstge-
, melde Heer een concept van die Acte aan den
„ Griffier vertoond had, doch dat deeze met
O 3 i» ^

212 M E M O R I Ë N TOT
„ had kunnen goedkeuren, dat in het eerfte
„ Articul zonder bepaaling gezegd wierdt, dat
„ de Hertog Zyne Hoogheid met raad en daad,
„ TEN ALLEN TYDE, zou hy/laan. als daar
„ in opgeflooten leggende, eene verplichting,
„ als of Zyne Hoogheid ten allen tyde den raad
„ van den Hertog zou moeten vraagen: dat
„ de Heer Griffier dierhalven vermeend had,
„ dat noodwendig, i n plaats van ten allen ty-
» den, behoorde gefteld te worden, zoomeenig.
„ maal wy zulks van Hoogstdenzelven zullen re-
„ quireeren, en voor ons dienftig en noodig oor-
„ deden: als meede dat de duurzaamheid van
„ opgeroeide verbintenis bepaald wierd, op 3
„ jaaren. Dat men daarop goedgevonden had,
„ ingevolge de eerfte aanmerking de zoo even-
„ gem. woorden in Art. 1. te ftellen: en om te
„ voldoen aan de andere, in 't einde by te
„ voegen, en dit alles alzoo byprovifie, en tot
„ ons wederzyds kennelyk wederzeggen toe".
„ Dat de acte op dien voet gepaleerd was,
„ met kennis en goedkeuring van den Raad-
„ penfionaris Stein, doch buiten weeten van
„ den Heer van Rhoon, die daar na dezelve ten
„ hoogften had afgekeurd, gelyk meede den
„ Engelfchen Arnbasfadeur Ridder Torke ge-
„ daan hadt.
In

O P H E L D E R I N G , ENZ. 213
In het begin van 1781, fpreekende met Zyne
Hoogheid, over het groot ongenoegen, dat
Burgemeesteren van Amfterdam, en veel Regenten
met hun, tegen den Hertog hadden
opgevat, en Hoogstdenzelven verzeekerende,
dat de voornaame en mooglyk eenige grond
daar van was, het misbruik dat men vermeende,
dat gem. Heer maakte, van den invloed,
die op Princen's geest, door de gegeevene
opvoeding verkreegen bad, fprak Ik van die
Acte: Zyne Hoogheid zeide my hoofdzaaklyk
den inhoud, en voegde daar by, dat de guarantie
ten behoeven van den Hertog, die in dezelve
gevonden wordt, tot geen ander einde
daar in gefteld was, als om dien Heer te be
vryden, van alle gevolgen, van wegens den
Prins en Princesfe van Weilburg, by het affterven
van Hem Prince van Oranje, wiens
toeftand des tyds gezondheidshalven zeer bedenkelyk
was.
De jonge Heer Fa gel had my zelfs onderricht
, dat de Hertog de evergemelde glimp aan
die Aéle had willen geeven, maar datHy, de
Heer van Rhoon, en andere Vrienden van Zyne
Hoogheid, van gedachten waren, dat die
Heer daar meede zyn voorneemen had willen
bewimpelen , en onder fchyn van zich tot het
O 3 gee- 1

214 M E M O R I Ë N T O T
geeven van raad te verbinden, zich genoegzaam
tot eenigen raadgeever te maaken, en anderen
te verwyderen. Die voorneemen wierdt
waarfchynlyker, door 't geen te vooren door
den Heer van Bleiswyk in de Acte gefteld, en
alleen op aanhouding van den Griffier veranderd
was.
Burgemeesteren dachten dat, alhoewel het
geen Regent geoorloofd is, zich te verbinden,
om den raad van een of meerder Perzoonen,
in zaaken zyn Ambt betreffende, te moeten in'
neemen, het daartegen aan ieder vry ftaat, iemand
van wiens wysheid en kunde hy veel 'zeekerheid
en verwachting vermeend te hebben,
tot zynen Confultnt aan te neemen, en aan te
ftellen. Zy vermeenden, dat men te minder
Zyne Hoogheid in deezen kon berispen, of 't
geen Hoogstdezelve gedaan had euvel opneemer,,
dewyl tot Raadsman verkooren had, den
Voogd, die door zyne Vrouwe Moeder over
II m gefteld was geweest: die door 's Lands
Staaten was gekooren geworden, om gedurence
zyne minderjaarigheid zyne bedieningen
waar te neemen: die onlangs door de Staaten
van alle de Provintien, met dankzeggingen
vereerd was:, ten wiens gevalle de Staaten de
verzocht hadden, by Refolutie van
H

O P H E L D E R I N G , ENZ. £1$
,4 April i ?68, zoo weinig tyd voor het pasfceren
van meergemelde Acte genoomen, dat
Haare Majefleit geliefde te agreëren, en hemlhaen
dat Zyne Hoogheid de Heer Hertog van Bruns-
L'k' verder in dienst van deezen Staat mogt continueren,
zoo om defunBien hier te Lande aan
Hem toevertrouwd, te bovenwaar neemen, ahorn
te voldoen aan 't verlangen van den Heere Vnnce
Van Grange en Nasfauw, die noch gaarne cemge
tyd Van DESZELFS WÏZE RAAD EN ADSISTENTIE
gediend zou zyn.
Deeze opmerkingen hadden Burgemeesteren
weerhouden, van die Acte in de bewuste
Memorie te fpreeken: en zy vonden vervolgens
'niet geraaden, den weg door den Heertw» Lynden
aangcweezen, te bewandelen: te mmder,
daar zyn Ed. veikoozen had, dien te verlaaten.
Dus kwam van die zaak, daar in 't begin zoo
veel ophef van gemaakt was, niets.
Intusfchen, in verwachting dat ter volgende
Vergadering van Holland, weder over de
zaak van den Hertog zou gedelibereerd worden,
voorzag de Vroedfchap de Gedeputeerden
van eene Refolutie, by welke zy gelast
wierden „ in geene deliberatien hoegenaamd,
„ over den meergem. Brief van den Hertog te
, treeden: ad qmmum te doen revoceeren, voorts
O 4 »
r &
'

fltf M E M O R I Ë N TOT
„ repareeren, de gedane demarche van den
" "7 g
" ?
e d s
P
'
b y
/ d k e H
y ^ t gedrag der Stad"
u t e e r d
^ , als fTrafbair had willen
„ doen voorkoomen, en deswegens voldoe,
.nmge.schre: zichten nerkften te beroeoen
„ op de Refolutien van i 586, l 6ai en 166*
„ by welkegezorgdisgeworden, om de Leeden'
„ derVei^adering te dékken, tegens de moeilykheeden
. aan welke z y, dcor het uitbrengen
„ van coraate aarzen, b]ootgefte]d 20UJ
„ kunnen zyn: te bewerken, dat het gedrag
" t W kndfthe G e d e
— n ter ffi
* toe«, voor zoo verre zy rot het neemen der
" b 0 V e
"^elde Refolütiën van a en 4 July
« geconcurreerd hadden, zou worden afj
» * ^ t last, i„ geene andere of verdere
el
" fp f era
: ien t e r
Generaliteit over de zaak
M
!V e
" ; m a a r
'
a l d a
» voldoening te eisfohen
wegens de indecente en vreemde de-
'
V a n d e n
Hertog, als zynde dezelve
* fegg ^ * c 0^W,
onbefttanbaar met het respect, dat een Officier
v t Land aan Hun Ed. Gr. Mog. Fer sa.
» Jerwg, e n aan derzelver Leeden verfchuldld
1, «, en beledigende voor gemelde Souveraine Ver.
e i n d c I y k d a t z v
>• f^ Gedeputeerden
t. ^r Vergadering zouden vtrklaaren, dat by

O P H E L D E R I N G , ENZ, Zl?
„ aldien onverhoopt, by Hun Ed Gr. Mog.
eene met het gerefolveerde van de Vroed-
„ fchap ftrydige Refolutie mocht genomen
„ worden, Burgemeesteren en Vroedfchappen
niet zouden kunnen dulden, dat eeni-
„ ge Publicatie, ingevolge de voorzieninge
„ by de Refolutie van Hun Hoog Mog. voor-
„ geOagen, binnen derzelver Stad zou wor-
„ den gedaan."
Op den 6 September 1781 wierdt in de daad
ter Vergadering van Holland, de bewuste Brief
in deliberatie gebragt: maar veele Leeden noch
ongelast zynde, wierdt 'er nietsbefloten. Doch
op den ao February, wierdt door de Ridderfchap
ter Vergadering overgelegd, eene verklaaring
van Zyne Hoogheid, in welke de
Vorst zynen geweezenen Voogd voorftelde,
als geheel vry van 't geen denzelven, zoo
Hoogstdezelve vermeende, wierd te laste gelegd.
00
De Ridderfchap was van gedachten, „ dat
„ genoegen hier mede diende genoomen te
worden, doch dat zy op inftantie van de Ge-
„ deputeerden van Amfterdam declareerden,
„ wel te mogen lyden, dat door Hun Ed, Mog.
(a) Jaarboeken 17S2 bl. 166.
O 5
» ge-

218 M E M O R I Ë N T O T
„ gedeclareerd wierdt, dat aan de Heeren van
" A l n f t
«dam. even als aan alle de andere Lee-
„ den van de Souverainiteit, competeert het
„ recht, om, ter Vergadering van Hun Ed
„ Gr. Mog, of aan Zyne Hoogheid, in Hoogst-
„ deszelfs eminente betrekking tot deezen
„ Staat, zoodanige voorflaagen te doen, als
„ ten meesten dienfte van den Lande oordee-
„ len te behooren: zonder deswegens in 't
„ minfte verantwoordelyk te weezen, noch
u in rechte, noch daar buiten aangefprooken
„ te kunnen worden, en dat onder beneficie
„ van dit declaratoir, deeze zaak zou worden
„ gefeponeerd, en by provifie buiten delibe-
„ ratie gelaaten." (a)
Eindelyk wierdt deeze zaak op den daaraan
volgende ?de Maart afgedaan: 't befluit
wierdt genoegzaam woordelyk, volgens het
zoo evengemelde advys van de Ridderfchap
genomen.
Tegen dit befluit, volgens het gevoelen der
Ridderfchap, en der Steeden Delft, Gouda
Schoonhoven, den Briele, Hoorn, Enkhuyzen,
Monnikendam, Medenblik en Purmerende,
dus by meerderheid genoomen, lieten Dordrecht,
Haarlem, Leiden, Amfterdam, Rotter-
r \ ,r r , d a m
Kfi) A'ot. tiohand. 2* Febr. 178a.

O P H E L D E R I N G , ENZ* 219
dam en Gorcum ee;*e aanteekening doen, we­
gens het eenvoudig [spon.erzn, „ van eene zaak,
, in welke zy vermeenden, tiat aan de Hoog­
heid der Souveraine Vergadering, en aan
„ deszelfs Leedeu ce kort was gedaan," (X)en
Alkmair liet haare ganfehe Vroedfcliaps Re-
folitie van II October 1781, in de Notulen
Hellen (b)
Ik heb onder de Bylagen L*. F. laaten druk­
ken, de aanteekeifngen door my en eenige goe­
de vrienden in de Vergadering gehouden, van
't geen aldaar op den 7de Maart geadvyzeerdis.
Als mede onder IA O. de Refolutie vanH tjt
Hoog Mog. van den 16 November 1781 geno­
men, ter geleegonheid, dat de Heer Hertog aan
den Heere Prefidecrende ter Generaliteit, mon­
deling verklaard had, nimmer eenig voornee­
men te hebben gehad , om fatisfattïe te verzoe­
ken , daar het niettemin zeer duidelyk uit den
Brief van gemelden Vorst aan Hun Hoog Mog.
biykt, dat Hoogstdezelve zulks wel deegelylc
verlangd bad: maar dewyl uit de onderfchei-
dene Advyzen der Leeden van Staat, genoeg
gebleeken was, hoedanig alle , die 't gunftigfte
dachten, die eisch wnfathfuftie ongerymdvon­
(s) Jaarboeken 1782. bl 207.
(Jbj Jaarboeken 1781. bladz. 1915*
den,

220 M E M O R I Ë N T O T
den, zoo fchynt de Heer Hertog raadzaam te
hebben geoordeeld, te doen voorkoomen, zulks
deszelfs voorneemen niet te zyn geweest, en
tot dat einde de evengem, verklaaring aan den
Prefident van Hun Hoog jflog. te hebben gedaan:
doch de meeste hebben ze aangezien als
een recantatie van 't geen Hy Hertog in'teerst
met zoo veel drift gezegd en geëischt had.
Zoodanig einde nam, voor dien tyd, eene
zoo veel gerucht gemaakt hebbende zaak: 't
is buiten myn bellek verllag te doen van 't
geen daarna ten opzichte van den Hertog ter
Vergadering van Holland is voorgevallen: men
kan dat nagaan in de Notulen van Holland, en
- in de Jaarboeken van het Jaar 1784. Daar
men toen reeds begon te volgen de geweldige
Maatregelen, van welke men de droevige ondervinding
daarna gehad heeft, was de behandeling
die men dien Heer liet ondergaan zeer
hard: men verloor geheel uit het oog, 't geen
men eenen man van die geboorte verfchuldigd
was: en hoe zeer de voornaamfte Regenten van
Amfterdam gedacht hebben, dat het verrichte
in I; 8I, zoo het de verwydeiing van den
Hertog had veroorzaakt, voor het Land oorbaar
zou zyn geweest, hebben zy hetgeweldige
gedrag in 1770. nimmer kunnen goedkeur
e n
- Het

0 Ï H E L D E
K -
I N G
» E N Z
* 22*
Het is fchier de moeite niet waardig, te
wederleggen zeekere lankwylige Apologie ,want
geen andere naam kan men geeven aan een
vry dik boek, eenigen tyd geleeden uitgekomen,
voerende tot tytel, Lodewyk Ernst Hertog
van Brunswyk Lunenburg, eehte befcbeiden,
enz. De Schryver, die ten gevalle van zynen
Held, zich door den drift, buiten alle befcheidenheid
heeft laaten vervoeren, fchynt onzen
Landaard de wreveligfte haat toe te draagen,
en de grootfte kleinachting voor 's Lands Regenten
te hebben.
Ik kan doch niet nalaaten, eenige pasfagi-
en, die dit, als meede 's Mans onkunde bewy-
zen, kortelyk aan te flippen.
Hy zegt op bl. 68, (van de Nederduitfche
overzetting) dat de Koning van Engeland,
Guarandeur was der nieuwe gehaate Constitutie
van 1748. Waar hy die Guarantie gevonden
heeft weet ik niet: my is niet bekend, dat
eenige Mogendheid, onze Gonjlitutie te vooren
geguarandeerd hebbe.
Op bl. 69 zegt hy, dat in 1776 de Hertog
de la Vauguion, kwam by dat bedorven Volk, (de
Amilerdammers) met de Negotiatien van den Grave
d' Avaux in de eene band, en met 5 Milioenen
Livres in zyn Brievetas, om voor zyn éVorst nieu-
•we Vrienden te werven. Kan

222 M E M O R I Ë N TOT
Kan het 'er eenigzinrs door, dat een Vreemdeling,
een gehuurd Scbry-er, alleen op 't
gezach van een Hoogduitsch Nieuwspapier,
dat hy, om zyn gezegde te ftaaven aanhaalt,
een aantal Regenten, onder de verdenking van
Laitidvcrraadery brengt ?
Op bl. 73 zegt hy, met die uitgelaaten woede,
die op TROUWLOOZE Vrienden wilder aanvalt,
dan op gezworene Vyanden, maakte nu de Britten
in alle Zeeën, op de Scheepen der Republiek
jagt: en in weinig maanden waaren byna i van
de Uollandfche Koopvaardyfcheepen, EE;NE WEL-
VERKREGENE BRITSCHE BUIT.
Zoo de Hertog dat welverkreegen recht der
Engelfchen uit het zelfde oogpunt bcfchouwd
heeft, als het hier zyn Verdeediger doet, is't
geen wonder, dat Zyne Hoogheid, terwyl de
Engelfchen reeds beezig waren voor den Oorlog
dat welverkreegen recht te oeffenen, den
Engelfchen Arnbasfadeur altyd zoo heuschlyk
behandeld hééft.
Bladz. 102 leest men, de Heeren van Amfler~
dam bedachten zich , namen het Papier weder over,
en beloofden geen verder gebruik daarvan te zullen
maaken. Dit is eene onwaarheid: de drift
heeft den Man vervoerd, Hy zou anders opgemerkt
hebben, dat, zoo dit waar was, Zyne
Hoog-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 223
Hoogheid de Prins Erfftadhouder, niet ten
eenemaal, 't zy met eerbied gezegd van onheuschheid
zou kunnen vry gefproken worden
: want, voor een oogenblik gefteld, dat men
dat aan de Heeren van Amfterdam had doeri
belooven, zou Zyne Hoogheid dan gerechtigd
zyn geweest, om de zaak publiek te maaken.
Bladz. 103 leest men, Eindelyk wilden zy het
den Stadhouder, als eene infebikkelyhbeid toereekenen
, dat zy bet papier weder tot zich genomen hadden
: doch zoo wilde de Forst dit niet aangemerkt
hebben, maar boodt zich aan om het te behouden 1
maar daartoe hadden zy voor ditmaal geen moeds
genoeg.
De zuivere waarheid is, dat Wy het behouden
of wederneemen volkomen in Zyne Hoogheids
keuze hebben gelaaten, en niet dan op
het tweede aandringen van den Raadpenfionaris
het hebben wedergenomen; doch zoo dra wy
verftaan hadden, dat Zyne Hoogheid goedgevonden
had, den inhoud den Hertog meede te
deelen, hebben wy geoordeeld noodig te weezen,
het ftuk zeiven aan den Vorst weder te
doen geworden. Geen moeds genoeg, zegtdeMan;
voor wie en wat hadden doch de Amfterdamfche
Heeren te vreezen?
Op bladz. 104 wordt gezegd, de HeerenTzmminck,

£24 M E M O R I Ë N T O T
minck, Rendorp en Visfcher tradenfchuw terug,
protefieerden, ontfcbuldigden zich %ftaaken hunn
onbefchaamde Memorie in bun zak.
Noch Zyne Hoogheid, die heeft de waarheid
te lief, noch de Hertog die wel wist, dat
die drie Heeren niet gemakkelyk fchuw en bevreesd
waien, hebben dit den Schryver kunnen
vertellen, Het gedrag dat gem. Heeren gehouden
hebben, toen de zaak waereldkundig
was geworden, heeft immers niet doen zien,
dat zy zoo fchuw en bevreesd waren? De inhoud
van den Brief, welken Ik uit naam van
Burgemeesteren, ter geleide der Memorie gefchreeven
heb, duidt zoo 't my voorkomt,
noch fchuwbeid noch bevreesdheid aan.
Bladz. 106 ftaat, de Mis Jive van den Hertog
aan de Staaten Generaal had de Am fier damfebe
kwaadaardige Lasteraars, ineene groote verleegen
beid gebracht.
Men moet zoo onkundig als de Schryver
zyn,omdatternederteftellen. Wie, onze Regeeringsform,
en voornaamlyk onze Rechtspleeging
maar eenigzints kundig, weet niet, dat
hoe euvel ook de ftap der Amfterdamfche Heeren
by Hun Hoog Mog. mochte zyn opgenoomen
geworden, zy van dat Collegie, hoe anderzints
aanzienlyk, niets te vreezen hadden,
des-

O P H E L D E R I N G , EN 2. 225
deszelfs gezach kon immers geenzints zich
over hun uitftrekken: want als byzondere Perfoonen,
konden zy niet dan voor hunnen daaglykfchen
Rechter aangeklaagd worden: als Leeden.
van Staat, waren zy geene reekening van
hun bedryf in Staatszaaken verfchuldigd, dan
aan de Vergadering reprefenteerende de Opperheerfchappy
deezer Landen, van welke zy
zeiven Leeden waaren. Zoo zy den Hertog
waarlyk beleedigd hadden, moest Hy Hun,
niet by de Staaten Generaal, maar by de Staaten
van Holland aangeklaagd, of voor hunnen
daaglykfchen en eenigen Compefenten Rechter
gedagvaard hebben : dus is die Heer kwalyk
beraaden geweest, toen Hy zich ter Generaliteit
vervoegd heeft.
Maar hoe weinig de meergemelde Heeren
reeden hadden, om verleegen te zyn, is genoeg
gebleeken, (al eens aan eene zyde gefield, 't
geen by de andere Provintien deswegens verhandeld
is, terwyl ze doch alle zyn overeengekomen,
dat het eene Provintiale zaak was,)
uit de byna eenpaarige afkeuring in Holland,
van 't gedrag der Hollandfche Gedeputeerdens
ter Generaliteit, die den 2 Tulvtoegeftemd
hadden in de Refolutie, by welke Hun Hoog
Mog. hadden afgekeurd, 't geen in naamlooze
L DEEL. P

9.2b M E M O R I Ë N T O T
gefchriften, tegen den Hertog gezegd was:
en noch meerder, uit het advys der Heeren
van de Ridderfchap, die, alhoewel zy onder
de Leeden der Hollandfche Staatsvergadering,
het gunftigfte ten aanzien van den Hertog, en
het ongunftigde op het gedrag der Amfterdamfche
Heeren, dachten, nochtans niet hebben
kunnen nalaaten, op den 20 Febr 1782 te
verklaaren, wel te moogen lyden, dat Hun Ed.
Groot Mog. verklaarden, dat aan de Heeren van
Amfterdam, gelyk ook aan alkandere Meedekede
der Souverainiteit, het recht toekwam, om zoo w
hy de Vergadering van Hun Ed. Groot Mov. als
aan den Stadbsuder in deszelfs eminente betrekk
op deezen ctaat, zulke voor/lagen te doen, als z
ten grootften nutte van het Land dienjlig te zyn,
oordeelden: zonder deswegens in het geringfte
ge verantwoording te hebben, of gerechtelyk of bu
ten rechten daarvoor aanfprakelyk te zyn.
't Is onbegrypelyk, dat gem. Schryver gedurig
wil doen gelooven, dat de Amfterdamfche
Heeren in groot gevaar of vreeze waaren:
men kan doch niet onderftellen, dat de Heer,
wiens Apologie Hy tracht te maken, de waarheid
zoo weinig lief heeft gehad, dat Hy Hem
den toedragt der zaake, zoo zal hebben meedegedeeld.
Men mach ook denken, datdenaamen
van

O P H E L D E R I N G , , ENZ. 22/
van Zotten, kivaadaartige Lasteraars, Bedriegers
, Schurken, die hy zoo vaardig uitdeelt, alleen
van Hem komen: terwyl zy een gering
denkbeeld van zyne opvoedinge geeven.
Maar de verontwaardiging wegens de boosaartigheid
van dien mensch heeft my reeds
te veel doen zeggen , en dit zou mooglyk
doen befl uiten, dat Ik verantwoorden wil eene
daad, die Ik doch vermeen geene verantwoording
noodig te hebben, 't Is ongelukkig, dat
Lieden van een hoog aanzien, doch niet gefchikt
om hunne eigene pen te gebruiken, hunnen
toevlucht neemen, tot die van Schryvers,
wiens ftyl en uitdrukkingen overeenkomftig
zyn, met hunnen ftaat en opvoeding,
't Was geen wonder, dat de Hertog onderricht
van den ftap dien Ik, beneffens myne
Ambtgenooten gedaan heb, tegen mytenhoogften
onvergenoegd was, enmy zulks ten kwaad-
Hen duidde; maar Ik ben verzeekerd, dat die
Heer, noch my noch myne Ambtgenooten,
zou hebben uitgefcholden voor Zotten, Schur*
ken, boosaartige Lasteraars: noch ons beticht
hebben van boog verraad, om dat Wy, alhoewel
alleen gelast door Burgemeesteren,
gefprooken hadden uit naam onzer Frincipaalen.
P 2 't IS

a
28 M E M O R I Ë N T O T
't Is waar, dat de Hertog ons ditlaatfte, als een
fchandelyk ftuk verwee«n heeft: maar Ik zou
van het doorzicht van dien Hoer verwacht hebben,
dat Hy het niet zou hebben gedaan, zoo
Hoogstdezelve ondderricht was geweest, dat
Burgemeesteren van Amfterdam, in de Staatsvergadering,
door des Stads Gedeputeerden,
dikwils zuo genoemd worden: dat Burgemeesteren
alleen bevoegd zyn, om de Credentialen aan
de Gedeputeerden te geeven: dat Burgemeesteren
in het doen afleggen van eene Staatscommïsfie,
niet noodig hebben de Vroedfchap te beleggen
, zoo zy denken, de zaak niet gefchikt
te zyn, om in dezelve gebragt te worden: en
eindelyk, zoo Zyne Hoogheid had gelieven optemerken,
dat de Amfterdamfche Burgemeesters
Kamer, die zich toen noch kon vleien genoegzaamen
invloed te hebben, al eens gefteld, dat
de meedewerking der Vroedfchap noodig was
geweest, de noodige authorifatie gemakkelyk
had kunnen krygen: daar het ook met de daad
gebleeken is, dat de Vroedfchap de daad, die de
meergem. Schryver met den tytel van hoog Verraad
beftempelt, volkomen heeft goedgekeurd.
Kort na dat de ftap tegen den Hertog gedaan
was, vereerde Zyne Roomsen Keizerlyke Majefteit,
onder den naam van Grave vanFalken-
ftein,

O P H E L D E R I N G , ENZ. 229
ftein, dit Land, en byzonder onze Stad, met
een bezoek.
Men bad geen kleine ophef gemaakt van het
ongenoegen, by deezen Heer, tegens Burgemeesteren
van Amfterdam opgevat, wegens
(zoo als men het noemde,) hun jiout beftaan,
regens een Perzoon, niet alleen eene aanzienlyke
Post in Hoogstdeszelfs dienst bekleedende,
maar daar en boven Hoogstdeszelfs Bloedverwant.
Ik wierd daags voor 's Keizers komst te
Amfterdam gewaarfchouwd, dat het ongenoegen
voornaamlyk tegen my was opgevat» Dit
verwonderde my te meer, dewyl de Vorst
my had laaten weeten, dat Hy verlangde, gedurende
deszelfs verblyf te Amfterdam, met
my te fpreeken; en niet te denken was, dat
zoodanig aanzoek kon voortkomen, uit eenig
beginzel van onheuschheid; dewyl zulks even
ftrydig zou zyn geweest, met de edelmoedigheid,
als met het doorzicht van eenen Vorst,
die te zeer bewust was, dat een Regent van
een vry Land, aan niemand eenige verantwoording,
van 't geen hy in zyne hoedanigheid verricht
heeft, fchuldig is, dan aan zyne wettige
Overheid: maar 't viel uit zoo als Ik verwacht
Had.
P g Toen

230 M E M O R I Ë N T O T
Toen zyne Majesteit den 13 July's avonds te
Amfterdam aangekoomen was, vervoegde Ik
my aanftonds, volgens affpraak met den Heer
Generaal vanReischach ,een der Heeren die den
Vorst verzelden, aan Hoogstdeszelfs Loge- .
ment, en had de eere , aldaar met Hoogstdenzelven
, geduurende eenen geruimen tyd, een afzonderlyk
gefprek te houden.
Van de eerfte onderwerpen die daar in verhandeld
wierden , was de zoo inwendige als
uitwendige toeftand, in welken de Republiek
zich bevond, dus ook de gefchillen, die toen
betrekkelyk den Hertog, zweevende waren.
Het zou niet gevoeglyk, ja onheusch zyn,
te boek te Rellen , 't geen zyne Keizerlyke
Majefteit deswegens zeide, doch Ik vertrouw,
dat het my geoorloofd is te melden, dat toen
Hoogstdezelve my fprak, over den flap, dien
de Stad van Amfterdam tegens den Hertog o-edaan
had, en Ik te kennen gaf, dat dezelve
meerendeels zoo niet eeniglyk voortgekomen
was uit het denkbeeld, dat de Heer Prins Erfftadhouder,
een geheel uitfluitend vertrouwen
in den Hertog ftelde, zyne Majefteit'my glimlachende
antwoordde, etvousautres vous n'avéz
gueres conjiance en lui: daarby voegende, dat
de Hertog gewcnscht had, dat Hy zich in de
zwee-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 23I
zweevende gefchillen, om zynen wil, zou neeken,
doch dat Hy zulks van de hand had geweezen,
als Hem niet aangaande.
Het zal, vertrouw Ik, myne Leezers met
onaangenaam zyn, noch te kort doen, aan den
eerbied die Ik den Vorst verfchuldigd ben,
dat Ik alhier te boek ftelle , 't geen tusfchen
Hoogstdenzelven en my, ter geleegenheid der
politieken toeftand , waar in de Republiek zich
bevond, verhandeld is.
Na dat de converfatie over den Hertog, en
eenige andere aanzienlyke Perzoonen geëindigd
was, viel het gefprek op den Oorlog met
Engeland: zyne Majefteit zeide, „ dat wy on-
, gelyk hadden, oorzaak tot eenen oorlog te
" hebben gegeeven, terwyl wy niets hadden
" om denzelven te voeren: dat het eene dwaasheid
was te hebben verwacht, of noch te .
verwachten, eenige daadlyke hulp van Rus-'
" land, of van de Noordfche Mogendheeden:
]] dat de Keizerin overbodig zou zyn, om
" haare goede Officien aan te bieden, maar
,', niets meer geeven zou: dat Zweeden niets
Z zou, noch niets kon doen, en bekend was,
„ welke geest in Denemarken heerschte: dat,
„ al kon men in Rusland de wil goed ftel-
„ len, zulks weinig zou baaten, dewyl dat
R v k
P 4 »

M E M O R I Ë N T O T
„ Ryk met eenige weinige Oorlogfcheepen
,, hier en daar verfpreid, en die welhaast de
» prooi der Engelfchen zouden worden, Ons
„ met dan van geringe dienst kon zyn- dat
„ dus de Vreede voor ons het beste was; voe.
» gende daar by, doch verzoekende verfchoo-
„nmg voor de uitdrukking, quil euu p lus
„ facüe, de faire unefottife que de la reparer "
Voorts zeide zyne Majefteit, „ dat wy de
„ eemgfte niet waren, die ons weinig wyslyk
„ gedraagen hadden: dat de Engelfchen in 't
>, begin, kort na dat Frankryk hun den Oor
„ log verklaard had, hunnen flag gemist had-
„ den: dat zy toen, daar hunne Zeemacht
„ verre die van Frankryk overtrof, hadden
„ behooren de Américanen, een wyl aan hun
„ eigen noodlot over te laaten, en op de Fran-
„ fche Colonien, toen van alle middelen om
„ tegenftand te bieden, ontbloot, te zyn g e
„ vallen: dat het gedrag der Franfchen mee-
„ de niet zeer vvys was geweest: dat zy, zoo
„ als wy, den Oorlog begonnen hadden zon-
„ der gereed te zyn, en nu noch onlangs den
„ dwaasten ftap van allen gedaan hadden, met
„ den Heer Necker weg te zenden."
Ik kon niet nalaaten te erkennen, dat ons
gedrag in 't begin, over het al of niet geeven
van

O P H E L D E R I N G , ENZ. 233
van onbepaalde Convooyen, weinig voorzichtig
was geweest. Ik ftelde kortelyk voor, de
waare reedenen van onze werkloosheid, en hoe
de Oorlog, in welken wy gewikkeld waren,
een gevolg was van de partyfchappen, die in
het Land heerschten, dewelke veel het neemen
der noodige maatregels belet hadden, terwyl
geene der partyen, zoo als dac gemeenlyk
gaat, voornaamlyk, wanneer door de Ministers
der Moogendheeden daar onder geftookt
wordt, iers wil toegeeven, in 't geen
met haar aangenoomene beginzelen ftrydig is;
dat, wat betrof de gewapende Neutraliteit,
verfcheide Regenten met my, niet veel verwachting
van dezelve hadden : dat wy daarom
t e 'meerder gehoopt hadden, dat Engeland de
aangebodene Mediatie zou hebben aangenomen,
om daar door de Vreede weder te krygen,
zonder Frankryk te verftooren.
Zyne Majefteit antwoordde, dat zonder twyffel,
de Vreede voor ons de wenfchelykfte zaak
was: mats qiion ne faifait pas la pais fans coups
de Canon: dat ook de menagementen die Wy voor
Frankryk moesten hebben, de zaak ongemakkelyk
maakte: en dat dit Hof alles doen zou,
om eenen Vyand meerder aan Engeland te
doen hebben.
P 5 Zy-

£34 M E M O R I Ë N T O T
Zyne Majefteit vroeg my, wat de Stad Am»
fier dam zou doen, met de laatfic aangebodene Mediatie.
Ik antwoordde, dat het aan Burgemeesteren
weinig paslyk fcheen te zyn, van de Keizerinne
tot het nakomen van het Tradaat te vergen,
en te gelyk haare Mediatie aan te neemen.
Zyne Majefteit erkende, dat daar in iets ongerymds
fcheen opgeflooten te zyn: maar
merkte daarby aan, dat zoo wy de Mediatie
niet aannamen, wy geen Gemachtigden zouden
kunnen zenden op het Vredens Congres,
dat men voorhad te houden: Hoogstdezelve
had daarop de goedheid my meede te deelen,
hoe verre het toen met dat Congres gevorderd
was, en my op te noemen, de Ministers,
die Hoogstdezelve en andere Mogendheeden
, daartoe reeds gefchikt hadden, my teffens
vragende na de onzen. Ik zei, dathetdenkelyk
de Heer van Wasfenaar Twickelo zou weezen
: Hy betuigde, die- keuze Hem aangenaam
te zullen zyn, daar Hy met dien Heer kennis
had gemaakt, ter geleegenheid van het bezichtigen
van deszelfs Buitenplaats Zuidwyk.
Ik heb reeds gezegd, dat het ongepast zou
zyn bier te melden, al 't geen, waar over zyne
Majefteit goedvondt, my te onderhouden,
te

O P H E L D E R I N G , ENZ. -235
te meer, daar Hoogstdezelve het gefprek eindigde
, met te zeggen : Vous pouvez dire d qui
vous voudrèz ce que je vous ai dit au fujet des affaires
publiques, je ne veux pas qu'on ignore ma
fagon de penfer: mais fur ce que je vous ai dit dg
certaines perfonnes particulieres, foyez dhcret.
Waar na Zyne Majefteit my met de uiterfte
heuschheid congedieerde.
Zoo als dit gefprek 's Vrydags plaats had
gehad, wierd my uit den Haag gefchreeven,
dat de Keizer bewust was, van zekere openingen
, die de Graaf de Mirabel, Sardinifche Gezant
in 's Hage , betrekkelyk eene afzonderlyke
Vreede met Engeland, my gegeeven had,
en van welke ik daadlyk aan de Heeren Burgemeesteren
Temminck en Elias, als meede aan
eenige andere Heeren van de Regeering kennis
had gegeeven. Eerstgemelden, dieikditSchryven
mededeelde, vonden goed, dat Ik den Keizer
daar over zou onderhouden , en by die geleegenheid
aan denzelven te kennen geeven,
dat Burgemeefteren, wegens het niet of al aanneemen
der laast aangeboodene Mediatie, gaarne
deszelfs Raad wilden inneemen en volgen.
Ik heb reeds te vooren gezegd, dat Burgemeesteren
niet voor 't aanneemen waren: onder
anderen, om de ongevoeglykheid van tot
Me-

M E M O R I Ë N T O T
Mediatrice te neemen , eene Vorftinne , by
welke men op 't fterkfte drong, om de Republiek,
volgens het getroffen Traftaat van Neu.
trahteit, daadlyk met de Wapenen by te ftaan
Ik verzocht dan gehoor by zyne Majefteit'
die daartoe bepaalde het uur van drieën des
Sondags na den middag.
Op't beftemde uur aan 's Keizers Logement
gekomen zynde, kwam zyne Majefteit my te
gemoet, en met my getreeden zynde in dezelfde
Kamer daar my ' t eerfte gehoor verleend
had, vroeg Hoogstdezelve my , wat ik verlangde.
Ik zei, het geen my uit den Haag gefchreeven
was: waarop zyne Majefteit my, i n fubftantie,
antwoordde : „ dat het waar was, dat Hy
„ aan den Hertog de laVauguion, gevraagd had,
„ of Hy Hertog onderricht was, van zeekere
„ openingen, door de Graaf de Mirabel gedaan:
„ en dat op het antwoord van neen, Hy daar
» by had gevoegd, dat door iemand, zonder
„ te kunnen zeggen wie, onderricht was, dat
" d e z e l v e
P laat
s hadden gehad : voegende zy-
» ne Majefteit heuschlyk daar by, dat zoo Hy
„ had kunnen denken, daar door de geringfte
„ moeite aan Burgemeesteren te kunnen doen,
» mets zou gezegd hebben."
Ik

O P H E L D E R I N G , ENZ. 23?
Ik repliceerde, „ dat dewyl zyne Majefteit
„ de goedheid had. gehad, te toonen der Stad
„ Amfterdam en derzelver Regeering niet on-
„ gunftig te zyn, Burgemeeesteren daar door
„ aangemoedigd waren geworden, om in het
„ uiterst vertrouwen, aan Zyne Majefteit van
„ al het voorgevallene verflag te doen."
Ik erkende dat 'er door tusfchenkomst van
den Sardinifchen Minister, eenige poincten
van fchikking waren voorgefteld geworden:
dat eenige myner Ambtgenooten, en eenige
weinige Leeden onzer Regeering, als meede
Zyne Hoogheid en de Raadpenfionaris,
daarvan kennis hadden. Ik deed daarop kortelyk
verflag van 't geen ter dier geleegenheid
was voorgevallen, en in 't vervolg te boek
zal ftellen.
Ik vertoonde vervolgens, alle de voordeelen
, die voor ons Land met de Vreede verzeld
gingen : en^hoedanig deeze, voor ons altyd
boven den Oorlog te verkiezen was: maar dat
nochtans alle Vrede voor ons niet aanneem*
lyk was: dat wy 'er geene, dan eene eerlyke
en voordeelige konden aanneemen: dat wy
gantsch niet buiten hoop waren, den Oorlog
met eere te kunnen voeren, dat getergd, zoo
als wy waren, wy zulks ook zouden doen:
dat

M E M O R I Ë N T O T
dat het onzer Natie eigen was, zich tegen de
moeilykheden te harden : dat wy nu omtrent
alles verlooren hadden, wat wy konden verliezen,
doch met reeden konden vertrouwen,
het overige te zullen behouden: dat de Caab
de Goede-Hoop, de meeste onzer bezittingen in
de Oost-Indien, en Suriname inde West-Indien
, genoegzaam verzekerd, en onze Oost-
Indifche Scheepen den Vyand ontfnapt waaren
: dat in 't algemeen, onze omftandigheeden
zedert eenigen tyd oneindig beeter, en verre
boven onze verwachting waren: dat Ik daar
tegen erkende, dat onze binnenlandfche verdeeldheid,
voor ons nooodlottig kon zyn: dat
wy ook wel voelden van Rusland weinig hulp
te kunnen verwachten; mooglyk goede Officien,
doch niets meer, maar dat wy, aangezien
de omftandigheeden waar in Engeland
zelve zich bevondt, de hulp van vreemde Mogendheeden
konden ontbéeren, zoo men waarlyk
gebruik wilde maaken, van alle de middelen
die voor handen waren: dat de finantien
nooit in beeter ftaat waren geweest, terwyl
het tegengeftelde zich bevondt by onzeVyanden.
Ik voegde eindelyk daar by, dat Ik met
zyne Majesteit fgefproken had, met die rondborftigheid,
die mynen Landaard en My by-
zon-

O P H E L D E R I N G, ENZ. 2S9
zonder eigen was: dat Ik van gedachten was,
dat eene volkomene goede trouw kon, ja behoorde
, zoo wel de grondflag te zyn, van alle
ftaatkundige , als van alle burgerlyke handelingen:
dat Ik zyne Majefteit needrig verzocht,
het vertrouwen, dat Ik betoond had, aan te
neemen, als eene hulde, die Burgemeesteren
deeden, aan de oprechtheid, die zy vermeenden
aan 't Caracter van zyne Majesteit eigen
te zyn: dat Ik hartelyk verzocht, dewyl Ik
met Haar gefprooken had , als of Hoogstdezelve
myn Landgenoot was , zy ook my en
myne Meede-Regenten geliefde te vereeren
met Haaren goeden raad, aangaande de party,
die wy , in de neetelige omftandigheeden in
welke de Republiek zich bevond, zouden behooren
te kiezen: dat wy verzeekerd waren,
dat zyne Majesteit Oorlog en Vreede als in de
hand had, en wy niets te vreezen zouden hebben
, zoo wy volgden den raad, dien Hy ons
geeven zou.
. De Keizer antwoordde: dat evenals Ik dacht,
op 't ftuk van de noodzaaklykheid en nuttigheid
der goede trouw , in alle Staatkundige
en Burgerlyke handelingen : dat hy gul en
openhartig was , ja niet anders kon weezen:
dat Hy gevoelig was , aan het betoond ver-
trou-

240 M E M O R I Ë N T O T
trouwen : mats que je l'embarasfais un peu en
lui demandant Conseil: qu'il devoit alors oublier
qu'il etait Empereur, et fe figurer qu'il et ah Hollandais:
qu'il le youlait bien pourtant: datdierhalven
my dan moest zeggen, dat wy wel zouden
doen, ons met Engeland te verzoenen: datHy
doch wel voelde, zulks ongemakkelyk te zul
len zyn, zoo om Frankryk, die wy moesten
ontzien, als om de Keizerin, die mooglyk te
onvreeden zou zyn, zoo de zaaken buiten haar
gevonden wierden: dat, wat hem betrof, qu'il
trouvait le metier de Mediateur tres mauvais ,par.
ce qu'on n'y gagne rien, et qu'on mecontente tout
le monde: dat Hy my ter goeder trouw kon verzeekeren,
dat de Vreede Hem aangenaam zou
zyn, en het zyne gaarne zou bybrengen, om
dezelve aan Europa weder te geeven : qu'il
favait bien que fes fujets gagnaient a la guerreet
qu-avec 300,000 Hommes, il n'avait rienacraindre:
dat het Hem aangenaam zou zyn, zoo
wy ons met Engeland konden verftaan, maar
teffens vermaande, ons in ftaat te ftellen, om *
in alle gevallen, den Oorlog te kunnen voeren
: dat Hy ons raadde, welke keer de zaak
ook mochte neemen, de Mediatie aan te neemen,
om reede, dat wy anders niemand op
het Congres zouden kunnen zenden , dewyl
wy

O P H E L D E R I N G , ENZ. £41
Wy aldaar niet als contracteerende Party zouden
kunnen toegelaaten worden: qu'alors nous
ferions obligés de faire parler la France poar
nous ce qu'il creiait nepas nous convenir, dat het
wenfchelyk was, dat, offchoon wy al geene .afzonderlyke
Vreede met Engeland konden maaken,
't zy om dat men 't over de voorwaarden
niet zou kunnen eens worden, 't zy om Frankryk
te ontzien, men ten minften met dat Hof kon
affpreeken, wegens de voorwaarden, die men
over en weder by eene algemeene Vreede zou
bedingen.
Toen zyne Majesteit ukgefprooken had, bedankte
Ik dezelve voor de goedheid, die Zy wel
had willen hebben, van zich dus duidelyk en
openhartig te uiten: Ik verzeekerde, dat dewyl
Zy oordeelde, dat het aanneeraen der Mediatie
voor de Republiek noodig was, Burgemeesteren
niet aarzelen zouden, met daar in toeteftemmen
: terwyl Ik ondertusfchen myne Stad
en Vaderland aan Hoogstdeszelfs goedgunftig.
heid aanbeveelde, en inftantelyk verzocht, mee
alle haare magt en gezach te willen meedewerken,
om ons te doen bereiken het oogmerk,
.dat Hoogstdezelve geoordeeld had, voor ons het
feeste te weezen.
De Vorst betoonde zyn byzonder genoegen,
h DEEL. Q e n

24^ M E M O R I Ë N T O T
en verklaarde, ten uiterften gevoelig te zyn,
aan het vertrouwen, dat Burgemeesteren in
Haar Helden, en zulks indachtig te zullen zyn:
daar eenige heuschheeden by voegende.
Ik zei toen, dat alhoewel het myne Ambt-
» genooten, en my, leed deede, dat zyne Ma-
„ jesteit maar weinige dagen, onze Stad, met
„ deszelfs tegenwoordigheid vereerd had , Ik
„ de vryheid moest neemen ta zeggen, dat Ik
„ Hoogstdenzelven met vry meer gerustheid
„ zag vertrekken , dan had zien aankomen."
Waarom? was de vraag: omdat, nam Ik de vry­
heid te antwoorden, men zyne Majesteit had af-
gefchilderd, als eenen Forst, die ons Land weinig
goeds wilde, en voornaamlyk den Regenten onzer
Stad, om de zaak van den Hertog, geen goed hart
toedroeg; die voorts verjiond, dat wy voljlrekt Vree­
de met Engeland, hoe di voorwaarden ook mog-
ten weezen, moesten maaken.
Enfortc, viel de Vorst my in, que vous m'a-
vez cru bien ANGLOMANE? mais je ne le fuis
pas, il s'en faut bien, je fuis Cosmopolite, aimant
les hommes, etpar confequent la paix, voegende
daar by, „ dat Hy niets had, tegen ons, noch
„ tegen onze Stad: dat Hy zeer te vreeden was,
over 't geen, èn over de geenen, (Ö) die
» Hy
(«) De Hoofd Officier Dedel, en de Burgemeesters Hooft
en Elias, hadden met ray by den Vorst een bezoek afgelegd,

O P H E L D E R I N G . , ENZ, 243
& Hy 'er gezien had: dat, wat de zaak van den
„ Hertog betrof, Hy 'er zich niet meede zou
„ moeijen" , herhaalende voorts, 't geen in ons
eerfte gefprek gezegd was, en daar noch 't eenen
ander tot gerustftelling byvoegéhde.
Na noch eenen korten tyd over onverfchillige
zaaken te hebben gefprooken, gaf zyne
Majesteit my myn affcheid, zeggende op eene
zeer heufche wyze , Haar aangenaam te zyn,
met my kennis te hebben gemaakt: my voorts
bedankende, en verzoekende zulks uit deszelfs
naam myne Ambtgenooten te doen, voor de
betoonde beleefdheid, die zy nimmer vergeeten
zou. Een Uur daarna begaf zyne Majesteit zich
op reis.
Des anderen daags kwam dé Generaal van
Reischac'i, ten mynen huize, en my daar niet
hebbetide gevonden , op het Stadhuis opwach- •
ten. Ik ontving dien Heer in Burgemeesters
vertrek, alwaar zyn Ed. my zeide, „ dat de
ti Keizer hem belast had, met dankzeggingen
„ voor Myne Heeren de Burgemeesteren van
„ Amfterdam" , fes bons amis. Ik verzeekerde
zyn Ed. van hunne gevoeligheid deswegens,
en van de eerbiedige hoogachting, die zy den
Vorst toedroegen: voegende daarby, h geen
Ik reeds den Keizer zei ven gezegd had- dat wy
Q * Hoogst-

ffi{4 M E M O R I Ë N T O T
Hoogstdenzelven met meerder gerustheid hadden
zien vertrekken dan aankomen. Hier op
antwoordde de Generaal, „ gy hebt niets te vree-
„ zen: Gy hebt misfchien gedacht dat de Keizer
de Schelde zou willen openen: maar wilt gy
„ weeten wat zyne Majesteit geantwoord heeft
„ aan den Antwerpfchen Burgemeeester, die aan
„ Hoogstdenzelven daar van voorftel gedaan
„ heeft, Ik ben niet gelast het U te zeggen,
„ maar zyne Majesteit weet dat ik het U zeg-
„ gen zal. Het antwoord is geweest: Gy komt
„ my zehrlyk Myn Heer, teffens verwittigen,
„ dat het Tra&aat van Munfter niet meer in
,, weezen is, want zoo lang dat niet vernietigd
„ zal zyn, moet gy niet denken aan 't geen gy
„ van my verlangt, daar zyn al genoeg oneenig-
„ heeden in Europa, zonder dat Ik die vermeerder:
„ dat Uwe Stadsgenooten, en myne andere Onder-
„ zaaten, zich de omjlandighedcn ten nutte maa-
„ ken , dat zy $ich verryken met den Koophan-
„ del en Scheepvaart op O/lende: maar dat zy
„ zich haasten, want de Vreede eens weder ge-
troffen zynde, zal alles wederkeeren, naar de
p plaatzen, daar het van daan gekomen is."
Dewyl men veel gefprooken had, reeds in
'c begin van den Oorlog, van het openen der
Schelde, dat men wist dat de Antwerpenaars
daar

O P H E L D E R I N G , ENZ. 245
daar zeer op gefteld waren, en opgewonden wa­
ren geworden, door den Ridder Tork, geduu-
rende zyn verblyf in hunne Stad, na dat Hy
uit den Haag vertrokken was, had Ik reeds van
dien tyd af doen opmerken: dat, alhoewel het
belang van Engeland zeiven niet meede bracht,
te verlangen of meede te werken, dat de Schel­
de geopend, en dat daar door eene machtige
Mogendheid, de Souverain der Nederlanden,
eene Commerceerende en Navigeerende Mogend,
heid wierd, en dat ook die opening niet kon
gefchieden , als met verzaaking van het Trac-
taat van Munfter, de voorzichtigheid noch­
tans vereischte, deswegens een waakend oog te
bouden, dat men tot dat einde, eenen bekwaa-
me Minister behoorde te houden te Weenen,
en teffens by Frankryk verneemen, of men
aldaar gezind zou zyn , zich in 't geval daar
tegen te kanten. Dat men ook teffens , den
Koning van Pruisfen onder 't oog moest bren­
gen, hoe gevaarlyk het was, het Huis van Oos-
tenryk, door dat middel noch machtiger te laa­
ten worden ; en hoe het dierhalven van zyn's
Majesteits belang was, zich daar tegen te ver­
zetten. Dat om de Republiek niet bloot te
Rellen aan eenen onverwachten aanval van dien
kant, men behoorde hoe eerder zoo beter ver-
Q 3 bin-

246 M E M O R I Ë N T O T
bintenisfen met eenige Dukfche Vorften aan
te gaan, om tegen eene machtige fubfidie, uit
's Generaliteits Kas, een genoegzaam getal
Manfchappen te onderhouden, en ze des noods
te leeveren.
De langzaamheid, met welke gewoonlyk de
zaaken in ons Land behandeld worden, gevoegd
by dé bedremmeldheid, gevolg van den ramp-
fpoedigen ; toeftand, daar men zich in bevond, en
waar in men niet wist, wat men 't eerst tot af kee-
ring van 't gevaar by de hand zou neemen, hadden
gemaakt, dat men op myne voorflagen weinig acht
had gegeeven. De vrees voor dat openen van de
Schelde, was gebleeven, en vermeerderd gewor­
den,door het fchryven in May, van den Heere
Hop, onzen Minister te Brusfel, „ dat die van
9, Antwerpen, Brusfel en Leuven, deswegens
„ een Adres aan Zyne Keizerlyke Majesteit ge-
„ daan hadden," en door dat van den Heer van
Starrenburg , meldende, dat de Rusfifche Mi­
nister hem verwittigd had, dat zeker Antwerpe­
naar zich aan hem geaddresfeerd had, wegens
eene dire&e vaart van Petersburg en andere Rus­
fifche plaat zen op Antwerpen , en 's Keizerin's
goede Officien verzocht, wegens het openen der
Schelde. <
' Het was dus licht te begrypen, dat het ge-
: .' "" zeg-

OP H E L D E R I N G ' , ENZ.
zegde van den Heer van Reischach, ons zeer aan-
genaam was: maar de ondervinding heeft geleerd,
dat zyne Keizerlyke Majesteit zederc aanmerkelyk
van gedachten veranderde.
Ondertusfchen waren, agtervolgens den raad
van zyne Keizerlyke Majesteit, onze Gedeputeerden
in 's Hage gelast geworden, om meede in het
aanneemen der Mediatie van de beide Keizerlyke
Hoven toe te ftemmen: tot welke dan ook kort
daarna, naamlyk den 8 Augustus, ter Generaliteit
befloten wierd.
Het is over bekend, hoedanig dezelve van
geen het minfte gevolg geweest is, en niets heeft
toegebracht, om het vuur des Oorlogs te maatigen,
de Heer Hop., 'sLands Minister had reeds
gefchreeven, toen de Keizer te Brusfel was, dat
zyne Majesteit Hem gezegd had, „ dat de onlus-
„ ten in de Republiek Hem leed deeden: datHy
„ het einde derzelver, en het herftellen der Vree-
„ de, gaarne zou zien: dat Hy nochtans
„ meende, dat de Negotiatien in Rusland op niets
„ zouden uitloopen , en niets dan onkosten en
„ fpendatien veroorzaaken."
De Penfionaris Visfcher fchreef my den 4 Ju-
]y, dat de Raadpenfionaris Hem gezegd had,
dat de Prins Gallitzin, fterk op een fpoedig en
voldoend antwoordpresfeerde; dat deKeizer zeer
Q 4 ft 0
^»

24S M E M O R I Ë N T O T
(lond,ophetMediatewfchap- en dat de acceptatie
van dat aanbod, op den voet, als My Raadpenfiona­
ris de extenfie geconcipieerd had, niet obfieeren zcu,
aan eene onderhandfche handeling met Engeland:
waarvan zoo dezelve reüsfeerde, in het vertrouwen
aan de Keizerin kennis kon gegeeven worden: dat
het 'er voms niet veel op aankwam, of men in het
te geeven antwoord aan Rusland , meer of
min fterkinfteerde op adfiflentie, dewyl wy dezelve
„„doch nooit obtineeren zouden, alzoo de Keizerin
rond uit verklaard had, dat het CASUS FOEDERUS ,
met opzicht tot ons niet exteerde.
Het antwoord van Rusland, op den eisch van
den byftand by het Traclaat beloofd , was in-
tusfchen den 11 Juny ter Vergadering van Hun
Hoog Mog. reeds ingekomen, en gantsch niet
voldoende , behelzende meer woorden dan zaa­
ken, -bevonden: en ter zei ver tyd hadden onze
Ambasfadeurs gefchreeven , dat op hunne klag.
ten deswegens, door den Grave Panin geant­
woord was, „ dat een Plan, aan de Hoven van
„ Zweeden en Denemarken was afgezonden,
„ van 't welke men geen opening kon gee-
„ ven. Dat men zich veel interesfeerde voor de
„ Republiek, en trachten zou te bewerken, dat
„ zy uit haafen tegenwoordigen toeftand, voor
„ de algeméene Pacificatie gered wierd , als
„ mee-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 249
„ meede Zweden te perfuadeeren , Haar van
„ eenige Scheepen van Oorlog te vóórzien."
Noch fchreeven zy, dat de invloed van Panin
begon te verminderen, en zy van goeder hand
onderricht waren , dat Rusland aan Engeland
had verklaard , dat zy de Republiek niet be-
fchouwde in 't cafus foederis te zyn. Dat zy
Ambasfadeurs zich by het Ministerie vervoegd
hebbende, om naar de waarheid te verneemen,
liet by 't zelve wel ontkend was, doch dat zy
vermeenden te kunnen verzeekeren, dat het even-
gemelde waar was.
Hoe zeer de krachten der Republiek op ver­
re na noch niet gelyk waren aan 'c geen zy
konden en hadden behooren te zyn, veel min
evenredig aan die van Engeland , zoo hadden
Wy doch het genoegen gehad, van op den 5
Augustus de Engelfche fierheid te doen zwich­
ten ; en met een kleiner getal, en vry klei­
ner Scheepen dan die der fiere Britten, deezen
manmoedig af te flaan, en te dwingen, geheel
*\-f ra lirmrtan • pn

ggo M E M O R Ï E N T O T
aanmoedigende om met yver te werken aan ?
t
geen noch ontbrak, om ons Zeeweezen in
eenen behoorlyken ftaat te ftellen, dat Zyne
Doorluchtige Hoogheid, en alle de Ingezeetenen,
met reede hunne dankbaarheid voor de betoonde
dapperheid en beleid, aan alle die geenen
, die eenig deel aan die gebeurtenis gehad
hadden, betoonden.
De publieke Nieuwspapieren zyn vervuld
geweest, met de omftandigheeden van dit gevegt:
Ik zal dierhalven myne Leezers, van welken
de meesten daarvan noch een volkomen
geheugen hebben, met een verflag niet ophouden.
/
Ik zou nu kunnen overgaan tot dat gedeelte
van dit werk, dat mooglyk de oplettenheid
myner Leezers 't minst onwaardig zal zyn: Ik
meen het verflag der Vreedehandeling met Engeland:
doch heb dat gefchikt voor een ander
deel. Ik zal dit eindigen, met aan te teekenen
eene gebeurtenis, die, alhoewel op zich zelve
van gering belang, mooglyk niet weinig heeft
toegebracht , om den geest van den Man, die
voornamlyk daar in betrokken is geweest, zodanig
te verbitteren, dat Hy daar door tot wreeking
van den hoon, Hem, (zoo hy waande,)
aangedaan, op het fterkfte heeft meedegewerkc
tet

O P H E L D E R I N G ; ENZ. 251
tot het geen wy, voornaamlyk in het Janr 1787,
hebben zien gebeuren: en zich als aan 't hoofd
heeft gefteld, der geenen, die zedert 5 a 6 jaa­
ren getracht hebben op eene geweldige wyze,
alles naar hunne grilligheden te fchikken, en de
wettige Conftitutie het onderst boven te keeren:
der geenen, die het Volk door bedrieglyke
en muitzuchtige gefchriften opgeruid hebben,
om hun in hunne doemwaardige oogmerken
behulpzaam te zyn: der geenen, die een goed
deel der In- en Opgezeetenen de wapens in
de handen gefteld hebben , om door hun met
geweld onderfteund te worden : en eindelyk,
der geenen, die de zaaken tot dat uiterfte ge­
bracht hebben, dat zy zeiven geen meesters
zynde, om het Paard, dat zy den breidel op den
rug gefmeeten, en door de fcherpfte fpoor-
fiagen als tot razernye gebracht hadden, te
regeeren , de waare oorzaak zyn geweest, dat
men vreemde Troepes heeft moeten toelaaten, ja
zelfs over derzelver komst, hoe ook in veelen
opzichten noodlottig voor den Lande, zich ver­
heugen , om het hollend Ros t'onder te bren­
gen.
Toen in 't laatst van 1780 , Zyne DoorL
Hoogheid, de Papieren by den geweezen Pre-
iident van het Americaansch Congres Lau-
rens

252 M E M O R I Ë N T O T
rens gevonden, in de Vergadering van Holland ge­
bracht had, was de Penfionaris van Berckel, met
zoodanige fchrik bevangen geworden, dat Hy
zedert zich niet in den Plaag had durven betrou­
wen; zoo, dat Hy, door Heeren Burgemeeste­
ren gevraagd, wat deswegens zyn voorneemen
was, verklaard had, uit hoofde der, zoo hy
vermeende, rechtmatige vreeze van door Zy­
ne Hoogheid vast gezet te worden, niet naar
den Haag te zullen gaan, ten zy de Penfiona­
ris Visfcher derwaarts gezonden wierd, om d'in-
tentie van Zyne Hoogheid, omtrent de perfo-
neele zeekerheid van Hem Penfionaris, te ver-
ftaan.
Burgemeesteren willigden zulks in, de Penfio­
naris Visfcher vertrok met die belachelyke bood-
fchap aan Zyne Hoogheid. De Vorst maakte
geene zwarigheid, om de fterkfte verzekeringen
voor 's Penfionaris veiligheid te geeven. Doch
dit kon niet helpen. Visfcher verflag van zyne
Commisfie in een Befogne van Burgemeeste­
ren aan het Huis van den Burgemeester
Clifford gedaan hebbende, bleef de Heer van
Berckel weigeren: onder andere voorgeevende,
dat zyne Huisvrouw vol angst en vreeze, zyn
vertrek niet wilde gedogen.
Het zy dan uit eigene vreeze, of om aan
die

O P H E L D E R I N G , ENZ. £53
die van zyne Huisvrouw te voldoen, de Penfionaris
was niet weder op zyn Post in den
Haag geweest, toen Burgemeesteren, in 't begin
van April 1781 hoorden, dat dewyl door den
Oorlog, de zaak wegens opgemelde Papieren
flapende was gebleven, Hy Penfionaris nu weder
moed gefchept had , en van voorneemen
was, naar den Haag te gaan, om kwanfuis verflag
te doen van de Commisfie, die Hy zedert
eenige jaaren gewoon was, jaarlyks naar Ens
en Emmeloort af te leggen.
Alhoewel Burgemeesteren met verontwaardiging
gezien hadden, dat de eerfte Minister
van de Stad, door eene kinderachtige vreeze
bevangen, of om te voldoen aan de zwakheeden
van eene Vrouwe, nagelaaten had, zyne
plicht te betrachten, hadden zy nochtans met
genoegen gezien, dat daar door 's Stads zaaken
eer bevorderd, dan verachterd waren geworden.
De tweede Penfionaris, 't is waar, was niet
zeer gefchikt om de Vergadering alleen waar
£e neemen; maar men kon Hem ten minften gebruiken
, om met Zyne Hoogheid en den Raadpenfionaris
te fpreeken: daar in tegendeel, deeze
beide Heeren te kennen hadden gegeeven,
met den Penfionaris van Berckel niet te kunnen

254 M E M O R I Ë N T O T
nen of te willen handelen. Zyne onheufch'è
manieren ert toon, gevoegd by zyne bekende
toegedaanheid aan het Hof van Frankryk, en
vertrouwelyken ommegang met deszelfs Am-
basfadeur, waren daar de voornaame oórzafa-
Ren van. Hiér kwam noch by, dat dé Héér
J. Elias Aarnoudsz. die met my als Burgemees­
ter op i February was aangekómen, rondelyk
verklaard had, mét den Penfionaris van Berckel,
over wiens vérregaande onheuschheid, Hy ver­
meende gegronde klachten te hebben, en voorts
genoegzaame redenen, om deszelfs ommegang
te vermyden , niet naar den dagvaart te kun­
nen of te willen gaan.
Men had dan, en reeds zedert het voorge­
vallene in het Befogne by den Burgemeester
Clifford, den Penfionaris niet meer aangefpro-
ken om ter Dagvaart te gaan, terwyl Hy doch
in het gewoon Credentiaal fleeds genoemd was
geworden. Maar Burgemeesteren nu, zoo als Ik
zoo even zeide, gehoord hebbende , dat Hy
van zins was naar den Haag te gaan, vondea
goed Hem op den 4 April in hunne Kamer te
ontbieden, en Hem aldaar by monde van den
Heere Temminck, in prefentie van den Heer
Hooft en van My, (de Heer Elias in den Haag
zynde,) na eenige woordenwisfeling over het
doen

ÖPKTEI, D Ê R l t f G ÉNZ. 3$$
doen van rapport van de Commisfie naar Ens
en Emraeloort, te doen aanzeggen: dat Burge-
• meesteren van gedachten waren, dat het gem. rap­
port voor deeze reize door Hem niet gevóeglyk kon
gedaan worden, en dat zy begreepen, dat Hy Pen­
fionaris van Berckel byprovifie niet in de Vergade­
ring van Holland zou verficrynen.
Ik vinde niet in myne daaglykfche aanteeke-
ningen van het voorgevallene in Burgemeesters
Kamer, dat gem. Penfionaris toen daar iets op
geantwoord heeft, doch zeeker is 't, dat Hy
zich daar aan, des tyds, gedraagen heeft.
Doch Burgemeesteren in 't begin der Maand
Juny onderricht zynde geworden, dat gemel­
de Penfionaris, nietteegenftaande het gemeld
verbod, van voorneemen was, het bewuste ra-
port wegens Ens en Emmeloort, in de Ver­
gadering van Holland te doen, (voorgeeven-
de die Commisfie te zyn, eene perfoneele Com-
misfie van Hun Ed. Groot Mog., van welke
door geen anderen verflag kon gedaan worden,
te meerder, daar zyn Meede-Gedeputeerde, de
Heer Meer ens van Hoorn, door zwaare ziekte
belet wierd, Hem te vervangen, en het rap­
port niet langer uitgefteld kon worden, om dat
her vertrek der nieuwe Commisfie na by was)
Burgemeesteren, zeg lk, die begreepen dat het
meer-

256 " M E M O R I Ë N tOt
meergemelde raport zeer wel in gefchrift ter
Vergadering kon ingeleeverd worden, vonden
goed, den toenmaals Prefideerende Heere Burgemeester
Henrik Hooft Danielsz. te verzoeken,
den Penfionaris ten zynen Huize te ontbieden
, en Hem aldaar aan te zeggen, dat Burgemeesteren
eenpaarig van begrip waren 3 dat
raport van de meergemelde Commisfie door He
Penfionaris niet in Perfoon ter Vergadering van
Holland moest gedaan worden , en Hem des noo
zulks wel expresfelyk verboden.
De Heer Hooft deedt den a6 Juny verflag,
dat zyn Ed. het evengem. aan den Penfionaris
van Berckel aangkondigd had: en dat Hy van
Berckel daarop in fubfiantie, geantwoord had,
had, „ dat Hy aan de beveelen van Burgemees-
„ teren zou voldoen, en aannam, by provifie
„ geen raport van meergem. Commisfie te
„ doen: maar dat Hy verders over eene zaak,
„ van die aangeleegenheid, nader zyne gedach-
„ ten zou laaten gaan."
Burgemeesteren vonden doch goed, gemelden
Penfionaris in het Credentiaal van den 17
July , voor de Gedeputeerden ter naaste gewoone
Staats-Vergadering te ftellen, alzo zy begreepen
, dat dit eene zaak zynde, tusfchen
Hun en hunnen Minister het niet nodig was,
dat

OPHELDERING, ENZ. S5J
dat de Leeden van Holland onderricht wierden,
en dat daar door maar eene onnodige kleinigheid
aan den meergemelde Minister zou worden
aangedaan: doch zy oordeelden teffens noodig
te zyn, het gerefolveerde te brengen ia
den Oud-Raad van Regeerende en Oud Burgemeesteren.
Zy deeden 'er dan by monde
van hunnen toenmaaligen Prefident, den Heer
Hooft, den 31 July verflag van: en wierd by
alle de prefente Heeren, Temminck, Hooft,
Rendorp, jfacob Elias Arnmdsz., regeerende,
Huyghens en van de Poll, Oud - Burgemeesteren
, eenpaarig genomen de volgende Refolutie.
Refolutie van den OUD-RAAD, 31 July 1781.
„ Heden door Burgemeesteren aan den Oud-
„ Raad gecommuniceert zynde geworden, dat
„ Hun Ed. Groot Achtb. hadden goedgevons,
den, dat de Penfionaris van Berckel by pro-
) % vifie niet weder zou verfchynen in de Vergade
ring van Holland, waarvan ook aanzeg»
3, ging aan gemelden Penfionaris gedaan was,
3, hebben de Heeren Leeden van den Oud-
„ Raad, Burgemeesteren voor die Communi-
„ catie bedankt, en zich met de genomen©
i DUEL. R ^ RQ.

M E M O li f É N- T O T
,, Refolutie geconformeerd: zoodanig, datg£-
melde Refolutie thans geworden zynde,
5, eene Refolutie van den Oud-Raad, goed-
,, gevonden is, daar van deeze aanteekening
,, te houden , en dezelve te deponeeren in het
Cabinct van Burgemeesteren, om tedieneti
,, tot naricht voor de Heeren, die fuccesfi-
velyk tot Burgemeesteren zullen verkoren
j, worden ; edoch is om rcedencn, Qa) begree-
pen , hier van geene aanteekening te laaten
„ doen, in de Notulen van den Oud-Raad,"
Aldus gearresteerd, prefent alle de Burge­
meesteren, en de Oud Burgemeesteren Huyg-
hens en van de Poll, den 3r July 1781.
(IVas gei.)
E. de Vry Temminck.'
H. Hooft, Ds.
J. Rendorp.
J. Elias, Arnoadz. •
Onder het affchrift van deeze Refolutie,
zoo
(cfi Deeze reedenen waren, dat dewyl het verbod maar
provifiotieel was , zoo het eens mochte gebeuren, dat de
l'eniionaris met volkomen genoegen toegelaten wkrd,
om weder naar de Vergadering te gaan, men als dan in de
mooglykheid zoude zyn, om alle blyk van het voorge­
vallene te doen verdwynen.

O V tl E L D E R I N G , EN Z. 2^
zoo als in dezelve gezegd word, gedeponeerd
in 't Cabinet van Burgemeesteren ftaat aan-
ge teekend.
Deeze Refolutie fucccsfivclyk aan de abfent ge­
weest zynde Heeren Burgemeesteren gecommuni»
ceerd zynde geworden, is dezelve door allen aange-
hoomen.
Ingevolge van evengemelde Refolutie, ver-
fcheen dan de Heer van Berckel niet meer in
de Vergadering van Holland: Hy deedtfchrifte-
lyk verflag wegens zyne Commisfie naar Ens en
Emmeloort, en de Penfionaris Visfcher, wierd
in zyne fteede benoemd, om die Commisfie te
gaan verrichten.
Doch in 't volgende jaar 1782, toen zom-
migen al begonnen den rol te fpcelen, dien zy
in de volgende Jaaren, ten koste van den Lan­
de , iiitgefpeeld hebben, begon men ook fterk
te yveren , voor het wederzenden van den
Penfionaris van Berckel, naar de Staats • Ver­
gadering. Die dat zochten, verfpreiddenalom-
me, dat het de begeerte der goede Burgery
was; en dat, zoo men daar niet in bewilligde,
voor kwaade gevolgen, ja opftand, te duch­
ten was. De Franfche Ambasfadeur yverde
niet weinig daar voor, en men had de Burge­
meester H. Hooft Ds., ook weeten op zyn hand
R 2 te

2ÓO M E M O R I Ë N T O T
te krygen, niet tegenftaande Hy in 't voorgaan­
de jaar in het gerefol veerde op het ftuk van
van Berckel, volkomen en zonder tvvyfeling
toegeftemd, en de Refolutie met zyn hand on-
derteckend had: men had vvecten gebruik te
maaken van 's Mans zwak herfensfte], en van
„zyne drift, voor 't geen Hy noemde Vryheids
en Vaderlands liefde: daar bet eene eerder
was ongebondendbeid en verkrachting van al­
le herkomens en gewoontens, en het andere
eene dweepery, gefchikt naar de bedrieglyke
en oproerige fiellingen van zommigen, die uit
haat, wraak en ftaatzucht, of om hunne by­
zondere grootheid en voordeel te bejagen, de
Conftitutie, het koste wat het koste, onderst
boven wilden keeren.
Het konde evengem.Burgemeestcr,denzelfden
dien in 't jaar 1787, in blaauwboekjcs cn op-
roerdeuntjes, onder den naam van Vader Hoof r,
zoo veel lofs is toegezwaaid, het konde dien
Man gelusten, den 26 Apiil 1782, Hy prefi-
deerend Burgemeester zynde, in Burgemees­
ters Kamer, na bet afioopen van den Oud Raad,
en na alvorens breed te hebben opgegeeven ,
van de verplichting, die de gantfche Natie aan
den Penfionaris van Berckel had, over zyne
handelingen met de Americanen, voor te Hel­
len-,

O P H E L D E R I N G , ENZ. * 2$I
len, de voorgem. Refolutie van 31 July, be­
trekkelyk evengemelde Penfionaris, te vernie­
tigen.
• Toen Hy op dat voorftel gevraagd bad de
gedachten der prefente Oud-Burgemeesteren,
vroeg de Meer Temminck, of dat voorftel ge-
fchiedde uit naam van de regeerende Burge­
meesteren gezamentlyk. Hier op wierddoorde
Heeren Huyghens;cn Pieter Elias, de Heer van
Hoorn op den dagvaart zynde, geantwoord,
„ dat het een voorftel was van den Heer Hooft
„ alleen: dat zy vergeefs getracht hadden, zyn
„ Ed. daarvan te doen afzien: te racer, daar
„ Hy Heer Hooft, van zich had gegeeven, dat
„ byaldien de Leeden van den Oud-Raad, Hem
„ in deezen niet wilden toevallen , Hy de zaak
„ in de Vroedfchap zou brengen."
De Heer Hooft ziende dat alle de Leeden
zeer t'onvreeden waren over zynebehandeling,
voer (in ftibftantie) op het allerdriftigfte uit,
zeggende, „ dat Hy wilde en zoude van Berc-
„ kei meedeneemen: dat Hy aan de Refolutie
„ niet gehouden was, als zynde maar provifio-
„ neel: dat zoo de Heeren anders dachten ,
„ Hy 't vast in de Vroedfchap zou brengen:
„ dat de ganfche Burgerftaat éischte, dat van
„ Berckel weder in de Vergadering ver fcheen;
R 3 „ dat

3.6z M E M O R I Ë N T O T 1
„ dat die iets tegen Hem te zeggen hadden,
„ Hem in rechte konden aanfpreeken: dat Hy
„ Henrik Hooft Ds. voor de rechtvaardigheid
„ was, en daar voor zou bly ven, al moest Am-
„ fterdam het onderst boven keeren: datbyal-
„ dien andere Burgemeesteren van Berckel niet
„ wilden meedeneemen, zulks Hem onver-
„ fchillig was, maar dat Hy, en allen die zoo
„ als Hy dachten, de vryheid daartoe moesten
„ hebben: dat Hy voor rekening der geenen ,
„ die van Berckel voorlecden jaar geweerd
„ hadden, en nu noch wilden weerenliet, het
„ nadeel, dat zy aan 't Vaderland hadden ge-
„ daan, en noch zouden doen, met zoo'n groot
„ Man buiten de zaaken te houden."
Toen de Heer Hooft het bovengemelde en
veele andere woorden met de hecvigfle drift
uitgeboezemd had, vertoonde Hem de Heer
Temminck, met zyne gewoone bedaardheid,
„ hoe weinig men van zyn Ed. als Burgemees-
„ ter kon verwachten, dat Hy dusdanig zou
„ handelen, dat Hy Hr. Hooft wel wist, dat van
„ Berckel niet om de Americaanfche zaak uit
„ den Haag gehouden was, maar om dat Hy
.„ zich by de meeste Leeden der Vergadering,
_„ en naamlyk by den Prins en de Raadpen-
„ fionaris, door zyne oplopendheid, en brutale
» *7-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 263
„ wyze van handelen, ('t waren's Mans woor-
„ den ,) zoodanig gehaat had gemaakt: dat Hy
„ 's Stads nut aldaar niet. langer kon bevor-
„ deren, dewyl zyne Hoogheid en de Raad-
„ penfionaris ronduit gedeclareerd hadden,
„ met van Berckel niet te kunnen of te wil-
„ len fpreeken , dac oorfpronglyk Hy van
Berckel, zelfs oorzaak was, dat niet weder
,, ter Vergadering was gezonden, door in het
„ voorig jaar te hebben geweigerd derwaards
„ te gaan,onder het beuzelachtig voorwendfel,
., dat men hem daar, uit hoofde der bewuste
Papieren van Laurens, iets euvels zou brou-
s, wen: niettegenflaande Burgemeesteren van
dien tyd, en Hy Burgemeester Temminck
in 't byzonder, Hem daartoe had aangemoe-
digd,cn dat zelfs de Penfionaris Visfcher der-
vvaarts gezonden was, om te onderzoeken,
of 'er iets voor Hem van Berckel te vreezen
3, was: dat Hy Heer Hooft zelf, aan van Bercr
j, kei gezegd,had, dat Burgemeesteren verfton-
,, den, dat lly niet naar den Haag zou gaan,
om het rapport wegens de Commisfie naar
Ens en Emraeloort te doen: dat, wat her;
„ brengen in de Vroedfchap aanging, het
met geene mooglykhcid kon gefchieden,
, dewyl het niet aan de Vroedfchap ftond,
R 4 „ haar

46*4 M E M O R I Ë N T O T
„ naar den dagvaard te zenden, dien zy goed.
„ vonden, en de Penfionarisfen volgens hun-
3, ne Inftru&ien aan Burgemeesteren moesten
gehoorzaamen: dat wel waar was, dat van
Berckel in het Credentiaal ftond, maar dat
Hy Heer Hooft wel wist, dat zulks alleen
3, gedaan was, uit een zeker menagemem voor
„ Hem van Berckel, en om niet in den Haag
„ te doen denken, dat Hy volkomen uitge-
„ floten was."
De Heer Hooft repliceerde op dit alles weder
met veel drift, en befloot met te zeggen, „dat
„ byaldien de Oud-Raad bieef perfifteeren by
„ de genoomene Refolutie, en van Berckel niet
„ naar den Haag ging, Henrik Hooft Danielsz.
als dan ook niet zou gaan." Waarop de Heer
Temminck antwoordde, dat Hy deswegens Mees­
ter was te handelen naar zyn welgevallen.
De Heer Hooft een weinig aan 't bedaaren
zynde geraakt, verzocht toen, dat die Heeren,
die fcheenen in deeze anders dan Hy te den­
ken, by den anderen wilden komen, om teza­
men , buiten Hem die in deeze Parthy was, be-
paaldelyk te refolveeren, of men de bewuste
Refolutie, aangaande den Heer van Berckel, zou
vernietigen, dan wel behouden.
De Heer Huyghens vroeg daarop, of Hy,
Heer

O P H E L D E R I N G , ENZ. 20$
Heer Hooft zich aan 't geen in die Conferen»
tie bepaald zou worden , houden zou , dit met
Ja! beantwoord zynde, hebben de prefente
Heeren Huyghens, P. Elias, regeerende, Tem­
minck , Heemskerk, Clifford, Hasfelaar, Rendorp
en J. Elias Amoiidsz. Oud - Burgemeesteren
aangenomen, dien zelfden dag ten 5 uuren,
te komen ten Huize van den Heer Huyghens.
Aldaar is verftaan door allen, (behalvenden
Heere van Heemskerk, die van gedachten was,
dat aan ieder Burgemeester vryheid moest ge-
laaten worden, van Berckel meede te neemen,
of t'huis te laaten,) om reedenen, reeds door
den Burgemeester Temminck in Burgemeesters
Kamer bygebracht, by de bewuste genomene
Refolutie te blyven: maar dewyl de Burge­
meester van Hoorn niet teegenwoordig was,zyn-
de zyn Ed. op den Dagvaart, is de Heer Huyg­
hens verzocht, des anderen daags aan den Hee­
re Hooft te zeggen, dat, alhoewel alle de pre­
fente Heeren, behalven de Heer van Heems­
kerk van gedachten waren, dat by provific by
de bewuste Refolutie behoorde gebleven te
worden, men doch niets had willen befluiten,
voor dat men de gedachten van den Heer van
Hoorn zou hebben vernomen. Doch deezen
weinige dagen daar na wedergekeerd zynde,
R 5
e n

266 Ji E li O R I E N T O T
en zich meede tegens het zenden van den Heer
van Berckel naar den Haag verklaard hebbende,
heeft de Heer Hooft des tyds, zonder nader aan­
zoek over die zaak te doen, alleen aan Gedepn-
tcerdens tot den dagvaart, in 't begin van Mey,
wanneer het quartaal van zyn Ed. begonnen
was , gezegd, dat hy voor deeze reis niet meende
pieede ter dagvaart te gaan.
Maar weinige weeken liepen voorby, of dee­
ze zaak vvierd weder leevendig gemaakt. Gee.
re aanteekening daar van gehouden hebben­
de , wyders als van 't geen tot nu toe gezegd
heb, kanlkgeen volleedig verflagdoen. Ik her­
inner my alleen,dat eenige Heeren uit de Vroed­
fchap, onder anderen, zoo ik wel heb, Ahbema
en Bicker, voorgeevende het verlangen der"
gantfche Burgcry, in Burgemeesters Kamer,
en niet zonder bedreigingen, zyn komen ver­
zoeken, dat de Penfionaris van Berckel weder
de Vergadering van Holland zou mogen gaan
bywoonen : dat Burgemeesteren daarover in­
genomen hebben de gedachten van Oud-Bur-
gemcesteren: dat eenige getracht hebben, een
(middel aan de hand te geeven, om ten minften
den Penfionaris niet dan op een hebbelyke wy­
ze weder te admitteeren: dat daartoe voorge-
iteld is, dat gem. Penfionaris in gefchrifte aan
Bur,

O P H E h D T. R I N G, ENZ. 20?
Burgemeesteren zou te kennen geeven, „ dat
„ byaldien Hy Heeren Burgemeesteren eenig
„ ongenoegen bad gegeeven, Hem zulks leed
„ deed, en daartoe geene intentie had gehad:
„ dat Hy voortaan in alle gevallen zou be-
„ toonen zyne byzondere achting voor alle
„ de beveelen van Hun Ed. Groot Achtb.,
„ en tochten zyn Ambt tot dcrzclver genoe-
„ gen, en het welzyn van Land en Stad, waar
„ te neemen."
De Heer Hooft zelvcn, keurde het opftel
dat daar van gemaakt was, volkomen goed:
zeide, dat van Berckel kwaiyk zou doen, met
zich daar aan niet te willen gedraagen, en nam
aan het aan Hem mecdetedcelen. Maar de Pen­
fionaris was niet van die gedachten, en wei­
gerde plat uit, iets in fchrifte over tcgeeven.
Over die zaak zyn zeedert noch één of twee
Befognes by Regeerende en Oud-Burgemeeste-
ren gehouden; maar niet kunnende meedewer-
ken, om aan 't geen door zommigen verlangd
wierd, en door anderen niet durfde gewei­
gerd worden, te voldoen: en ziende dat Ik
nutteloos de kleinigheid, die aan Burgemecs»
ters Kamer zou gefchieden, zou willen tecgen-
gaan, heb Ik , op Marquette zynde , de moeite
niet willen neemen, om die Befognes naar de
l c i
Stad te gaan. ^ -

268 M E M O R I Ë N T O T
Men kon niet meer op den geest van den
Penfionaris verwerven, dan dat Hy in Burgemeesters
Kamer mondeling en vervolgens in
fchrift met zyn hand onderteekend, overgaf
het volgend declaratoir.
„ Dat Hy bereid was de orders van Hun
„ Ed. Gr. Achtb. te executeeren: en zich te
» laaten employecren, overal waar de dienst
„ van deeze Stad zulks zal vereisfehen: zul-
„ lende het Hem vervolgens aangenaam zyn *
„ byaldien Hem de geleegenheid daar toe zal
„ worden gegeeven: niets hartelyker verlan-
„ gende, als om de eer en digniteit van de Re-
„ geering van deeze Stad, door alle mooglyke
„ middelen te helpen handhaaven en bevorde-
„ ren, en zyne deference aan derzelverbevee-
„ len fteeds te betoonen." Waarop Hem dooiden
prefideerende Heer Burgemeester gezegd
is, Dat Hy weederom naar den Dagvaart konde
gaan. (JL)
De Burgemeester P. Elias, die teegen het
wederzenden van den Penfionaris geweest was,
wierd dus verplicht meedeteneemen, eenen Minister,
die zedert niet nagclaatcn heeft, byalle
geleegendheden zyne kleinachting voor Bur-
ge-
• («) Een affchrift hier van legt in 't Cabinet van Bur-,
jgeraeesteren.

O P H E L D E R I N G , ENZ. %6(f
gemcestercn te betoonen: en die van het oo- -
genbük zyner terugkomst in de Vergadering
van Holland, met de bekende anderePenfionarisfen,
den grondflag geleegen beeft, tot die
verregaande vermeetelheid, met welke zy alles
naar hunnen zin, 't fcheelde hun weinig hoe
zy 'er toe kwamen, befteid, en daardoor deeze
Provintie in zoodanigen toeftand gebracht
hebben, dat zonder byzondere, en niet te voorziene
omftandigheeden, de zaaken nimmer, 't
zy verre van in 't geheel, tamelyk hcrfteld
zouden hebben kunnen worden.
Te beklaagen en ten boogften te beklaagen
zyn die ongelukkigen, die ter goeder trouwe
gewaand hebben , ten beste van Landen Stad te
hebben gehandeld, en nu de flachtoffers zyn
van de verfoeilyke kunstgreepen van doemenswaardige
verleiders. Hoe veele zyn 'er, die
alles geteekend hebben, die uit getrokken zyn,
en Vrouw, Kinderen, Handwerken en Kostwinningen
veriaatende , zulks uit de beste
beginzcls hebben gedaan, en vermeend niét
te kunnen feilen, daar zy tot aanmoedigers
en voorgangers hadden, lieden van aanzien,
aan wien niet alleen van alomme lof wierd
toegezwaaid, maar die noch, als't ware, door
't gezach der Staats-Vergadering onderfteund
wier-

2p MÜMÖRtÉS} TOT OPHELDERING, ENZ."
wierden: terwyl dat teegen de geenen die an­
ders dachten, in de publieke Nieuwspapieren
en andere Gefchriften, die zoo al niet op pu­
bliek gezach uitgegeeven , ten minftendoordè
Overheid'niet teegengegaan wierden, gefchol-
den , ja dezelve met de fnoodfte denkenswyze
beticht wierden.
Behalven deezen , hoe veel duizenden zyn 'er
geweest, lieden van'tgeringdezoort, vreem­
delingen, die in 't Land noch woonden noch
gehuisvest waren, die uitgelokt door het week­
geld dat hun wierd toegelegd, liever verkoo-
zen met Soldaatje te fpcclen, 6 a 7 Gulden,
dan met arbeiden, een Kroon, een Ryksdaal.
der, ja minder, in de Week te verdienen.
Men bedenke dit, en het ftrekke om uit te
wisfehen het ongenoegen , dat men teegen dui.
zenden van zyne Meedeburgers en Ingezeete-
nen heeft opgevat: men vergeeve denzelven
hun onvoorzichtig gedrach, en alle twecfpale
verdvvyne uit den Lande!
B y-

B Y L A G E N.

B Y L A G E L*. A.
O p dat de Kooplieden met zeekerheid in 't bedryven
van hunne Negotie, zouden kunnen g'informeerd
zyn, welke Waaren eti Koopmanfchappen,
ingevolge de tusfchen Denemarken en Engeland geflootene
Tractaaten en overeenkomst zoude aangemerkt
worden, of als Contrabande, of als vrypasfeerende;
zoo heeft liet Koninglyke Generaal-Land-
Oeconomie en Commercie-Collegie,over beide foorten
van Goederen, een fpecifkatie van den volgenden
Inhoud laaten publiceeren, als:
„ Door den Terminus van Contrabande, is men
„ overeengekoomen, dat men onder die benaaming
niet anders zal verdaan: als Gewee-
„ ren en allerlei foort van Wapens, met hun-
„ ne toebehoorende fortimenten van Canon-
„ nen, Mnsquetten, Mortieren, Petarden ,Bom-
„ men, Granaten , Pikkranzen, Faschines, La-
„ vetten en toebehoore'n, Bandeel Riemen,
„ Kruit, Lonten, Salpeter , Kogels, Pieken,
,, Degenklingen,Stormhoeden ,Krasfers, Hel-
„ lebarders, Lanfen, Jaaglynen, Paardezadels
„ Pistool-Holfters, Porte-Epées , en algemeen
„ alle foorten, welke kunnen dienen om in den
Oorlog gebruikt te worden, insgelyksBouw-
.„ Timmerhout, Pik, Teer, Kopere Plaaten ,
„ Zeilen, Hennip en Touw, en algemeen al-
I DEEL. S „ l e s,

B Y L A G E V. A.
,, les, wat eigentlyk dienen kan tot Scheeps*
,, uitrusting, doch zal onverwerkt Yzer en
Vuure Deelen daarvan geëxcludeert zyn,
daartegen is uitdrukkelyk gefb'puleerd, dat
„ men onder Contrabande niet zal verftaan Vis,
„ vers of gezouten Vlees, en alle foorten van
„ Graanen, Fruiten, Oly, Wyn, en algemeen
alles wat dienen kan tot 's Levens onder-
„ houd, dus kunnen alle deeze Articulen ver-
,, voerd en verzonden worden, gelyk andere
„ Koopmans Goederen, al was het zelfs tot
„ vyandlyke Steeden en Havens, indien dezelve
niet belegerd of geblocqueerd zyn."
Quod Attestor.
( Was get.)
Drabye.
't Welk de Magiftraat hiermede alleen fchriftlyk
en zonder eenig opentlyke Publicatie, aan de
Stads twaalf Mannen en hunne Negotiëerende Mede-Burgers
tot hunne Naricht, zoude communiceeren.
Dronthems Raadhuis den 29 January 178*.
{Was geteekend.
Nordahl. Angell.
Klingenberg. Nisfen.
BY-

B Y L A G E L". B.
EDEL GROOT ACHTBAAR ÏIEERS
N a de Befogne waarmeede U: Ed: G: Achtb: my
gister avond vereerd heeft, en 't geen U: Ed: Gr:
Achtb: de goedheid gehad heeft my omtrent myne
gehoudene Entrevuë met den W: Ed: Heer van
Berckel te vertrouwen, zoo verzoeke U: Ed: Gr:
Achtb: by deezen my te permitteeren, tot maintien
van myn credit, om U: Ed: Gr: Achtb:, als
een Man van eer te verklaaren, dat ik direcl: noch
indireft niets aan den W: E: Heer van Berckel uit
naam van S: H: den Heere Prince van Gallitzin nebbe
gezegd , als alleenlyk volgens den inhoud der
Misfive door U: Ed: Gr: Achtb: zeiver geleezen,
en welke ook origineel aan den W: Ed: Heer van
Berckel vertoond hebbe. Wat ik voorts met Zyn
W: Ed: gefprooken hebbe is familiair, en als particulier
gefchied, kunnende den W: Ed: Heer van
Berckel my abzolut niets imputeeren, als of ik Ministerialykhebbe
geageerd, zulks zoude, buiten order,
niet alleen onvoorzichtig, maar ten hoogden
blamabel zyn, en geheel en al ftrydig aan die achting
voor altoos aan d'Edel Groot Achtbaare Heeren
Burgemeesteren gevoueerd.
Want hoewel een onderdaan myner allergenadigfte
Souveraine, zoo is myn hart, ( zoo veel als
S 2 myn

B Y L A G E L». B.
myn eer, eed en plicht betaamt,) goed Hollandsen,
gezind, daar van het Rusch Keizerlyk Ministerie
ten vollen overtuigd is. Met die gevoelens bezield ,
die my niets verwyten, noch doen bloozen, zoo is
het met een welmeenend hart gefchied, dat ik door
het opgegeeven Concept, door de Couranten de
ongeruste en neergeflagen gemoederen hebbe trachten
op te beuren, waarvan 'er my gepasfeerde ochtend
kwaamen questioneeren. Zie daar Edel Groot
Achtbaar Heer het reëele van al het gepasfeerde,
laatende aan U: Ed: Gr: Achtb: volkomen goedvinden
over, om van deeze Brief gebruik te maaken,
daar ü: Ed: Gr: Achtb: zulks nodig oordeelt,
niets inhoudende als de waare fentimenten van myn
Hart.
Hebbe d'Eer met alle verfchuldigde Hoogachting
te zyn &c.
Amft. 6 Maart 1781.
(JVas getekend')
J. H. F. OLDECOP.
B Y-

B Y L A G E L». C
Memorie van Secreete Informatien die Ik, (GRAAF
VAN WELDER.EN) verzocht heb, dat met alle
menagement gebruikt mochte worden.
Den 7 Maart 1780.
Heb ik kennis gegeeven, dat ik geinformeert
was, dat 'er Leeden van het Cabinet waaren, die
het laatïïe Advis van de Admiraliteiten aanzagen als
een doorflaand bewys , dat de Republiek hostile
intentien had, tegen Engeland, en alleenlyk uitftelde,
om die te excuteeren, tot dat zich hadde in ftaat
geftelt; Dat men derhalven het zelve moest voorkomen
, dat zonder voor de abfolute waarheid te
kunnen inftaan, ik 'er voor vreesde , doordien 'er
my bygevoegt was, dat dit Advis is van de zelfde
Leeden, die de Attaque van den Grave van Byland
hebben doorgedrongen.
Den 10 Maart 1780.
By myne voorgaande gevoegd, dat de Refolutie
was genomen, geen menagement meer te hebben
voor de Scheepen van den Staat, indien het Secours
niet geaccordeert wierd, dat de laatfte decreeten
van het Admiraliteits-Hof, ingevolge de Refolutie
waaren gegeeven.
S 3 Den

B Y L A G E La. C.
Den 31 Maart 1780.
Een particuliere Converfatie met Lord Stormont
gerelateert, waarin die Heer zyn Sentimenten geöit
had, als zynde met hart en ziel voor het oud
Systema, dat hy roet fmerte zag, dat men inde
Republiek een ander omhelsde , en daardoor een
geheel nieuw Systema ging introducceren, voerende
hymet alle delicatesfe aan, dat men ftandvastig
zoude handelen, ingevolge de Memorie van
de Heer Torke, en noch meer de gevolgen, die daar
uit zouden kunnen voortvloeien , •• Ik heb 'er
by gevoegd, dat ik hoopte, dat men in de Republiek
verzeekert zoude zyn, dat het in Engeland
ernst was, en dat men geloof zoude flaan aan myn
voorgaande.
Den 21 April 1780.
Dat fommige Leeden van Advis waaren, dat ïngevalle
de Republiek eene Alliancie met Rusland
wilde maaken, op de gronden,

B Y L A G E L». C.
Cabinet-Raad aan het Officie van Lord Stormont
was geweest, doch laat gezeeten had.
Den 15 April 1780.
Heb ik myn Brief van den 21 gereïtereert.
Den 28 April 1780.
Myne voorgaande wederom gereïtereert.
Den a Mey 1780.
Dat ik alies mogelyk hadde gedaan, om rakende
het geene ik den 21 April gefchreeven had, met
meerder zekerheid te kunnen fchryven, dat ik zeeker
geloofde, dat 'er Leeden van dat Advys waaren
; maar hoe verre het geheele Cabinet en de Koning
gekomen waren, ik met geen zeekerheid wist.
Dat een point, waarin ik het geheele Cabinet eenpaarig
dacht, was, om de voorgeflagen Alliantie met
Rusland, tot geen confidentie te laaten komen, het
andere , dat men het eerfte Convoy, dat uit de Republiek
zoude zeilen, zeer ferieus zoude attaqueeren.
Den 9 Mey 1780.
Dat ik gehoord had, dat het Ministerie narichten
had uit Vrankryk, dat de Heer de Sartine fprak,
als of 'er questie was van een Alliantie met de Republiek.
Den 28 July 1780.
Dat ik met zeekerheid wist, dat de Directeuren
S 4
v J l
»

B Y L A G E L». C.
van de 0: I: C: aan het Ministerie hadden kennis
gegeeven, dat haare Vyanden door de Bediendens
ran de Hollandfche Compagnie alle byfland, zelve
met geld kreegeri, en verzoekende het Ministerie
om asfiftentie, het geen volgens myne informatien
niet geaccordeert was geworden. '
Hen 4 Aug. 1780.
Heb ik gerelateert een Converfatie met Lord
S^mnt fa dewelke zyn Ed. m y communiceerde
de lnfiruéhen, die Hyaan de Heer Torke gezonder,
had, om aan de Leeden van de Regeering op de
meest vriendelykfte wyze voor te houden, dat inmen
de Republiek dezelve Declaratie als Rusland
wilde doen, zulks in Engeland aangezien zou moeten
worden , als of de Republiek onvriendelyk ge-
«iclineert ware, dewyl zy engagementen had, uit
hoofde van dewelke zy genoodzaakt was Engeland
te asfifteeren, dat men van de kant van Engeland
wenschte, de oude Commercien en Vriendfchap op
te houden en dat zulks de reede was, waarom hy
d Heer Torke had aangefchreven, om de Leeden
van de Regeenng onder het oog te brengen, de
gevolgen die zoodanige demarche, als h° et doen
van die declaratie, zoude hebben. Dat hy d t H e e r
Ijie verders gelast had, om op de vriendelykfte
wyze kermis te geeven, dat de Bediendens van de
HoUandfche Compagnie, de Vyanden van Engeland
en in 't particulier de Fr.nfch eD, onder de
hand alle hulp en byfland verleenden. Wa.rop ik
een-

B Y L A G E IA C.
eenvoudig geantwoord liadde, van wegens den Staat
nooit iets ontfangen te hebben, 't welk reiatien
had tot de zaken, waarover hy my fprak.
Den i Sept. 1780.
Heb ik gerelateert een particuliere Converfatie
met Ymand, wel geïnformeert van het geen 'er irt
het Cabinet omging, hier op uitkomende, dat hy
wenscbte, dat 'er middelen gevonden konden worden
, om voor te komen , dat twee zulke oude Gea'llieerdens,
als Engeland en de Republiek zich niet
verder, en opentlyk brouilleerden, dat hy meende
my te kunnen verzeekeren, dat de Koning en alle
de Leeden van Zyn Ministerie, van het zelfde gevoelen
op dat ftuk waren, namentlyk, om dat zoo
lang mogelyk was te eviteeren, maar dat, niet tegenffaande
dat, de Refolutie zeer vast genomen
was, van niet ftil te zitten, ingeval de Staat haar
Vloot gebruikte, om den Vyand van Engeland in
ftaat te fiellen, om den Oorlog voort te zetten, of
een Declaratie deed, op den voet, als die van Rusland.
Dat men in Engeland niet dacht, dat Rusland de
Guarantie, die den Staat als Preliminair vroeg, zoude
accordeeren, maar dat het echter niet belette
dat den Staat zocht een Traftaat te maken tegens
Engeland , 'hoewel daar niet in genoemd, daar noch
by voegende, dat de Directeuren van de O: 1: C:
zich al verfcheide malen geadresfeert hadden'aan'
Lord Hillsborough, ter occafie van de tydingen die
S
5 zy

BYLAGE IA C.
zy ontfangen hadden, dat de Hollandfche Bediendens
haare Vyanden zoo veel adfilientie gaven ,
maar tot nu toe met beleefdheid van de hand waaren
geweezen, dat, ingevolge berichten, de Hollandfche
Specery-Eilanden, in drie maanden veroverd
konden worden , en dat de narichten uit Rusland
meedebrachten, dat de Keizerinne vriendelyk
geïnclineert was.
Den 22 Sept. 1780.
Gefchreeven, dat ik geen kans zag, om te cffectueeren,
dat Engeland eenige faveurs aan den Staat
betoonde, dat ik geen Ministeriaale démarche kon
doen, dewyl ik geene Inltructien, hoegenaamt had,
en ten eenemaal onkundig was van de intenticn van
den Staat; als meede van het geen het Hof van
Engeland door haaren Ambasfadeur liet negotiëeren
en of hy geëxecuteert had de orders , die Lord
Slormont my gecommuniceert hadde, aan hem te
hebben gezonden, en wat effect die hadden gedaan,
dat ik derhalven gevaar zoude lopen, van te ageeren
contrarie aan het but van den Staat, en dat de
zaak van te delicate natuur was geworden, om te
risqueeren, ietwes te zeggen ofte te doen daar ik
van gedesavoueert kon worden.
Dat als een particulier fpeekende, ik altoos getracht
hadde meer verwydering voor te komen, en
aan te toonen, hoe nadeelig een rupture voor beide
zoude zyn; en by alle gelegendheid voorgehouden,
hoe wenfchelyk het ware, dat, om zulks te
pra>

B Y L A G E L a
. C.
prsevenieeren , Engeland eenige faveurs aan de Republiek
wilde doen, maar dat ik klaar gemerkt bad ,
in alle de Converfatien, die ik op dat fubject gehad
hadde, dat dat Hof daartoe nooit te brengen
zoude zyn, dat 'er zelve Leeden van gedachten waaren,
dat zulks een kwaad effect zoude doen, dat
men my van verre had te verdaan gegeven, dat,
zoo den Staat ouvertures deed, men halfweg te gemoet
zoude komen, en dat de Heer Torke volkomen
geïnftrueert was op dat fubject.; en dat hy ook
duidelyk de intentien van zyn Hof had te kennen
gegeeven, ingevalle de Republiek Convoy verleende,
of dezelfde Declaratie deed, als Rusland, —
die intentien in myn Brieven van den 4 Aug. en
I Sept. gedetailleert, heb ik wederom gereïtereert
en geconfirmeert.
Verders, dat de Heer Harris altyd fchreef, dat
de Keizerinne van Rusland, by continuatie verzeekeringen
van Vriendfchap gaf, en dat het Ministerie
zich daarmeede flatteerde. Eneindelyk,
heb ik kennis gegeeven, dat het Ministerie Informatien
ontfangen had, dat de Hertog de la Fau~
guion zich flerk gemaakt had by zyn Mof, van een
rupture, tusfchen de Republiek en Engeland te
efFectueeren, dat het Cabinet van Verfailles niet
eenparig was geweest, of zoodanige ruptuur, op
zich zelve genomen, voordeelig voor haar was, ofte
niet; maar dat zy het alles aanmerkte als een
événement, dat het Credit van Zyne Doorl: Hoogheid
fterk zoude affecteeren.
Den

B Y L A G E IA C.
Den 20 OSlob. 1780.
Gefchreeven, dat de verbittering zedert de ontdekking
van de Papieren van Laurens zeer vermeerdert
was, wederom gerepeteert, dat men in
Engeland een gedecideerde parthy had genomen ,
en dat het Convoyeeren naar de Havenen van de
Mogendheeden, in Oorlog met Engeland, of het
overftappen van de gevraagde Guarantie aan Rusland,
van een ruptuur gevolgd zoude worden, en
dat ik vreesde voor onze Bezittingen in de Oost.
en West-Indien, en dat men zich by continuatie
flatteerde van de perfoneele geneegenheid van de
Keizerinne van Rusland.
Den 3 Nov. 1780.
Gefchreeven, dat na de beste informatien, die ik
hadde kunnen krygen, het greotfte gedeelte van de
Leeden van het Cabinet van Advys waaren, dat men
zoo lang mogelyk de oude Commercieu en Vriendfchap
moest ophouden, en dat in het tegenwoordige
oogenblik Engeland vyanden genoeg had, zon.
der zich met eene andere Mogendheid in een Oorlog
te wikkelen. —— Andere waaren van Advis,
dat de Republiek zulke hostile desfeinen tegens
Engeland manifesteerde, zoo wel binnen als buiten
Europa, dat die oude Vriendfchap en Connexie
ten eenemaal aan een einde fcheen te zyn, en (laande
hielden, dat het allefints voordeeliger was voor
En.

B Y L A G E La. C.
Engeland, van in Oorlog te zyn met de Republiek,
als langer op dien voet te blyven. Dat ik
dacht, dat het van de Refolutien , die de Republiek
zoude neemen, in de differente zaken, daar tegenwoordig
over gedelibereert wierd, zoude afhangen
welk fentiment praevaleeren zou.
Den io Nov. 1780.
Rapport gedaan , dat ik meende wel onderricht
te zyn, dat zoo 'er geen voldoende Refolutie genomen
wierd, omtrent de gecommuniceerde Papieren
, die by de Heer Laurens gevonden waren, een
Oorlog vast was, en dat ik geloofde, dat men hier
ftaat op kon maaken.
Den 21 Nov. 1780.
Gefchreeven, dat voor zoo veel ik wist, de Heer
Torke noch geen order had om zich te retireeren,
ten waare dezelve hem deezen dag gezonden
ware geworden; — dat 'er s' morgens een Cabinet-Raad
over Buitenlandfche zaken gehouden was.
Den 24 Nov. 178a.
Dat volgens het geene ik met eenige zekerheid
had kunnen weeten, men naar de Hollandfche Brieven
wagtede, om een finaale Refolutie te neemen.
Den 5 Dec. 1780.
Dat ik niet had kunnen weeten , wat Refolutien
men

B Y L A G E L». O
men genomen had, zedert den ontfangst van de
Brieven van den 18 pasfato, alleen, dat ik met zeekerheid
gehoord had, dat Prins Frederic zyn reis
nam over.Vlaanderen, en niet over Holland, en dat
hy noch in den loop van de Maand zoude vertrekken,
— En dat man in de City dacht, dat de
zaaken tot een Oorlog zouden kornen.
Den 8 Dec. 1780.
Dat'er drie dagen agter een, Cabinet-Raden
geweest waren, rakende de Situatie van zaaken
tusfchen Engeland en de Republiek, dat, wat moeite
ik my ook gegeeven bad, ik niet had kunnen
weeten, of men tot eenige Refolutie was gekoomen,
dat ik alleen wist, dat men daags te vooren noch
niets finaals gedetermineert had, en dat het fcheen,
dat men de Hollandfche Posten wilde afwachten.
Den 15 Dec 1780.
Dat de drie manqueerende Posten gearriveert waren,
en dat ik dien dag eerst gehoord hadde, dat
de Heer Torke order had gekreegen, om een nadere
Memorie te prefenteeren, om antwoord te
hebben op die van den 10 Nov., dat ik dacht, dat
hy dien Dingsdag geprefenteert zoude hebben, en
dat men zoude afwagten, wat daar op in deu loop
dezer week zoude gedaan worden, voor dat men
tot een finaale Refolutie kwam.
Den

B Y L A G E L». C.
Den 17 Dec. 1780.
Dat de Heer Frafer my uit naam van Lord Stor-
«?OH* kennis had gegeeven, dat men orders gezonden
had aan den Heer Torke, om te vertrekken zonder
affcheid te neemen, zonder my te zeggen, wat oorzaak
tot die orders had gegeeven, • dat ik
gehoord had, dat 'er daags te vooren een Courier
van de Heer Torke gearriveert was, en dat 'er
s'avonds Iaat een Cabinet-Raad gehouden was,daar
die Refolutie in genoomen was.
Den 26. Dec. 1780.
Dat 'er order gezonden was, om St. Euftatius
en St. Martin te attacqueeren; en dat ik niet zonder
vreeze was,dat d'expeditie, waarvoor men 3000
Man met zwaare Artillerye infcheepte, de Kaap de
goede Hoop zoude gelden.
B Y-

B Y L A G E L». D.
Extract Misfive van Gecomm. Raaden van
't Noorder Kwartier.
w y hebben, &c.
By deezen neemen wy ook de gelegenheid, om
UEd. Gr. Mog., conform derzelver Ref. van den
10 Jan. deezes Jaars, met communicatie van Zyne
D. H. den Heere Prince Ërfftadhouder, met betrekking
tot dekking der Zeekusten, de nodige orders
hebben gedepecheerd , en ter Executie gelegd ,
zoo dat dezelve Provifioneel zich in behoorlyke
ftaat van defenfie bevinden: zullende Wy niet achterlaaten
zonder ophouden het noch verder benodigde
te doen te werk ftellen.
( Was getekend')
De Gecomm.
Ter Ordonnatie van dezelve,
Nkolaas Groet.
BY-

BYLAGE La. E. N». i>
HOOG ED. GESTR. HEER!
•Durgemeesteren hebben tot hurt uiterst leedwee,
zen verttaan, dat Z. D. H. zich over het op vootledene
Vrydag gedaane voorftel, aan onderfcheidene
Lieden ten tterkften beklaagd, en zelfs in fcriptis
gefteld heeft, 't geen Z. D. H. meent, door ons
tegens den Heere Hertog te zyn ingebracht geworden.
Hoe zeer het ruchtbaar maaken van eene zaak ,
(die Burgem. niet verricht hebben dan na ryp overleg,
en als daar toe gedwongen door d'omftandigheden,
in welke het Vaderland zich bevind, dewelke
naar hunne gedachten, velftrekt vereischten, dat
alle reedenen, die tot eenig mistrouwen tusfchen
Z. D. H. en de Regenten, eenige aanleiding zouden
kunnen geeven, hoe eerder zoo beeter weggenomen
worden,) hun onverfchillig is, zoo kunnen Zy
niet ontveinzen, dat de verkeerde begrippen, het
zy met behoorlyken eerbied gezegd, in welke Z.
D. H. na de mondelinge voortelling, doof den Penfionaris
Visfcher gedaan, getoond heeft te zyn, wegens
de wyze, op welke gem. Penfionaris op 'tfubjeér.
van bovengem. Heere Hertog, zich geuit had,
Hun doen vreezen, dat Hoogstdezelve by deszelfs
denkbeelden perfifleerende, mooglyk hunne uitdrukkingen,
niet zoodanig gefield zal hebben, als zy
!• DML. T w a a r.

B Y L A G E L*. E. N°. i.
waarlyk en in de daad geweest zyn. Burgemeesteren
zouden gaarne gezien hebben, dat de Memorie
door den Penfionaris Visfcher voorgeleezen, daarna
overgegeeven, in Zyne Doorl. Hoogh. handen gebleeven
was, om Hoogstdezelve te overtuigen, dat
wel verre van den Heere Hertog te befchuldigen,
Burgemeesteren op het fterkfte hebben verklaard,
dien Heer geenzints te verdenken, wegens de fchandelyke
uitfirooifelen, tegens een Heer van zyn aanzien
en geboorte, maar dat zy Burgemeesteren deszelfs
verwydering om geene andere reede geëischt
hebben, dan om dat door het algemeen wantrouwen,
met of zonder reede, tegens Zyne HoogePerzoon
opgevat, het uitfluitend vertrouwen, hetwelk
Z. D. H. op dien Heer gefteld heeft, het beftuur
der publieke zaaken fchaadelyk kwam te zyn: als
wordende daar door het vertrouwen, dat men in
Z. D. H. noodwendig dient te ftellen, willen de
zaaken wel gaan, zoo niet ten eenemaal weggenomen
, ten minften zeer verzwakt.
Burgemeesteren protefteeren als noch, en verzeekeren
op het allerferieuste, dat zy uit geene
byzondere haat, afgunst, of verregaande verdenkingen,
tegens meergem. Heere, den bewusten ftap
gedaan hebben, en zy hoopen, dat aan hunne woorden,
geene andere beteekenis gegeeven zal worden,
als die met hunne waarachtige intentie overeenkomftig
is.
Zy hebben beloofd, dat de Memorie, door den
Penfionaris Visfcher voorgeleezen, niet zou gecommuniceerd
worden, aan anderen, dan aan de gee>
nen,

B Y L A.GE La. E. N». i .
nen, die dezelve dier tyd gezien hadden, naamlyk,
de vier Regeerende Burgemeesteren, en de Penfionaris
Fisfchgr: zy hebben die beloften ook heilig
nagekomen: maar zy zouden niet gaarne zien,
dat zy by v- publiek, by hunne meede - Regenten ,
zoo van deJze als andere Provinciën voorgefteld
wierden, als hebbende den Heere Hertog waarlyk
befchuldigd met het geene, waarmede die Heer
in eerlooze en infame libellen befchuldigd wordt,
't Zy verre van hun, te kunnen denken, dat Z. D.
H. met opzet, en als ter kwaader trouwe, het doen
van zulke of diergelyke befchuldigingen, aan Burgemeesteren
zoude willen aanwryven, maar de aandoening,
dewelke Z. D. H. gevoeld heeft op't hooien
van een voorftel, zoodanig ftrydig met de hoogachting
en liefde, die hoogstdezelve voorhaarengeweezen
Voogd, natuurlyk hebben moet, haarongetwyffeld
geprevenieerd hebbende, tegen de geenen
, die dat voorftel gedaan hebben, zoo zou het
geen wonder zyn, zoo Zy zich waarlyk by aanhouding
verbeeldde, anders gehoord te hebben, dan onze
Penfionaris geleezen heeft.
't Is om die reede, Hoog Ed: Geftr: Heer, dat
Ik, uit naam van Burgemeefteren, de vryheid neem,
U. H. Ed. Geftr. te doen geworden, dat zelfde ftuk,
dat onze Penfionaris voorleeden Vrydag heeft voorgeleezen;
met verzoek, om het zelve met communicatie
deezes, aan Z. D. H. ter hand te ftellen,
Burgemeesteren hebben daar meede geen ander
inzicht, dan om aan Z. D. H. de eigsnlyke woor-
T 2
dea,

13 Y JL A G E L«. E. N. i.
den, dewelke Stads Gedeputeerden gebruikt hebben
, onder 't oog te brengen.
Het zal, 't zy met eerbied gezegd, aan Z. D. H.
volkoomen vryftaan, van deeze Memorie zoodanig
gebruik te maaken, als zy zal kunne^goedvinden,
terwyl Burgemeesteren, ten zy daartoe gedwongen ,
dezelve aan geene anderen zullen meededeelen.
Voorts verzoeken Burgemeesteren zeer ernftig, dat
U. H. Ed. Geftr. den Heere Prince verzeekere van
hunne oprechte verknochtheid aan deszelfs Perzoon
en aanzienlyk Huis, De betrekkingen tusfchen particulieren
en de betrekkingen tusfchen Regenten, zyn
in haare uitwerkzelen zeer onderfcheiden: men dient
dierhalven noodwendig met een ander oog te befchouwen,
't geen tusfchen deezen of geenen gefchied:
Particulieren hebben geene betrekking dan
tot eikanderen, en alles wlat dezelve treft, treft de
particulieren alleen, en ftrekt zich niet uit buiten
hunne Perzoonen: maar. Regenten hebben eene gemeene
betrekking tot het gemeene-best, aan'thoofd
of in de Regeering van 't welke zy gefteld zyn. Alles,
wat hen in't byzonder zou treffen, moet zwichten
voor de betrekking die zy hebben tot dat Gemeene-best,
en deeze is heilig: welk misverftand
en onmin ook onder hun lieden mogen weezen,
zoo behooren zy één hart, één oog, één mond
te zyn voor het algemeen welzyn. Al had Z. D:
H. op het allertreffcndfte Burgemeesteren van Amfterdam
in hunne byzondere Perzoonen beleedigd;
al had Z. D. H. op de allerbitterfte wyze hun onverdiende
verwytingen gedaan, zy zouden noch gereed

B Y L A G E L». E. N \ i.
reed zyn, om met den Heere Stadhouder, met het
aanzienlyk Hoofd van dit noch onlangs aanzienlyk
Gemeenebest, op de vertrouwde, openhartigfte en
cordaatde wyze te overleggen, al wat gedaan moet
worden , ten beste van hetzelve. Hoe veel te
meer, zyn zy daar toe gereed, terwyl zy de Perzoon
van Z. D. H. eerbiedigen, en overtuigd van
deszelfs perfoneele hoedanigheeden, voor Denzelven
alle hoogachting hebben, en gereed zyn om alle
vertrouwen op Z. D. H. te dellen. Zy durven
de allerferieuste verzeekeringen geeven van hunne
volkoomene bereidwilligheid, om met Z. D. H. in de
allerbeste en oprechtde correspondentie te leeven,
enz.
Amfterdam
12 Juny 1788.
(Was geteekend)
J. R E N D O R P.
T 3 BV-

B Y L A G E L». E. N°. 2.
W E L ED. GESTR. HEER!
J^Lccufeerende de receptie van Uw WelEd. Geffr.
Misfive, heeden ontfangen, heb Ik d'Eer te melden,
dat geen Oogenbiik heb verzuimd om het daar
hy gevoegde ftuk, met voordragt van den inhoud
dier Misfive, aan Zyn Hoogheid de Heer Erflladhouder
ter hand te ftellen.
Myn Heer, niets zoude my in de loop van myn
allerverdrietigst Ministerie aangenaamer zyn dan te
konnen medewerken tot herfiel en bevordering van
eene by my op het hartelykst gewenschte, en voor
het lieve Vaderland altoos, en ten allen tyden , maar
vooral thans , zeer hoognoodige eensgezindheid,
tusfchen Uw Wel Ed. Geftr. Stad, en hooggem.
Zyne Hoogheid.
Ik verzoek Uw Wel Ed. Geftr. de verdere Heeren
Burgemeesteren van myn refpect te verzeekeren,
teiwyl d'eer heb met de yverigfte gevoelens van
achting en aankleving te zyn
Wel Edele Geftrenge Heer!
U Wel Ed. Geftr. Onderdanige
en Gehoorzaame Dienaar
'slïagei3juny P. v. BLEISWYK.
1781.
EY-

B Y L A G E L». F.
Den 7 Maart 1782.
Deliberatie over het beklag van den Hertog, aan
H. H. Mog. over Gedeputeerden van Amfterdam,
in Juny 1781, volgens Refolutie van
20 Febr. 1782, tot af komst heeden.
Ridderfchap. Perüfteert by voorig Advys. Zie
Not. 20 Feb. 1782 , van Holland.
Dordrecht, 't Is niet de eerfte reis, dat de Reedenen
hunner Principaalen geuit hebben van hunne
bevoegdheid tot reclame der Refolutie, voor al van
1663, en dat op fundament der belofte, in die Refolutien
met eede vervat, dat de Leeden aan elkander
verplicht zyn indemniteit, of de gemolesteerde
Leeden, volgens den aart en Conftitutie der Regeering
te maintineeren: in dit geval is Amfterdam:
uit hoofde van die gereclameerde Refolutie, behoort
op fundament derzelve eene recriminatie te zyn:
zouden gaarne met allen aandrang de gefundeerdheid
daarvan nader toonen, maar zullen dat niet doen:
niet, om dat geen belang in 't refultat ftellen, maar
alleèn om reeden van gegrond wantrouwen, dat een
nader adftruftie geen vat op de Leeden zou hebben :
konden ook toonen, dat het declaratoir van Z. II.
en 't Advys der Edelen te ver gaat: dat het zelve
hier niet te pas komt, zynde ingericht om te decideren
een point, dat nooit in deliberatie is geweest;
f 4 waar

B Y L A G E L*. F.
waar op nooit de Leeden hebben gedacht: dat nooiï
kan decideeren , het poijit hier in questie; zullen dat
declaratoir tot geen fundament van deliberatie leggen:
geene nieuwe, kan uit hoofde van dat declaratoir
of Advys, plaats hebben: zullen alleen inhaereeren
hunvooriggeavanceerde, endaar byten krachtigllen
perfifleeren; kunnen echter niet voorby, hunne
verwondering te toonen, dat de Ridderfchap perfifteert
by een declaratoir dat niets inhoud: voornaamlyk
om de deliberatie te feponeeren : hadden mogen
verwachten, dat de Ridderfchap zon concurreeren
tot een finaal befluit, gelyk de Refolutie op de propofitie
van Amfterdam, dat klaar vordert; daar de
Ridderfchap perfifteert by een declaratoir, om de
zaak by provifie buiten deliberatie te laaten : op zulk
een contenance is al vry wat bedenking: twyffelen
of veel zal vorderen ; geeven die" zaak over aan de
meerderheid, met referve van zich nader te expliceeren.
Haarlem. Hebben zich te meermaal geëxpliceert
byzonder ook over 's Ridderfchap's voorflag, tot
afdoening quafi: zullen'er thans alleen byvoegen,
dat, rapport doende van 't laatst gepasfeerde, van
den ftaat der deliberatie, van het dcclareeren der
Ridderfchap, en van de voorflag om de zaak te feponeeren
, gevonden hebben dat in geenen deele te
pas komt, of van infiuentie kan zyn, 't declaratoir
van Z. H.; zeggen alleen : dat hunne [Principaalen
compleet geapprobeert hebben , hunne conduite, als
conform de principes der Regeering; en geen nieuwe
deliberatie nodig geacht, die ook eenigfints de
vo-

B Y L A G E La. F.
vorige principes zouden ondermynt hebben: dat in
geen ampel detail zouden treeden , maar alleen 't
voorig gezegde herhaalen. De materie was gewicht
tig genoeg: erkennen dit met Dordrecht: zyn ver
wondert over de contenance van de Ridderfchap,
en voorgebrachte fentimenten van toegeevendheid,
daar niet vatbaar zyn voor recht, reeden, billykheid
en gezonde Policie: dat het inutil zal zyn,
veele refleclien te maken: dat ze inbajreeren hun
Jagt wel expres, en daar by perfifteeren: dat de
Regeering van Haarlem op dat fujet haar plicht,
als Lid der vSouverainiteit heeft gedaan, ftrekt tot
hunne Satisfactie; zynde verplicht, op 't nadrukkelykst
pogingen te doen, om de gedachtenis voor de
posteriteit te conferveeren, en daarom de rechten
der Souverainiteit hebben gemaintineert: wenfchen
dat de Leden, die in dit geval zo laauw zyn, de
applicatie van gem. Ref. voor zich zeiven niet zullen
behoeven te reclameeren.
Delft. Als de Regeering kort na de Misfive van
den Hertog ter Vergadering overgebracht was ,
alle om Handigheden had overwogen , kwam tot
Conclufie best voor, om deeze onaangenaame zaak
te laaten flaapen, en buiten verdere deliberatie te
houden, met geen ander oogmerk , als dat, welke
Refolutie ook wierd genoomen, het niet anders als
onaangenaame gevolgen kon hebben: dat de Regeering
van het declaratoir van Z. H., en van de Ridderfchap
gekreegen , kennis hebbende, thans eenvoudig
had nagegaan, of na dien tyd ook 't een of ander
was voorgevallen, om Haar van 't fystema om
T 5 de

P. Y L A G E L\ F.
de zaak finaal te feponeeren , te doen afgaan, maar
zy daar in volmaakt gefierkt was; dat als men
al eens wilde volgen het fystema van Dordrecht
en andere, begrypende, dat men de demarche van
den Hertog ad aninum moet meenen; dat Gedeputeerden
ter Generaliteit moeten reprefenteeren ,
Hun Ed. Groot Mog. gevoeligheid over die demarche;
dat de Hertog heeft geattaqueert de maximes en
•wetten van de Souverainiteit, en aangegaan tegen't
verfchuldigd refpeft, dat een Officier van den Staat
fchuldig is, en daarom by Hun Hoog Mog. inftee.
ren, om die daad behoorlyk te doen repareeren:
men ten ifie vraagt, wat effect, zal zulke Refolutie
ter Generaliteit doen, daar reeds 4 Provinciën, als
Gelderland, Utrecht, Overysfel en Stad en Lande
van ander begrip zyn, ooit die Satisfactie ter Generaliteit
tc bezorgen is ? Of niet eer te vreezen is,
dat die Provinciën noch onaangenamer Refolutien
zullen neemen die, daar de meerderheid der Bondgenooten
van contrarie opinie is , noch onaangenaamer
Refolutien voor Holland konden zyn ? dat Holland
zich wel niet moet laaten intimideeren , of van Refolutien
affchrikken, maar hier alle redenis, om die
zaak te laaten flaapen: dat Denemarken reeds in
July 1781 gedeclareert heeft,dat de Koning het niet
onverfchillig aanzag: dat tot tweemaal toe de Konin°van
Pruisfen niet onduister ge'ïnfinuëert had, hoe
op die materie dacht: dat wy ons niet daar aan zouden
behoeven te ftooren, maar de omftandigheeden
raaden, terwyl geen effect, ter Generaliteit te wachten
is, en dat andere Mogendheeden zich daar in
laa-

B Y L A G E L*. F.
laaten zien. dit te laaten blyven. Eindelyk, dat dewyl
het declaratoir van Z. H. in Holland gecommuniceert,
eene Juftificatie van den Hertog bevat, als
dan een Refolutie tot flrafvordcring niet allergevoeligst
voor Z. H. , als eerfte Regent zou zyn. Dat
alles concurreert, om dat werk te fmooren. Zien
het declarat: van de Ridderfchap aan met een ander
oog: het voldoet eenigszins aan 't begeerde; betitelt
vast, dat Amfterdam en alle de Leeden van Holland
recht hebben tot voorflagen te doen, als 't belang het
vordert: als dat declaratoir word gevolgt, verklaaren
zulks ook de Staater», en daar dit zelve by geleegendheid
der demarche van den Hertog word gedaan,
geeft de Staat implicité daar mede te kennen,
dat het verzoek van den Hertog om Satisfactie niet
te pas komt. Het point der recriminatie moet worden
gefeponeert, de omftandigheeden verbieden een
Refolutie die nadeelig zou zyn en groter oneenigheeden
verwekken. Onder dit declaratoir meet de
zaak gefeponeert blyven, niet by provifie, maar geheel
buiten verdere deliberatie, om de harmonie te
cultiveeren. Nopens de wensch van Haarlem zoo
vvenfehen meede, dat, als ooit zo ongelukkig worden
, dan te toonen, dat de gevoeligheid moet worden
opgeofFert aan de Eendracht.
Leiden. Als de ftaat der deliberatie en de conduite
van Gedeputeerden hebben t'huis gebracht,
is hun doen eenpaarig geapprobeert; konden met
Dordrecht en Haarlem zeggen, dat zich zeer duide-
Jyk een en andermaal hebben geëxpliceert, en daarby
perfevereeren; maar dat alles wilden opofferen
tot

B Y L A G E L. F.
tot haimonie, waar van noch onlangs preuves hadden
gegeeven: dat nu afgevraagt, wat in deeze materie
konden doen , de condufie was geweest, dat door eed
en plicht verhonden waren; dat zulks van 't begin
reeds gezegd hadden : dat 'er dus weinig moeite was
om in deze parry te kiezen: dat 'er geen Lid is die
niet bezwooren heeft de rechten der Souverainiteit
ten fterkften te maintineeren: dat hier geïmpieteert
is op een der eminentlfe rechten, en een Lid reclameert
de trouw en guarantie van de andere Leeden:
dat alles over hebben voor harmonie, maar
niet daar eed en pligt hun verbinden: dat by eenpaarige
Refolutie der Vroedfchap is geperfevereert,
by 't voorfchrift van Anno 1621: dat zeer weinige
dagen daarna ter Generaliteit Satisfactie gevraagd
is: of in eene reclame van die natuur per
plura kan geconcludeerd worden, laten dat om nader
te bedenken : als de conclufie valt alleen van
hun begrip, zullen niet alleen protesteeren, maarzo
een aanteekening referveeren, als tot maintien de-,
zer Souveraine vergadering behoort.
Amfterdam. Kunnen niet zonder veel aandoening
op nieuws van deze materie fpreeken, om 't gewicht
der zaak, te meer, daar een coufluentie van
Toehoorders fchynt zamen gekomen, om bytewoonen
de uitvaart hunner gerechtigheeden en vrydommen
, geleid door een Heer, wiens Voorouders met
zoo veel lof daar voor geftreeden hebben: principaal
tegen een confiliarius van een Vorst, die noch
niet zou fchroomen, daar alles voor op te zetten:
moeten opmaaken, dat de Leeden veel woorden van
hun

BYLAGE L a
. F.
hun wagten: dewyl met zo veel iever door voorzit*
tende Leeden alles herhaalt is, zou het maar vergeefïche
moeite zyn: reclameeren alleen de bezvvooren
geguarandeerde Privilegiën en Voorrechten:
kannen volftaan zig te voegen by Dorth, Haarlem
en Leiden wat ook 't befluit zy: de voorflag der
Ridderfchap betekent niets: zelfs ten uiterften verwondert,
dat zy fchynt die rechten niet te erkennen:
't is- hun leed, dat de tyden zoo zyn verandert,
dat die zelve Vergadering, die in een Jaar zonder
aanbelang, den 26 Mey 1621. eene zoorigoureufe
Refolutie nam, nu zoo laf is, om dat de Perfoon
wat meer verheeven is van geboorte, fchoon een
Dienaar van den Staat: dat men uit deference voor
hem tot die laagheid komt, om de zaak te feponeeren:
of zulks iemands Confcientie voldoen kan, daar zy
zoo indignegeattaqueert worden: zullen om perfoneele
haatelykheid liefst voorbygaan, 't geen Delft zegt:
zyn verwondert over de vrees voor gedwonge Refolutie
der Provinciën, die niet unaniem zyn: dat
het verhaal van vreemde Ministers aan den Griffier
(misfchien weet d'Hr. Emants meer,)zoo vermoet
brengen, om deliberatien die betrekking tot de rechten
van 't Land hebben, te fchikken naar zaken daar
men niet mede te doen heeft: toen het declaratoir
van Zyn Hoogheid is ingebracht, recommandeerde
een Lid het menagement, zo dat betrekkelyk is op
de Advyzen der Leeden, zullen zy dat niet taxeeren
dewyl thans niet te pas komt: nooit is door Amfterdam
in deliberatie gebracht eene propofitie aan Zyn
Hoogheid, door haar gedaan, nooit is eene decifie
daar

B Y L A G E IA F.
daar op gevraagd: zou ook niet bekend zyn geworden
: hebben Z. H. niet willen binden aan 't gebruik
ten beste, maar hebben niets ter kennisfe gebracht
van 't Publiek: deze deliberatie bepaalt zich eenvoudig,
tot het adres van den Hertog om Satisfactie
: 't is meer als eens getoond, dat de attaque is
gedaan op de vryheid en Rechten; zullen die vasthouden;
repondeeren niet voor de gevolgen: zoo
eene haatelyke Oorlog hunne Principaalen niet te
rug hield van'eenige verdere demarche, zouden zy
zich byna fchaamen op deeze plaats te blyven zitten:
zouden zich anders afzonderen van eene Vergadering
, daar zoo onbehoorlyk behandelt worden.
Gouda. Hebben bevonden dat van de Ridderfchap
behelst 3 deelen : 1, declaratoir van Zyn Hoogheid:
2, het declaratoir van de Ridderfchap : 3, een finaal
afdoen: ad 1 zyn 't volmaakt eens met Amfterdam ,
komt niet te pas: de questie is alleen, over 'tadres
van Amfterdam aan Zyn Hoogheid: of 't verzoek
van den Hertog, wel of kwalyk is , is hier geen object,
zwygen daarop: ad 2, behelst een conciliatoir.
a , De Leden hebben het recht, &c,: b, gelyk recht
heeft Zyn Hoogheid: c, men wil feponecren. Ad#,
zyn 't daar omtrent volkomen eens, is geen object
van dispuut, is door de wet gejustificeerc: het declaratoir
van de Ridderfchap is overbodig, alzoowet
exteerd. Adb t als niet zullen varieeren, zou men nader
recherche moeten doen, waar en waar omtrent niet
convenieeren: de Wet van 1586, 1663, en 't cxempel
van 1621, alleen relatif tot propofitien in Holland

B Y L A G E L a
. F.
land gedaan: zeggen dat niet gratis, de Wet zegt,
dat moeten gedaan worden in de Vergadering, Staatsgewys:
dat brengt de zin der eerfte Wet van 15S6
al mede: is alleen gemaakt tot vermeerdering Van
confidentie, dat het eene Lid niet meer zou weeten
als het andere: als in Holland geopenbaart worden
zaaken tot nut van den Staat, moeten die niet alleen
gefecreteert, maar die ze reveleert moet voor een
vyand van 't Vaderland gehouden worden: d'inttitutie
is goed: had Amfterdam dat exempel niet kunnen
volgen, de fecretesfe reclameeren, was 'er dan
niet dezelve fecuriteit geweest? alles is doch gefchied
tot vermyding van eclat. Amfterdam heeft
eene goede intentie gehad, en 't welzyn van 't Land
beoogt, maar kan die intentie bevryden van de wet?
als 't in Holland was gebracht, had het daar kunnen
blyven onder fterke belofte van fecretesfe, het kan
nu niet blyven buiten eclat: als men nu let op de
daad, de woorden der wet , en d'aanleidende oorzaak
tot de wet, dat het gefchied is om de rechten der
Souverainiteit te maintineeren, hoe is dan Am".erdam
niet in de termen der wet? God Almachtig
is getuige van de oprechtheid hunner gevoelens:
beroepen zich op 't Opperwezen, hebben niets
meer gewenscht als een harmonieuze afkomst, daarom
gewenscht de zaak te feponeeren , en 't werk te
laaten flaapen, om dat geen uitkomst zien: hebben
als dus gedacht, om 't gewicht van 't werk: vinden
geen reeden te devieeren van deeze beraifönneerde
Principes; 't zyn de waarachtige gevoelens
van hun hart, fchoon in dat derde eens waren met
Am-

B Y L A G E IA F;
Amfterdam, dat over de daad als daad Amfterdam
niet moet verantwoordelyk zyn, dat onder zulk deelaratoir
advyfeeren tot het finaal feponeeren.
Rotterdam. Als het declaratoir van Z. H. en van
de Ridderfchap, na ferieufe deliberatie en naauwkeurig
onderzoek geëxamineert hebben, hebben geen
reeden te devieeren van voorige last, herhialen die
niet: behalven dat het nodeloos zyn zou, en apparent
vergeefs: dat thans 't opjeft van deliberatie
is , of onder dat declaratoir de zaak tusfchen Amfterdam
en den Hertog kan gefeponeerd: noch het declaratoir
van Z. H. noch dat van de Ridderfchap is
daar toe gefchikt: het declaratoir van Z. H. is van
geen applicatie op 't beklag van den Hertog, over
een Lid der Souverainiteit van Holland, ter Generaliteit
gedaan: 't advys en declaratoir van de Ridderfchap
niet rechtflreeks: moge wel lyden, dat
iets, waarover men reeds zedert 2 eeuwen in gefchil
is, by nadere Refolutie gevestigd worde: wel
ver van onder dat declaratoir de hoofdzaak te feponeeren,
voldoet het niet, 't is daar geheel ongefchikt
toe, moeten maintineeren en handhaaven de
Souverainiteit, zo plechtig bezwooren, daar in te
lacheren is van de kommerlykfte gevolgen, moeten
daarom voorige last ten fterkften inhereeren, en
daarby perfifteeren.
1 Corimhem. Als verflag gedaan hebben van hun
voorig gezegde, is dat geapprobeert, moeten fpeciaal
declareeren, dat noch zyn in dezelfde fentimenten,
't heeft hun zeer vervreemd, dat de Ridderfchap
onder zulk declaratoir een zaak van die
in>

B Y L A G E IA F.
importantie wil feponeeren, of doen voorkomen, als
of Amfterdam recht heeft tot propofitien tot welzyn
van 't Vaderland, uit een toegeevendheid van
de Ridderfchap: den aart der Vergadering zou het
dus hachelyk maaken om met malkander te fpreeken;
dat declaratoir beduid niets: kunnen niet komen
tot een Refolutie, om te feponeeren, maar moeten
expres protefteeren en referveeren, daar omtrent
te handelen na behooren.
Schiedam. De Cordaatheid eicht, dat femper
idem, de leus der finaale deliberatie zy; als deeze
getoetst hebben aan hunne Refolutie van 4 Sept.
1781, en de gronden daar by gelegt, zyn ver af
van een abfolute intentie, om die zaak zoo te feponeeren
, om niet te neemen een Refolutie, over
het gefchii zelve; het declaratoir van de Ridderfchap
is een overbodige verklaaring, om dat daar
in nooit gehaefiteert hebben , berust op Refolutie
yan 25 Aug. 1586, en de adte van indemniteit
van 1663; ook na den aart en digniteit der Vergadering
competeert aan ieder Lid het recht om vry
te ipreeken, al was 'er geen periode in gem. Refolutie,
offchoon aan de applicabiliteit getwyffek is
door Gouda; echter is het declaratoir niet volko.
men zonder blyk van de irregularitsit van de Conduite
van den Hertog, en derzelver violatie van de
Conltitutioneele wetten van het Land, van den Staat
en van de Ingezeetenen, kunnen zulks niet nalaaten
te remarqueeren, tot voorkoming van foortgelyke
adresfen aan H. H. M., dewyl den minften
rang bekleedende Officier zulke excesfen zou kun-
V nen

E Y L A G E IA F.
nen pleegen ; tot confervatie der Burgerlyke Vryheid
zorg voor eer en eigen belang en waakzaamheid
voor de rechten van de Republiek; dat den
Hertog 17 Nov. 1781, by Memorie aan H. H. M.
Prefident wel heeft verklaart, dat zyn intentie niet
geweest is, door zyn adres by H. H. Mog. onmiddelyk
Satisfactie tegen Amfterdam te vragen: dan
dat dit declaratoir is post festum , dan had zoodanig
adres gepast geweest aan H. E. G. M. Wat betreft
de conduite van Gedeputeerden ter Generaliteit,
moeten die weder desavoueeren; H. E. G. M.prae.
fentie en venerabel gezach, had hun meer circumfpectie
moeten doen gebruiken; zoodanige overhaasting
was niet nodig, de bewerkte Misfive kon
in Holland gebracht zyn geworden: hadden meer
circumfpeetie en prudentie verwacht. Wat betreft
de recriminatie tot een eclatante Satisfactie, was
voorzichtigst en ftaatkundigst daaromtrent alle deliberatien
te feponeeren, om dat onmogelyk de evenreedigheid
is te bepaalen, en effecten zou doen , die
de rust zouden turbeeren, en de circumfpeetie vereischt
niet ten ftrengften te excuteeren de rechten:
het declaratoir van Z. H. is geen motif tot
een Refolutie in deeze, achten Z. H. incapabel iets
te verklaaren tegen zyn gemoed, verlangen dat op
zyn tyd zich zullen manifesteeren de waare oorzaaken
der inactiviteit, om de fchadelyke nagedachtenis;
hier is niet gerequireert den Hertog vry
en oufchuldig te verklaaren: 't Cardinale point is
over de propofitie van Amfterdam aan Z. H., en
of een Refolutie moet genoo'men worden over de
de*

B Y L A G E L*. F.
demarche van den Hertog by H. H. M. — Zy kunnen
zich met de Ridderfchap conformeeren , voor
zoo veel uit de Refolutie zal blyken dat Ridderfchap's
verklaaring gefchied is tot compleete bevestiging
der Refolutie van 15 Aug. 1586. en van
de aéte van indemniteit van 1663 : dat de demarche
van den Hertog is ten uiterffen informeel en ongepast
, en dat de conduite van de Gedeputeerden
ter Generaliteit, moet gedesavoueert en afgekeurd
worden; dat hun advys niet voortkomt uit drift of
animofiteit, maar gegeeven wordt tot maintien der
rechten van de Souvereiniteit: en dat onder dusdanig
declaratoir zy alle deliberatien wel willen
houden voor afgedaan.
Schoonhoven. Zyn unanim geweest om te perfifteeren.
Brielle. Zullen zich (lipt aan den eed dezer Vergadering
houden: hebben op die principes menigvuldige
deliberatien gehouden, zyn niet geconvinceert,
dat de Refolutien van 1586 en 1663, in dit
geval van de juiste applicatie zyn; doch meenen
teffens dat door de Regeering van Amfterdam, geene
fatisfaftie behoord gegeeven te worden: dat
doch aan den Hertog niet ten kwaade geduid kan
worden, dat zich van de blaam heeft trachten te
zuiveren: als nu daar aan hebben getoetst het declaratoir
van Z. H, en van de Ridderfchap: dat de
jnhoud hoofdzakelyk met hun jast en ideeslover
een komt: dat onder beneficie van het declaratoir
van de Ridderfchap van deeze gantfche zaak een
V a af-

E Y L A G E LA F.
afkomst behoord gemaakt en niet gerecrimineert
te worden.
Alkmaar. Dewyl 'er geen reden is , om van hun*
ne begrippen in de Refolutie van n October vervat
af te gann, perfifteeren zy daarby: en zo tegen alle
rechtmaatige verwachting de Refolutien op de
hoofdzaak een tegenflrydige conclufie by meerderheid
genomen inhielt, zullen dan hunne last tot
verantwoording in de Registers doen aanteekenen.
Hoorn. Hebben zich den 25 October geëxpliceert,
om de gehet le zaak te feponeeren, doch teffens geconvinceert
van de applicatie der Refolutie van 1586
en 1663 perfifteeren daar by, te meer, daar het
declaratoir van Z„ H. den Hertog vryfpreekt: dus,
tot bevordering van harmonie en rust, en om te
beletten dat andere Mogendheden zich daarmede
bemoeijen: alles feponeeren en zo ver het declaratoir
van de Ridderfchap in te fchikken, als kon
dienen tot interpretatie of applicatie der voorzeide
Refolutien.
Enckhuizen. Hebben nader kennis gegeeven aan
hunne Principaalen: feponeeren en buiten verder
deliberatie, mits in de Refolutie een verklaring van
Hun Ed. Gr. Mog., conform 't declaratoir van de
Ridderfchap van 20 Febr., en de remarques der voorzittende
Leeden geinfereerd worde, 't Declaratoir
van Z. H. is thans buiten applicatie: 't is een declaratoir
van den Stadhouder in zyn eminente qualiteit.
Hoogstdezelve weet de zaak best; in vertrouwen,
dat de ftap van Amfterdam uit Vaderlandsliefde
is gedaan, hebben niet gehaefiteert te reclamee-

B Y L A G E L'. F.
meeren de Refolutien van 1586 en 1663; een recriminatie
is van zeer facheufe gevolgen; zullen
zich niet inlaaten of die Refolutien thans van zulk
effect zyn, de Stadhouder van de 7 Provinciën heeft
zyne wyze van denken over die zaak, te kennen
gegeeven: de meefte wachten niets goeds van eene
recriminatie; alle uiterftens zyn van de grootfte
zwarigheden en naffaande dwaling, als eens het
fentiment der voorzittende Leden als onbetwistbaar
doorging, zou de executie dezer Refolutie thans de
Republiek in vuur en vlam zetten, daar men eer
en goed tot afbreuk van den Vyand moet opzetten.
Salus Patrite moet zyn Suprema Lex: de intentie
van Amfterdam is finceer geweest: flatteeren
zich van Amfterdamfche Patriottifche Sentimenten ,
dat aan de eensgezindheid ook wat zullen opofferen,
en de zaak niet pousfeeren.
Edam, Zonder confideutie en eensgezindheid is
'er geen middel om de Republiek te fauveeren,
zyn daarom voor het fitrcheeren, doch dat hunne
Principalen alvorens, dit hun advys getoetst hadden
aan het declaratoir van de Ridderfchap, en gezien
, dat aan de Leeden, de vereischte rechten toegekent
worden; advyfeeren dierhalven conform dat
declaratoir met uitlaating van by provifie, dus finaal
feponeeren.
Monnikendam, 't Conciliatoir van de Ridderfchap
volmaakt conform hunne last; behalven byprovifie
moet finaal gefeponeerd worden.
Medemblik. Als Monnikkendam, zagen 't gaarne
heden afgedaan^
V 3 i>»r-

B Y L A G E ' L ' . F.
Purmerend. Zyn niet geconvinceert, dat de aangehaalde
Refolutien applicabel zyn op Amfterdam,
finaal feponeeren: geen verdere deliberatie.
De Heer van Noordwyk concludeert by meerderheid
tot feponeeren, onder beneficie van het
declaratoir afdoen, mag wel lydeii, dat de
woorden by provifie uitgelaaten worden.
Dordrecht. Wat die conclufie aangaat, is 't van
hun departement niet te beoordeelen, of zodanige
wyze van concludeeren by de Inftruétie van de Raadpenfionaris
is voorgefchreeven: laten zich daarop
niet uit: kunnen niet nalaten deeze conclufiie te attribueeren
aan een verregaande influentie, die buiten
deeze deur behoorde geüooten; protesteeren
ten krachtigften en referveeren nader protest en
zodanige efiicacieufe middelen, als hunne Principaalen
zullen goedvinden.
Haalem. Als Dordrecht: de Heer van Noordwyk
als Raadpenfionaris moet weeten, of mag concludeeren
of niet, laaten zich daar niet op uit, maar
zoo aldus concludeert, zullen zy tegen de Refolutie,
als volttrekt informeel protesteeren, en referveeren
middelen als te rade zullen worden.
Delft. Als geconcludeert word en Dordrecht en
Haarlem doen aanteekeningen, zullen zy contra aanteekeningen
doen.
Leiden. Met goeden ernst twyffelen zy, of een
reclame der fondamenteele Conftitutie kan per
plura doorgaan, laten dat aan 't oordeel van hun
Ed, Gr. Mog.j, als de Re£ volgens de conclufie geno-

B Y L A G E L». F.
nomen word, zullen zy ten fterkfte protesteeren,
en referveeren middelen tot maintien der rechten.
Jmfterdam. Treden niet in de zaaken van de Ridderfchap
, of van den lieer van Noordwyk laten
zulks aan hem over: als concludeert per plura, referveeren
zy zoodanige efficacieufe middelen tegen
eene Refolutie, die de Conftitutie der Vergadering
zo fenfibel grieft.
Gouda. Als gerefolveerd word per plura, en 'er
aanteekeningen komen, zullen zy ook contra aanteekeningen
doen, en zich niet laaten affchrikken.
Rotterdam. Zien de conclufie aan als informeel en
referveeren zich aanteekening.
Gorinchem. Zoo dus geconcludeerd word, protesteeren
zy.
Schiedam. Zoo per plura, geconcludeerd word,
zullen zy 't aanzien, doch aanteekening doen.
Schoonhoven. Zoo tegen de conclufie geprotesteerd
word, zullen ze contra aanteekening doen.
Brielle. Ut fupra.
Alkmaar. Als de Refolutie genomen word ftrydig
met hunne Vroedfchap'3 Ref: dan, volgens hunne
last, deeze infereeren, en tegen de conclufie
per plura aanteeken: referveeren.
Boom. Referveeren contra aanteekening.
Enckhuizen. Ut fupra.
De Heer van Noordwyk deze dag tot afkomst
van deeze zaak geftelt hebbende, moet hy dus
concludeeren. De Ridderfchap referveert
aanteekening: liever niet; maar om de
protesten &c.
V 4 B Y-

B Y L A G E La. G.
Extract uit het Register der Refolutien
van de Hoog Mog.
Heeren Staaten Generaal der
Vereenigde Nederlanden.
Veneris den 16de November 1781.
D e Heer Pagniet ter Vergaderinge Prafideerende,
heeft aan haar Hoog Mog. voorgedragen en bekend
gemaakt, dat den Heer Hertog van Brunswyk
deezen Morgen by hem was geweest, en aan hem
gezegd had; dat hy tot wegneeming van alle misvamngen,
welke zelfs by eenige Leeden van Staat,
in de refpeóhve Provinciën fchynen plaats te vinden,
ten aanzien van den zin en waare bedoeling
van deszelfs adres aan naar Hoog Mog. den 21 J uny
laastWden. raadzaam heeft geoordeeld te declareeren:
Dat z y n e intentie nimmer geweest is
om daarby van haar Hoog Mog. een gerechtelyk
onderzoek van zyn zaak, nochte vervolgens by
Hoogstdezelven een or.middelyke Satisfactie te verzoeken
; veel min daar door in twyffel te trekken
de hooge Souverainiteit, en het altoos by hem gerefpeéfeert
rechtsgebied, aan ieder der refpective
Provinciën ontwyffelbaar competeerende: maar alleenlyk
om in zyne relatie als Veldmaarfchalk van
deezen Staat, de Hoogt J>roteÜie te reclameeren
van

BYLAGE IA G.
«n haar Hoog Mog., als Hem bekleed hebbende
met voorsz. Caracter, 't welk van zyn Perzoon in
deezen onaffcheidelyk is, en waarom hy oordeelde,
dat den blaam, op zyn Perzoon gelegd, aan Hoogstdezelven
ook niet onverfchillig konde zyn; en zulks
ten einde alzoo, door Hoogstderzelvtr gunftige itttercesfie,
daar van te worden gezuiverd, terplaatze,
en in dervoegen, als zulks zoude behooren; dat
zulks te meer evident is, dewyl hy terftond, na het
meemen van haar Hoog Mog. Refolutie van den
j uiy laatstleeden, op den 4* daaraanvolgende,
aan den Heere praafideerende, met zoo veel woorden
gedeclareerd heeft, ever dezelve zaak zyne klag*
ten niet direSt aan haar Hoog Mog. gebracht te heb'
len, het welk, vergeleeken met zyn eerfte adres,
duidelyk, (zoo hy vertrouwd,) deeze zyne meening
manifesteert; als hebbende daar by van haar
Hoog Mog. verzocht, dat door Hoogstdezelven,
mocht worden gecfe&ueert, dat Hy op eene convenable
wyze, van den blaam, Hem opgelegd, zoude
worden gezuiverd, en dat Hoogstdezelven ten
dien einde het daar heenen zouden gelieven te dirigeeren,
dat Hy voor het oog van de geheele Waereld
zoude mogen werden gejustificeert.
Waarop gedelibereerd zynde, is goedgevonden
en verftaan, mits deezen te verzoeken, de Heeren
Gedeputeerden van de respeftive Provinciën, om
van het gunt voorsz. kennis te willen geeven aan
de Heeren Staaten hunne Principaalen, ten einde
by de deliberatien op de Misfive van den Heere
Hertog van Brunswyk, van den2iftej unyi aatsti ee.
V 5 den ,

B Y L A G E L«. G.
den, daarop zoodaanige reflectie moge worden gemaakt,
als Hoogstdezelve zullen oordeelen te be-
Jiooren.
Accordeert met voorz. Register.
Minde van het Eerfte Deel,

MEMORIËN,
D I E N E N D E T O T
OPHELDERING,
V A N II E f
G E B E U R D E ,
GEDUURENDE DEN LAATSTEN
ENGELSCHEN OORLOG,
DOOR.
Mr. JOACHIM RENDORP,
VR TH EER VAN M ARQU E TTE »
ENZ. ENZ.
T W E E D E D E E L„
TE AMSTERDAM, B Y
JOHANNES ALLART,
MDCCXCII.

MEMORIËN,
DIENENDE TOT OPHELDÈRINQ
VAN HET GEBEURDE, GEDU­
RENDE DEN LAATSTEN EN­
GE L S C [ IÉ N OORLOG.
Het geen ik in 'c voorig deel gezegd heb ^
heeft genoegzaam aangetoond, dat Ik dé
rupture met Engeland, als zeer noodlottig voor
den Lande in 't algemeen, en voor deszelfs
handeldryvende Ingezeetenen in 't byzonder,
heb aangezien. Deezen hebben zulks ook op
het gevoeligst ondervonden: en geen wonder:
de ongewaapende ftaat in welken de Republiek
zich bevond, kon geene de minfte hoop geeven,
om den Engelfchen behoorlyk het hoofd
te kunnen bieden, veel min hun eenige afbreuk
te doen.
Deeze toeftand, gelyk ik reeds gezegd heb, en
fny niet fchaamte herzeggen, zou my, indien ik
ih 's Lands beftier voor i February 1781, eenigeninvloed
gehad had,denzelven hebben doett
befteeden , om die noodlottige rupture, of ge->
heel voor te komen, of ten minften te doen
vervvylen, tot dat wy, zoo niet ten eenemaal,
II. DEÈI,. A even-

2 M E M O R I Ë N T O T
evenwel eenigzins in ftaat zouden zyn geweest,
om 's Vyands geweld te kunnen afkeeren: ter­
wyl intusfchen onze Colonien van het maken­
de gevaar gewaarfchouwd, en onze Kusten en
Havens in eenen verweerbaaren ftaat gebracht
-hadden kunnen worden: daar het niet deeze zoo
gefteld was, dat her. meerder aan het verzuim
of de onachtzaamheid der Vyanden is toe te
fchryven, dac deeze Provincie, en voornaam­
lyk die van Zeeland, van aanranding en lan­
dingen vry gebleevcn is , dan aan de weini­
ge mooglykheid die daar toe was, of aan de
Voorzorgen die daar teegen genomen waren.
Noodzaaklyk moest ik dan, volgens myn in­
zien, naar Vreede verlangen. Myne Ambt­
genooten , de Heeren Temminck en Elias be-
fchouwden de zaaken met het zelfde oog: voor­
naamlyk na dat de eerfte eindeJyk bezeft hadt, de
geweldige denkens- en handel wyze van zommi-
gen, die, of uit eigenbaat tot bevordering van
hunne byzonderen handel, of om te voldoen
aan hunne wraakzucht over 't leed , dat zy
waanden hen of de hunnen te zyn aangedaan,
het vuur hadden aangeftookt, en de Republiek
in den Oorlog ingewikkeld.
't Was doch verre van ons, dat wy eene
Vreede, hoe die ook mochte wezen, verlang­
den .*

Q I* H É L D E R 1 N G , ENZ. 3
den: wy waren wel, aan de eene zyde, getrof­
fen door de evengem. ongelukkige omftandig­
heeden , en vreesden de onheilen, die daar uit
noodwendig moesten voortkomen , maar aan de
andere, kenden wy ook de innerlyke krachten
van dit Land, en wisten, dat byaldien hes: ah
eens de felfte (lagen, in den onweerbaren ftaat,
in welken het was, ondergaan moest, het doch
weder het hoofd zou kunnen opbeuren , en voor
Engeland eenen geduchten Vyand worden.
Wy vermeenden, dat dit deeze Kroon ook
hiet onbekend was: en even daarom vleiden
wy ons , dat de Koning , en die van zynen
Raade, als meede de beide Huizen van 't Par­
lement, daar het niet ontbrak aan Leeden , die
den Oorlog met de Tvepubliek hadden afgekeurd,
zouden bezcffen, dat de ftap, door welke zy
het oud Politiek Systema verbroken hadden,
moest gebeeterd, en dat Systema hcrfteld wor­
den , door eene Vreede , die , behoudens 't geen
éerlyke Regenten aan hun Land verfchuidigd
zyn, kon aangenomen worden.
't Was in dit denkbeeld, dat ik reeds kort
na het uitbreeken van den Oorlog, toen ik Bur­
gemeester was geworden, gelegenheid had ge­
had, van naby te befchouwen de droevige om­
ftandigheeden, waar in ons Land zich bevond,
A a "»a

4 M E M O R ' I E N T O T
aan eenige Leeden van de Regeering had voof-
gefteld: „ dac, terwyl men niets verzuimen
„ moest om den Oorlog teegen Engeland met
„ alle kracht voort te zetten, waartoe Burge-
„ meesteren eenige middelen aan de hand had-
„ den gegeeven, (V) men ook niet de gering-
„ fte geleegenheid moest laaten voorbygaan,
„ om te trachten de gefchillen te vereffenen."
„ Dat, zoo wy uit het Noorden geene hulp
„ kreegen, daar men weinig vervvagting van
5, had, wy geene andere Geallieerden hebben-
„ de, weeder op ons zeiven zouden flaan."
„ Dat ik wel tot dus verre niet zag, op wel-
„ ke wyze men tot eene Vreede, ten minften
„ tot eene cerlyke, met Engeland zoude kun-
„ nen geraaken , maar dat, myn's oordeels het
„ altyd raadzaam en nuttig zou zyn, onder
„ het een of andere voor wendzel, een vertrouwd
„ Perzoon in Engeland te hebben, om aldaar
„ een waakend oog te houden, en van ter zy-
„ de de geneigdheid te kunnen ondertasten;
„ dewyl ik vertrouwde, ja zelfs in 'c zeekere
„ onderricht was, dat alle verftandige en be-
„ daarde Lieden, aldaar zoo wel als hier te
., Lande, van gevoelen waren, dat deeze Oor-
„ log voor de beide Natiën bederflyk was;
(ti) Zie ifle Deel, bl. 166. en volg.
» dat

OP H E L D E R I N G , ENZ. 5
„ dat de Engelfchen, door de Hagen die zy op
ons deeden vallen, zich zeiven de gevoe-
„ ligfte toebrachten, en het van hun belang
„ geenzins was, den Koophandel van hier naar
„ elders, en voornaamlyk niet naar Brabant
„ of Vlaanderen , te verplaatzen.
Dat in der daad de Engelfchen moesten
„ begrypen, dat, wanneer de Rykdom, die in dit
„ Land alleen haaren oorfprong uit den Koop-
„ handel heeft,met deeze gevveeken zou zyn,
„ Engeland voortaan vry minder kans zou heb-
„ ben, in geval van Geld leeningen, het on-
„ ontbeerlyk Giediet te vinden, dat het tot
„ dus verre by onze ryke Ingezeetenen ge-
n
vonden had."
„ Eindlyk, dat de Engelfchen meE reeden
„ moesten vree zen , dat byaldien zy ons tot
„ wanhoop brachten, wy ons ten eenemaal aan
„ Frankryk zouden overgeeven: en zy als dan
gevaar liepen, van voor altoos van allen in-
,, vloed hier te Lande verdoken te zullen zyn."
Myne aanmerkingen vonden by veelen in­
gang; maar de verhitting teegen al wat Engelsch
was, (en waarlyk geen wonder, aangezien de
wyze, op welke zy ons geteisterd hadden,)
was in 't algemeen zoo groot, datzommigen
niet wilden hooren, en dat anderen, bevreesd
A 3 voor

6 M E M O R I Ë N T O T
voor de befchuldiging van Anglomanie, zelf**
niet durfden fchynen , maar eenigzins ooren
naar verdrag re hebben: 't was ook waarlyk
riet. dan de befchouwing van den weerloozen
Haat, in welken wy ons bevonden,en 't gevaar
waarin wy waaren, die my de Vreede, boven
eene recbtmaatige wraak deeden ftellen.
Die anders dachten,hadden groote verwach­
ting van de gewaapende Neutraliteit, en van
den byftand van Frankryk. De Franfche Am,
basfadeur liet niet na, de grootfte verzeekerin-
gan van 'c deel dat zyn Meester in onze zaa­
ken nam, te geeven: doch by my was de ver­
wachting gering, zoo van 'c een als van het
ander. Van Rusland, Zweeden en Deenemar­
ken wachtte ik zelfs niets, en ik voorzag, dat
Frankryk , alhoewel zy in 't begin van den
Oorlog ons aanmerklyke dienften deed, wan­
neer zy Vreede met Engeland zou maaken ,
zich onzer weinig bekreunen zou. Gaarne had
ik gezien, dac Engeland, de eerfte door de Kei­
zerin aangeboodene Mediatie, had aangenoo-
men en zelfs had ik wel mogen fyden, dat ee­
ne ftilftand van Wapenen plaats had gehad, ge-
durende welke men zou hebben kunnen trach­
ten zich te verftaan over het voornaame punt,
fö&ftïjftÉ- de Navai fiores ; en al was daar niets
van,

O P H E L D E R I N G , ENZ. ?
van gekomen,zou ten minften de tyd daardoor
gerekt zyn geworden, en wy gelegenheid ge­
had hebben,om onzen weerloozen ftaat eenig-
zins te verbeeteren, of ten minflen onze Co-
lonien te kunnen waarfchouwen.
Maar ongelukkig weigerde Engeland, en de
gemoederen der Landzaaten wierden door de
nieuwe toegebrachte felle flagen, en verregaan­
de mishandelingen, hoe langer hoe meer ver­
bitterd.
De Keizerlyke Hoven hadden daar na wel
weder hunne Mediatie aangebooden, maar daar
was weinig van te wachten: aangezien de al-
gemeene drift, om alles by eene algemeene
Vreede te regelen: alhoewel het niet twyffel-
achtig was, dat alsdan om onze byzondere be­
langen weinig gedacht zou worden, gelyk het
gemeenlyk gaat, als zwakke Mogendheeden
met machtigere handeler.
la dien toeftand onzer zaaken wierd ik in 't
kast van April, of begin van May 1781, door
de Heer TriquettU Conful van Sardinien ta
Amfterdam, aangefprooken, en gevraagd, of de
Regeering van onzeSt ad gezind zou zyn, met En­
geland Vreede te maken?
Ik antwoordde, dat ik daaraan niet twyffelds,
byaldien men eenen fchaadelyken Oorlog tegen
A 4 ctns

8 M E M O R I Ë N T O T
eene eerlyke Vreede kon verwisfelen: waarop
gemelde Conful repliceerde, datgelykegeneigd­
heid in Engeland was, en hy my zulks op
goede gronden kon verzeekeren.
Hier op vertoonde Hy my eenen Brief van
den Marquis de Cordon, Minister van Sardinië
in Engeland, gefchreeven aan den Graaf de
Mirabel, Minister van het zelfde Hof in 's Ha.
ge, in welken gem, Marquis, fpreekende van
de geneigdheid om Vreede te maaken,zich dus
uitliet; Les intentions me parais Jent toujours Ja-
verables: on vifè a contenir et non a maltraiter *
enfin on a regret auxpertes, quon caufe au Pais
ou vous Étes. O) Vraagende de Heer Triquetti
my daarop, of ik oordeelde, dat-men eenig gebruik
van die openingkon maaken. Ik antwoordde, dat
dezelve zoo gering was, en de daaden der Engel*
fchen zoo firydig met de goede wil die-men voor­
gaf, dat Ik niet zag, dat men met veel hoop van
goeden uitfiag, van het door den lieer de Cordon
gemelde gebruik zou kunnen maken: doch dat het
niet kwaad kon zyn,zonder zich, in te laaten,
naa?
f» De voorneemens komen, my voor, altyd.gunfiig;
te zyn, men bedoelt te weerhouden, maar niet te mishapder
len. In één woord, men heeft weerzin in defchadenj, die-,
gen. het Land., daargyzyt, toebrengt.

O P H E L D E R I N G , ENZ. 9
waader van evengem. Heer te vemeemen, wat
•men van die gunfïige 1 N T E N T I E N zou kunnen
verwachten.
De Heer Triquetti ftelde my toen voor aan
den Heer de Cordon te laaten afgaan de vol­
gende Brief:
„ Voiant avec plaifir par les Lettres donc
\ vous venéz de m'honorer, que les intentie
„ ons paraisfent toujours favorables , qu'on
„ vife a contenir & non h maltraiter : enfin
„ que c'est h regre: qu'on caufe des pertes a
„ ce païs ci: je dois vous prier, Monfieur,en
„ toute confiance, de vouloir, bien me dire,
„ fi vous avez lieu de croire pofitivement,
„ que le Ministère Britannique, feraic dispo-
„ fé pour un Accomodement particulier, a des
„ condiuons bonrêtes, & telles qui d'après la
grande & antique bafe d'une Union Natu-
„ re 11e , feraient dirigées a pourvoir equitable-
„ ment a tous les objets esfentiels de dignité
„ & de convenance reciproque ; fi vous êtes
„ dans le cas de me donner la desfus des asfu-
„ rances, je pourrais ausfi me trouver dans le
„ cas de vous en dire davantage, moiennanc
„ des eclaircisfemens analogues."
Na
(a) Ziende met veel genoegen in de Brieven, met wek
A 5 ka

lO M E M O R I Ë N T O T
Na verloop van drie weeken deelde my ds
Heer Triquetü meede, het volgende Extracc
uit eenen Brief van den voorgemelden Mar
quis.
„ L'on ne doit pas ignorer en Hollande, les
„ dispofltions de 1'Angleterre, aiant pour ga-
„ rant fon Manifeste, & ] es anciennes iiaifons
„ fondées fur les intéréts reciproques, & nul-
„ lement oubliées ici. Ne les aiant rompu,
„ qu'a regret, je me perfuade que 1'Angleter-
„ re-y reviendra volontiers,dès quon voudra
„ les reprendre fincèrement en Hollande. Si
„ vous
ke U Ed. my vereerd heeft, dat de voornemens altyd
fchynen gunftig te zyn: dat men bedoelt te weerhouden,
maar niet te mishandelen: elndlyk, dat men met weer!
zin befchouwt de fchadens die men dit Land toebrengt,
moet ik U verzoeken , Myn Heer, my, in't uiterst ver'
trouwen te willen zeggen, of UEd. reede heeft, om Hel-
lig te gelooven, dat het Britfche Ministerie gene :
gd zou
weezen tot eene afzonderlyke vereffening, 0pbetaamelyke
voorwaarden, zoodanige, die ingevolge van de groote en
aloude beginzelen van eene natuurlyke vereniging , zou­
den gcfchikt zyn, om op eenereehtmaatige wyzete'voor-
zieri, betrekkelyk alle de esfentieele onderwerpen van
wederzydfche Eer en convenientie; zoo U Ed. in 't °-e-
valis,my désWeegens eenige verzeekering te geeven, zou
ik meede in 't geval kunnen zyn, ü hier op meerte'kun-
nen zeggen, onder bemiddeling van gepaste opnelderfo.
gen,

O P H E L D E R I N G , ENZ. I|
„ vous vous ouvréz davantage, cela me met-
„ tra dans le cas de vous repondre plus ca-
„ thegoriquement. (jï)
Na eenige woordewisfeling over het- evengem.
antwoord, dat my voorkwam niets anders
in te houden, dan de byzondere gedachten van
den Marquis, fteldemy de Heer Triquetü voor,
aan deezen Heer het volgende te fchryven.
„ Comme vous avéz la bonté, Monlieur
„ de me dire que Ton ne doit pas ignorer ici
„ les dispofitions de 1'Angleterre, aiant pour
„ garant fon Manifeste, & les anciennes liai-
„ fons fondées fur 1'Intèret reciproque, & que
„ ne les aiant rompu qu'aregrèt, vous vous per-
M fuadéz qu'elle y reviendra volontiers , dès
„ qu'on voudra les reprendre de la part de ce
„ pais ci, ajoutant au furplus que fi je m'ou-
„ vrais davantage, cela vous mettrait dans le
„ cas
(a) Men moet in Holland niet onkundig zyn van de
neiging van Engeland: hebbende van dezelve tot borghel
Manifest, en de oude Verbindtenisfen, gegrondvest op
de weederzydfche belangen , en alhier geenzins vergeeten.
Dewyl men ze met weerzin gebrooken heeft, hou ik mij verzeekerd,
dat Engeland gaarne tot dezelve zal wederkeeren,
zoo dra men zulks in Holland weedcroprechtlijkzal
willen aanueemen;zoo UEd. zich meerder opent, zal ik
geleegcnheid hebben om UEd. meerder Cathegorisch-1«
antwoorden,

14 M E M O R I Ë N T O T
„ cas de me repondre plus cathegoriquement,
„ je dois vous prier Monfieur, de verifier fi
„ les points fuivans pourraient fervir de bafe
„ k une Negotiation directe.
i e
. „ Le renouvellemetiE des anciens Trai-
„ tés,avec des modificationsequitables,adap-
j, tées aux circonfiances prèlintes & aux In-
têrets mutuels."
a c
, „ Une Satisfaction convenable a fa Maj.
„ Britannique , fur 1'incidenc des Papiers du
„ S r
. Laurens.
3 e
. „ Un arrangemenr amical & proportion-
„ né aux Interets reciproques fur 1'Arc. 4 e
.
„ du Traité de 1674, d'après les principes adop-
„ tés en dernier Keu entre 1'Angleterre & le
„ Danemarc."
4e. „ Un Arrangement tel que Iequité, pour-
„ ra le diéier au fujet des prifes, & autres ef-
;
„ fets de la Guerre." Qa)
Na
(a) Dewyl UEd. de goedheid heeft, Mynheer, my t«
zeggen , dat men alhier niet onkundig moet zyn van de
Veigingen van Engeland,hebbende tot borg deszelfs Ma-
nifesc, en de oude Verbindtenisfen, gegrondvest op hec
wederzydsch belang en dewyl men ze niet dan met weer­
zin verbroken heeft, L Ed. in de verzeekering is, dat En­
geland tot dezelve zal weederkeeren, zoo dra men ze wee-
der in dit Land zal willen aangaan, daar by voegende,
dat

O P H E L D E R I N G , ENZ. I.3
Na dit alles mee alle oplettenheid te hebben
©verwoogen, zeide ik aan meergem. Heere:
„ dat Amfterdam, en Ik in 't byzonder , niet
„ gefteld waren , om de voornaamfie rol in
„ eene Negotiatie met Engeland te fpeelen :
„ om reeden, onder anderen, dat de haat, die
„ door de verregaande mishandelingen, teegen
„ de Engelfchen was opgevat, zoo groot was,
„ dat de geen, of de geenen , die zich met dat
werk zouden willen bemoeijen, zeer ongc-
„ maklyk vry zouden raaken , van ongunffi-
„ ge vermoedens te doen opvatten, en moei-
» lyk
dat byaldien ik my meerder opende, U Ed. daar door in
't geval zou (lellen , my meer Cathegorisch te antwoorden,
zo moet ik U verzoeken , Mynheer, na te vorfchen,
of de volgende punten zouden kunnen dienen tot eene
unmïddelyke handeling.
i e
. De vernieuwing der oude Traftaaten, met bepa*-
Jingen gefchikt naar deteegenwoordige omftandigheeden,
en de wederzydfche belangen.
2 e
. Eene gepaste voldoening aan zyne Britfche Majefteit,
weegens 't geval der Papieren van den Heer Laurens.
3 e
. Eene vriendelyke fchikkinsr,en geëvenreedigd aa:t
de weederzydfche belangens, weegens het 4 tie
Art. van 't
Tra&aat van 1674., volgens de gronden laatstlyk aangenoomen,
tusfchen Engeland en Deenemarken.
V=. Eene fchikking zoodanig als de rechtmatigheid dezelve
zal kunnen voorfchryven , betreklyk de gemaakte
Dryzen, en andere gevolgen van den Oorlog.

Ï4 MEMORIËN f o T
„ lyk het algemeen wantrouwen , als of ze
t, Engelsch - gezind waaren , zouden kunnen
„ ontgaan."
„ Dat me» daar en boven met reeden be-
„ vreesd moest zyn, dat,zoo men in den Haag
„ ontdekte, dat door ons t'Amfterdam, eeni-
„ ge voorloopige of afzonderlyke handeling
„ begonnen was,daar van gebruik zou gemaakt
„ worden, om aan te toonen, dat wy, die ge-
„ houden wierden voor de voornaame aan-
„ voerders van den Oorlog, nu de eerfte wa-
„ ren, om onze hartige Refolutien in ilappe
„ taal te veranderen. "
„ Dat, wat de vier voorgefteldepreliminaire
„ Articulen aanging, op het eerfte, naamlyk,
„ de vernieuwing der oude Traftaaten, met
„ rechtmaatige bepaalingen,gefchikt naar de
„ tegenwoordige omftandigheeden, en de weder-
„ zydfche belangen, onderfteid zynde dat het
„ belang van de Republiek eischte verbintenis-
„ fen aan te gaan, provifwneel geene aanmer-
„ kingen te maken waren , dewyl men te vooren
„ moest weeten, waar in die bepalingen zouden
„ beftaan."
„ Dat op het & eene gepaste voldoening aan
„ zyne Groot Britannifche Majesteit, weegens
„ de Papieren van Laurens, voorzeeker aan te
„ mer-

O P H E L D E R I N G , ÈNZ. l§
5% fnerken was, dat byaldien zyne Koningly-
„ ke Majefteit nog eenige Satisfactie vorder-
„ de , na dat Hoogstdezelve zich ingevolge
„ deszelfs Manifest, die met eigene handen
„ verfchaft had, die Satisfactie,zoo men 'eral
,, eene verfchuldigd mochte weesen, niet dan
„ zeer gering zou kunnen zyn: en niets des-
„ weegens kunnen worden toegeltaan, ten zy,
„ in dit Artykel bygevoegd wierd, dat de Re-
„ publiek , voor den hoon, haare Vlag en
„ Grondgebied aangedaan, behoorlyke voldoe-
„ ning zou erlangen, dewyl zy op vry beeter
„ gronden Satisfactie konde eisfchen."
„ Dat de inhoud van het 3 e
. eene vriendelyke
„ fchikking, en evenreedig aan de weederzydfche
„ belangen, weegens het sf.Art.vanhetTrac-
,, taat van 1674, volgens de principes, laatst-
„ lyk aangenomen, tusfchen Engeland en Deene-
„ marken, te voorloopig was, en een onderwerp
„ moest zyn , van de onderhandelingen , en
men dus niet meerder behoorde te zeggen,
„ dan by 'c eerfte Art. reeds gezegd was."
„ Dat op het 4 e
. eene fchikking volgens de
billykheid,op het ftuk van gemaaktepryzen en
andere gevolgen van den Oorlog, Ik ook gee-
„ ne aanmerking had: maar dat 'er noodwen-
;, dig noch één Artykel moest by gevoegd
„ wor-

19 M E M O R I Ë N T O T
„ worden, naamlyk, eene volkoomene Reftitutïè
„ van de bezittingen, van welke men zich Mees*
„ ter zal hebben gemaakt: zoo veel mooglyk, in
„ den ftaat daar men ze in zal gevonden hebben:*
„ Dat in geval deeze aanmerkingen en ver-
„ naderingen voldoende wierden gevonden ,
„ ik als dan wel wilde van de zaak opening
„ geeven, aan eenige vertrouwde Regenten."
Eenigen tyd daarna zei my de Heer Tri­
quetü, dat men myne aanmerkingen had goed­
gekeurd, en verzocht 4 van de opgemele4 Ar-
ticulen te zamen met myne aanmerkingen ,
kennis te geeven, daar ik zou vermeenen zulks
van dienst te kunnen zyn»
Ik gaf dan daar van de eerfte kennis aan de
Heeren , J. Elias Arnoudsz. Regeerend Burge­
meester , van Maarfeveen, Graaflanden Deutz j
de Heer Temminck meede Regeerend Burge-
gemeester, was op den Dagvaart: en de Heer
Hooft, die ook Regeerend was, wierd van 't
geheim onkundig gelaaten, om dat allernood^
zakelykst geoordeeld wierd, het zelve zorg­
vuldig te bewaaren.
De opgemelde punten kwamen in 't algemeen
niet ongefchikt voor, om tot praliminairen te
kunnen dienen, behalven nochtans het geeven
van Satisfactie, dopr of van weegens onze Stad,
of

O P H E L D E R I N G , ÉNZ. \f
of döor één of meerder van haare Regenten.
Alvoorens doch iets verders daar in te doen,
vonden wy goed van 't voorgevallene kenhis te'
geeven, aan de Heeren Temminck en Huyghens $
als meede aan den Penfionaris Visfcher.
De Heer van Maarfeveen, die op zich genomen
had, dien zelfden dag naar buiten gaande
, den Heere Huyghens, die meede op zyn buiten-goed
wasj over de zaak te onderhouden i
meldde my des anderen daags, dat hy evehgem.
Heer zeer huiverig had gevonden : dat zyn
Ed: gezegd had: „ dat de wyze, op welke dë
,, Historie by ons aangevangen wierd, Hem
,, geheel niet aanfiont, en wy de Dupes van
„ zoortgelykepourparlers zouden kunnen zyn :
^, dat Burgemeesteren van Amfterdam in deêzen
zeer voorzichtig moesten weezen, örri
geen gevaar te loopen,dat men hun de ftap^
tegen den Hertog gedaan, eens deed betaaj,
len: dat men op het eerfte point niet kori
i, fchynen iets toe te willen geeven, dewyl
j, zulks ten eenemaal van de Noordfche Mof,
gendheeden afhing, dat de Engelfchen vol-
,-, ftrekt geene de minfte Satisfactie kenderi
vorderen, dewyl zy ons, en wy niet hen bejj
leedigd hadden: dat hy dierhalven niet kori
I, begrypen, dat men van Satisfactie fprak, eri
\l. DEEL. B h &ï

*8 M E M O R I Ë N T O T
*> wy tot die laagheid niet behoorden te ko-
„ men: dat hy dierhalven oordeelde, het aan-
„ zoek van de hand behoorde geweezen te
„ worden."
Alhoewel de reedenen van den Heere Huyg­
hens niet zonder grond waren, kwamen zy my
doch niet fterk genoeg voor, om een geheel af­
keurend andwoord te geeven : want, vooreerst,
konden wy, ten aanzien der voorzegde pour
parlers, met genoegzame voorzichtigheid te
werk gaan, daar het zeeker was, zoo als de
Beer Huyghens wel aanmerkte, dat Burgemees­
teren van Amfterdam voorzichtiger dan ande­
ren moesten zyn.
Ten tweeden, kon ik niet erkennen, dat men
op het eerfte punt, naamlyk dat van de Naval
flores, niets kon toegeeven, om dat zulks van de
Noordfche Mogendheden afhing. Ik vermeende
het tegendeel: vooreerst, om dat by het Trac-
taat der gewaapende Neutraliteit wel befproo-
ken was, de handhaaving der vrye Vaart vol­
gens dewederzydfcheTraclaaten, maar niet uit-
geflooten het maaken van zoodanige overeen-
komften en uitleggingen van die Tracfaacen,
als men by tyd en wylen zou goedvinden :
zoo als Deenemarken zulks ook laatst getoond
had. Ten anderen: om dat, daar de Noordfche
Mo-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 10
Mogendheeden , zeer verre waren , van ons
de hulp, by het Traclaat van gewaapende Neu­
traliteit befprooken, te geeven, wy niet gehou­
den waren, om haaren 't wille in Oorlog te bly­
ven : terwyl men ook reeds genoegzaam on­
derricht was, dat het maaken van eene afzon-
derlyke Vreede , aan de Keizerin niet onge­
vallig zou zyn.
Ten derden: dat, offchoon het zeekerlyk waar
was, dat Engeland eerder aan Ons, dan wy
aan Engeland Satisfactie behoorde te geeven,
het doch niet te ontkennen was, dat de han­
deling met de Americaanen zeer aanftootlyk,
zoo niet hoonende voor den Koning van En­
geland geweest was. Waarby noch kwam, dat
zoo wy eenige Satisfactie zouden moeten gee­
ven, dezelve niet dan zeer gering zou zyn,
en pari pasfu gaan, met de geene, die wy van
de Engelfchen zouden verkrygen.
Maar 'c geen my voornaamlyk met tegenzin
van de aangebodene handelingen deed afzien ,
was de befchouwing van den droevigen toe­
ftand, in welken ons Land zich bevond, en ik
niets dan onheil in den Oorlog voorzag, dewyl
wy ongewaapend en verdeeld waren.
Ondertusfchen was de huiverigheid van even-
gem. Heer, ook tot de andere Heeren over-
B a ge-

M E M O R I Ë N T O T
gegaan: en daar de Heer Triquetü op antwoord
aandrong, kon ik dus denzei ven niet anders
zeggen , dan dat ik niet geloofde, dat van onze
kant veel in die zaak zou gedaan worden, en men
zich in den Haag zou moeten adresfeeren, Waar-
opHy my antwoordde, dat hetonnoodigwas• eeni­
ge n flap in den Haag te doen , zoo lang men niet,
ten minften eenigzins, onderricht was, van de ge­
dachten van de Heeren van Amfterdam: dat te
vooren geene flappen zouden gedaan worden.
Ondertusfchen had ik den Heere van Maar-
feveen in antwoord van 'c geen zyn Ed. my
wegens het gevoelen van den Heere Huyghens
gemeld had, zoodanig gefchreeven, als te zien
is in deBylag. Lett. A. en op den 13 J u] y on­
derhield ik den Heer Huyghens, die in de Stad
gekomen was, zeiven daar over.
Ik vond dien Heer toen vry minder huiverig,
dan ik uit het fchryven van den Heere van
Maarfeveen befloten had. Zyn Ed. keurde vol­
komen goed, 'tgeen ik in den beginne, onder
eenige aanmerkingen, op het i«, 3e e n 4e p u n t,
gezegd had. Daar heenen gingen ook de gedach­
ten der andere Heeren. Wy waaren het allen
eens, dat het beeter was, zich op het tweede
punt, naamlyk, op het geeven van Satisfactie,
te excufeeren , en zulks beleefdelyk van de
hand

O P H E L D E R I N G , ENZ. 21
hand te wyzen: om allezins te vermyden, dat
Amfterdam zou kunnen fchynen goed te keuren,
het geeven van eene voldoening wegens het
punt in questie,hoe gering die voldoening ook
zou mogen weezen.
Doch alvorens op deeze voet aan den Heer
Triquetü geantwoord wierd, gebeurde 'er iets,
dat ons, en byzonder my,noodzaakte, meerder
omzichtigheid te gebruiken. De Penfionaris Vis­
fcher meldde my uit 'sllage, dat de Keizer ge­
zegd had, onderricht te zyn, qu'il y avait des
Uaifons entre Mr. Rendorp & Mr. Triquetti,
pour faire traiter enAngleterre, d'une pa ix par­
ticuliere,par fentremife de fon atni Cordon. (V)
Iets diergelyks was aan den Heere Graafland
meede uit 's Hage gefchreeven, en door zyn
Ed. my meedegedeeld. 'tEen en ander had tot
gevolg, dat wy beflooten af te fnyden, alles
wat eenigen fchyn van afzonderlyke handeling,
van onzen kant begonnen of voortgezet, zou
kunnen hebben: en dat ingevolgen, door my
aan den Heer Triquetti zou gezegd worden: dat-, i
aangezien Amfterdam maar een Lid van Staat,
en van de Souvereiniteit was, zy niet kon of wilde
voor-
(a) Ik heb reeds in 't voorgaande Deel verflag gedaaa
van 'c geen deswegens tusfchen den Keizer en my ves-
üjandeld was. B %

4 2
M E M O R I Ë N T O T
_ vooruitloopen: dat zoo men met deeze zaak voort
wilde gaan,men daar vankennis moest«eeven
terplaatze alwaar volgens de Conjlttutie der
Regeering , zomgelyke zaaken verhandeld
moeten worden.
Ik kweet my daarvan by meergem. Heere
en kon teffens niet nalaaten aan zyn Ed. eenig'
*ins myne gevoeligheid te betoonen, over het
uitlekken deezer zaak: waar op zyn Ed. zich
ten besten verontfchuldigde.
Daar wierd te geJyk bepaald, dat ik naar den
Haag zou gaan: vooreerst, om de Heeren Tem­
minck en Visfcher opening van alles te geeven:
en ten anderen, om met goedvinden van even-
gemelde Heeren, kortlyk alles aan den Heere
Raadpenfionaris meede te deelen, met byvoe-
g>ng, dat wy zyn Ed. daar van kennis gaven,
om daarvan by zoodanige Perzonen, als zou
goedvinden, gebruik te maaken.
Ik vertrok dan den ,5, naar 'sHage, en vol-
deed aan onze affpraak: en wel by den Raad­
penfionaris, met de noodige omzichtigheid, om
geene reede te geeven tot het zeggen, dat Am­
fterdam het eerfte aan de hand kwam.
Evengcm. Heer vroeg my, hoe wy op de
zaak dachten? maar niet goedvindende my daar
op verder uit te laaten, zeide ik alleen: dat

O P H E L D E R I N G , ENZ. 23
byaldien wy meergem. Artt. vol ft rekt verwerp-
lyk hadden gevonden, wy de moeite niet zou­
den hebben genomen, dezelve over te neemen,
en 'er zyn Ed. kennis van te geeven.
Ik erken zeer gaarne, dat wy, en in 't by­
zonder ik, de voorzichtigfte party, met op de
voorfchreeve wyze te handelen, verkooren
hebben: maar kan niet zeggen, dat zy, tot be­
vordering van 't heil van den Staat, de beste
was. Vry beeter was het geweest, dat die wei­
nige Lieden, die in het vertrouwen waren ,
getracht hadden, van de waare oogmerken van
't Hof van Engeland nader onderricht te wor­
den : en dat byaldien zy die oogmerken bevon­
den hadden , overeenkomftig te zyn met het
welzyn van den Staat, zy als dan al hun ver­
mogen en invloed , (en dat van Amfterdam
was°toen niet gering) , gebeezigd hadden , om
de zaak tot een goed en vreedzaam einde te
brengen.
Het fprak van zeiven , dat zy zich, veel
minder de Republiek , niet moesten verbin­
den, noch handelen, zoo als de Penfionaris van
Berckel met de Americaanen gehandeld had.
Hier teegen was, zoo 't my voorkwam, nie-s
anders dan de perfoneele vrees, dat die han-
delwyze door eenige heethoofden kwaalyk ge-
B 4
d u i d
>

?4 M E M O R I Ë N T O T
duid, en daar van gebruik gemaakt zou zyn ge­
worden , om de geenen, die zich daar meede ge­
moeid hadden , by de Gemeente verdacht te maa­
ken Ik beken 't, men liep dat gevaar : maar een
braaf Regent die zyn leeven en goederen voor
zyn Vaderland veil heeft, kan getroost zyn, zy-
"en goeden naam, tot dat zelfde einde, inde
-^aagfchaal te ftellen. Was'tnietreedsongeluk!
^g genoeg,datin 't voorig Jaar eenige heet-
hoomen den Staat in eenen noodlottige Oor­
log hadden ingewikkeld? Moest men zich nu
«fc t ware,fchaamen,daareenige dier heethoof­
den nu hunnen invloed verlooren hadden te
trachten het aangedaane leed, zoo fchielyk moog-
Jyk te heelen ? Amfterdam was in February
1781 met meer, 'c g e en Amfterdam in 1780 ge­
weest was. Zoo als de zaaken nu aldaar wierden
»ge»en, was men gezind, om door eene ge­
paste omzichtigheid, dezelven wederom te bren­
gen, zoo 't eenigzïnts mooglyk was. in den
ftaat,uit welken een ontydige yver ze gebracht
had Zy had thans bezadigde R e g e n t e n . d i
Oflchpon 2y met verontwaardiging gevoelden,
de verregaande mishandelingen, door de Engel­
fchen hunne Medeburgeren aangedaan, teffens
metde uiterfte aandoening«agen, dat deStaat
die aan hunne zorgen gedeekelyk was toever­
trouwd,

O P H E L D E R I N G , ENZ. «IJ
q-ouwd, teegen dat geweld niet beftand was.
Regenten, die ziels genoeg hadden, om in de
nood, ter eere van hun Vaderland, alles aan
te fpannen, liever dan eene fchandelyke Vree­
de aan te gaan: maar die niet konden, noch
mochten twyffelen, dat ecrlyke Vreede, voor
een handeldryvend Volk, altyd boven Oorlog
verkiesbaar is: en voornaamlyk boven eenen,
die reeds zoo noodlottig was, en waarfchynlyk
noch noodlottiger zou worden, voor dat men
in ftaat zou zyn , zich te verweeren : men
fpreekt niet van aanvallen.
Het zou zeekerlyk niet zeer pasfelyk zyn ge­
weest, dat, daar een der Burgemeesteren, die
in 't jaar 1780 in regeering was geweest, nu
weder in regeering was, Amfterdam geree-
delyk in het geeven van Satisfactie had toege-
ftemd: maar dit had immers beleefdelyk van
de hand kunnen geweezen worden: of men
had ten minften kunnen hooren, of Engeland
daarop zou hebben blyven ftaan : behalven
dat, gelyk ik zoo even gezeed heb, en in myn
eerfte gefprek met den Heere Triquetti reeds
bepaald was, van de Republiek geene Satis­
factie voor 't bewuste geval geëischt zou wor­
den, ten zy Haar door den Koning Satisfactie
toegezegd wierd.
B 5 Men

2,6 M E M O R I Ë N T O T
Men had dus t'Amfterdam van de voorge-
ftelde handelingen met Engeland afgezien, toen
de Heeren Temminck en Visfcher, Gedeputeer­
den ter Dagvaart, door den Raadpenfionaris,
uit naam van Zyne Hoogheid, tot het houden
eener Conferentie op Vrydag den 27 July,
genodigd wierden.
Die Heeren zich by Zyne Hoogh. vervoegd
hebbende, verftonden, dat Hoogstdezelve genee-
gen zynde, met eenige Regenten van de voor-
naamfte Stad in Holland te raadpleegen, over
zaaken waar in de Republiek het allergrootfts
belang had, gemelde Heeren tot dat einde by
zich had verzocht, om van hun te verftaan,
„ of de Regeering van Amfterdam geneegen zou
5» zyn, op eene of andere wyze, de gevoelens
„ van het EngelfcheHof te laaten ondertasten:
„ en zoo ja, welke daartoe het meest gefchikt
„ voorkwam.
Gemelde Heeren, na daar op met de gepaste
heuschheid geantwoord te hebben, voegden
daar by, „ dat zy, zonder de Heeren hunne Prin-
„ cipaalen te willen vervangen, wel durfden
„ verzeekeren, dat dezelven 'er niets teegen
„ zouden hebben, zoo 'er het een of ander om-
,, trent deeze zaak onder de hand getenteerd
„ kon worden: dat zy verzochten, vooraf het
„ prse-

O P H E L D E R I N G , ENZ.
„ prceadvys van Zyne Hoogheid te moogen ver-
„ neemen, en of in deezen al eenig tentamen ge-
„ daan was: terwyl zy voor Hoogstdezelve niec
„ wilden verbergen, onder daags informatie te
„ hebben ontvangen, da: 'er reeds eenigen tyd
„ geleeden, tusfchen de twee Sardinifche Mi-
„ nisters deMirabel en Cordon, in denHaag en te
„ London refideerende, Correspondentie had
„ plaats gehad: en zelfs dat ons vifie was gegee-
„ ven, van eenige Articulen, waar op het En-
„ gelsch Ministerie, mooglyk, wel in onderhan-
'„ deling zou willen treeden: dat zy niet twyf-
„ felden, of Zyne Hoogh. zou hier van reeds
„ onderricht zyn."
Zyne Hoogheid erkende, dat hem wel iets
omtrent de gehoudene Conferentie bekend
was, en zelfs diags te vooren daarover, door
den Heere de Mirabel, by geleegenheid van
een Soupé op de Oranje - Zaal, onderhouden
was: dan Hoogstdezelve fcheen niet te willen
weeten van eenige Articulen, welke de Raad­
penfionaris nochtans erkende gezien te hebben.
Doch Zyne Hoogh. zeide „ in de Perzoonen,
„ die de gezegde Correspondentie begonnen, en
„ eenigen tyd voortgezet hadden geen zin te
,, hebben: dat van gedachten was, dat men 'er
„ geen vreemden in moest haaien, of gebruik
„ maa-

28 M E M O R I Ë N T O T
„ maaken van zoodaanigen, die zich daartoe van
„ zelfs opwierpen, of aanboden; dewyl het
„ voornaam oogmerk van dar. zoort van Minis-
„ ters meestentyds was, eenige prefenten of
„ groote belooningen voor zich te verkrygen:
» gclyk gebeurd was met den Minister deFiry,
„ meede wegens Sardinien in 's Hage gerefi-
„ deerd hebbende:" dat van oordeel was, het
beste te zyn, van hier een bekwaam Perzoon,
doch zonder Character, naar London te zen.
den, om de gevoelens van hetEngelsch Minis­
terie te polfen: of zoo als de Raadpenfionaris
die noemde, om te hooren, te zien , en te zwygen.
Op dit voorftel wierd door meergem. Hee­
ren in fubltantie gerepliceerd: „ dat zy voor
„ hun wel konden zeggen, het employ van
„ zoodanig iemand, als Zyn Hoogheid voor-
„ floeg, en met geen verder of uitgeftrekter
„ last voorzien, verkoozen, boven dat vanMi-
„ nisters van vreemde Mogendheeden: doch
,, dat zy niet konden nalaaten, Zyne Hoogh.
„ met één woord, alles nochtans zonder de
„ Heeren hunne Principaalen te vervangen ,
„ eenige aanmerkingen meede te deelen, op
„ de Articulen welke aan eenige Heeren van
„ Amfterdam ter hand gefield waren: en wel
** °P het eerfte, aangaande de vernieuwing der-
,5 Trae-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 2$
?, Trüclaten, dat dit hun ongeraaden voor-
j 5 kwam: dewyl dezelve, hoe voordeelig ze ook
„ konden fchynen, nooit voordeel aanbrach-
i y ten; alzoo te meermaalen ondervonden was,
„ dat op den tyd dat de Republiek daar van
,, de voordeelen kon genieten , Engeland altyd
„ door haar overmacht, middelen had wèeten
„ uit te vinden, om zulks te beletten : ter-
„ wyl dat Hof doch nooit naliet, de nako-
„ ming derzelve, voornaamlyk by Oorlog met
„ Frankryk, zelfs offchoon het cafus fcederis
niet exteerde, te Vorderen.
Dit voorgeftelde, dat door de Heeren meer
uitgebreid wierd, fcheen de Prins toe te Hem­
men, en ook van gedachten te zyn, dat het ge-
Val met opzicht tot de Republiek, die nooit.
Oorlog zocht, of daartoe aan de Nabuuren wet­
tige reedenen gaf, en dus zelden of nooit in
de noodzaaklykheid kwam, om hulp van Geal­
lieerden te eisfchen , zoo te zeggen geen plaats
kon hebben.
Gem. Heeren voegden voorts daar by: dac
Op het 2?.punt, „de teruggaave derposfesfien
aan weerskanten, geene remarques vielen:
dan alleen, dat zy vermeenden, dat met reede
„ van Engeland fchavergoeding kon geëischt
„ worden, vopr de fchade en ruïne van St,
„ Epftatiu-s." ,> D»t

3° M E M O R I Ë N T O T
„ Dac op het 3e eene billyke fchikking, met op-
„ zicht tot de Scheepen en Goederen., gedurende
„ den Oorlog genomen en gearresteerd, Zy
„ meede geene reflectien zouden maaken, dewyl
„ men eerst diende onderricht te zyn, wac Enge-
„ land hier omtrent zou willen voorftellen."
„En dat,eindelyk, wat de gerustftelling te-
„ gens de gevoeligheid van andere Mogendhe-
„ den, en byzonder van Frankryk aanging, zy
„ daaromtrent hadden op te merken, dat het
„ ongenoegen van dat Ryk niet te verwach-
„ ten was,indien de Republiek zich niet zeer
ondankbaar betoonde, aan den byftand Haar,
„ voornaamlyk ten opzichte van de Oost-In-
„ difche Compagnie, beweezen: en dat, inge-
„ val toegeeflykheid wierd gebruikt, omtrent
„ het verzoek door den Ambasfadeur, reeds
„ voor lang,en nu by herhaaling, gedaan,om
„ dat Ryk by leening, of door Guarantie van
„ eene Negotiatie hier te Lande, met vyf Mi-
„ lioenen by te ftaan , het Hun voorkwam, dat
„ men van dien kant niets te vreezen, maar in
„ tegendeel alle infchikkelykheid te wachten
„ had."
Het kwam gemelde Heeren voor, dat Zyne
Hoogh. deeze Geld-Negotiatie, op welke zy
onderricht waren, dat de Raadpenfionaris zich
reeds

O P H E L D E R I N G , ENZ. 31
reeds gunftig aan den Franfchen Ambasfadeur
geëxpliceerd had, wel wilde goedkeuren : doch
het fcheen dat Hoogstdezelve haar noch wat -
wilde verfcbuiven, om haar naderhand te doen
dienen tot een middel van belooning voor den
gegeeven byftand : daar Zyne Hoogh. fcheen
te vreezen , dat men ons wel eens een Apothecars
Reekening, voor de gedaane dienfien
zou willen maken.
De Heeren Temminck en Visfcher, na alvorens
Zyne Hoogh. voor deeze vertrouwde opening
bedankt te hebben, namen aan daar van aan
hunne Principaalen verflag te doen: zich teffens
aanbiedende, om daar over en alle andere zaaken
met Zyne Hoogh. meede te werken, zoo
dikwyls en daar, Hoogstdezelve het zoude goedvinden.
De Penfionaris Visfcher had, zoo dra deeze
Conferentie geëindigd was , het verhandelde
aangeteekend, en in de volgende Week aan
Burgemeesteren gezonden: en 't is uit die aanteekeningen,
dat ik het bovengem. genoegzaam
woordely.k hier heb ingevoegd. Het gaf Burgemeesteren
geen gering genoegen , te zien,
dat de gedachten van Zyne Hoogh., zoodanig
flrookten met de hunnen.
Maar terwyl dat dit in den Haag voorviel,
en

M Ê M O I i l E N Ï Ö f
en voor dat Burgemeesteren daar over Zy'rié
Hoogheid nader konden laaten onderhouden
kreegen de Heer Jean Deutz, Scheepen eri
Raad van onze Stad, (een deugdzaam en kun*
dig Regent, in wien de Dood, aan de Maatfchappy
in 't algemeen, en aan deeze Stad iri
't byzonder, een achtenswaardig en nuttig Lid*
in het beste van zyn leeven, ontvoerd heeft,)
en Ik aanzoek, door eenen Heere Paul Went^
worik, onzer beiden goeden bekenden, om met-
Hem een gefprek over de publieke zaaken tè
houden*
Hy was eenËngelschman,die zich des tyds,
ten minften zoo hy voorgaf, in Holland bevond
, uit hoofde van zekere Plantagien die hy
in Suriname bezat; Voorts was hy bekend voor
een braaf weldenkend mensch, begaafd met verftand
en bekwaamheid. Wy wisten dat hy dikwyls
door 't Engelsch Ministerie was gebruikt
geweest, en wel Hond by de Lords Stormont
North en Germaine. Hy was uit hoofde zyner
geboorte, zynde een bloedverwant van Lord
Kockingham, wiens familie - naam mede Wentworth
is, in aanzien, 't Kwam dus waarfchynlyk
voor,dat dit aaanzoek niet gefehiedde zonder
medeweeten van het Engelsch Ministerie,
Waar by noch kwam , dat hy meenigvuldigë
Ui*

O P H E L D E R I N G , ENZ. 3§
blyken van zyne geneegenheid voor ons Land
gegeeven had: byzonder ten behoeven van oni
ze Colonie van Suriname , en het bewerken
eener fchikking, door welke, met goedkeuring
van het Engelsch Ministerie, de Navigatie tus­
fchen onze Colonien in America, en 't vaste
Land aldaar , gedurende den Oorlog zou ge-
bleeven zyn: her. geen alleen geen plaats had
gehad, door het fpoedig overgaan aan de En­
gelfchen, tot hunne verwondering, van Deme-
rary en Esfequebó.
De Heer Deutz en Ik, tyding van het gem.
aanzoek door den Heere J. C. van der Hoopi
toen Secretaris der Direitie van Suriname nu
Fiscaal der Admiraliteit, gekreegen hebbende,
en vermeenende verplicht te zyn , ten minften
te hooren, 'c geen de H r
. Ifentworth ons wilde
zeggen, namen het voorftel aan, engaavenhem
rendez vous op den aSjuly, op de Buitenplaats
van evengemelde Heer van der Hoop , genaamd
Meershoef, geleegen by Velzen.
De Heer IVentworth aarzelde niet, met by
den aanvang van ons gefprek te erkennen, dac
zyn eenigst oogmerk by deeze zyne aankomst
was, om van den Heere Deunen My, tot wel­
ken hy meerder dan tot andere Leeden der Re­
geering betrekking had, ce verltaan, of in önè
It. DEEL. C Land,

34 M E M O R I Ë N T O T
Land, en voornaamlyk te Amfterdam , geneegen-
heid was,om de gereezene gefchillen by te leggen.
Wy antwoordden,ótef wy van die geneegenheid
volle verzekering konden geeven, mits men daar
toe kon vinden, eene redelyke, gepaste en eerlykè
wyze.
Hier op volgde een zeer lang gefprek, over
de wederzydfche belangen der twee Natiën ,
om verbonden te zyn: en over 'c gevaar van
Frankryk, en het Huis van Bourbon zoo groot te
maaken, dat alles daar voor zou moeten bukken.
Wy waren het daar over taamelyk eens:
maar hy gaf de Republiek, wy Engeland de
fchuld van den Oorlog : hy verweet ons de
drift van den Penfionaris van Berckel, wy hem
die van den Ridder Tork.
Hy vroeg ons vervolgens, op welke voorwaar­
den wy dachten, dat de Republiek haare oude
Vriendfchap aan Engeland zou willen weder,
geeven.
Het antwoord was, dat wy byzondere Per­
zoonen , en zonder eenige last zynde, daarop niet
konden antwoorden: maar dat wy gaarne wilden
hooren, zoo hy ons daarvan iets kon of wilde zeg­
gen , wat men in Engeland wilde doen, om de on-
noemlyke fchade ons toegebracht, en den hoon ons
aangedaan, te vergoeden en te keeteren.
Hy

O P H E L D E R I N G , ENZ. 35
Hy repliceerde in fubftantie, „ dat hy mee-
^ de een particulier was, zonder eigenlyke qud-
-„ lificatie, dac alleen met de Ministers voor
„ zyn vertrek gefprooken had, en van hunnë
„ geneegenheid, omtrent het werk der Vree-
,, de, verzeekerd was."
Hy vroeg voorts, „ of men gereed was,
„ den Koning eene gevoeglyke Satisfactie té
„ geeven, wegens de Papieren van Laurens,
„ en de daad van den Penfionaris van Berckel"
Deezen Heer noemde hy by herhaaling alleen.
Wy antwoordden, dat men van geene anders
Satisfablie fpreeken moest, dan van de geene , dis.
'reeds gegeeven was, naamlyk, de afkeuring eé
desaveu , door de Staaten van Holland gegeeven.
Waarop hy weder in fubfiantie zei, „ dat
„ die Satisfactie waarlyk volledig zou zyn ,
als men den Brief van 't Hof liet inkomen :
„ dewyl men in Engeland wist , dat by den-
„ zeiven de Penfionaris fixafbaar zou verklaard
„ worden, en dat de Koning dan te vreederi
„ zou zyn."
Wy vertoonden hem, dat hy zich vergiste,
met te denken, dat het advys van V Hof, al eèns
geftdd, dat het voor den H r
. van Berckel niet gunflig
was, ooit eene condemnatie zou kunnen inhouden
t dat deeze niet kon komen daa van den com-
C c pit

%6 M E M O R I Ë N " T O T
petentim Rechter: dat die alleen de Scheepensbank
van Am foliant was, dewyl geen lngezeeten alhier
zoo wel als in Engeland, van zynen daaglykfchen
competenten Rechter kan worden afgetrokken: dat
men in Engeland verzeekerd kon zyn, dat na het
/luiten der Vreede, door de Heeren die in de zaak
betrokken waren geweest, aangedrongen zou worden,
om het gem. Advys le doen inkomen, en om te
onderzoeken, of eene daad, ten minften zoo als Burgemeesteren
in den tyd daar toe last hadden gegeeven
, welke van geene de minfte gevolgen kon zyn,
dewyl in alle gevallen haar werking volfirekt afhing
van eene daad des Konings zeiven, als Crimineel
befchouwd kon worden. (

O P H E L D E R I N G , ENZ. 2?
geeven ie worden: maar dat IVy eene rechtmatige
Satisfactie te eisfchen hadden, en ook daadlyk zouden
vorderen, voor het geweld op ons Territoir
gepleegd, en den hoon, ome Vlag aangedaan.
De Heer Wentworth antwoordde, „ dat men in
„Engeland nimmer meerder had kunnen ver­
hangen, als dat men, volgens de wetten van
„den Lande, tegen de bewuste Perfoonen ge­
procedeerd had, dewyl men aldaar met den
„geringften onderdaan niet anders kon hande-
„len." Hy gaf teffens te kennen, dat men in
Engeland niet zeer te vreeden was over 't ge­
drag van den Heer Tork: dat de Memoriën door
hem over gegeeven, hier te Lande waren op-
gefteld: dat zy op de verzeekerkigen van even-
gem. Ridder, dat men hier op dien toon fpreken
moest. door 't Ministerie waren goedgekeurd.
Dit afgehandeld hebbende, vroeg de Heer
IV'intworth, wat men hier doen wilde, aangaande
de bewuste Artt. van hetTraclaat van 1674.
Wy, wat men in Engeland zou begeeren.
Hy verklaarde daar op rond uit, verbod van
alle waaren tot het opbouwen en equipeeren van
Oorlogfcheepen nodig: als zwaar Hout, Masten,
Hennip,Pik, geflaagenTzer,Koper ePlaaten. &c.
Wy antwoordden, „ dat gefield, men al eens
„ voprzag, dat men, by eenen anderen Oorlog,
Q 3 » in

38 M E M O R I Ë N T O T
„ in Engeland weder meerder in aanfchouw
„ zou neemen , de convenientie onderfteund
door ge weid, dan de letter der Tractaaten, en
„ de rechtmatigheid van aan hunne Bondgenoo?
„ ten op hunne beurt te laaten genieten, 't geen
„ ten voordeele van Engeland in den tyd ge-
„ field was, en men doch om vreede te hou*
„ den iets zou willen toegeeven, die toegee-
„ venheid altoos niet verder zou gaan, dan tot
„ het ftellen onder de waaren van Contraban-
„ de, zwaar Scheepstimmerhout en Masten van
„ zeekere grootte: maar dat men nooit zich zoo
„ verre de handen zou laaten binden, om zulks
„ uit te breiden, tot Hennip, Pik, geftaagenTzer,
,, Kopere Plaaten, enz.: dat dit te vorderen, ook
„ eene zuivere dwinglandy zou zyn , dewyl
„ het toevoeren van deeze waaren volftrekt
„ nutteloos wordt, zoo dra het leeveren van
„ Scheepstimmerhout en van Masten belet
„ word."
£)it verder onaangeroerd laatende, vroeg hy,

O P H E L D E R I N G , ENZ. 29
niet meerder zouden doen , en desaangaande
handelen als voor den Oorlog.
Dit gaf geleegenbeid om te fpreeken over
't geval van Pauljones: in 't begin gefchiedde
zulks niet zonder merkelyke geemelykheid ;
maar op de verzeekering die wy hem gaven,
dat veele van d'omftandigheeden den Koning
door den Ridder Tork, niet geheel naar waar­
heid , of ten minften in een ongunftig daglicht
waren voorgedragen, (daar hy ook fcheen niet
geheel van onkundig te zyn ,) liet hy dat onder­
werp vaaren.
Wy deeden toen opmerken, dat wy den tyd
tot dus verre, nutteloos met disputeeren ver­
spild hadden, terwyl wy noch niet gefprooken
hadden, van iets, dat volftrekt vooraf, of ten
minften met alles gepaard moest gaan, naamlyk,
eene fchavergoeding voor de Scheepen en Goede­
ren , onzen Ingezeetenen op zoo'n geweldige en
onrechtvaardige wyze ontnoomen.
Hy zeide daarop: „ dat de genomene Schee-
„ pen niet konden wedergegeeven worden:
„ dat zy volgens de wetten van 't Ryk aan
„ de neemers toegeweezen waren: dat zulks
„ gevestigd was, op eene Acte van 'c Parle-
„ ment van den tyd der Koninginne Anna, en
dat dus de Koning zulks niet in zyne mlacht
CA flad:

40 M E M O R I Ë N T O T
„ had: dat wy genoeg voordeel zouden heb-
„ ben, door boven alle anderen re genieten,
v
het voorrecht van vry Schip, vry Goed: dat
„ Engeland St. Euftatius, Demerary en Esfe-
v
quebo weder zou geeven: dat de verliezen
door het neemen van onze Scheepen en van
„ St. Euftatius, eerder op Engeland, daar de;
v
meeste Scheepen verzeekerd waren, was ge-
„ vallen, dan op dit Land: voorts vertoonde
hy, dat men van Frankryk niets te vreezen
had: dat de Keizer nimmer zou dulden, da.t
,, dat Ryk ons te Land zou aanranden : da.t
wy zeer roekeloos handelden , met meede te
„ werken, om het Huis van Bourbon grooter
„ en machtiger te maaken: en dat wy, by de
,, algcmeene Vreede, zoo wy van te vooren ons
„ niet met Engeland verzoenden, het Slacht-
„ offer zouden zyn, en de ballen betaalen."
Wy disputeerden zeer lang over deeze pun­
ten , zonder malkanderen te kunnen verliaan.
Het beiluit was eindlyk van onzen kant, „ dat
„ wy op dien vpet tot geene Vreede zouden
kunnen belluiten, en ons dus, hoe ongaar-
„ ne, den Oorlog zouden moeten getroostent
„ dat eene Vreede op dien voet te fluiten , een
,, onwederfpreekelyke blyk zou zyn , dat wy
„ de wet van Engeland ontvingen : dat geen

O P H E L D E R I N G , ENZ. 41
„ eerlyk Regent daartoe zou willen inftem-
„ men: en wilde hy al eens, dat hy het niet
zou kunnen doen, zonder zyn Perzoon en
„ Goederen bloot te ftellen, aan de als dan
„ verfchoonbaare woede zyner Meedeburge-
„ ren: dat byaldien Engeland ons geene eer-
„ lyke Vreede wilde geeven, wy eindlyk ge-s
noodzaakt zouden zyn, ons in de armen van
„ Frankryk te werpen, om het dringenlte on-
„ heil te ontwyken; alhoewel wy gevoelden,
„ dat naderhand daaruit ons onheil, en dat van
„ Engeland gebooren zou worden : dat men
., voorts in Engeland moest opmerken , dat
„ onze omftandigheeden zedert eenigen tyd
„ vry beeter waren: dat wy naar het neemen
„ van onze Scheepen in eenen tyd, dat men
„ nergens op bedacht was, desaangaande niets
„ meer te verliezen hadden: dat hetgeen ons in
,, de West-Indien noch overbleef, in eenen ge-
„ noegzamen ftaat van tegenweer gefteld was:
,, dat'onze Oost-Indifche Scheepen in behou-
„ de Haven waren: dat de Caap in zeekerheid
„ gefteld was: en dat in Oost - Indien,niet Wy,
„ maar de Engelfchen te vreezen hadden."
Het gefprek wierd hier meede afgebroken,
en wy dachten, dat het eene afgedaane zaak
was: maar na de Maaltyd, die ondertusfchen ge-
£ £ hou,-

42 M E M O R I Ë N T O U
houden wierd, kwam men weder op dit onderwerp.
De Heer IVentworth iprak niet meer van Satisfactie
, ten minften niet van 't inleeveren van
?
t advys van 't Hof: hy matigde vervolgens zynen
eisch wegens het vervoeren van Scheepstimmerhout,
Hennip, Pek, &c. en zei: „ dat
,, men voor Contrabande zou houden, de waa-
„ ren , die volftrekt niet anders konden die-
nen, als tot den aanbouw van Scheepen van
„ Oorlog: als, by voorbeeld, Hout van eene
„ zeekere zwaarte, Masten en Kabels van eene
„ zeekere dikte,"
Hy gaf meede te kennen, „ dat alhoewel de
„ Koning alle de genomene Scheepen niet
„ kon doen wedergeeven , zyne Maj. doch
,, kon afftaan van die, welken behoorden on-
„ der 't Recht van de Admiraliteit, naamlyk,
die zonder Brieven van Marqué of Commisfie
genomen waren: gelyk 'er eenige zich in
„ 't geval bevonden."
Hy erkende,,, dat de voorzichtigheid vereischte,
dat men zich zoo weinig mooglyk
„ met Frankryk brouilleerde: en gaf als eene
„ confideratie aan de hand, dat men by provi-
„ fie geene volftrekte bepaaling, door hetaan-
„ gaan van een formeel Traéïaat, wegens het
v
v e r
:

O P H E L D E R I N G , ENZ. 43.
vervoeren van Scheepsmaterialen zou maa-
„ ken: dat het by provifie genoeg zou zyn,
„ zoo men voor eenen bepaalden tyd, van eeni-
,, ge maanden, het vervoeren van Scheepsmater
iu len llremde , onder voorwendzel, ze zelf
„ noodig te hebben.''
Hy voegde daar by , „ dat die vriendelykheid
„ aanftonds erkend zou worden, door het ver-
„ leenen van onbepaalde permisfie tot uitvoer
„ van Mondbehoeftens uit Yerland naar onze
„ Colonien, onder welke neutrale Vlag men
„ zou goedvinden."
Hy erkende, „ dat de Regenten geene an-
„ dere Vreede konden maaken , dan zoodani-
„ ge , die de voornaamfte en beste lngezete-
„ nen voldoen zou : en verzeekerde ander-
„ maal op het fterkfte, dat men in Engeland
„ begreep, dat de Vreede met ons raadzaam
„ en allernuttigst was, mits de Eer van de
„ Kroon bewaard kon worden: dat alle de Mi-
„ nisters juist niet even gemakkelyk dachten,
„ maar dat hy de fterklte verzeekeringen kon
„ geeven , van de vreedzaame gevoelens van
„ Mylord North, ja zelfs van den Koning, en
„ dat het met kennisfe van zyne Maj. was, dat
,, hy met ons [prak," voegende nochtans onmiddelyk
daar by, „ dat wy doch niet moesten
:> den-

44 M E M O R I Ë N T O T
denken, dat hy byzouderlyk gelast was, of
„ by ons eenig aanzoek kwam doen."
Wy antwoordden: „ dat wy befchouwden 't
„ geen tusfchen zyn Ed: en ons gehandeld
„ wierd, als zuivere particuliere handelingen,
„ in welke wy van weerskanten niet behaald
„ wilden zyn: maar dat wy doch gaarne wil-
„ den weeten, vertrouwende op 't geene hy
„ ons van de vredelievendheid in Engeland,
„ byzonder van die van Mylord North gezegd
„ had, op welke wyze men daar van zou kun-
„ nen, ten beste der beide Natiën, eenig ge-
s, bruik maaken."
Hy antwoordde, „ dat een bekwaam middel
„ zou zyn, door iemand van hier, in fubftan-
,, He , aan Mylord North te doen fchryven,
,, dat dewyl men hier gehoord had, dat men in
„ Engel and tot vreede inclineerde , men gaarne
„ zou weeten, of zulks waar was- Dat zyn Lord-
,, fchap daar op zou antwoorden, zulks in der
,, daad zoo te zyn: waarop men van hier zou
b< --oren te repliceeren, dat men gaarne zou
„ zien, dat "er uit Engeland een vertrouwd Per-
„ zoon, hy Wen th worth by voorbeeld, overkwam,
„ om te trachten eikanderen te verft aan. Dat zo-
danig fchryven moest gefchieden door iemand
„ van de Regeering, doch niet in zyne quali-
v teit,.

O P H E L D E R I N G , ENZ. 45
„ teit, maar als particulier: gelyk meede aan
„ Mylord North, niet moest gefchreeven Wor-
„ den als Minister , maar als particulier, en
,, aan 'c hoofd der brieven gefield worden en
„ confidence: op dat gem. Lord alsdan niet ver-
„ plicht zou zyn kennis te geeven aan de ande-
re Ministers, maar alleen aan den Koning: dat
,, de zaak niet zou gecommuniceerd worden
„ daar zy behoorde, dan na dat men 't genoeg-
,, zaam eens zou zyn , dewyl de uiterfte Se-
,, cretesfe noodig was: dat byaldien 'er niets
,, van kwam, men eene volftrekte geheimhou-
„ ding beloofde; en men ftaat kon maaken op
„ het eerlyk en cordaat Charaéfer van Mylord
,, North, aan my in 'c byzonder bekend."
Hy erkende vervolgens, „ van 't geen de
„ Graaf de Mirabel gedaan had, kennis te heb-
,, ben; maar te vermeenen, dat men beeter zou
,, flagen, wanneer men direct, zonder tusfchen-
„ komst der Ministers, met Mylord North, en
„ door deezen met den Koning handelde," Hy
voegde daar by, „ dat byaldien men niemand van
„ Engeland alhier wilde toelaaten, of derwaards
„ zenden , men als dan mooglyk met vrugt
„ van den Marquis de Cordon, om zyne op-
„ rechtheid, goed verlland , en discretie, by
„ ieder zeer geacht, zou kunnen gebruik maa-
„ ken;

%6 M E M O R I Ë N T O T
„ ken; mits hy zulks op zich nam als particu-
,, lier, maar niet als Minister."
Na dat men dus met eikanderen meerder
dan drie uuren gefproken, en zoo veel moog­
lyk de zaaken tot klaarheid gebracht had, naa-
men wy aan, om aan eenige van onze goede
en vertrouwde vrienden kennisfe, en aan zyn
Ed. op de volgende Donderdag antwoord te
geeven.
Zoo dra het gefprek geëindigd was, fielden
wy, daar het geheugen noch varsch was, op
het papier, ten minlte in fubftantie , 't geen
Van wederszyden gezegd was. Wy oordeelden
voorts noodig, ja verplicht te zyn, zulks niet
onder ons te houden, en deeden by de eerfte
geleegenheid daar van verflag aan de Heeren
Temminck en Elias, myne Ambtgenooten, als
meede aan den Burgemeester Huyghens en Pen­
fionaris Visfcher: de Heeren van Maarfeveen en
Graafland, die van de voorige handelingen met
den Heer Triquetti onderricht waren geweest*
en die wy nu niet buiten het geheim wilden
houden, waaren niet in de Stad.
Wy belloten eenpaarig, vooreerst, door den
Penfionaris Visfcher Zyne Hoogheid tc laaten
verzoeken, zich niet te willen verhaasten, met
iemand naar Engeland te zenden, om reedenen,
die

O P H E L D E R I N G , ENZ. 47
die de Burgemeester Rendorp aan den Heeré
Raadpenfionaris zou melden;
Ten tweeden: dat ik aan den Heer Raadpen­
fionaris van alles fchriftelyk verflag zou doen;
Ten derden: dat de Heer Deutz en Ik, des an­
deren daags den Heer Wenthworth by mondé
-woordelyk zouden zeggen:
„ Wy hebben Myn Heer, aan eenige voor-
„ naame Leeden onzer Regeering meedege^
„ deeld, de converfacie, die wy d'eere gehad
,, hebben, laascleeden Zaturdag op de Buiten-
„ plaats van den Heere van der Hoop met U té
„ houden. Wy kunnen U verzeekeren, dat wy
„ allen Zeer oprechtelyk wenfchen, krachtda-
,, diglyk meede te werken, aan de herftelh'ng
„ der Vreede tusfchen de twee Natiën: maar
,, wy vleien ons, dat men in Engeland begrypt,
„ dat wy niet kunnen aanneemen , dan eer-
„ lyke en gefchikte voorwaarden."
,, Wy hebben onze wyze van denken voor
U opengelegd, (en ze is die van alle onze
„ vrienden) in het gefprek dat wy met U
„ gehad hebben. Wy hoopen dat men 'er in
Engeland acht op zal flaan: 't zou anders
nutteloos weezen, in eene hoegenaamde han-
„ deling te treeden. 't Zal voor ons een zeer
groot genoegen zyn, zoo in 't begin, en tot
,, dac

48 M E M O R I Ë N T O T
dat de zaaken toe eene zeekere hoogte gekod-
„ men zullen zyn, wy alleen zullen te hande :
,j leh hebben met Mylord North. Deszelfs alge-
„ meene naam van oprechtheid en eerlykheid,
„ en zyne bedaardheid in zyne wyze van den-
„' ken en handelen, heeft hem de achting van
„ gansch Europa, en de onze in 'c byzonder,
,, verworven. Daarenboven zal men daar vce-
„ le hindernisfen door vermyden, en hec zoo
,, noodig geheim beeter betracht worden, 't Is
„ ons te gelyk ten hoogften aangenaam, Myn
„ Heer, dat hec met het meedeweeten van
,, dien Heer is, dat UE. zich met eene zaak van
„ zoo veele aangeleegenheid gemoeid heeft.
„ Uwe doorzicht en kunde zyn ons bekend.
„ De goedwilligheid die UE. altyd voor dit
„ Land in 't algemeen betoond heefc, de dien-
ften door U aan onze Colonie van Surina-
„ me gedaan, en de byzondere kennis die wy
„ met U gemaakt hebben, hebben U ons ver-
„ trouwen verworven. Wy wenfehen op het
,, fterkfte, dat het werk door U, en door geene
,, anderen, behandeld worde."
„ Die is iets , waar op wy heden aandriri-
„ gen, by de kennisgeeving van het voorge-
„ vallene aan den Raadpenfionaris. Wy dee-
len hem teffens meede, uwe gedachten op
I
j," dé

O P H E L D E R I N G , ENZ. 43$
de wyze, om de zaak aan den gang te hel-
,, pen: naamlyk, dat men zou moeten fchry-
ven aan Mylord North, dat, dewyl men ver-
,, n'oomen had, dat men in Engelandgeneegeti
„ was, om de oude Ferbintenisfen met de Repu-
„ bliek te vernieuwen, men verlangde te weeten *
„ of dat zoo was. Dat gem. Lord, op die alge-
„ meene vraag,een antwoord in algemeene be-
„ woordingen zou geeven, inhoudende verzee*
„ keringen van de goedwilligheid des Konings op
„ dat /luk. Dat wy daarop zouden repliceereni
„ dat het ons aangenaam zou zyn, dat zyn Lord •
fchap iemand van vertrouwen herwaardè
zondty met wien wy zouden kunnen fpreeken y
„ en trachten de noodige fchikkingen te maaken \
„ om te kunnen bereiken, het heilzaam oogmerk
„ dat zoo oprecht lyk gewenscht wierd: dat keu
,, zeer aangenaam zou zyn, zoo die perzoon van
„ vertrouwen was de Heer Wenthworth* Dac
„ boven aan den brief zou moeten ftaan, de
„ woorden, In vertrouwen: op dat gem. Lord
„ daar door ontheeven zou wezen, om 'er aan
„ anderen, dan den Koning, van te fpreeken."
„ Wy neemen aan, de verzeekeringen, die
„ UEd. ons gegeeven heefc, van volftrekt
geheim te houden, al 't geen betreklyk dee-
,, ze zaak voorgevallen is, of noeh zou ku )ü-'
II. BEEL. S ?j oei

50 M E M O R I Ë N T O T
„ nen voorvallen, en verlaaten ons ter goe-
der trouw daarop."
Wy gaven woordelyk het bovenfiaande ant­
woord aan den Heere fVenïworth, die 'er wel
meede te vreeden fcheen: en hadden weder te
dier geleegenheid een tamelyk lang gefprek
met hem, in den thuin van den Heere Schee­
pen Munter, aan d'Amftelfluis.
Zyn Ed. fprak weder van 'c niet toelaaten
van Americaanfche Scheepen, en wy herhaal­
den, dat wy daartoe nimmer zouden komen.
Hy klaagde, ,, dat men van onzen kant alles
„ wilde hebben, doch niets geeven."
Wy antwoordden gereedelyk , „ dat wy al
„ veel toegaaven, met toe te geeven in de be-
„ wuste Artt. van 't Tractaat van 1674.. "
Hier aflïappende, zeide de Heer Wentworth,
„ dat wy getoond hadden te verlangen , dat
„ de fchadens, aan de Republiek toegebracht,
„ op de eene of andere wyze mochten gebee-
„ terd worden: dat daartoe mooglyk zou kun-
„ nen dienen, het Eiland Tortola, eene der
„ Maagden - Eilanden dat vruchtbaar en gecul-
„ tiveerd was, in plaats van St. Euftatius, aan
„ ons te geeven."
Dat Eiland was ons onbekend, en wy kon­
den dus niet daarop antwoorden, dan alleen,
* das

O P H E L D E R I N G , ENZ. gi
„ dat de Republiek haare omnomene bezit-
tingen eerst weder moest hebben, en dat
„ men dan over 't aanneemen van Tortola zoü
„ kunnen handelen, en zien, of het rot eene
bekwaame fchavergoeding zou kunnen ftrek-
,, ken." Wy voegden daarby, „ dat hec Ei-
„ land Tabago daarcoe mooglyk gefchikter zott
,, zyn, en ons door de Franfchen, die het ge-
duurende deezen Oorlog genomen hadden,
by 'c maaken der Vreede zou kunnen over-
gegeeven worden. Gylieden wilt te veel heb-
„ ben " viel hy in, „ en Lord North zal lag-
„ chen, als ik hem zeggen zal, gy kunt de Vreede
5, van de Hollanders krygeu, mits gy ze van hun
.}, wilt koopen. tf
Wy maakten een einde van deeze conferen­
tie , met te beloven, van al het geen over en we­
der gezegd was, geen gebruik te maaken, om
eikanderen ergens in te behaalen, maar allea
aan te zullen zien , als tusfchen goede vrien­
den in 't vertrouwen gezegd. Hy verzocht
byzonderlyk, geen gebruik te maaken van 'c
geen hy op 'c fujec van den Heer Tork gezegd
had; ook niec ter ooren van Mylord Stormond
te doen komen, *t geen met Mylord North ver­
handeld zou worden. Wy fpraken af, dar wy
alleen aan Zyne Hoogh. en aan den HeerRaad->

M E M O R I Ë N T O T
penfionaris van 'c verhandelde kennis zou­
den geeven, met verzoek, om verders aan nie­
mand, hoe genaamd, zulks mede tedeelen: dat
men als noch van onzen kant niets zou doen,
voor dat hy van 't voorgevallene aan Mylord
North verflag zou gedaan, en aan my nader
gefchrceven hebben: zyn Ed. was van voor­
neemen, om direct over Ostende naar London
te vertrekken.
Dewyl ik daags te vooren mynen brief aaa
den Raadpenfionaris, by gebrek aan tyd, niet
had kunnen in gereedheid krygen, had ik daar
door geleegenheid, om zyn Ed. zoo wel van,
dit laatfle gefprek , als van het eerfte verflag
te doen.
Ik voegde daar by, „ dat ik vertrouwde, dat
„ zyn Ed. nu niet verwonderd zou zyn, dat
„ Burgem. volgens 't geen zyn Ed. laatst door
„ den Penfionaris Visfcher gefchreeven was,
„ zich zoo rondelyk tegen het zenden van ie-
„ mand naar Engeland, verklaard hadden. Dat
„ men zich in dien brief niet duidlyk had kun-
„ nen uiten, en alles zeggen, om dat de Bur-
„ gem. Hooft niet van alles onderricht was»
„ Dat wy niet twyffelden , of Zyne Hoogh.
„ en zyn Ed. zouden met ons volkomen eens
,, zyn , dac oneindig beeter was, iemand uk
„ En-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 53
Engeland te verwachten, dan iemand ,der-
„ waards te zenden. Dat het altyd ongemak-
„ lyk zou zyn, zoodaanigen perzoon met de
„ noodige en genoegzaame inftruftien te voor-
„ zien: terwyl, alleen hooren, zien en zwygeft,
„ altyd moeilyk valt. Dat dit gefchieden kon,
„ zoo men ons aanfprak , maaronmooglyk was,
„ zoo wy aanfpraaken. Dat op de eerde vraag,
„ wat wilt gy ? aanftonds duidelyk 'vaperemtoir
„ geantwoord kon worden. Dat men al over
„ lang, gelyk Ik het aan Zyne Hoogheid,vier
„ maanden geleeden, had voorgefteld, moest
,, getracht hebben , het waare voorneemen van
„ Engeland te ontdekken. Dac het nu zoo
,, verre wel uitvalt, dewyl Engeland nu zelve
„ aankomt, 't geen beeter en eerlyker was:
maar waar van men ook gebruik moest maa-
„ ken."
De Heer Raadpenfionaris antwoordde my ge-
reedlyk, dat de inhoud by hem ten uiterften
geheim zoude blyven , en aan niemand, dan
aan Zyne Hoogheid meedegedeeld worden. Dat
de zaak in 's Hage volmaakt in zyn geheel was,
en men dus kon afwachten, de nadere tydrng,
die ik van den Heere Wentworth zou ontvan­
gen.
Voor dac de evengem. Heer de ïeis naar En-
D 3 ge-

54 M E M O R I Ë N T O T
geland aannam, fchreef hy my noch het volgend
briefje:
r
,, Une reflexion de plus , mon trés chèr
„ Monfieur: ne feraic il pas necesfaire, a 1'An-
glererre, de ^arder la bienfeance Stdemena-
, ger la Rusfie? en ce cas, ne ferait il pas in-
„ dispenfable,après que la chofe fera arrivée,
„ jusqu'a un certain point, que vous envoias-
„ Gé/, quelqu'un en Angkterre. De plus fur
„ la maniere de voie que je vous ai indiquée,
„ i! faut necesfairement que vous adoptiéz cet-
„ te idee, & potnquoi ne pas propofer d'ecri-
„ re a Mylord North, par maniere de doute,
„ comme difanr, ne ferait il pas bon d''aller d'a^
„ hord en tatant les feminiens de ce Seigneur,
v
en fon particulier. & ceux du Roi, fans al-
„ Ier en droiture aux Ministère J'ai 1'honneur
„ d'ètre trés parfaitement a jamais "
T. T.
P. W.
P. S. „ On ne reusflra pas, ni par la jalou-
„ fie, ni par Ja mesintelligence: evitons dong
M d'exciter, 1'une ou 1'autre." (a)
Op
Noch eene aanmerking, Myn waarde Heer: zou
feet niét voor Engeland noodig zyn, dat zy de welvoeg-
lyk-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 55
Op dit briefje, in 't welk eenige duisterheid
is, voortkomende uit de middelmatige kennis,
die de Heer Wenfworth van de Franfche Taal
had, liet ik hem, met overleg der vertrouwde
Heeren, hec volgend antwoord toekomen:
„ Quand on verra Monfieur, que 1'afiaire
„ prendra un bon tour , il faudra certaine-
„ ment, faire les demarches neceffaircs, pour
„ qu'on foit content, du moins pas mecontent,
„ en Rusfie. A 1'egard de Mylord North, que
„ pourra c'on faire de mieux, que de lui ecri-
„ re
lykheid aangaande Rusland , hield , en omzichtig met haar
handelde. In dit geval, zou het niet noodzaaklyk zyn,
dat gy, na dat de zaaken tot eene zeekere hoogte geko.
'men zullen zyn, iemand naar Engeland zond? Wat be­
treft de wyze van werken, die ik U aangeweezen heb ,
moet gy noodwendig die idéé aaneemen. — En waar­
om niet voornellen te fchryven aan Mylord North,
by wyze van twyffeling , als zeggende, zou het niet goed
zyn , vooreerst te ondertasten degevoelensvan dien Heer , in
zyn particulier, en die des Konings, zonder direft te gaan
tot het Ministerie. Ik heb d'eere voor altoos volmaakt, -
te zyn.
T. T.
(Was get.y
P. W.
P. S. Men zal nietreüsfeeren , noch door jaloufie , noch
door misverftand, laat ons vermyden het een of ander
aan te ftooken.
D 4

gó* M E M O R I Ë N T O T
„ re, comme a un particulier: qu'on k appris
„ qu'on esc porteen Angleterre, pourlapaix:
,, qu'on defire de favoir, ce qui en est: &
„ qui fur fa reponfe, que cela est vrat, on le
„ prie, de vous envoier,&c. tout cela, comme
„ nous avons du enconfidence. Je necomprends
„ pas ce que vous vouléz dire, par qu'on ne
'-„ réuisfic, nipar lajaloufie , nipar la mefiance.
„ Je ne penfe certainemenc pas a faire naitre
„ 1'une ou 1'autre, tachons de reüsfir & de pro-
„ eurer de tout notre pouvoir, le bien de nos
„ Patries : fauvons la mienne du danger, ou
„ Ellefe trouve d'être , peutétreobligée, pour
„ prevcnir un mal prefent, d'occafioner un
„ mal futur,qui entrainerait laperte de 1'une &
„ de 1'autre."
P. S. „ En relifant votre billet, je crois
„ deviner, que vous vouiés, que cc foit moi
„ qui vous écrive, ne ferat tl pas bondefonder
„ d'abord, les fentimens duRoi& du dit Seig-
,, neur ,fans aller dire&ement, au Ministère? Si
„ c'eft la votre idéé , c'eft fort bien: faites
„ d'abord comme fi je vous avois ecric fur ce
„ ton : ou bien expliquéz vous plus claire-
„ ment, dans votre fuivante. J'ai mandé le
;, tout a la Haye, on ne fera rien avant que
^ vous m'aiéz encore ecrit,"
J'ai

OPHELDERING, ENZ, 57
J'ai l'honneur d'tkre, &c. Qa)
Na
(a) Als men zien zal, Mynheerl dat de zaak eenen goe*
den keer zal neemen, zal men zeekerlyk de noodige de­
marches moeten doen, op dat men in Rusland te vree­
den zy: ten minden niet te onvrceden. Aangaande Mylord
North, wat zal men beeter kunnen doen, dan hem te fchry­
ven, als aan een particulier: dat men vernomen heeft,
dat men in Engeland tot de Vreede geneigd is: dat men
verlangt te weeten, wat daar van is, en dat op het ant­
woord , dat het waar is, men hem verzoekt, U henvaards
te zenden: alles zoo als wy gezegd hebben ,in vertrou­
wen. Ik begryp niet wat U Ed. zeggen wil, met dat men niet
rcihfeert door jaloezie,noch door misver/land. Ik heb zeeker­
lyk niet in myne gedachten , om het een of ander te doen
opkomen. Laat ons ons best doen, om wel te flaagen,
en het welzyn van ons \vederzyds Vaderland te bevorde­
ren. Laat ons het myne redden, uit het gevaar, in't welk
het is, van om een tegenwoordig kwaad te vermyden,
een toekomend te doen gebooren worden, dat mooglyk
den ondergang van beide de Natiën zal veroorzaaken.
P. S. Andermaal Uwen brief leezende , verbeelde ikmy
te bezefièn,dat gy wilt dat ik aan Ufchryve: Zal het niet
goed zyn, den Koning en den bewusten Lord te polfen, zon­
der regelrecht zich hy V Ministerie te vervoegen ? Zoo dat
Uwe gedachte is, is het zeer wel. Houd U aanftonds,
of ik U op dien voet gefchreeven had: of doe U duide-
Jyker verftaan in eenen volgenden. Ik heb alles naar den
Haag gefchreeven: men zal niets doen, voor dat UEd,
my nochmaals gefchreeven zal hebben.
Hebbe d'eer te zyn, &c.
ö 5

g8 M E M O R I Ë N T O T
Na alle deeze handelingen mee den Keere
JVentworth, hadden wy verwacht een fpoedig
antwoord , na zyne komst in Engeland, te
ontvangen: doch vergeefs. Verwonderd over
dit ftilzwygen, verzogt ik den Heere Fiscaal
van der Hoop, by gem. Heer naar de reede daar
van te verneemen.
Hier op kwam het volgend antwoord in *t
Engelsch, dat ik overgezet, hier laat volgen:
Ik heb, Myn waarde Heer! uwen aange-
„ naamen met veel genoegen ontvangen , al-
„ hoewel gemengd met een weinig moeite :
„ myne Hechte gezondheid zal de fchyn zelve
, van verzuim doen verdwynen: alhoewel an-
„ deren mooglyk meerder oplettenheid zouden
„ hebben gehad Jalouzie is altyd eene dwaas-
„ heid, ik vrees doch, dat deeze het werk be-
„ durven hebbe, maar ik hoop, dat het goe-
„ de weikin den Haag aan den gang.is, onder
„ den invloed (the auspices) van eenen mach­
tigen Vriend der beide Landen. Weinig
„ dagen geleeden, had ik eene geringe hoop,
„ deeze wensch van myn hart vervuld te zien.
„ Ik heb fterke Koortfen, en de Jigt in myn
„ hoofd gehad , 'c geen my belet heeft, my
„ met eenige zaak, hoe genaamd, op te hou-
„ den ; en kon my van een's ander's hand in
„ de

O P H E L D E R I N G , ENZ. 59
„ de bewuste zaak niet bedienen. Iemand te
Amfterdam of in 's Hage, is achter ons ge-
„ heim gekomen: en heeft zich daarop geuit
„ op zeekere plaats, tegen onze intentie, voor
,, myne komst, en onze plaats ingenomen; maar
„ dat is niets, zoo een ander beeter is, en met
het gewenscht fucces bekroond word.'*
Dit fchryven kwam ons duister voor, en wy
begreepen in 't eerst niet, wat gemelde Heer
verftond door die jalouzie, veel min , wat hy
beoogde, met dien aanzienlyken Vriend van
beide de Landen, onder wiens auspicie het Vree-
de's fV*.rk in den Haag bevorderd zou worden.
De Heer van der tloop fchreef dan andermaal,
met vertooning , hoedaanig wy meenden ree­
de te hebben, hem van verzuim en van klein-
achting voor ons te verdenken , met byvoe-
ging, dat wy niet konden uitdenken, wie het
geheim had uitgebracht,en wy ook gaarne wil­
den weeten, of noch fchryvens van Mylord
North te wachten was.
Hier op ontving gem. Fiscaal een antwoord,
in 't welke hy, Heer Wentworth, zyn ftilzwy-
genheid verfchoonde, met dat hy zeer gevaar-
Jyk krank was geweest: dat hy aan 't papier
niet dorst betrouwen, de verdere reedenen ,
om welke tot dus verre aan my, door Lord
North

60 M E M O R I Ë N T O T
North niet gefchreeven was, maar daar toe de
eerfte bekwaame geleegenheid zou waarnee-
men. My voegde daarby, „dat hy eenige hoop
„ op de goede Officien van Pruisfen had, dat
„ Mylord North overbodig was, om alle de
„ zwaarigheeden, die in de handelingen voor
,, mochten komen, uit den weg te ruimen,
„ dat het geen SOUPCONS, maar een FAIT
„ was, dat ons Plan aan den Ridder York be-
„ kend was, voor dat hy, Wentworth, weder
„ in Engeland was gekomen: en dat ik wel
„ wist, dat gem. Ridder hem geen goed hart
„ toedroeg, enz."
Dit diende dan tot uitlegging van 'c geen
wy in 'teerst niet begreepen hadden: doch voor
den ontvangst van deezen laatflen brief, had-
den wy reeds bezefc, dac de Man van aanzien,
yan welken de Heer Wentworth in zynen even
voorgaanden gefprooken had, geen ander kon
zyn, dan de Heer Tork. Wy wisten dat hy
altyd kwaalyk met dien Heere geweesc was, en
befloten, dac daar men denkelyk aan gem. Rid­
der iecs uit den Haag van 't verhandelde ge­
fchreeven , en deezen daarvan in Engeland ge­
fprooken had, de Heer Wentworth, die nier zon­
der reede alleen d'eere van den goeden uitflag
wilde hebben, daar over te onvreeden was ge-
wor-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 6t
worden : en dus uit misnoegen de zaak bad
laaten fïeeken.
Terwyl wy te vergeefs naar den voortgang
van eene zaak , die fcheen onder zoodanige
goede auspiciën te zyn begonnen, en door den
verkeerden nayver van den Perfoon , die ze
zelfs had aangebooden, ten minften voor eenen
geruimen tyd, fteeken bleef, kreegen de Heer
Raadpenfionaris, Penfionaris Visfcher en Ik, ty-
ding uit Engeland, door den Heere van der Ou­
der meuien, van de geneigdheid van de Lords
Germain en Stormont, en van die van den Hee­
re Tork byzonderlyk , om de oneenigheeden
een einde te doen neemen.
Gem. Heer van der Oudermeulen bevond zich
te London, uit naam van eenige Geinteresfëer-
dens in de Coloniën van Esfcquebo en Demera-
ry, om by 't Ministerie hunne byzondere be-
langens waar te neemen: voornaamlyk wegens
zeekere Arresten, door middel van welke de
Eigenaars in gemelde Coloniën, door zommige
Engelfchen, na dat hunne Landsgenooten zich
meesters van de Plantagien gemaakt hadden,
van het beftuur hunner gronden waren ont­
zet geworden.
Gedurende de Maanden Augustus en Sep­
tember , had die Heer my dikwyls over de bo­
ven-

02 M E M O R Ï B N T O t
vengem. goede wil in onderfcheidene brieven
onderhouden, en gemeld, dat hy te meermaalen
door den Heer York over 't herftellen der goe­
de harmonie was aangefproolcen, met verzee­
kering van deszelfs goede wil , om daartoe
meede te werken.
Het fchynt, dat de Heer Wentworth ook
over deeze handelingen eenige ombrage hadde
opgevat: maar wat daar van zyn moge, de bo-
vengem. verzeekeringen, die niec dan zeer al­
gemeen waren geweest, waren door my mee­
de in algemeene bewoordingen beantwoord,
doch in 't begin van Oétober fchreef my gem.
Heer Oudermeulen, „ dat Mylord Germain hem
„ ter geleegenheid, dac hy by zyn Lordfchap
„ aanhield, op 'tontflag van zeekere Arresren,
gedaan op Plantagien te Demerary, zyn Lord-
„ fchap zich niet ongunftig op het verzoek ge-
uit had, en in fubftantie daar by gevoegd,
,, tout eet te affaire des Plant at ions, est une mi-
fere, qui ne mettrapas d'obftacle d la paixi
,, dit es d vos Mesfieurs les Bourguemaitres, que
„ tous les Ministres duRoi, la deft'rent avec vuus
„ autres, c'est a dire avec les Hollandais: ecri-
„ yèz qu'on vous envoie des Ordres, & nous
traiterons enfemble, vous & moi: fóit fut 1
Van-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 6$
„ V ancien pied, ou nous fer ons des traités tout
nouveaux, ce qui [eroh bien mieux. " («)
Ik bracht denzelven , gelyk ik den voorigen
gedaan had, ter kennisfe van de Heeren, die
in 't vertrouwen waren , die eenpaarig oor­
deelden , dit niet onbeantwoord te laaten ,
waarop het volgend antwoord aan gem. Hee«
re afging:
WEL EDELE HEER!
„ Burgemeesteren hebben met veel genos-
„ gen uit uwen aan my, zeer geëerden, van
,, den 28 Sept. gezien, het zeggen van My-
„ lord Germain, zoo ten aanzien van het ar-»
„ resteeren, en het ontflaan der Plantagien hun-
„ ner Ingezeetenen, geleegen in Esfequebo
„ en Demerary, als wegens de geneegenheid,
„ om met deezen Staat Vreede te maaken,
„ Zy betuigen van harte te wenfchen , een
„ ein-
(a) Die gantfche zaak der Plantagien is eene beuze­
ling, die geen beletzel aan de Vreede zal geeven. Zeg
aan Uwe Heeren Burgemeesteren, dat alle 's Konings Mi­
nisters, haar met U lieden wenfchen, dat is te zeggen,
met de Hollanders. Schryf, dat men U last zende, en
wy zullen zaamen handelen, of op den ouden voet, of
wy zullen geheele nieuwe Traftaaten maaken: 't geen
Veel beeter zal zyn.

64 M E M O R I Ë N T O T
„ einde van deezen fchaadelyken Oorlog té
„ zien. Amfterdam heeft zeekerlyk zoo veel
belang als London, in de welvaart van den
„ Koophandel: en Burgemeesteren voelen zeer
„ wel, dat, hoe eer de Vreede aan de beide Na-
„ tien bezorgd word, hoe heilzaamer het voor
„ beiden zal zyn. UEd. kan zyn Lordfchap
„ verzeekeren, dat tot het maaken van eene
„ beftendige, en dierhalven eerlyke Vreede,
„ zy het hunne gaarne zullen toebrengen : maar
„ UEd. weet zeer wel, dat de ordres die men
„ verlangd, van hun alleen niet kunnen ko«
„ men, noch dat zy alleen tot dat heilzaam
„ werk, demarches by het Ministerie van En^
„ geland kunnen laaten doen. Zy dienen zoo
„ niet aan allen, ten minften aan eenige wei*
„ nige voornaame Leeden van Staat, daar van
„ opening te geeven: en wil men, dat die ope-
,, ning van eenigen invloed zy , zoo dienen
„ Burgemeesteren onderricht te zyn, van de
„ voorwaarden, op welke men het gefchil zou
„ willen vereffenen, of ten minften in onder*
„ handeling treeden."
„ 't Geen UEd. van zeeker Heer ten uwen
„ opzicht zegt, maakt de zaak meede onge-
„ maklyker: eene zaak, zy mooge zoo goed
„ zyn als 't mooglyk is, wordt niet wel opge-
„ noo*

O T H E L D E f t l N G , ENZ. 6$
i, noomen, zoo zy door iemand, die men nier
b wel wil, word voorgebracht. Van wien zul-
len wy zeggen, dat wy de ouvertures vaii
„ Lord Germain ontvangen hebben ? men zal
,, zulks mooglyk in den wind flaan, en dar
„ zou ons moeite doen."
„ Wenschlyk was het, dat men met iemand,
,i die minder of meerder het vertrouwen Van
„ 'c Engelsch Ministerie had, alhier kon fpree-
,, ken: van hier iemand derwaafds te zenden;
„• is de zaak aan den kleepel hangen,daar 'cge-
„- heim nochtans zeer, ja hoogstnoodig is: ook
„ zou de verkiezing van zoodanig Perzoon
,< zeer ongemaklyk zyn, één zoude Ons, maar
,< weder anderen niet fmaaken."
,, Burgemeesteren zyn het met UEd. eens, 1
dat men aan Frankryk verplichting heefc,
,, en men dierhalven, aangaande die Natie niet
,j alleen Omzichtig, maar ook niec ondankbaar
moet- handelen. Maar welke ook onze vcr-
plichting desaangaande zou moogen weezen,"
„ Frankryk kan nimmer van ons vergen, noch
verwachten, dac wy, daar de Staat geene ei-
,,- genlyke verbindtenisfen met dat Ryk heefc,
., ons niet uic eenen fchaadelyken, ên altyd
,j voor een Land wiens eenige welvaart op dé
h Commercie en Navigatie ge?eschjd is, ver-
II. DEE-Ï. Ei ft ete-

65 M E M O R I Ë N T O T
„ nieicnde Oorlog, op eene eerlyke en met
s'Lands waar belang overeenitem mende wy-
„ ze, zouden trachten te redden."
„ Dit zyn de waarachtige gevoelens van
„ Burgemeesteren , en men kan uit dezelve
„ genoegzaam befluiten, hoe zeer, en op wel-
„ ke wyze zy geneegen zyn, een einde aan
„ de rampen van den Oorlog te helpen be-
„ vorderen. "
„ Ik heb d'eere enz."
Om dezelfde reedenen öm welke Burge­
meesteren , gelyk wy reeds te vooren gezien
hebben, huiverig waren geweest, om in hande­
ling met den Heere Wentworth te komen, waren
zy het nu weder; te meerder, daar in deezen
noch minder grond tot iets daadlyks, zich tot
noch toe opdeed: en deeze huiverigheid vermin­
derde niet, zedert het afgaan van laatstgemel-
den brief, doordien 'er geen antwoord van eenig
belang op kwam, niettegenftaande te meermaa-
len op iets Cathegorisch en baarblyklyks, be­
treffende de intentie van 'c Hof van London,
gedrongen wierdt. Men gaf altyd voor, dat,
dewyl men zonder of buiten kennis van 'c Rus-
fisch Hof, (daar nu gelyk bekend was, de hek­
ken aanmerklyk verhangen waren) niet kon
handelen , de Courier derwaards gezonden,
eerst weder te rug moest zyn gekomen.
Ge-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 6f
Gedurende den gantfchen Maand November
kwam niets nader: terwyl doch dë Heer
yan der Oüdermeülen noch onophoudlyk verzeekering
gaf, van de bereidwilligheid van 'c
Engelsch Ministerie, eh voornaamlyk van deri
Heere Ridder, van wiens grooten invloed by
den Koning, hy verzeekerde men byzonder nut
zou kunnen trekken , zoo men voornaamlyk
met zyn Ed. wilde handelen.
Ik had te meermaalèn aan den Heer van der
Oüdermeülen gezegd, dat, zoo Burgemeesteren
al eens geneegen waren om dit laatfte te doen,
Zulks niet raadzaam zou weezen, uit hoofde
van 'c verregaand ongenoegen, by de meesten
hier te Lande tegens gem. Ridder opgevat: daar
men van zynë gevoelens oordeelde, uit zyri
gedrag voor den Oorlog, en men niet kon gelooven,
dac dezelve thans zoo veranderd waren.
Ik hdd teffens verzogt, den gem. Heere,'
óp eene bebbelyke en gepaste wyze, zulks te
doen begrypen.
Dit wierd tot myn leedweezen, by den Ridder
niet wel opgenomen: doch hy bleef niettemin
verzeekering geeven, van zyne aanhoudende
bereid willigheid, om' de goede zaak cö
bevorderen.
Wac myn gevoelen betrof,' zooi was ik niëè
E s vef

O P H E L D E R I N G , FNZ. ÓO
hoopen van de voorgegcevene dispofitien van
dat van London. (V) Doch by eenen Brief van
den 2o lle
gaf de Heer van der Oüdermeülen my
weder de lterkiïe verzeekeringen van de goe­
de trouw en den ernst van 't Engelsch Minis­
terie: en teffens, dat het geen voorneemen had
gehad, om in de bovengem. Nota te choquee-.
ren: dac de weigering der Mediatie van Zwee-
den alleen gedaan was, om hec Hof aan Me-
vrouwe de Keizerin te maaken. (è)
\ Vervolgens meldde my de Heer van der Oü­
dermeülen, dat de Heer York gezegd had, das
V wel dingsdag zou worden, eer een Cathego-
risch antwoord op myne vraagpoin&en kon ge­
geeven worden.
Dewyl dit antwoord niet kwam , vonden
Burgemeesteren goed, dat ik nochmaals rond-
borftig onze gevoelens over al die talmeryen,
zou fchryven en verklaaren; dat wy met com­
plimenten niet gediend waren : dat wy wel Vree­
de , maar eene eerlyke, en die daar voor by onzs
Natie en geheel Europa kon gehouden worden,
verlangden: dat wy wel om de Vreede weusck-
ten, maar God dank in de pofitie waren, om
dén Oorlog niet te moeten vreezen, &c. (V)
Op
t» Cyl. C.
O) Byl. D. i en 2 La.
tO Byi- E- E 3,

70 M E M O R I Ë N T O T
Op deezen kreeg ik van den Heer van der
Oüdermeülen geen antwoord: maar hy kwam
zelfs over, en bracht meede een eigenhandigen
brief van den Heer Tork aan my: De Ridder
zei in denzelven, in fahflantie: „ dat dewyl
,, de Courier uit Rusland gearriveerd was, hy
,, eindlyk een einde kon maaken van zyn ftil-
„ zwygen: dat hy daar lang, zoo als de Heer
„ Oüdermeülen kon getuigen , naar verlangd
,, had: doch dat hy zich verliet op myne discre-
„ tie, wegens de tederheid der ftap, dien hy
„ deed, en de noodwendigheid van 'c geheim."
„ Dat hy verzeekeren kon, dat de dispoll»
,, tie om de beide Landen uit de beklaaglyke
„ omftandigheden , in welken zy waren , te
,, trekken, zoo waarachtig in Engeland wa-
,, ren, als ze by ons konden zyn: dat men
,, gaarne wilde weeten, myne gedachten over
„ de wyze, die het gefchiktfte zou zyn, om de
„ zaak tot een goed einde te brengen: en of
?, men liever had, iemand van hun by ons, of
„ iemand van ons by hun te hebben. Dat in
3, 't eerfte geval, by provifie, zoo'n Perzoon
„ aan niemand anders dan aan my zou kunnen
,, geadresfeerd worden, zonder eenig Charac-
3, ter, en men myn antwoord zou afwachten,
s, eer men verder iets zou bepaalen."
„ Dat

O P H E L D E R I N G , ENZ. ?l
., Dat hy Ridder deezen fchreef, met wee-
„ ten en toeftemming de fes fuperieurs, enz."
Ik deelde den inhoud deezes briefs aanftonds
meede aan de vertrouwde Heeren, en voorts
met hunner kennis aan Zyne Hoogheid en den
Heere Raadpenfionaris : daarby voegende hec
volgende Concept antwoord , waar op Ik de
goed- of afkeuring verzogt.
MONSIEUR!
„ Je fuis fenfible comme je le dois a Ja con-
„ fiance , que vos fuperieurs & vous vouléz
„ bien me temoigner. J'ai communiqué celle
„ dont vous m'avéz honoré, a quelques uns
„ des principaux membres de la Rcgencp. On
„ vous asfure, Monfieur. que 1'on est toujours
„ dans les dispofitions les plus finceres pour
„ lacher de retablir Tanden fisième d'amitié,
„ encre la Grande Bretagne & la Republique,
„ & de travailler pour eet effec h une Paix ho*
„ norable & convenable, en prenanc les pré-
„ cautions necesfaires, pour eviter les fuites
„ facheufes, qui pourraient refulter du mecon-
„ tentement de nos puisfants Voifins, auprès
„ desquels nous avons été necesïués de faire
„ des demarches, qui demandenc la plus grande
„ prudence & circonfpeclion. On 4efire Mon-
E 4 n fieuf,

?Z M E M O R I Ë N T O T
5, ileur, que vous nous envoiés que'qu'un de.
„ confiance, avec qui nous puisfions nous ou*
„ vrir libremenc, & qui pourra de fon coté
,, donner les ouvertures necesfaires. Je n'ui
,, pas befoin de vous dire, k vous, qui con-
„ naisfc-s I'Esprit & la Conflitution du Gou-
„ vernemen* de ce Païs, les raifons pour les
„ quelles, on defire d'avoir plutot quelqu'un
de chéz vous, que d'envoier queiqu'un d'ici
,, en Angleterre : nous y avons d'ailleurs le
„ S r
van der Oüdermeülen., de 1'entremife de
„ qui on pourra toujours fe fervir au cas que
„ les circonftances le requierenc. J'ai don-
,, né connoisfance du contenu de votre Let-
„ tre & de ce que M r
. van der Oüdermeülen,
m'a dit, au Prince & au confeijler Penfionai,-
„ re: je fuis perfuadc que les vues de tous les
„ deux s'accordent parfaitement avec les mien-
nes, & celles de mes Collegues. Puisfe Ia
réusfite, rcpondre aux voeux que je fais(
„ Soiés perfuadé Monfieur, qu'ils font fince-
res, & daigncs croire, que je fuis avec la
„ plus haute confideration, &c."
La Haie ce 21 Dec. 1781. Qa)
(V) M Y N [IE ER'
Kor*
Jk ben gevoelig, zoo als dat behoort,aan het vertrou.
wen

O P H E L D E R I N G , ENZ. f§
Kort voor dac de Heer van der Oüdermeülen
aangekomen was, had de Heer van der Hoop
.yan den Heere IVentworth eenen brief, meede
gewen
dat vos fuperieurs en U Ed. my gelieven te betoo-
jien. Ik heb den brief, met welken U Ed. my vereerd
heeft, aan eenige voornaame Leeden der Regeering meed«
gedeeld. Men verzeekert U, Myn Heer! dat men altoos in
de oprechtfte geneigdheid is, om het oud Sistema en de
Vriendfchap tusfchen Groot Brittanje en de Republiek te
herftellen: en tot dat einde te werken, aan eene eerlyka
en gevoeglykeVreede, met de noodige behoedzaamheid,
om te vermyden de ongunftigc gevolgen, die zouden kun­
nen voortkomen, uit de gevoeligheid van onze machtige
ïNTabuuven ,tot weiken wy genoodzaakt zyn geweest ftap.
pen te doen,die de grootfte voor- en omzichtigheid ver-
eisfehen. .Men verlangt, Mynheer, dat Ulieden een ver­
trouwd Perzoon zenden, aan welken wy in vryheid ons
zullen kunnen openen: en die van zynen kant ons de
iioodige openingen zal kunnen geeven. Ik behoef niec
je zeggen aan U, die de geest en de forin van onze Re­
geering kent, de reedenen om welke men verlangt, eer­
der iemand van Uwen 't hier te hebben, dan van hier
iemand ten Uwen 't te zenden. Bovendien zullen wy 'er
hebben den Heere v.an der Oüdermeülen, van wien men
zich a)tyd zal kunnen bedienen, zoo de omftandighee­
den het vereisfehen. Ik heb kennis van den inhoud Uw's
briefs, en van 't geen de Heer van der Oüdermeülen my
gezegd heeft, aan den Prince en aan den Raadpenfiona­
ris gegeeven. Ik ben verzeekerd , dat de inzichten
yan beiden volmaakt met de myne en die yan myne
Ambtgenooten overeenkomen. Dat de uitflag aan my­
ne wenfchen moge beantwoorden ! UEd. zy verze-
E 5 kerd,

74 M E M O R I Ë N T O T
gedagteekend den 29 November, ontvangen:
zyn Ed. meldde in denzei ven, „ dat Lord North
„ het voorftel, om iemand herwaards te zen--
„ den , om over een Cartel te handelen , fcheen
„ goed te keuren: dat gemelde Lord ook ge-
„ neegen was, door den Perfoon, die openlyk
„ tot dat einde zou gezonden worden, over de
„ Vreede te laaten handelen." Be Ridder,
voegde de Heer Wentworth daarby, „ is zoo
ik hoor, dikwyls in gefprek met den Heers
,, Oüdermeülen: en zoo U deezen Heer aan-
ftaat, die is hier, en beeter gefchikt dan
„ eenig die door dit Land zou kunnen benoemd
„ worden. Ik vlei my, dat dewyl ik een yverig
„ Vriend yan Engeland ben, ik geen kwaad
„ Vriend van Holland weezen kan; geloven-
„ de, zoo als ik waarlyk doe, dat haare gemee-
„ ne zeekerheid vereischt, dat zy te zaamen
„ vriendelyk harmonieeren, en verbonden bly-
ven aan dezelfde Staatkundige gronden."
Onder deeze, zoo ze ons voorkwamen, vreed-
zaame auspicia, vertrok de Heer van der Ou-
dermeulen weder naar London, belast met den
voor-
kcrd, Mynheer, dat deeze oprecht zyn; en dat ik met
de meeste hoogachting ben , enz.
's Hage den 21 Dec. 1781.

O P H E L D E R I N G , ENZ. 75
voorgemelden brief aan den Heere York, van
welken de inhoud door Zyne Hoogheid en den
Heer Raadpenfionaris goedgekeurd was geworden.
De Heer Oüdermeülen ftelde denzelven ten
eerfte aan den Ridder ter hand , en deezen deelde
ze aan Lord Stormont meede. Beiden waren
te vreeden over den inhoud, maar bleeven
aanhouden op hec zenden van iemand van hier.
Dit fchreef my de Heer van der Oudermensen
, in zyne brieven van den 28 Dcc. 1 en 3
Jan., en teffens dat de Heer York, (van wiens
invloed en goede intentie zyn Ed. geftadig hoog
opgaf) gaarne zou hebben, dat men met hem
handelde.
Wy zagen alhier, dat blyven ftaan op het
zenden van iemand van hier derwaards , aan,
als verwylingen , die van de oprechcheid der
vreedzaame gevoelens van het Engelsch Ministerie
weinig goeds deeden wachten : men
vondc dierhalven goed , dat ik den Heer van
der Oüdermeülen zou melden :
„ Dat Burgemeesteren met verwondering
„ zagen, dat men bleef ftaan op die zending:
„ te meer , daar men ons hier in de keuze
„ gelaaten had: dac zy niec huiverig waren,pour
,, tirer au baton, maar om dac, vooreersc, ge-
,, lyk

f6 M E M O R I Ë N T O T
„ Jyk den Heer Tork bekend was, die zending
„ zeer ongemaklyk was , zoo uit hoofde van
„ den Perzoon, als om dac daar door hec zoo
„ naodzaaklyk geheim gevaar zouloopen. Ten
„ anderen , om dac noch de Prins, noch de Raad-
,, penfionaris, en noch veel minder Burge-
„ meesteren, bevoegd waren, om iemand daap-
„ toe genoegzaam te qualificeeren. En eind-
„ lyk, om dat hec fchier niet mooglyk, ten
„ minden zeer ongemaklyk was ^_op twee plaat-
„ zen over eene zaak te handelen."
Op deezen brief kreegen wy coc antwoord:
„ Dat de Heer Tork over den voortgang der
„ zaake in Holland zeer mismoedig was: das
„ met traanen in zyn oogen gezegd had, met
,, hartlyk leedweezen opgemerkt te hebben ,
„ dat men in Holland noch zoo tegen hem
,, geanimeerd bleef: dat zulks hem hard viel,
„ en 'cr in Engeland zoo wel eene parcy ce-
„ gens Holland was, als eene in Holland te-
„ gens Engeland: dac Hy al zyn vermoogenhad
„ aangewend , om die party te appaifeeren,
,, en het zoo ver te brengen, als het gebracht
„ had: dac men moest erkennen, dat de ftap.,
„ dien hy, niet als particulier, maar uit naam
„ van den Koning en deszelfs Ministers gedaan
5, had , alierfterkst was: dat hy den Koning
„ nu

O P H E L D E R I N G , ENZ.
nu geëxponeerd had: dac hy het niet ver­
ft kreegen had, zonder onaangenaamheeden ca
,, esfuyeeren, doch die mee genoegen had on-
dergaan, in de, zoo hy vermeende, gegron»
„ de hoop, dac men in Holland overtuigd zou
„ zyn, van zyre welmeenende gevoelens, om
„ de zaaken op den ouden voet weder her-
„ field ce zien: doch dat hy met leedweezeri
„ zag . dat er noch Geesten in Holland waren ,
„ die tegens hem regeerden: dac hy, men kon
,, in Holland doen wac men wilde, zou too-
„ nen beeter te denken , en niet afgefchrike
zou worden, van te doen al wat in zyn ver-
„ moogen zou zyn, om de beide Na-tien we*
der tot eikanderen te brengen."
De Heer van der Oüdermeülen voegde daarby,-
dat de poogingen van den Ridder, zoo by
„ den Koning als byde Ministers, allerwelmee*
„ nendst waren: dac men aan hem, wiens in-
„ vloed zeer grooc was, alleen verfchuldigd
}, zou zyn , het wedergeeven van hec Oosc-
„ Indisch Hospitaal Schip , (V) cerwyl eeni-
„ gen van advys waren , dac men 'c bcboor-
,, de re houden, gelyk men by ons het geürand
„ Oosc-Indisch Schip gehouden had."
00 Byk F»
Niet

j-8" M E M Ó il I E N T O T
Niet om de wille van de Heer York, maar oni
de wille van om Land, zeide -de Heer van der
Oudermeulen in den zelfden brief, folliciteer ik
U wel Ed. Geftr. alle poogingen aan te wenden, oni
temaaken dat gem.Heer niet buiten de zaak gehouden
word, want hy zal *er hier niet buiten gehouden
worden, dal verzeeker ik U: niets word 'er
met betrekking tot Holland ondernomen, of zyn Edi
word eerst geraadpleegd. Hoe polkter en vriendelyker
wy van onzen kant met zyn Ed.handelen, hoe
voordeeliger Conditiën wy zullen kunnen maaken.
Menprofiteere van de gelee genheid; de Vreede word
Ons aangebooden, de tyd is nu daar: God bewaars
ons Land! laat ons hetoogenblik, dat voor om zoo
gun/lig is, niet laaten voorby flippen, ik weet hei
te wel, en heb het hier te zeeker gezien.
Ik zeg het nochmaal: byaldièn ik alleen de'
zaaken beftuurd had, Ik had my op de goede neiging
van den Heere Tork, evenwel met gepaste
behoedzaamheid, verlaaten , en de handelingen
met hem aangevangen. Maar niemand
kende den Ridder zoo als ik: daar zyne hoogmoedigheid
my zeekerlyk bekend was, kende
ik ook teffens zyne rondborftfgheid en goede
trouwe. Ik had van deeze beiden proeven gehad,
niet alleen in zynen ommegang, maar byzcnderlyk
in de handelingen over eene zaak
Van

O P H E L D E R I N G , ENZ. 79
Van de uiterffe aangeleegenheid , betreffende
de Sociëteit van Surinamen , die ik gelukkig,
na dat zy zedert den jaare 1688 eene geftadi-
ge twistappel geweest was, met dien Ambas-
fadeur geëindigd had. Maar de meeste Hee­
ren , die in 't vertrouwen waren, beoordeel­
den den Ridder op zyn gedrag en handclwyzé
kort voor den Oorlog: en het kon niet ont­
kend worden, dat deeze zeer aanftootlyk, en
om alle verwachting, van zyne geneegenheid
voor dit Land, weg te neemen, gefchikt wa­
ren geweest. Hy was daar door by de ganfché
Natie in haac geraakt, terwyl hy ook daaren­
boven reeds te vooren in d'uiterffe onmin ge­
leefd had, met den geenen, zonder wien gee­
ne handelingen konden begonnen worden: Ik
meen den Raadpenfionaris. Het was dierhal-
ven geen wonder, dat anderen aangaande den
Ridder, mindergunfiig dachten, dan Ik: en dat
dierhalven beflooten wierd, dat Ik den 7 Jan.
het volgend antwoord zou geeven: daar ik te
gereeder toe wierd, om dat, in eenen brief van
J e
den 3 , de Heer van der Oudermeulen gemeld
had, dat men op het punt, vry Schip vry goed,
eenigzins agterlyker fcheen te worden.
Myn evengem. fchryvens luidde:
W E L

8o M E M O R I Ë N T Ó T
W E L ED. HEER!
„ Wy willen geenzins dat de bewtiste Heef
j- buiten de zaaken gehouden wordt: 't zy ver-
re: in tegendeel zal 't ons aangenaam wee-
,5 zen , dat zyn Ed. geleegenheid hebbe, dé
„• geneegenheid, die hy fchynt voor ons Land
,, weder te hebben opgevat, ten goede te be-
,i fteeden."
„ Als die Heer nagaat, 't geen hy gëduren-
de den laatften tyd van zyn verblyf alhier
,, gedaan heefc, kan hy niet verwonderd zyn,
,j dat, offchoon wy al eens met hem direct
, ? zouden willen handelen, wy zulks niet zou-
£ den kunnen doen, zonder de haat der Natie
,, op ons te laaden, en ons buiten ftaat te ftel-
len, iets nuttigs te verrichten."
„ Wy zyn niec te min gevoelig, en gy kunr
„ zyn Ed. daar van verzeekering geeven, aan
,y de demarches, die zyn Ed. ten besten ge-'
,•, daan heefc, en hoopen en wenfchen, dac zyn
,, Ed. in deszelfs goede Officien wel zal wil-
len volharden."
„ Om dezelfde reedenen die ons beletten,'
„ direét van de vriendlykheid van gem. Heef
h
te profiteerea, kunnen wy, gelyk UEd. in 1

O P H E L D E R I N G , ENZ. 81
j-, myne vorige gezegd heb, niemand zenden ,
ik refereer my daaraan by deezen."
„ Ik heb UEd. geëerden van den i Jan. gis-
,, teren, en de Copie van dien van 28 Dec. mee
„ het ingefiotene briefje, door den Heer Vis-
fcher, (die in den Haag is) heden ontvangen,
„ te zamen niet het geene UEd. aan gemelderi
„ Heere gefchreeven heefc."
„ Zoo het Are. van vry Schip vry goed, ag-
„ ter uit gaar,, dan behoeft men niec verder
„ te gaan, alles is dan afgedaan, en men dcet
,', zeer wel, van niemand herwaards te zen-
„ den. Zonder dat, kunnen noch willen wy
niet fluiten; hec zenden van of naar Enge-
„ land zal daar niec af of aandoen. En zoö
-men aldaar, zoo van alles geïnformeerd is,
„ zal men dac wel weecen, &c. "
En drie dagen daarna, den 10 Jan. fchreef
ik verder aan denzelfden Heer:
W E L ED. HEER!
„ Ik heb UEd. laatften van den 28 Dec. aan
den Prins en Raadpenfionaris gecommuni-
,, eeerd: Zy refereeren zich beiden tot het geert
ik UEd. in mynen laatften van den ? e
i (ni
H failor~) geantwoord heb, zoo men volftrekc
II. DEEL. F j, daar

8.2 M E M O R I Ë N T O T
„ daar op ftaat, dac wy iemand zenden, is de
„ zaak afgedaan, en, in Gods naam, wy zul-
„ len 'er om moeten vechten. De gemoede-
„ ren van veelen , zyn hier zoodanig aan 't
„ gisten, dac wy ons ten uiterften zouden ex-
„ poneeren, met iemand derwaards te zenden.
„ Men heeft in Engeland door UEd. genoeg
„ kennis gekreegen, van de punten, op wel-
„ ken wy de Vreede willen maaken: ftaan die
„ aan, gelyk UEd. ons verzeekerd heefc, wac
., draalt men dan? wy zyn gereed, en ver-
„ trouwen het werk tot een goed einde te zul-
„ len kunnen brengen."
„ Ieder ftap dien men in Engeland agter uit
„ gaat, brengt ons een ftap voorwaards naar
„ Frankryk: wil men zulks beletten, heeft het
„ Engelsch Ministerie vreedzaame voornee-
„ mens, het geeve ons geleegenheid, door het
„ fluicen van eene honorable Vreede, om gee-
„ ne verdere verbintenisfen aan dien kant te
„ moeten aangaan. Zy willen iemand hebben;
„ wel nu, gy zyt daar. Ik heb 't reeds gezegd,
„ myne Correspondentie met U is eene on-
„ twyffelbaare blyk van uwe zending, en van
„ 't vertrouwen dat men in U heeft: maar
„ UEd. een preciefe qualificatie te geeven, dat
,, kunnen wy niet doen, en noch minder eene
„ fchrif-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 83
,, fchrifcelyke inftruécie: de omzichtigheid, die
„ wy in de politie in welke wy zyn, gcbrui-
„ ken moeten, maakt zulks onmooglyk: ook
„ is 'c genoeg, dat zy door U, onze intentie
„ weeten. "
„ Terwyl ik dit fchryve , ontvang ik den
„ uwen van den 3 Jan. Ik zie uit denzei ven,
„ dat UEd. my den ie. gefchreeven heefc, 'c
„ geen my noch niec geworden is. De inhoud
„ van den gemelden van den 3 J.m, beüestigd
»» m
y meer en meer in de gedachten, dat die
„ groote geneegenheid door den Ridder in zy
„ nen brief getoond, of niet oprecht is ge-
„ weesc, of verflaauwd is. Hoe kan men zeg-
„ gen, dat men niet weec, op welke gronden
„ wy Vreede verlangen? vrye Zee, reflitutic
„ van het op ons geconquesteerde, en hehoor-
„ lyke fchavergoeding, zyn driepunren, aan
„ welke wy altyd gewaarfchouwd hebben,
„ onwrikbaar te zullen aankleeven. Hoe kan
„ UEd. zeggen, dat zich desaangaande maar
„ iets herinnert? UEd. zie myne brieven na,
„ en zy zal hec gemelde op meerder dan eene
„ plaats vinden. Zoo men nu iemand anders
„ dan Uid. of UEd. met eene volitrekce qua-
„ lificacie, die wy, gelyk men, zoo men wil,
wel begrypen kan, niec kunnen geeven, in
F 3 En.

84 M E M O R I E S T O T
„ Engeland wil gezonden hebben , waaröra
heeft men ons dan in de keuze gegeeven, of
„ Wy liever iemand van daaf wilden hebben,
,, dan van hier zenden ? " Spykers op laag waa-
„ ter, myn Vriend! zoo komen wy 'er niec."
„ Ik heb den inhoud deezes weder aan den
„ Prins en Raadpenfionaris gecommuniceerd.
„ Hoogstdezelven hebben zich in 'c geheel
„ daaraan gerefereerd, en wy kunnen verders
„ daar niets byvoegen."
„ Ik verwacht nu zoodanig ancwoord, dat
„ wy eens zullen weecen, waar wy Ons nan
„ moecen houden ; anders word de Correspon-
„ dencie nucteloos, en hec fchryven en wry-
ven onaangenaam. Heefc men humeur, het
,, fpyt my , dat komc in zaaken niec te pas:
„ wy hebben 'c niec, wy blyven en zullen
„ blyven dezelfden. "
„ VVac hec accepteeren der Mediatie aan-
„ gaat, dat zal gefchieden: het tydfiip moet
„ den voortgang der handeling, zoo men goe-
„ de intentien heefc, niec beleccen.
„ Na de acrimonie die de Ridder door zyn
„ gedrag, alhier in de geescen gebrachc heefc,
„ moec men niec verwonderd zyn, dac veele
„ van vreede mee Engeland, of van 'c geen
„ daartoe aanleiding geeven zou, niec willen
„ hoor

O P H E L D E R I N G , ENZ. 85
„ hooren reppen : deezen moeten met zagt-
„ zinnigheid en geduld nedergezet, en totbee-
„ tere gedachten gebracht worden: daar is
„ tyd toe noodig, om dat men alles niet zeg-
„ gen kan.
„ Ik heb heden met den Prins Gallitzindnar
„ over gefprooken: zyn E. begrypt dat met my.
„ Wy zullen 'er komen, maar langzaam. Ik
„ blyve, enz.
Terwyl dit omging, ontving ik eenen brief
van den Heer Wenïworth van den 4 Jan., in
welken zyn Ed my tyding gaf van zyne benoe­
ming om herwaards te komen, ten einde over
zeeker Cartel, waartoe by Hun Hoog Mog. be-
floten was, te handelen. Je crains, fchreef hy,
quun certain refus et les termes qui fexpriment
enfemble, avec la prèdileclion que je dois a votre
amitiè, ne ntexcitent des ennemis & des obfta'
(les; maïs comme Mylord North, meparait fince-
re & bien dispofé, jene me laisferaipas decoura-
gcr. II m"a decidé d'accepter la Gommis fton dene-
gocïcr un echange des prifonniers,&felon les cir-
conftances des objets uiterieurs. (a)
Niet
(a) Ik vrees dat zeekere weigering, en de bewoording
in welke zy gefchiéd is, gevoegd by de voorkeuze die ik
|Ka uwe vriendfctiap vcrfchuldigd ben, my vyanden zul-
F 3
I c
*

86 M E M O R I Ë N T O T
Niet onduidlyk gaf de Fleer Wentworth mee
de evengem. woorden un certain refus, &c. te
kennen, onze weigering om met den Heer Tork
te handelen, en zyne vreeze, dat het kwaad hu­
meur , van 'c welk de Heer Oudermeulen my ge­
fchreeven had, vermeerderd door de voorkeur
die men aan hem had fehynen te geeven, de
handelingen niet voordeelig zou zyn.
De Heer van der Oudermeulen die my den 18
Jan, di komst van den Heere IVentworth ge­
meld had, fchreef my den 22^, dac de Heer
Tork hem verzogc had, aan Zyne Hoogheid,
den Heere Raadpenfionaris en my te zeggen,
dat hy zich altoos als een goed Engelschmanen
als een goed Hollander had geconfedereerd, en
noch deed en doen zou, wat maar mooglyk zou
zyn, om de twee Natiën tót een te brengen.
Mee meedeweeten van den Raadpenfionaris
antwoordde ik den 28 Jan., „ dac wy voor de
„ komsc en hec hooren van den Heer Went-
„ worth niets pofitiefs aan hem (Oudermeulen')
ZOU-
len maaken,en hindernisfen doen opkomen: maar dewyl
Mylord North my voorkomt oprecht en wel gedisponeerd
te zyn, zal ik my niet laaten affchrikken, Gem. Lord heeft
my overgehaald, om aan te neemen de commisfie tot het
uitwisfelen van Krygsge vangenen , en "volgens de ornflaih
digheeden pver verders onderwerpen te. handelen.

O P H E L D E R I N G , ENZ. 87
„ zouden antwoorden : dat doch zyn verblyf
„ te London by ons noch noodig wierd geacht,
„ en dat uit 's Lands Kas zou gefalariè'erd wor-
„ den: dat zyn vooriïel om gebruikt te wor-
„ den , ingeval 'er over de opgave der waar-
„ de der Scheepen moest gehandeld worden,
„ niet mishaagde." Eindelyk voegde ik daarby:
„ Dat zoo men in Engeland niet wilde toegeeven
,, aangaande het punt der vrye Zee, Meester
„ Paul Wentworth wel aan den anderen kant
,, der Zee kon blyven, en hy Fleer van der Ou-
,, dermeulen wederkeeren"
Men heeft by 't verflag dat Ik van myn ge­
fprek met zyne Keizerlyke Majesteit gedaan
heb, gezien , hoedanig Hoogstdezelve door den
Hertog de la Vauguion onderricht was gewor­
den van de handelingen over het Vreede's werk
met den Minister van Sardinië. Ik had wel des
tyds aan gem. Hertog geen kennis gegeeven
van 't geen tusfchen den Heere Triquetti en
my voorgevallen was; doordien ik oordeelde,
dat daar zulks van geen gevolg was geweest,
het niet alleen onnoodig was, maar zelfs, uit
hoofde dat het argwaan zou kunnen verwek­
ken , fchaadlyk zou hebben kunnen zyn; doch
toen de Heer Wentworth beiiemd was, om her-
waards te komen, en de handelingen, niet zon-
F 4 der

88 M E M O R I Ë N T O T
der hoop van eenen goeden uitflag zouden be­
gonnen worden, had ik, mee goedvinden van
de Heeren die in 'c vertrouwen waren , den
Ambasfadeur daarvan niet onkundig gelaaten.
Zonder te melden de punten over welke, en
wat , over dezelve gehandeld was, had ik te
kennen gegeeven , dat aangezien de Vreede
voor ons wenschlyk, en de Oorlog allerfchaad-
lykst was , voornaamlyk in de omftandighee­
den in welke ons Land zich bevondt, en die
hem Ambasfadeur genoeg bekend waren , wy
naar Vreede verlangden, doch dac ik kon ver-
zeekeren, dat de Stad Amfterdam nimmer coc
eene andere Vreede zou ftemmen , dan eene
eerlyke, en wel zoodanige, die. de Republiek
zich zou kunnen vleien, door zyne Allcrchris-
telykfte Majefteic zelve , niec zou afgeraaden
worden : en dac Amfterdam nimmer zou af­
gaan van de principes der gewaapende Neu­
traliteit, vry Schip vry goed: van het bedingen
der wedergeeving van hec geconquesteerde ,
en van een behoorlyke fchavergoeding.
Ik had noch daar menigmaalen bygevoegd,
dat byaldien zyne Allerchriscelykfte Majesteit
verlangde, dac wy , niet tegen ftaan de het aan­
bod van voordeelige voorwaarden, in den Oor­
log zouden volharden, wy aan dac verlangen
ZOU-;

O P H E L D E R I N G - , ENZ. 89
zouden voldoen, mits zyne Majesteit zich vol-
ftrekc verbondt, geene Vreede te maaken, dan
zoodanige, by welke aan de Republiek het bovengem.
naamlyk , vry Schip, vry goed, Restitu­
tie der veroverde bezittingen, en eene gevoeglyks
fchavergoeding, befprooken zou worden.
Zoo dikwyls ik den Ambasfadeur hier over
onderhouden had, had hy wel altyd de groot­
fee verzeekeringen van 't deel dat zyn Mees­
ter in 't welzyn van de Republiek nam , gegee­
ven, en zich beroepen op de gefignaïeerde dien-
ften, zoo als zyne Excell. ze noemde, die zy­
ne Majesteit in deezen Oorlog aan Haar bewee-
zen had, doch op de bygevoegde mits zich nim­
mer uitgelaaten ; en alleen gezegd , dat het van
de Engelfche zyde niet dan bedriegery en een
loklias was, om ons inaclïef te houden. Ik had
erkend, dar dit zeer mooglyk was: dat men daar­
om zeer voorzichtig en behoedzaam te werk
moest gaan, en niet ophouden, gelyk men waar­
lyk niet deed, met zich in ftaat te ftellen, om,
het gewenscht oogmerk niet kunnende berei­
ken, den Oorlog met kracht voort te zetten,
terwyl men ook gereed was, om voor de aan-
ftaande Campagne met het Hof van Frankryk
het noodig overleg re maaken.
Toen men in 't begin van November wist,
F 5 dac

QO M E M O R I Ë N T O T
dat de Keizerin haare Mediatie zou aanbieden,
maakte ik voornaamlyk myn werk, gelyk Ik reeds
te vooren gemaakt had, om te weeten, wat wy
van Frankryks byftand zoo wy in Oorlog blee-
ven te wachten hadden: om daar na hec ant­
woord op de aanbieding van gem. Vorstin, te
regelen: daar men zorgen moest, dezelve niet
roekloos voor 'c hoofd te ftooten.
Dewyl Ik dus volftrekc noodig oordeelde,
zoo veel mooglyk, grondig van de wyze van
denken van evengem. Hof onderrichc ce zyn,
had ik reeds den Heere van der Perre, by des­
zelfs vertrek naar Parys voor 's Compagnies
zaaken , laaten verzoeken, zulks zoo veel moog­
lyk na te gaan , en daar van verflag te doen. In­
gevolge fchreef gem. Heer den 7 Nov., zoo
ik wel heb , aan den Heer Fiscaal van der Hoop ,
dat de Graaf van Vergennes hem in een af-
zonderlyk en vertrouwd gefprek, in fubftan.
tie , gezegd had, „ dat hy Graaf van Vergennes,
„ zich tot heden nimmer een denkbeeld had
„ kunnen vormen , van eene feparate Vreede
„ tusfchen Engeland en de Republiek , zon-
„ der dat deeze geheel of gedeeltlyk afging,
„ van de gronden, uic welke de Oorlog zyn
„ oorfprong had genomen: of dat Engeland
eene laagheid zou doen, die nimmer in het
., ver-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 91
„ verftond dier Natie op zou kunnen komen:
„ gevolglyk, dac hy de zaak in dat daglichc
„ befchouwende, zich desvvegens nimmer had
„ bekommerd. Doch dac hy thans ziende, dac
,, men niettegenftaande deeze twee onbetwisc-
„ baare zeekerheeden, voortging met zich tot
„ eene feparate Vreede geneegen ce toonen ,
,, Hy befluiten moesc dac men alhier geneegen
„ moesc zyn, om eer bekoming dier Vreede,
„ van hec zwaarwichtig Are. waarby alle Com-
,, mercieerende Natiën geïnceresfeerd zyn, hec
„ zy te glisfeeren, of wel hec zelve te moderee'
ren: of, dac de becuiging van Engeland om
„ Vreede aan de Republiek ce willen geeven,
„ een kunstgreep dier Natie was, om de Re-
„ publiek deeze winter in eene kalmte te hou-
„ den, en dus tegen het zomerfaifoen minder
,, tegenlland van haare zyde te wachten te heb-
„ ben. Dat de Kroon van Frankryk de Repu-
,, bliek op geenerbande wyze paaien konde,
„ noch wilde zetten, om zich niet of al, met
„ Engeland afzonderlyk te bevreedigen, doch
„ dac welgem. Kroon van de heuschheid en
„ vriendfehap van de Republiek verwachtte,
„ om haar van haare handelingen niet onkun-
„ dig te laaten : en dat, wilde zy die kennisg€a-
„'ving niet Ministerieel doen, dezelve als dan
„ door

91 M E M O R I Ë N T O T
„ door zoodanig Particulier, waarop de Repu-
„ bliek haar vertrouwen ten vollen konde ves-
„ tigen , zou kunnen gegeeven worden &c." (a)
Die was ook omcrenc hec zelfde 'c geen my
de Heer Ambasfadeur ce meermaalen gezegd
hack: de evengem. Staatsminister had zelfs zich
ffelliger, op hec verlangen om ons in Oorlog
te houden geuit, dan de Ambasfadeur : doch
beiden fcheenen zy de Republiek, ten minden
zoo als zy voorgaaven, in volkomene Vryheid
te laaten, om haar belang, met het niet of al
aangaan van eene afzonderlyke Vreede te be­
vorderen : alleen wilde hec Hof van Verfail-
Jes van hec voorneemen deswegens onderrichc
zyn, om deszelfs krygsverrichtingen in de vol­
gende Veldcochc daar na ce kunnen reegelen,
(zie hec vervolg van den even aangehaalden
Brief,. Byl. G.)
Ondertusfchen was het zeekerlyk waar, ge­
lyk de Graaf de Vergennes aan den Heer van
der Perre gezegd had, dat het niet ce verwach­
ten was, dac Engeland zou afgaan van hec punt,
dat eigenlyk oorzaak coc den Oorlog gegeeven
had: naamlyk: het vervoeren van zeekere Scheeps-
Materialen: maar dac was zoo zeer de questie
niet. Wy hebben gezien uic hec verhandelde
(?) Byl. G.
mee

O P H E L D E R I N G , ENZ. 93
met den Heere Wentworth, dat men dacht hier
op te kunnen toegeeven, mits men verders kon
bedingen, vry Schip, vry goed, wedergeeving
van de veroverde Bezittingen, en eene reede-
lyke Schavergoed'mg: en, op het eerfte punt
aangaande de Scheeps-Materialen, toegeevend-
heid te gebruiken , was niet ftrydig met de
gronden van de gewaapendeNeutraliteit,dewyl
deeze maar bepaalde, dat men gedurende den
Oorlog, andere Mogendheden , die niet in Oor­
log waren, zou handhaven in 't vervoeren naar
de Havenen der in Oorlog zynde Mogendhee­
den, van 't geen by de wederzydfche Tractaa-
ten, niet als Contrabande verboden was: en
offchoon by hetTraétaat van 1674 alle Scheeps-
Materialen , zonder uitzondering , verklaard
waren, geene Contrabande te zyn, kon men,
gelyk Engeland en Deenemarken gedaan had­
den, by eene nadere Conventie deswegens be­
paalingen maaken, zonder daarom gehouden te
worden , te handelen tegen de Principes der
gewaapende Neutraliteit.
Voorts kon de Heer de Vergennes volkomen
gelyk hebben, dat het een kunstgreep van En­
geland was, om ons gedurende den winterwerk­
loos te houden: maar 't was onze zaak, daar te­
gen te waaken; gelyk wy ook moesten doen,
te-

4
94 M E M O R I Ë N T O T
tegen de Staatkundige inzichten van *c Hof van
Verfaiiles, dat ons wel wilde in den Oorlof
houden , doch niet opentlyk verklaaren zulks
te verlangen; om daar door niec in hec geval
te zyn van zich te moeten verbinden, om gee­
ne Vreede te maaken, zonder meede aan Ons
goede voorwaarden te bezorgen.
Om dus met alle omzichtigheid in eene zaak
van zoo veele aangeleegenheid te werk te gaan,
te gelyk niec ce verzuimen 't geen waar uic hec
heil van de Republiek kon ontftaan, en noch­
tans Frankryk, ten minften zoo veel mooglyk,
niec voor 'c hoofd ce ftoocen, vonden Burge­
meesteren en de andere Heeren, die in 'c ver­
trouwen waren, goed, zoo dra by Hun Hoog
Mog. de Admiraliteit van Amfterdam gemach­
tigd was geworden, om over het uicwisfclen van
Krygsgevangenen in onderhandeling ce tree-
den, en daar door geleegenheid ce doen voor­
komen, om over zaaken van meerder belang
te handeien, aan Zyne Hoogheid en den Heer
Raadpenfionaris voor re ftellen, „ of hec niet
„ raadzaam was, door onzen Ambasfadeur te
„ Parys, niec Ministerieel,maar enConfidence
„ aan 't Hof van Verftulles kennis ce geeven
„ van de komsc van den Heere Wentworth, met
„ verzeekering, dat byaldien men met denzel-
„ ven

O P H E L D E R I N G , ENZ. 95
„ ven eenige onderhandeling over het Vree-
„ de's werk begon, men niet afgaan zou van
„ de gronden der gewaapende Neutraliteit?
„ Of het niet insgelyks nuttig zou zyn van
„ het voorneemen om eene eerlyke Vreede
„ met Engeland te fluiten, aan den Keizer ken-
nis te geeven, aangezien zyne Majesteit ten
„ tyde zyn's verblyfs te Amfterdam, gezegd
„ had, dit voor de Republiek allerheilzaamst
„ te oordeelen."
„ Of hec zelfde niet behoorde te gefchie-
„ den aan 't Rusfisch Hof, door middel van
,, den Prins van Gallitzin ?
„ Of men niec hoe eerder zoo beeter dien-
„ de aan te neemen, de laatfte aangebodene
„ Mediatie, maar te gelyk refolveeren, om de
„ krygsöperatiën voor de aanftaande Campag-
„ ne mee Frankryk ce concerceeren, om daar
„ door die geenen, die roe hec eerfte huiverig
„ waren, gemaklyker te maaken: zonder doch
„ voor als noch, iets te bepaalen wegens de
„ voorgefielde Alliantie mee Frankryk, maar
„ die te laaten in medio, als zynde eene zaak
„ van de ukerfte aangeleegenheid?"
Eindlyk gaven Burgemeesteren in overwee.
ging, „ of niet het best zou zyn, af te wach-
„ ten, dat de Heer JVentworth uitkwam, of ten
„ min-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 97'
Ën op den 13 daaraanvolgende, had die Mi­
nister aan den Prefident van Hun Hoog Mog*
bekend gemaakt, dat het Hof van Engeland de
Mediatie had aangenomen, en dat hy Prins Gal-
litzin vermeende, zonder het nochtans te kun­
nen , verzeekeren, dat het evengem. Hof, té
gelyk de voorwaarden op welken het wil dé-
handelen had meedegedeeld.
Burgemeesteren waren van gedachten, dac
men de Mediatie hoe eerder zoo beeter dien­
de aan te neemen, niet zoo zeer om dat zy
veel goeds verwachtten van de goedgunfiigheid
der Keizerin, als om, vooreerst, de grootmoe­
dige Vorftin niet voor 't hoofd te fiooten; ten-
tweeden , om dat het aanneemen van eene Me*
diatie, ftrekkende om eene afzonderlyke Vree­
de merEngeland te bevorderen, overeenkom­
ftig was, met het verlangen dat zy Burgemees­
teren hadden, dat zoodanige Vreede kon ge­
troffen worden: maar ten derden, en wel voor»
naamlyk, om dat men by die geleegenheid op
het kraehtigfte kon bepaalen de volftrekte ver­
knochtheid aan het Cardinale punt , zonder
het vastftellen van het welk , men in geené
handeling wilde treeden, naamlyk , dat van
vry Schip vry goed.
Wy hebben reeds in het eerfte Deel van dif-
II* DEEL* 0 WerK

()8 M E M O R I Ë N T O T
Werk getoond,en 't is genoeg waereldkundig,
dat de Republiek van de gewaapende Neutrali­
teit, en byzonder van haare Verbindtenisfe niet
het Hof van Petersburg, geen het minlte nut
getrokken had: en dat het volmaakt uitgeko­
men was op het zeggen van den Keizer, eerst
aan den Heere Hop te Brusfel, (die hec des
tyds, zoo ik wel heb, aan den Griffier fchreef)
én daar na aan my ce Amfterdam: naamlyk, dat
wy van gem. Hof mooglyk eenige goede Officien
te wachten hadden, maar anders niets. Al­
toos na de verwydering van den Graaf de
Panin, was de invloed van 'c Hof van Londoh
op dac van Petersburg zoo groot geworden,
dat wy verzeekerd konden zyn, daar van daan
niets te kunnen wachten, dat de Engelfchen
eenigzins nadeelig zou zyn.
Men leeze daarop na, 't geen de Heer van
Starrenburg'vn. zynen brief van den 2.6 Nov. (a)
fchreef, wegens de gevoelens van den voor-
naamfte Staats-Minister, becreklyk de verwach­
ting die hy had van die Mediatie, en de weini­
ge gezindheid die 'er by Engeland was, wegens
het toegeeven op hec punc van vry Schip vry
goed: als meede 'c geen de Refidenc de Swart
(«) Byl. II.
des-

OP H E L D E R I N G , ENZ. 99
deswegens melde in zyn Misfive aan den Heer
Griffier, van den zelfden datum. (ei)
Maar hoe zeer de geringe geneegenheid van
Rusland om de zaaken tusfchen Engeland en de
Republiek onpartydig te fchikken, niet twyP.
felachtig was, is het doch te verwonderen, ja
fchier onbegryplyk, 't geen de Heer van Star-
renburg in meergemelden brief van 2 Nov.
fchryfe: naamlyk, dat een Minister van Staat,
zoo als de Graaf van Osterman, op hec oogen-
blik dac hy van wegens zyne Souveraine eene
Mediacie voorftelc, waarfchouwc, dat men zich
niet betrouwen moest, en dat hy Minister ge­
ringe gedachten van die Mediatie had. Die is
zeekerlyk een blyk van 'c grooc vercrouwen
van den fchranderen Miniscer, in den Heere
van Starrenburg, maar zoo men niec verplicht
was ce geloven , dac 's Lands Ambasfadeur
zyne Meescers geene onwaarheeden kon mel­
den , zou men kunnen denken, dac hy in den
mond van den Miniscer, de woorden gelegd
had, die hy zei ven zou gebruikc hebben, om
zyn gevoelen te melden.
Laac ons nu cóc de handelincrcn mee den
Heere Wentworth wederkeeren.
(a) Byl. r.
G 2
ïflfi

IOO M E M O R I Ë N T O T
Ingevolgen van de confideratien van Burgemeesteren
, wegens de wyze, op welke men
mee dien Heere zou handelen , werd befluten,
hem alleen te hooren, en niet te Amfterdam,
maar in den Haag met hem te handelen: en dewyl
zulks niet wel gevoeglyk kon gefchieden
direét door en met den Raadpenfionaris, daar
hy Wentworth openlyk alleen gezonden wierdt,
om over de uitwisfeling der Krygsgevangersen
te handelen, (waartoe by nadere Refol.
van Hun Hoog Mog. alle de Fiscalen der Admiraliteiten
, ten minften die prefent wilden
zyn, benoemd waren,) wierd beftemd, dat de
Fiscaal van der Hoop afzonderlyk zou gelasc
worden, met de handeling over zaaken die
buiten de uitwisfeling der Krygsgevangenen,
door den Heere Wentworth zouden voorgefteld
worden.
Doch terwyl men noch opentlyk die geneegenheid
om de zaaken met Engeland te vinden,
zonder na eene algemeene bevreediging
te wachten, betoonde, waren 'er doch veele
die toen reeds begonnen blyken te geeven van
hunne geneigdheid tot naadere Verbindtenisfe
- met Frankryk, en om behendiglyk alle fchikkingen
met Engeland af te weeren. In 't laatst
vanjanuary fprak ik daar over met den Pen-
fio-

O P H E L D E R I N G , ENZ. IOI
fionaris van Haarlem, die my rorid uit zeide,
dat de Engelfchen niets anders zochten, dan
om ons te verjlrikken, inaclief te maken, en
geene Vreede in den zin hadden.
Ik beweerde, dat het onze- zaak was, op te
pasfen, dat wy niet verftrikt wierden, en niet
moesten ophouden, ons in ftaat te ftellen, den
Oorlog met kracht, zoo de Vreede onverhoopt
niet getroffen mocht worden, door te zetten:
maar dat ik het met hem niet eens was, dat
de Engelfchen geene Vreede zochten : dat myn
oordeel gevestigd was op hun eigen belang, ~
'c geen Vreede met ons, en wel eene afzon-
derlyke, vereischte: dat ik dacht volftrekt noo­
dig te zyn, met hun te handelen, en te trach­
ten de beste voorwaarden te bedingen, al was
't alleen maar, om aan 'cHof van Verfailles de­
zelve te kunnen voorleggen, en te eisfchen,
dat byaldien het volftrekt wilde, dat wy gee­
ne afzonderlyke Vreede met Engeland zou­
den maken, het als dan aannam en beloofde,
geene Vreede, afzonderlyke of algemeene, met
dat Ryk te fluiten , zonder ons evengelyke
voordeelige voorwaarden te doen verwerven,
als de Engelfchen tot nu toe lieten voorko­
men , ons te willen toeftaan.
Myne Leezers vestigen een oogenblik hun-
G 3 nen

102 M E M O R I Ë N T O T
nen aandacht op dit laatfte gedeelte myn's ge­
zegden 's aan den gem. Penfionaris. Hec ver­
zuimen van deezen, zoo ik durf zeggen, goe­
den en voorzichtigen raad, heefc de grondflag
geleegen, toe de .fchandelyke Vreede , die eene
blinde toegeevenheid voor het Fransch Minis­
terie, rustende op den byftand dien men. tot
bevordering van zyne bedekte oogmerken, en
uitvoering van verregaande onderneemingen ,
noodig had, ons berokkend heefc, en die wy
ons door hec Fransch Ministerie hebben moe­
ten laaten opdringen.
Dus ftonden de zaaken, toen de Heer Went­
worth den ie Feb. 1782 in den Haag kwam:
maar voor dat ik nu overga toe hec verder ver­
flag van 'c geen mee deezen Heer aldaar ver­
handeld is, kan ik niec nalaaten, kortlyk aan
te teekenen, de reedenen die my zyn voorge­
komen, het Hof van London te hebben ge­
noopt, om de handelingen die met den zelfden
Heere Wentworth in den Zomer van 1781 be­
gonnen waren, weder levendig te maken; en
om den eerften ftap te doen met iemand her?
waards te zenden, daar wy in het verhandelde
met den Heere van der Oudermeulen gezien
hebben, hoe hec gem. Hof 'er op ftond, dat
wy iemand derwaards zonden.
De

O P H E L D E R I N G , ENZ. IP3
De handelingen in den Zomer met den Heere
•Wentworth en die met den Heere van der Oudermeulen
, hadden zeekerlyk reeden gegeeven
om te denken, dat 'er by 't Ministerie van Engeland
geneegenheid was, om de goede verftandhouding
met de Republiek weder te herftellen:
maar wy hebben gezien dat de eerfte,
mooglyk door jalouzie, eensklaps waren blyven
fteeken, en dat de andere, denklyk door
het ongenoegen van den Heer Tork, over dac
men met hem direct niec wilde handelen, geenen
beeteren voortgang hadden gehad. Nu
kwam men weeder eensklaps van den kanc van
Engeland aan de hand,en men had aldaar greetiglyk
aangenomen de geleegenheid, om onder
voorwendzel van eene uicwisfeling van Gevangenen,
over Vreede ce handelen. Twee aanzienlyke
Perfonagien, cwee voornaame Staats-Ministers
verwaardigden zich , eigenhandig aan
eenen Regcnc van eene enkele, 'c is waar, aanzienlyke
Scad, tot dat einde te fchryven, niette"-enftaande
zy wisten dac die Regenc en deszelfs
Meede-Ambcenaaren en Vrienden, geene
Vreede wilden, zoo als zy zich te meermaalen
geuic hadden, dan zoodanige die zou kunnen
gezegd worden, niec van Engeland gekochc te
zyn , maar allezins voor de Republiek cerlyk
en voordeelig ce weezen.
G 4 Geen

I©4 M E M O R I Ë N T O T
Geen andere reede van dit gedrag van Enge­
land kan 'er uitgedacht worden, dan dat men
aldaar eindJyk het waar ftaatkundig belang be-
fchouwd had, en betrachten wilde: dat men
eindlyk had begreepen , dat men tegen alle
gronden van goede Staatkunde had gewerkt,
met ons den Oorlog aan te doen. De hoogheid
van hunnen Ambasfadeur : het geftadig door
hem inboezemen, dat de weerlooze ftaat, in
welken de Republiek zich bevondt, haar alles
geduldig zou doen ondergaan; gepaard moog­
lyk met de befchouwing der voordeelen in den
beginne op ons te behaalen, en der fchade ons
toe te brengen, hadden in Engeland tot Oor­
log doen befluiten.
Maar die voordeelen en die toegebrachte
fchadens , konden nimmer opweegen , tegen
bet nadeel dat Engeland in 't - vervolg moesc
gevoelen i door, niet alleen den invloed dien
het in dit Land zoo lang gehad had, te verlie­
zen , maar noch denzelven geheel te zien over-;
gaan coc een Hof, dac altyd geweesc was, en
zoo 'c politiek Systema van Europa niet geheel
t'ondersc boven gekeerd worde, altyd weezen
zal, de tegenparty van Engeland.
Daar was by gekomen, dat de Engelfchen
den Qorlog niec gelukkig gevoerd hadden: zy
hacj-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 10$
hadden in America veel volk en geld verbo­
ren: de Zeemacht van Frankryk en Spanje had­
den de hunne het hoofd geboden: en hoe ge­
ring de onze in den beginne ook geweest was,
(en zy ftondt nu aanzienlyker te worden) had
de verdeeling die zy van de hunne, om de on-
I ze, hadden moeten maken, het evenwigt op
Zee, .zoo niet ten eenemaal verbroken , ten
minften zeer in de waagfchaal gefteld. Eindlyk
was het zeeker, dat het Volk in Engeland in
't algemeen, den Oorlog met de Hollanders als
onnatuurlyk aanzag, en de wyze, op welke de
Burgery van London, in zeeker fmeekfchrift
aan den Koning, ingericht om den Oorlog een
einde te doen neemen, zich had uitgedrukt,
was aanmerklyk. (#)
Als men dit alles zamenvoegde, kon men
gemaklyk bezeffen, dat Engeland verlangen
moest, om Vreede met ons te maken: want,
bleeven wy in den weerloozen, of ten minden
weinig geduchten ftaat, in welken wy tot heden
geweest waren, konden zy ons, 't was waar ,
noch gevoelige dagen toebrengen , en onzen
Koophandel en Zeevaart bederven, maar dat
zelve was, zoo als ik zoo even zeide , haar
be-
(a) Jaarboeken 1781. bl. 2237.-
G 5

106 M E M O R I Ë N T O T
belang niec; dewyl wy als dan als gedwongen
wierden , ons geheel aan Frankryk over te geeven
: of geraakten wy allengskens in eenen beeteren
ftaat, zoo ftondt het gefchaapen, dat zy
eindlyk voor de overmacht hunner Vyanden
zouden moeten bukken. Het waarachtig belang
der Engelfchen was dan , geene geleegenheid
voorby te laaten gaan, om zich met ons
te verzoenen: en daartoe,om zulks behoudens
haar eer te kunnen doen, gaf het aanbod door
Rusland van eene Mediatie tot bevordering van
eene afzonderlyke Vreede , hun , eene volmaakte
geleegenheid.
De komst van meergemelden Heer met een
Staatkundig oog befchouwd, was dus zoo wonderlyk
niet, en alhoewel men met reede moesc
beducht zyn, dat zy gefchiedde, om ons, zoo
als men zegt, in de luieren te leggen, zoo was
'er ook gronds genoeg om te denken, dat het
Hof van London de zaaken nu beeter inziende
ter goeder trouw met ons wilde handelen. Tot
het verflag van die handelingen ga ik nu over.
Zoo dra de Heer Wentworth op den i February
1782 in den Haag gekomen was, gaf
men Hem kennis van de Refolutie van Hun
Hoog Mog. by welke, de Fiscalen der Admiraliteiten
gelast waren geworden, om met hem
over

O P H E L D E R I N G , ENZ, I07
over de uitwisfeling te handelen : maar hy ver­
klaarde, dat hy alleen gelast was om te hande­
len met de Admiraliteit te Amfterdam, en ook
van voorneemen was, s'anderen daags zich derr
waards te hegeeven.
Aldaar gekomen, ftelde hy my ter hand ee­
nen eigenhandigen brief van Mylord Stor-
mont, en eenen diergelyken van Lord North.
Die van den eerften gedagteekend, St. James
14 Jan. 178a, luidde:
M O N S I E U R !
„ Monfieur Wentworth aura 1'honneur de
„ vous remettre cette Lettre. Outre la Com-
„ misfion ostenfible, dont il est muni pour ne-
,, gocier un Echange de Prifonniers, il est char-
„ gé de traiter d'objets ulterieurs , & d'une
„ beaucoup plus grande importance."
„ Quant a la maniere de les traiter, il fui-
,, vra celle qui lui fera indiquée, comme la
„ plus convenable aux vues des Bien-intentio-
„ nés, & la plus conforme a la Conftitution
„ de la Republique. Je fcais, Monfieur, quele
„ merite de Monfieur Wentworth, vous esc
„ connu depuis longtems, & que vous 1'ho-
„ norez de votre amitié. Je puis vous asfu-
„ rer que cette circonftance n'a pas peu con-
„ tri-

I08 M E M O R I Ë N T O T
„ tribué a decider Ie choix qu'on a fait de lui
o u r c e t t e
» P importante Befogne, dontia reus-
„ iite doic inrêresfer toüs ceux des deux Païs,
„ qui fentent combien le retour de leur an-
„ cienne Union, est esfentiel k leur Prospe-
„ rité mutuelJe."
„ Quoique je n'aie pas J'honneur de vous
„ connoitre , Monfieur, perfonnellement, H
„ y a longtems que je vous connois de repu-
„ tation, & c'esr avec une fatisfaétion reëlle,
„ que je faifis cette occaflon de vous offrir
„ 1'hommage de la confideration distinguée
„ avec la quelle J'ai 1'honneur d ecre
MONSIEUR.'
votre trés humble
& trés obeisfant Serviteur
(Signé) Stormom." (a)
(a) M Y N II E E R!
Die
De Heer tVentwrth zal d'eer hebben U deezen brief
ter hand te Hellen. Behalven de vertoonbaare Commis­
fie, met welke hy voorzien is, om te negotieeren eene
uitwisfeling van Gevangenen, is hy ook gelast om te han­
delen over verdere onderwerpen, en van veel grootere
aangeleegenheid.
Wat betreft de wyze van handelen, zal hy volgen die
kern aangeweezen zal worden, als meest overeenkomftig
met

O P H E L D E R I N G , ENZ. iop
Die van Mylord North van denzelven datum,
was van den volgenden inhoud:
M O N S I E U R !
„ Notre ami, Monfieur IVentworth, aura
„ fhonneur de vous prefenter cette Lettre,
„ & vous fera part de ma fincère reconnois-
„ fance de toutes vos politesfes, de votre fou-
„ venir obligeant, & de la bonne opinion que
„ vous avez concue de mes principes & de
„ mes fentiments. Vous me rendez justice,
„ Monfieur, en les croyanc tres pacifiques. En
„ ef-
met de inzichten der wel Geintentioneerden, en de Re­
geeringsform der Republiek. Ik weet, Mynheer, dat do
waarde van den Heere tVentwrth U zcedert lang bekend
is, en dat UEd. hem.met Uwe Vriendfchap vereert. Ik
kan U verzeekeren dat dit niet weinig heeft meedege-
werkt, om op hem te vestigen de keuze tot dit belang-
ryk werk; in welks goeden uitflag deel moet neemen,
allen die gevoelen, hoedanig voor het welzyn der beide
Landen, van aangeleegenheid is, dat zy tot haare voo­
rige eensgezindheid wederkeeren.
Alhoewel ik d'eere niet heb, U perfoneel te kennen,
ken ik U lang van naam: en 't is met een waar genoe­
gen, dat ik deeze geleegenheid waar neem, om U aan
te bieden de hulde van de byzondere achting, met wel«
ke ik d'eere heb te zyn
M Y N H E E R ! &c.

110 M E M O R I Ë N T O T
» efFet, il fembleroit que, quand on confidère
„ ma pofkion, il ne feroit pas posfible, qu'on
„ puisfe les revoquer en doute, & je me flat.
„ te, que la Commisfion fecrette & importan-
„ te, dont notre ami s'est chargé me mettra '
„ bientót dans le cas de me rejouir avec vous
„ duretablisfement de 1'ancienne harmonie, q U'i
» f u b f i s t a fi
longtems entre Ia Grande Bretag-
„ ne & lesProvinces Unies, ft leur bonheur
„ reciproque. Vous me trouverez toujours
„ trés dispofé ft y contribuer: mais les formes
„ de notre Gouvernement, la repartkion des
„ affaires chez nous, ne me permettent pas
„ d'y travailler feu* U n'en refukera, pour-
„ tant aucun inconvenient pour la Paix; car
„ vous pouvez vous asfurer, Monfieur,'que
» t o u c l e C o n f e i l
^ fa Majesté, esc animé du
„ même defir de Ia retablir au plutót, a des
„ conditions convenables. Nous n'en pouvons
„ donner de meilleure preuve que Ie choix que
M nous avons fait de Mr. Wentworth, pour la
„ negocier: fes talents, fon zélê pour Ia pros-
„ perité mutuelle des deux Nations, fa con-
„ noisfance de leurs veritables interets, fes an-
„ ciennes liaifons avec ce qu'il y a de plus res-
„ peciable chez vous, nous 1'onc defigné com-
„ me la perfonne en Anglecerre la plus capa-
„ ble

O P H E L D E R I N G , ENZ. III
„ ble d'avancer eet ouvrage falutaire. II f'y
„ prendra dans 1'esprit qu'il faut,c'est a dire,
„ en homme, qui ne vife pas a un accomode-
„ ment platré & précaire, mais a faire revivre
„ 1'ancien fystéme d'Union parfaite & cordia-
„ le, dont nos Ancêcres ont tiré de fi grands
,, avantages, & qui nous paroic a tous les deux
„ plus necesfaire a prefent, qu'il n'ait jamais
„ eté. Vos vues, Monfieur, font les memes,
„ & je vous avoue que , vue 1'opinion que
„ nous avons de vötre Patriotisme, de vötre
„ amour pour la paix & de vötre autorité ,
„ j'augure un heureux fuccès a la Negociation
„ de notre ami. J'ai 1'honneur d'étre avec la
„ plus parfaite Confideration
MONSIEUR!
j» M Y N H E E R !
vötre trés humble
& trés obeisfant Serviteur
(Signé)
North." (V)
Na
Onze Vriend, de Heer Wentworth, zal d'eer hebben-
U deezen aan te bieden, en U teffens meededeelen de
óprechte erkentenis voor alle Uwe heuschheeden, voor
Uwe verplichtende getuigenis, en voor het goede denk­
beeld dat UEd. gevormd heeft van myne beginzelen en
gevoelens. UEd. doet my recht, Myuheer, met ze zeer
vreede

I 12 M E M O R I Ë N T O T
Na dac ik die brieven geleezen en myne ge­
voeligheid over de heusehheid der beide Hee-
req
vreedzaam' te houderi. In de daad, hét zou toefchynen,
dat als men myne politic befchouwd, dezelve met geene
mooglykheid in twyffel kunnen getrokken worden, en ik
v' ' ïny, dat de geheime zending, welke onze vriend op
'*~. genoomen heeft, my welhaast in 't geval zal ftellen,
. om my met U te verheugen, over de herftelling der oude
harmonie, die zoo lang beftaan heeft tusfchen Grootsrittanje
en de verëenigde Provinciën, tot hun wederzyds
geluk. UEd. zal my altyd zeer gereed vinden, daar
toe alles toe te brengen, maar de Vorm van onze Regcering,
en de verdeeling der zaaken by ons, laaten my niet
toe, dat werk alleen te verrichten. Daar uit zal nochtans
geene verhindering voor de Vreede fpruiten. Want UEd;
kan verzeekerd zyn, Mynheer^ dat de ganfche Raad van
Z. M. met dezelfde lust bezield is, om ze met den eerfte
op pasfelyke voorwaarden te herftellen. Wy kunnen
'er geen beeter bewys van geeven, dan de keuze die wy
van den Heer Wentworth gedaan hebben, om daar over
te handelen. Zyne hoedaauigheeden, zyn yver voor den
wedcrzydfchen welvaart der beide Natiën, zyne kennisfe
van haare waare belangen, zyne oude Verbindtenisfen met
de achtingwaardigften ten uwent, hebben hem by ons
aangeftipt, als den bekwaamften in Engeland om dit heilzaam
werk voort te zetten. Hy zal 't beginnen in de daar
toe behoorlyke meening: dat is, als iemand, die niet be«
oogd een fchynbaar en tydlyk vergelyk, maar om te doen
herleeven het oud Sistema van eene volmaakte en hartelyke
verëenigiug, uit Welke onze Voorouders zulker
groote voordeelen getrokken hebben 7 en die aan ons
bei*

O P H E L D E R I N G , ENZ. II3
ren betoond had, zeide ik, ,, dat Ik van harte
„ wenschte , dat aan de heilzame oogmerken
„ ten beste en nutte der beide Natiën zou kua-
„ nen voldaan worden, en het my aangenaam
„ was, hem verkooren te zien, om daar toe
„ werkzaam te zyn. Dat hy tot dat einde wel
„ zou doen, hoe eerder zoo beeter naar den
„ Haag te gaan, om de noodige opening toe
„ het beginnen der handelingen te geeven."
Fly anrwoordde, dat hy gelast was te Am-
fier dam, en niet in den Haag te handelen:
en dat hy kwam vragen, wat wy begeerden.
Ik repliceerde op het eerfte, „dat het onge-
„ voeglyk zou zyn, dat over eene zaak van
„ die natuur , als was de geene , over welke
„ het esfentieelfle van zyne Commisfie ging ,
„ te Amfterdam,en met de Leeden van deRe-
„ geering van eene Stad, gehandeld zou wor-
„ den :dat het veel paslyker was, dat zulks ge-
„ fchiedde in den Haag, offchoon niet direéï,
„ met
heiden voorkomt thans noodiger te zyn, dan ooit. Uwe
inzichten, Mynheer, zyn dezelfde, en ik erken dat ik
van uwe Vaderlands-Liefde, vaa uwe wysheid, van
uwe zucht voor de Vreede, en van uw gezach, eenen
goeden uitflag voorzie, voor de handeling van onzen
'Vriend. Ik heb d'eere met de volmaaktfte achting te
zyn. enz.
II. DEEL. H

I'4 M E M O R I Ë N T O T
„ niet het Eminent Hoofd van de Republiek
en de Raadpenfionaris der voornaamfie Pro-
„ vintie, ten minften onder 'c oog derzelven:
„ dat tot dat einde, de Heer Fiscaal van der
„ Hoop, wiens Perzoon men zich gevleid had,
„ hem en zyne Meesters niet onaangenaam te
„ zullen weezen, benoemd was."
Op het tweede point zyn's gezegden's, naam­
lyk, wat wy begeerden, deed ik hem opmer­
ken: „dat de Engelfchen, niet wy, de aanval-
„ Iers geweest waren:dat wy nimmer den Oor-
„ log zouden begonnen hebben: dat zy ons in
„ de omftandigheid gebracht hadden, van nu
„ fchier genoodzaakt te zyn den Oorlog voort
„ te zetten, dewyl wy, gelyk hem zeekerlyk
„ bewust was, verplichtingen hadden, die ons
„ niet toelieten,de eens, alhoewel als gedwon-
„ gen, genoomene party te verlaaten: cenzy^
„ ons Zoodanige voorwaarden wierden aange-
„ boden, die het maaken van eene afzonder-
., lyke Vreede, zelfs by de geenen,die ons tot
„ dus verre hadden bygeftaan, zouden moeten
„ doen goedkeuren: dat zoo hy zich herinner-
„ de, gelyk Ik niet twyffeide, 'c geen tusfchen
„ hem en eenige Heeren , in den laatften Zo-
„ mer verhandeld was, hy ook genoegzaam
„ van onze gevoelens onder- ichi was."
Hy

O P H E L D E R I N G , ENZ. lij
f-Jy antwoordde daarop, dat hy hoopte, dak
men niet zou blyven [laan op eenige punten, van
welke hy wel aangenoomen had raport te doen,
maar die noch niet bepaald waren geworden.
Ik repliceerde: „ dat ik niet wilde, en ook
j, niet kon, met hem in eenige onderhandeling
komen , maar dat ik hem als een vriend, eri
y, in myn particulier, met de openhartigheid,
„ die hy wist dat my eigen was, kon zeggen,
j, dat byaldien hy niet gelast was om toe te
„ ftaan , i e
. Hut punt van vry Schip , vry)
goed, 22. De reftitutie van onze genomens
„ Bezittingen. 3 e
. Eene reedelyke Schavergoe-
„ ding voor onze Kooplieden, we gens de genoo-
,, mene Scheepen, Ik hem raadde,direcl weder
„ naar Hellevoetfiuys te keeren, zonder dcri
„ Haag eens aan tè doen: want dat ik hem ver-
zeekeren kon, dat, hoe zeer ik verlangde na
„ Vreede, en dëzelve als allerheilzaamst voor
myn Vaderland aanzag, ik noch niemand on*
„ zer, offchoon men in den Haag al eens wil-
„ de, ooit zou helpen befluiten tot eene Vree-
dë, by welke aan den Staat, wegens de drie
„ voorgem. punten , geene genoegzame vol-
doening zou worden gegeeven. "
Ik herhaalde twee k drie maaien de nutloos-
lieid der Haagfcbe reis, zoo om dat ik 'er van
H 'i mi-
1

I\6 M E M O R I Ë N T O T
overtuigd was, als om te hooren, wat hy zou
antwoorden: 'c welk eindlyk was: dat dewyl
hy verzekerd was van de vredelievende gevoelens
van den Koningen deszelfs Ministers,het onge­
lukkig zou zyn, daar het nu zo ver gevorderd was,
dat ""er niets van zou komen: dat hy beproeven wil­
de , wat hy in den Haag zou kunnen uitrichten.
Ik deelde dien zelfden ochtend de twee gem.
brieven der Lords meede, aan Burgemeesteren
en verdere Heeren, en wy beflooten dezelve
hoe eerder zoo beeter, te zaamen mee de con­
cept antwoorden, aan Zyne Doorl. Hoogheid
en den Raadpenfionaris te zenden.
Dit gefchiedde des anderen daags , gem. con­
cept antwoorden waren luidende:
Aan Mylord Stormont.
M Y L O R D !
„ J'ai été trés fenfible aux expresfions obli-
„ geantes contenues dans la Lettre, dont votre
„ Excellence m'a honoré , & que Monfieur
„ Wentworth m'a remis a fon arrivée ici. Je
„ defire fincerement, que les talents & le zêle
„ qui le diflinguent , puisfent retablir entre
„ les deux Etats,cette Union & cette concor-
„ de fi esfemielle, pour eux, & fi interesfan-
„ te

O P H E L D E R I N G , ENZ. II7
„ te pour 1'Europe entiere , qu'il auraic été
„ a fouhaiter qu'elles neusfent jamais et.és in-
terrompues."
„ J'aipris la liberté d'indiquer,comme ladefire
votre Excell. au Seigneur ïVentworth,
„ la maniere dont, nous croions mes amis &
„ moi, qu'il fera bien de traiter des objets
„ importants dont il est chargé."
„ Je fuis trés flatté de la bonne opinion
„ qu'on a donné de moi a votre Excell. Je la
prie d'etre perfuadée qu'elle trouvera tou-
,, jours en moi avec la candeur d'un homme
„ vrai & le zêle d'un bon citoien, les fent>
„ ments de la plus haute estime pour Elle, &
,, que je ne cesferai jamais d'etre avec une par-
„ faite & respeétueufe confideration Stc.
Amfterdam ce 6 Fev. 1781. Qa):
Aan
(a) M Y L O R D!
Ik ben zeer gevoelig aan de heufche uitdrukkingen-,
bevat in den brief, met welken Uwe Excellentie-my vereerd
heeft, en dien de Heer Wentworth by zyne komst
my heeft overgegeeven. Ik verlang opreclnelyk, dat de
hoedaanigheeden en de yver die hem doen uitmunten,
mogen Krekken om tusfchen de twee Volken te doen
herleeven, die vereeniging en die eensgezindheid, voor
hen zoo noodig: en zoo belangryk voor gantsch EuVopa,
dat het te wenfchen ware geweest, dat ze nimmer
geftremd waren geworden.
H 3 ik

|I0 MEMORIËN TOT
Aan Mylord North.
M Y L O R D !
„ C'est avec un plaifir trés fenfible que j'a|
recu la Lettre, que Monfieur IVentworth,
?, m'a remis, de la part de votre Excell. Je
„ n'ai jamais cesfé malgré 1'espace de presque
,, 3oans, de conferver, les fentiments d'esti-
„ me & de Confideration que vous avés fait
„ naitre en moi, quand j'eus 1'honneur de faire
,, votre connaisfance k Dresde & k Huberts-
„ bourg. J'ai fenti trés fouvent combien fa Maj.
p Brittannique pouvoit fe felicirer d'avoir ren-
„ du jufiice a vos talents distingués & a vos
" ?, éminentes qualités, & quel est Je bonheur
„ de votre patrie d'en avoir pu profiter. Que
„ vo­
lk heb, zoo als UEd. zulks verlangt, aan den lieer
Wentworth aangeweezen, de wyze, op welke myne vrien-
den en ik geloven, dat hy wel zal doen de belangryke
onderwerpen, met welke hy gelast is, te verhandelen.
Ik ben gevoelig aan de goede gedachten die men van
my aan uwe Exceil. gegeeven heeft. Ik bidde haar overtuigd
te zyn, dat zy altyd in my vinden zal de openhartigheid
van een oprecht Mensch, en den yver van een
goed Burger, gevoegd by de gevoelens van de hoogfte
achting voor uweExc. als meede dat ik nimmer zal opl
houden te zyn met eene volmaakte en eerbiedige hoogachting,
&c.
Amfterdam den__6 Feb. 1781,

n
O P H E L D E R I N G , ENZ. 110
, 3 votre Excell. me permette de Lui dire avec
la franchife qui esc infeparable de mon Ca-
„ racfere, qui je fuis perfuadé, que fi les prin-
„ cipes qui la dirigenc avec tanc de droitnre,
„ avoienc feulseté fuivls, cette malheureufe &
„ pernicieufe guerre n'auroit pas eue lieu :
„ Elle aurait appercu de ce coup d'oeil, qu'el-
„ le a fi juste, & avec ce discernement qui lui
„ esc fi naturel, que quoique quelques Perfon-
, nes emportées par un zéle, qu'elles croiaient
, patriotique, & d'autres par un ton de hau-
ceur & des expresfions peu mefurées,eusfent
„ portés les chofes a un point de crife, il n'en
aurait jamais du refulter une guerre,dont les
evenements de quelque coté qu'ils fasfenc
„ pancher la balance,ne peuvent être que per-
„ nicieux pour 1'avenir. Mais le mal est faic,
„ Dieu veurlle qu'on y puisfe apporcer un
„ prompc remede. J'aime mon païs, Mylord;
fes interets me font plus chers que les
miens , & le devoir comme 1'inclination
„ m'ont obligé de les étudier: j'ofe me flaccer
„ de les connoicre pasfablemenc."
„ Votre Excellence peut etre asfurée que
mon zêle & ma bonne volonté iront au de-
,* vanc de ce que le Sieur Wentworth pourra
" propofer de posfible, pour conduire la be-
H 4 ''
f o
S*

Ï20 M E M O R I Ë N T O T
» f o
n e
S
a une heureufe fin. Maïs je fuis fa-
„ ché de le dire, ce travail n'esc pas fans de
„ grandes difficuhés. Si les Negotiations en-
„ tamées, avec lui eet Eté, avaient etés con-
tinuées, nous en ferions deja peut être ou
„ nous defirons de parvenir. Mais les circon-
„ ftances font bien changées. Ceux qui ne
,, voient que le moment, & c'est par cout,
„ vous le favés, Mylord, Je plus grand nombre'
„ voient dans celui ci votre païs plus affligé
„ par les evenements de la Guerre, vos Fi-
„ nances, de plus en plus oberées & le credit
„ public fe foutenant a peine: pendant qu'ils
„ nous voient par contre, fords de eet etat
„ d'inaclion & de faiblesfe, ou vous nous avés
„ furpris, & nos finances & notre cred.c dans
„ le meilleur êtat: ajoutés a cela: que cecte
„ graine d'aigreur & de haine, qu'on* a femé
„ ici fi abondamment,n'afait malheureufement
„ que trop de progrés. li ne faut pas plus que
„ cela,pour faire crier, contribuoüs a écrafer
„ un ennemi qui nous a maltraité par fes pa,'
„ roles & par fes a&ions, allions nous avec
„ fes ennemis & battons nous a outrance. "
„ Voilaen effet le cri genéral, Mylord; mais
„ ceux qui font plus f a g e s , croient que J e s
„ fantes de queiques parciculiers, ne doivenc
j> pas

O P H E L D E R I N G , ENZ. 121
„ pas caufer la ruine des deux Nations. Ils
,, voient dans 1'avenir, & font perfuadés que
„ leur prospèrité mutuelle, doit faire leur mu-
„ tuelle fecurité. Ils ne defirent donc rien da-
„ vantage que la paix. Mais la Guerre, que
„ vous nous avés declarée & faite , comme
„ un armé la declare & la fait a un desarmé,
„ nous a mis dans la necesfité d'avoir recours,
„ a un trop puisfant voifin, & nous met main-
„ tenant dans 1'abfolute iroposfibiliré, de faire
„ une paix fous d'autres conditions, que eel-
„ les dont cette Puisfimce ne faurait a juste
„ titre être choquée. Je vous parle franche-
ment, Mylord, non comme a un Ennemi,
„ mais comme, permettés moi de le dire, a
„ un ancien ami, & bien plus encore comme
„ a un Homme droit & jufte, comme a un
„ Ministre d'Etat, ausfi vertueux qu' habile.
„Qu'on n'exige donc pas l'imposfible, qu'on
„ ne nous reduife pas, dans la dure necesfité,
„ ou bien de contrafler des Liaifons ulterieu-
„ res, ou bien de devoir courir des dangers
trop certains. Que votre Excell. prenne
„ en Confideration ce que je vais avoir 1'hon-
„ neur de lui dire, & qu'Elle veuille bien en-
„ gager le Cabinet a y refléchir ferieufement.
„ 11 ne s'agit pour le moment que de tirer les
H 5 „ dewx

122- M E M O R I Ë N T O T
5, deux Nations de la Situarion critique & fa-
„ cheufe ou elles fe trouvenc 1'une & 1'autre:
„ on pourra aprés cela, & 1'on devra, la tran-
„ quilité & 1'harmonie etant une fois reta-
., blies, prendred'un commun accord les arran-
„ gcments convenables pour le retablisfement
„ & la continuation de 1'ancien fisteme. Je
,, vous parle, Mylord, avec une franchife &
„ une cordialité qui font peut être plus d'un
„ Republicain que d'un Courtifan ou d'un
„ Politique, mais j'ai cru devoir le faire pour
,, le bien de la chofe, connaisfant, comme je
„ crois pouvoir ra'en flatter, la fituation des
,, affaires dans ce Pais."
- ,, D'ailleurs la haute opinion que j'ai du Ca-
„ raéfere de votre Excell. & de fes qualités
„ & les temoignages de bienveillance qu'ElIe
„ k bien voulu me donner, dans celle dont
„ Elle a daignè m'honorer, ne me laisfe d'au-
„ tre ftile a prendre avec Elle, que celui de
„ la candeur & de la verité. Qu'ElIe me per-
„ mette de la fuplier de vouloir continuer
,, dans fes fentiments pacifiques, & que fi le
„ malheur des temps & des circonfiances era-
„ pechent , que nous goutions 1'elfet de nos,
„ vues falutaires, qu'ElIe foit perfuadée que,
„ cumine je la prie de vouloir toujours m'ho-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 123
?, norcr de; fa bienveillance, je ferai toujours
,, avec la plus haute confideration, & les fen-
„ timents les plus distingués. &c."
Amfterdam ce 6 Fev. 1782. O)
ft) M Y L O R D !
Zyne
Het is met een innig genoegen, dat ik den brief, dien
de Heer Wentworth my van wegens uwe Excellentie,
overhandigd heeft, heb ontvangen. Ik heb nimmer, alhoewel
in eene loop van 30 jaaren opgehouden, de ge.
yoelens van achting en eerbied te behouden, die uwe
Exc. by my heeft doen opkomen., toen ik d'eere had
met haar te Dresde en te Hubertsburg kennis te maaken.
Ik heb dikwyls opgemerkt hoe zyne Britfche Maj. zich
zei ven geluk kon wenfchen , dat hy had recht gedaan aan
uwe voortreflyke gaven, en uitmuntende hoedaanigheeden:
en wat een geluk voor uw Vaderland, het genot
daarvan te hebben mogen fmaakên. Dat uwe Excell. my
toelaate, haar met die oprechtheid die van myn Charac
ter onaffcheidlyk is te zeggen, dat ik overtuigd ben,
dat, zoo de beginzels die uwe Lordfchap met zoo veel
oprechtheid volgt, alleen gevolgd waren geworden, dee-
2e ongelukkige Oorlog geen plaats zou hebben gehad.
Uw Lordfchap zou met een opilag van een oog dat zoo
juist treft, met dat doorzicht 't welk haar zoo eigen is,
gezien hebben, dat, alhoewel eenige Lieden , vervoerd
door eenen yver, die zy voor patriottisch hielden, en
door eenen toon van hoogheid, en ongematigde uitingen,
de zaaken gebracht hadden tot ecu punt van crifis,
er

124 M E M O R I Ë N T O T
Zyne Hoogheid en den Heer Raadpenfionam
keurden dezelve goed, en men gafze aan
den
er nimmer uit voortgevloeid zou moeten z y n eenOorloe
van welken de gevolgen, aan welke zyde de Ba ans" ü k
y
«ochte overheüen,„ i e t d a n h o o g s t
° et
toekomende kan weezen. Maar het kwaad i s daar. oöd
geeve dat een fpoedig hulpmiddel aan 't zelve kan tegebragt
worden. Ik bemin myn Land, Mylord. Deszelfs
belangen zyn my dierbaarerdan myne eigene. Myn plicht
te gelyk met myne geneigdheid , hebben my dezelve
doen nagaan en ik vlei my, 2 e reedelyk te kennen.
UweExc. kan verzeekerd zyn , dat mynyver en goede
-1 te^emoetzunen komen, aan ai hetmooglyke lac de
goed eu.de te brengen. Maar 't i s my leed dat ik Z
Zoo de handelingen voorleeden Zoomer met dien Heer
begonnen, waaren doorgezet geworden, zouden wy mooglyk
al 2y„, daar wy nu willen komen. De omftandigheed-m
zyn zeer veranderd; de geenen, die niet dan het tegenwoordige
befchouwen, en die maaken, Gy weet het
Mylord, over al het grootfte getal uit, zien thans uw
Land meer geteisterd door de gevolgen van den Oorlog
uwe Finantien meerder uitgeput, en het publiek Credie
zich ten uwent kwaalykftaande houdende: terwyl zy inte-
S g e r e 6 Z e n U k die
E?e °" " ftaat v a n
werLosbeid
en zwakheid,in welken gy o n s verrast hebt, en onze
Fmantien en Crediet in den best,,, ftaat: UEd. voege
daar by, dat dat zaad van verbittering en haat, dat men
h.er gezaaid heeft, ongelukkig maar al te veel voortgang
gemaakt heeft. . Dit is genoeg om te doen fchreeuvven
m ons alles toebrengen, om eenen Vyand te verdelgen,

O P H E L D E R I N G , ENZ» 125
den Heere Wentworth , om ze te doen ge­
worden.
Wy
gen, die ons met Ui/oorden en daaden mishandeld heefc:
laaten wy ons met deszelfs Vyanden vereenigen, en tot
het uiterfte vechten.
Dit is waarlyk, lMylord,de algemeene roep: maar die
wyzer zyn befefïen., dat de feilen van eenige byzondere
Perfoonen, niet moeten veroorzaaken de ondergang der
beide Volken. Zy zien in het toekomende, en zyn overtuigd
, dat derzelver wederzyds welvaaren, derzelver we*,
derzydfche zeekerheid moet uitmaaken. Zy begeeren dan
niets meerder dan óf Vreede. Maar de Oorlog dien gy
ons verklaard hebt, en tegen ons voert,zoo als een Gewapende
dezelve aan eenen ongewapenden verklaart en
aandoet,heeft ons in de noodzaaklykheid gebracht, onzen
toevlucht tot eenen te machtigen nabuur te neemen, en
ftelt ons thans in do volitrekte onmooglykheid , pene
Vreede onder andere voorwaarden te maaken, dan zoodanige
, over welke c'üe Mogendheid zelve, zich met reede
niet zou kunnen heigen. Ik fpreek openhartig tegea
uw Lordfchap: niet als tegen eenenVyand, maar als tegen,
vergun my het te zeggen, als tegen eenen ouden
vriend: en noch meer als tegen een oprecht en rechtvaardig
Man', als tegen eenen Minister, zoo deugdzaam
als bekwaam. Dat mén het onmooglyke niet verge: dat
men ons niet breuge in de harde noodzaaklykheid, om
of wel nadere verbinrenisfeii aan te gaan, of wel al te zekere
gevaaren te moeten loopen. Dat uwe Exc. in overweeging
neeme.'tgeeiï ik d'eere zal hebben,haar te zeggen
,'en dat zy gelieve het Cabinet te noop^n-; om 'er ernflelyk
op te denken. De zaak op dit oogenblik is alleen,
de

I2Ö M E M O R I Ë N j;o f
Wy hadden de beide brieven >der Lords, rrieé
zoo veel te meerder genoegen geleezen, om
de twee Natiën te redden nit den bedenklyken en moet?
lyken ftaat, in welken zy zich bevinden. Men kan '
en men zal moeten, wanneer de rust en harmonie eens'
herfteld zullen zyn, met gemeen overleg, de gepaste
fchikkingen maaken, voor de herftelling en voortzetting
van 't oud Sistema.
Ik heb met U, Mylord, gefprooken met hartelykheid
en oprechtheid, mooglyk meerder als ecu Rep'ublLcaaner,
dan als een Hoveling, of Staatkundige: maar ik heè :
geoordeeld, dat de bevordering va.n 't werk zulks vereischte.en
de toeftand van zaaken, ;:0o ik my vleye,my
bekend is:ook laaten de hooge gedrchten die ik voede',
wegens het Charafter van uwe Exc. en van haare hoedanigheden
, gevoegd by de betuigingen van goedwillig
heid, die uw Lordfchap my wel t.eeft willen geeven,
in den brief, met welken zy zich verwaardigd he3ft my
te verëeren, my niet toe, eenige andere fclnyvenswyke
met haar te gebruiken, dan die der oprechtheid en
waarheid.
Dat uw Lordfchap my toelaate, haar te bidden van wel
te willen volharden in haare vreedzaame gevoelens, en
zoo het ongeluk der tyden en der omftandigheeden beletten
, dat wy niet moogen fmaaken de vrugten van onze
heilzaame oogmerken, dat Zy doch verzeekerd zy, dat,
gelyk ik Haar verzoek my altyd met haare goedwilligheid
te verëeren, ik altyd met de meeste hoogachting
en uitfteekende gevoelens weezeu zal, &c.
Amfterdam den 6 Feb. Tfte;
dit

O P H E L D E R I N G , ENZ. 12^
dat ze afgezonden door twee der voornaara-
jfte Ministers van den Koning , ontwyffelbaar
aantoonden , dat niet Wy, maar het Hof vanLon-
don aanzoek tot Vreede gedaan had; en Wy
dus zeekerlyk bevryd waren van 't verwyt,
dat zommige, die geen heil dan in den Oor­
log, of in eene blinde toegeevenheid voor het
Hof van Frankryk zagen, ons zouden hebben
kunnen doen: terwyl bovendien , deeze Hap
gedaan door eene Mogendheid, welkers fierheid
genoeg bekend was , tot geen gering bewys
ftrekte, dat zy ter goeder trouwe handelde.
Maar wy zaagen niec zonder leedweezen,
dat men fprak van te vernieuwen, les ancien­
nes Liaifons, & faire revivre, V ancien Sistetne.
Hoe zeer wy overtuigd waren, dat een Oor­
log met Engeland altyd nadeelig voor onzen
Koophandel, en dus voor ons Land moet zyn,
zoo begreepen wy niet te min, dat zoo men
door de evengemelde woorden verftond, het
vernieuwen der Traflaaten , naamlyk dac van
1678 , en ons weder re verbinden, tot het gee­
ven, in zeekere gevallen, van hulp te water of
te lande, het voor ons niet raadzaam was. Dit
punt dan te beantwoorden, zonder aan den ee­
nen kanc, dac aanbod in 'c geheel te verwerpen,
en zonder aan den anderen, zich daartoe volko­
men

128 M E M O R I Ë N T O T
men gereed te toonen, was niet zonder moei-
lykheid. Terwyl de toeftand, in welken de Re­
publiek zich bevond, door de verplichting die
zy aan Frankryk had, en de noodzaaklykheid
om dat Hof, welks byftand, zoo de Oorlog
voortduurde , niet gemist kon worden , niet
geheel voor 'c hoofd te ftooten, ook maakte,
dat men zeekerlyk niet opentlyk kon toonen,
de gezindheid, al had men die gehad, om het
oud Sistema weder te herftellen.
Hier toe was ook, in den zin die waarfchyn-
lyk door Engeland verftaan wierdt, by weini­
gen geneegenheid: te minder, dewyl het waar-
fchynlyk was, dat eene der voornaamfte ree­
denen die de Koning van Engeland en des­
zelfs .Ministerie naar Vreede deed verlangen,
was , ons daar door geheel van Frankryk af
te trekken.
Het was dus te vreezen, dat zoo het Hof
van London zag, dat daartoe alhier geene ge­
negenheid was, het geene Vreede zou willen
maaken. Moeilyk was het, ondertusfchen eenen
middelweg te vinden , men moest, zoo als men
zegt, geeven en neemen ; 't was doch niet
zonder lang wikken en weegen, dat men goed.
keurde, de aanmerklyke periode, die in even-
gem. 'brief gevonden wordt, luidende:
Qua

O P H E L D E R I N G , ENZ. 12Q
Qiie votre Excell.prenne en confideration ce que
je vais avoir Vhonneur de lui dire, 6? qiiElle
veuille bien engager le Cabinet dyréflechir feri~
eufement. IInes'agitpour le moment, que de titer
les deux Nations de la fttuationcritique, &fa-
cheufe ou Elles fe trouvent Vune & TautreL^on
pourra après cela,&Ton devra, Vharmonie etant
une fois retablie, prendre d'un commun accord
les arrangements convenables ,pour le retablijfe-
ment & la confervation de Tanden Sistême.
Hoe zeer ik niec dan als eene zeer v/enschlyke
zaak kon befchouwen, hec fluiten van eene af­
zonderlyke Vreede mee Engeland, op de meer­
gem. voordeelige voorwaarden, van vry Schip,
vry Goed, weder•geevingonzer Bezittingen of een
Equivalent, en eene reedelyke Schavergoeding;
en hec my voorkwam, dac hec gewichc dac hec
Hof van Engeland reedelyker wyze , en vol­
gens deszelfs waar belang, moesc ftellen, in te
beletten, dat wy, zoo als 'c anders noodwen­
dig gebeuren moesc, volflagen afhanglyk van
Frankryk wierden, hec coeftaan van evengem.
voorwaarden, niec als een herfenfehim moest
doen aanzien , terwyl de wyze van handelen
van 's Konings Ministers, en de komst van den
Heere Wentworth , de goede verwachting ver­
meerderd hadden, terwyl dezelve noch verfterkc
II. DEEL. I was

I30 M E M O R I Ë N T O T
was geworden, door de komst in 'c Ministerie
dier Leeden, die het meest teegen het breeken
met de Republiek, in den tyd geyverd hadden
had dit alles doch by my niet geheel doen verdwynen,
de confideratien die daar teegen waren.
Hec oogmerk van Engeland kon zeekerlyk zyn,
door fchynfchoone woorden ons om den tuin
te leiden, en werkloos te maaken, terwyl zy de
handelingen zouden rekken. Dan ik vermeende
teffens, gelyk Ik reeds gezegd heb, dat men hier
teegen behoedzaam kon zyn: en kon niet onderftellen,
dat men, daar onze Marine een weinig
begon uit eenen deerniswaardigen (Iaat te verry/en,
nu weder werkloos zou worden: te minder,
daar de voortgang zoo noodzaaklyk was,
om de handelingen te onderfteunen, en aan dezel
-
e kracht by te zetten.
Maar 'c geen voor ons in allen gevallen, 't
zy van Oorlog of Vreede, van 't grootfte belang
was, was voor eerst, grondig onderricht te
zyn, hoe Frankryk het op zou neemen, zoo
wy afzonderlyk met Engeland handelden. De
Herrug de la Vauguion had nimmer rondelyk
willen verklaaren, dat zyn Meester daar ceegen
was : en de Graaf van Vergennes daar over getoetst,
had zich niet duidelyker aan onzen Ambasfadeur
gwüic, en zich alcyd daarby gehouden,

O P H E L D E R I N G , ENZ. 131
den, dat het niet mooglyk was , dat de Engel­
fchen óns ooit zoodanige voorwaarden , op
welke wy Vreede zouden kunnen maaken ,
zouden toeflaan.
Ten tweeden na te vorfchen, wat Frankryk
doen zou, zoo 2y zoodaanige handeling,gelyk
het waarfchynlyk was, euvel opnam.
Ten derdent direct met het Fransch Minis­
terie te handelen , en voornaamlyk met den
Minister der Marine, Monfieur de Castries ,
Over den daadlyken byftand, dien wy te wach­
ten hadden: en met den Heer de Vergennes y
over de voorwaarden die zyn Hof ons by de
algemeene Vreede zou bezorgen. Eindelyk: te
Parys een waakend oog te 'houden , op de
onderhandelingen die tusfchen Engeland en
Frankryk, zouden kunnen plaats hebben.
Zedert dat de Heer JVentworth weder her-
waards was gekomen , had ik, om zoo veel
mooglyk grondig van de denkenswyze en han­
delingen van de Franfche Ministers onderricht
te zyn , voorgefteld, iemand van vertrouwen
naar Parys te zenden, zonder publiek Charac-
ter, doch aan wien men, door middel van on*
zfen gewoonen Ambasfadeur , toegang tot de
Ministers, en voornaamlyk tot den Grave dè
Vergennes zou bezorgen.
I a Zynê

I3 2
M E M O R I Ë N T O T
Zyne Hoogheid en de Heer Raadpenfionaris,
zagen meede wel de nuttigheid van zoodanige
zending, maar 't was moeilyk daartoe een ge-
fchikt, en teffens vertrouwd Perzoon, te vin­
den. Het is noodlottig, dat in ons Land, de
Jeugd zoo weinig opgeleid word tot de kennisfe
van zaaken van Staat, en de behandeling der-
zelve. In de gewoone opvoeding,die gegeeven
word, word daar fchier niet aan gedacht. De
Rechtsgeleerdheid, en noch wel byzonderlyk
die der Romeinen, is 't voornaamfte daar de
jonge Lieden zich op toe leggen: en wanneer
dan daarby komt, eene maatige oeffenfng in de
Praétyk, zyn zy zeekerlyk in ftaat , om met
alle roem Scheepen in hunne geboorte-Stad te
weezen: maar gewoon alles te toetfen, aan de
juistheid, die eene onontbeerlyke eigenfchap
der fchaale van Themis moet weezen,zyn hun­
ne geesten zelden gefchikt tot die meerdere
toegeevenheid, die in 'c beftuur der publieke
zaaken volftrekt noodig is: terwyl hun geheel
ontbreekt de vereischte kennisfe der Traéha- -
ten: en voornaamlyk die der byzondere belan­
gen der Europeefche Mogendheeden.
In deeze bekommering ftelde ik Zyne Hoog­
heid voor, den Heere Boers, eerften Advocaat
van de Oost-Indifche Compagnie, thans om
's Com-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 133
's Compagnies zaaken te Parys, die my voor­
kwam toe het oogmerk allergefchiktst te zyn,
van daar te ontbieden, om denzelven , zoo mon­
deling als fchriftelyk, te kunnen injlrueeren.
Zyne Hoogheid keurde het goed, en gelas­
te my , gem. Heer door den Heere Bewindheb­
ber Graafland, op dat de zaak zoo veel moog­
lyk geheim zou blyven, kwanfuis om 's Com­
pagnie 's zaaken te laaten ontbieden.
Ondertusfchen Helde ik op,een concept van
'c geen ik vermeende, dat aan den Heere Boers
diende aanbevoolen, en teffens in 'c algemeen,
betreklyk de publieke zaaken, by de andere Ho.
ven, gedaan te worden. Ik zond het aan Zyne
Hoogh. en. aan den Heere Raadpenfionaris,
die den inhoud goedkeurden. (V) Doch de laat-
fte vermeende, dat de voorgeltelde aanfehry-
ving aan den Ambasfadeur niet kon gefchieden,
zonder voorkennisfe van Hun Hoog Mog.
Deeze zwaarigheid veroorzaakte, dat alhoe­
wel de Heer Boers by zyne overkomst, inge­
volge hetevengem. Concept, fchriftlyk gelast
wierd, hy , en zyn meede-Gedeputeerde de
Heer van der Perre, by 'c Fransch Ministerie
niet zoodanigen ingang en invloed kreegen ,
Zie dit Concept onder Byl. L.
I 3
als

134 M E M O R I Ë N T O T
als tot hec volbrengen van 'c geen, waarmeeda
zy gelast waren ,noodig was: 'c geen byzonder.
lyk van de grootfte nuttigheid zou hebben kun­
nen zyn , toen vervolgens over de puntten
van de Vreede gehandeld wierdt.
Van 'c overige in meergem. concept voorge­
leide, alhoewel't des tyds de goedkeuring van
Zyne Hoogh, en van den Heere Raadpenfio-
nuris wegdroeg, is ook myn 's weetens, niets
gekomen. Laatstgem. had eenig misnoegen op­
gevat, om dat hy vermeende, dat Zyne Hoogh.
hem niet tydig genoeg kennis van het ontbie­
den van den Heer i?cwj gegeeven had, en fcheen
daardoor minder geneegen te zyn, om van den
dienst van deezen Heer gebruik te maaken.
De Reet Boers, Ais na eenige weinige da-en
roevens, naar Parys was wedergekeerd, voldeed
kort daarna, aan 't geen by hec 7e Art. van
evengem. Inftrudtie van hem gevorderd was,
met aan den Raadpenfionaris kennis te geeven,
» dac Is Keizers oogmerken, aangaande de Schel-
„ de te Antwerpen, voor zoo onzeker wier-
den gehouden , dat voor vry aanzienlyke
„ Sommen weddenfehappen voor- en teegen
„ wierden gedaan. Dac de nayver 'voor uitge-
„ firekter Koophandel te Antwerpen zeer
V Sroot was: dat deeze byzonder aangezet was
» ge-

O P H E L B E R I N G , ENZ. 135
,, geworden, door de voordeelige ujtflag der
, reize van drie Oostenrykiche Scheepen uit
„ China te Ostende aangekomen : dat die Oosc-
., Indifche Handel door eenen zeekeren Heer
„ Proli van Antwerpen , onder zoo'n fraaijen
„ fchyn wierd voorgefteld, dat op één voor-
„ middag, door de Antwerpenaars twee Milli-
„ oenen Guldens waaren ingefchreeven : dat
„ ook de fpraak ging, dat zeeker Heer Pelgrim,
„ Neef van gem. Proli, als Keizerlyke Agent
,, of Corful op het Eiland S-. Mauritius, (Jsle
„ de France) zou gaan refideeren. Dat de Kei-
„ zer onlangs order had gegeeven, tot het flech-
„ ten van het Fort S', Philippe aan de Schel-
„ de , en by zommigen vermoed wierd, dat de
,, Vorst hec zelfde zou verlangen, ten aanzien
„ van Lillo, om dus de Rusfifche Scheepen,
„ welke dien Zomer algemeen verwacht wier-
„ den, den vryen doortochc langs de Schelde
„ te bezorgen, (a) Dac de overvloed van ge~
„ reede Penningen, voortkomende uit het los
„ worden van Capicalen, te vooren geleend
„ aan
(\a) Korten tyd daarna fchreef de Ambasfadeur van Star-
rsnburg aan den Heere Griffier, dat het gerugt aldaar al­
gemeen was, dat ceu Rusfisch Schip direct van Pctc-rs-
bwg naar Antwerpen zou vaaren.
I 4

M E M O R I Ë N T O T
„ aan Kloosters, die nu moesten ontruimd
„ worden, tot evengem. yver veel had tocge-
„ bracht, dewyl daardoor die Capitalen, op
,, eene voordeelige wyze, zoo men vermeende,
„ geplaatst wierden. Dat ook verwacht wierd'
,, dat veele Renteniers derwaards zouden ge'
trokken worden, door de uirgeftrekte Vry-
„ heid van Godsdienst, onlangs door den Kei-
„ zer verleend."
^ Den II April fchreef dezelfde Heer aan den
Heere Raadpenfionaris , dat ter geleegenheid
dat hy het gefprek met den Graave de Vergen-
nes, voorbedagdyk op het ftuk der afzonder­
lyke handelingen over eene Vreede met En-
geland, gebracht had, het antwoord hoofdzaak-
lyk daarop was uitgekomen, dat men van de
wysheid der Republiek een daarmeede ovehen-
komfiigbefluit verwachtte: 'tgeen hy Heer Boers
vermeende, in denftylvan Verfailles niet anders
^te bet eekenen, dan dat de afzonderlyke Vreede
niet zoufmaaken. Dat hem niet onwaarfchynlyk
voorkwam, dat de weerzin tegen eene afzonder­
lyke Vreede was aangegroeid, zedert de gemaak­
te verandering in V Engehch Ministerie, van >
welk men fcheen veel energie in deszelfs verrich­
tingen te verwachten, daar men ook wist, dat
Mylord Shelburne in V geheel geen Vriend der-
Franfche Natie was.
De

O P H E L D E R I N G , ENZ. I37
De Heer Boers ftelde vervolgens in deezen
Brief den Heere Raadpenfionaris voor , of hy
betreklyk het Vrede's werk met Engeland, niet
zou kunnen vraagen, of, terwyleenegemcenfchap
yan Interest tusfchen Frankryk en de Republiek,
de Oor logs operatien tegen Engeland deedcon*
eer teer en, men oordeelde, dat eveneens het werk
yan de Vreede zou kunnen geconcerteerd, en door
de Republiek zoodanige Maatreegelengenoomen
worden, dat in haar befluit en antwoord, de
roet gelegd wierd, tot eene algemeene Vreede.
Zyn Ed. vermeende, dat aan zoodanig voor­
ftel , eene Vorm zou kunnen gegeeven worden, die
gefchikt zou zyn om de goede verf andhouding tus­
fchen Frankryk en de Republiek, aan te kweeken,
en te yer/lerken, en dat vervolgens op het zelve
een klaar en onbewimpeld antwoord zou komen.
Dan hier toe verzogt hy naadere last.
De gem. brief behelsde noch eenige be­
richten, betreklyk de bereidwilligheid van de
Weener en Rusfifche Hoven , om tot de al­
gemeene Vreede meede te werken : en van
het zamenftellen , door het laatfte , van een
Wetboek voor den vryen Handel ter Zee: als
meede van de geneigdheid van 't Cabinet van
Verfailles, tot de algemeene Vreede, zoo maar
America vry verklaard wierdt, ten minften zoo
I 5 het

I3 8
M E M O R I Ë N T O T
hec niet wederhouden wierd'door Spanje, daar
men volftrekt Gibralcer weeder wilde he'bben.
Hy verzeekerde wyders alle reedenen ce heb­
ben, om vast ce ftellen, ,, dac'er voor ais noch
„ geene fchaduw van onderhandeling tusfchen
;, Engeland en Frankryk was, maar wel dac
„ 'er by Engeland neiging tot eene algemeene
„ Vreede was: dat de Americaanen, offchoon
„ de erkentnis van onafhanglykheid hun wierd
„ aan^ebooden , evenwel tot geene afzonder-
„ Jyke Vreede zouden beüuiten, en dac het Hof
„ van Verfailies vermeende, dat de gefteldheid
» v a n
' c
Rmüsch Hof grond genqeg verfchaf-
„ te , om aan eene zyde ce ftellen de bedenk-
» l i k
heden voor onaangenaame gevolgen van
„ dien kant ingeval de Republiek befloot, om
„ geen gebruik van deszelfs Mediatie, tot eene
„ byzondere Vieede, te maaken.
Eindt lyk verzeekerde hy,., dac men in Frank-
„ ryk geen kennis had gehad van 's Keizers ge-
"„ drag. betreklyk onze Barrière." Hy herhaal­
de, „ dat men aldaar als onwaarfchynlyk aan-
„ zag, het oogmerk van dien Vorsc, aangaande
„ hec openen der Schelde , doch dac hy geene
„ verzeekeringen kon geeven, hoe verre men
„ m Frankryk hec Recht der Republiek deswe-
„ gens, des noods, zou willen onderfteunen.
Hy

O P II E L D E R I N G, EN Z. 139
Hy befloot met naadere opening wegens den
ftaac der handelingen, over het Mirquifaat van
Bergen op Zoom , te verzoeken.
Dusdanig was de wyze op welke de Meer
Boers zich zedert zyn vertrek uic 's Hage ge-
kweeten had , betreklyk tot den inhoud der
aan hem gegeevene Inftruélie. Maar hoe zeer
hy verlangde daarop eenig antwoord te krygen,
en hy my gefchreeven had, het zelve byzon-
derlyk met ongeduld te gemoet te zien, aan­
gaande de door hem voorgeffelde wyze,om het
voortzetten der byzondere handelingen met En­
geland , aan 't Hof van Verfailles voor te draa-
gen, dewyl hy vermeende op het allerfterkst
te kunnen verzeekeren, dat men daardoor in
de allerbeste onderhandeling des waerelds zou
kunnen geraaken, en de beste verftandhouding
tusfchen het gem. Hof en de Republiek, voor
den verderen loop van het gantfche werk ge­
vestigd zou worden, zoo kwam daarop, of op •
eenig ander punt, geen antwoord. Dus bleef-
men als te vooren genoodzaakt, om alles te
laaten gaan, door het Canaal van den Hertog
de la Vauguion, en daar men den Heere JW;
Berkenrode weinig of niet gebruikte, kon men
haast zeggen, dat hy Hertog de zaaken der bei­
de Natiën waarnam,' dewyl hy door zynen
invloed alhier, de onze meest beftuürde.
Ik

143 M E M O R I Ë N T O T
Ik heb 't geen dat betreklyk is tot die voor­
gemelde handelingen, door de Gedeputeerden
der O. f. Comp., hoe zeer de gevolgen gering
waren, agter een te boek willen ftelïen, om in
\ vervolg het verhaal niet af te breeken. Ik
keer nu weder tot den Heere Wentworth, die
wy t'Amflerdam gelaaten hebben.
Daags na dat Hy my de brieven van de Lords
Stormont en North had overgegeeven, was Hy
naar's Hage vertrokken, en aldaar met den Fis­
caal van der Hoop, zoo over het openbaar on­
derwerp zyner komfte als over het Vreede 's
werk, in onderhandeling getreeden.
Ik had inttisfchen fchryvens van den Heer van
der Oudermeulen gehad, waarby Hy my meld­
de , dat het humeur van den Heer York noch
niet bedaard was, maar nochtans welgezind
bleef, doch zich uiterlyk met de zaaken niet
langer wilde moeijen, om reedenen, die hy
Heer van der Oudermeulen wel mondling ,
maar niet fchriftlyk kon zeggen.
Het bleek kort daarna, dat die reedenen wa-
ren, de geheele verandering van het Ministe­
rie, waardoor de Lords Stormont en North
buiten invloed geraakten.
Ondertusfchen vorderden de handelingen met
den Heer Wentworth in 's Hage weinig; of zulks
moet

O P H E L D E R I N G , ENZ. lil
moet toegefchreeven worden, aan de zwaarig-
heeden, die hy Wentworth op de drie vooi naam-
fte en als voorafgaande punten maakte, dan of
de vrees voor zommigen, die teen reeds be- -
gonnen te toonen geneigd te zyn, tot 't geen
zy daarna zoo ftout beftaan hebben, den geest
van anderen zoodanig bedremmeld heeft, dat
zy onder de hand gedwarsboomd hebben, 'c geen
zy doch niet openlyk, als ftrydig met het gee­
ne zy tot dus verre hadden fcliyneii te begun-
ftigen, dorsten teegen gaan, is my nimmer klaar
gebleeken.
Dewyl wy t'Amfrerdam bepaald hadden , ons,
daar nu de zaak in train gebragt was, met de­
zelve verder direft niet te moeijen, wierd ik
van de daaglykfche toedragt der zaaken niet on­
derricht: maar toen ik veertien dagen, na dat
de Heer Wentworth in den Haag gekomen was,
derwaards een keer deede , klaagde hy fterk
over de wyze, op welke men met hem gehan­
deld en opgehouden had. 'c Is waar, dat alle
die tegen handelingen met Engeland waren ,
en het Sistema van 't Hof van Frankryk toege­
daan , hun best hadden gedaan, om hen ver-
blyf van den Heer Wentworth als nadeelig te
doen befchouwen, en hem door zeekere Lie­
den niet onduidlyk te kennen was gegeeven,
dac

14^ M E M O R I Ë N T O T
dar hy wel zou doen, te vertrekken: waarop
hy ook zyn vertrek op den volgenden ochtend ,
zoo als ik 's avonds in den Haag kwam, bepaald
had.
Ik had op zyne klachten geantwoord, „ dat de-
« wy] ik niet omftandig van het voorgevallene
„ onderricht was, ik niet kon oordeelen, hoe
», verre de klachten gegrond waren, maar dat
„ my voorkwam, dat hy volkomen had kunnen
„ voorzien, welke einde de handelingen zou-
„ den hebben, door't geen ik hem t'Amfterdam
„ gezegd had, naamlyk: datwy niet af zouden
„ gaan van de drie, van den beginne af, bepaal-
* de punten, vry Schip, vry Goed, wedergeeving
„ der gevoomeneBezittingen, en eme behoorlyke
„ Schavergoedingr \ h my oncfchoocen, wat
hy my daarop eigenlyk antwoordde : maar 't
kwam my voor, dat de toen betoonde geneegen­
heid, voornaamlyk in Holland, om den Heer
Adams als Americaans Minister te adr,,itteeren,
de Engelfchen huiveriger gemaakt had.
Gem. Heer Adams, had reeds in 't voorgaan-
de jaar zich als Minister van 't Congres aan­
geboden, en om in die hoedanigheid een Ver­
bond met de Republiek aan te gaan. De Pro­
vintien hadden, toen daarvan rapport ter Ge­
neraliteit gedaan was , dac voorftel overgeno­
men 5

O P H E L D E R I N G , ENZ. I43
men, en de zaak was niet weder in overwee-
gffig gebracht. Nu had gem. Heer het zelfde
verzoek en aanbod , in een bezoek aan den
Prefident der Vergadering van Hun Hoog
Mog. vernieuwd , en daarvan aan de Staaten
van Holland kennis gegeeven.
Alle die voor den Oorlog waren , waren
ook gezind om den nieuwen Minister te ér-
kennen en zyn aanbod aan te neemen : maar
anderen, die eene eerlyke Vreede met Enge­
land als heilzaam aanzagen, konden niet goed­
vinden , dat dit ten eenemaal hooploos zou
gemaakt worden , door den Americaanfchen
Afgezondenen , als Gezant van eenen onaf-
hanglyken Staat te ontvangen. Van dit gevoe­
len was men ook te Amfterdam: doch men
dacht teffens , dat daarom de Heer Adams
niet voor 't hooft moest geftooten worden;
maar, dat men door middel van Gedeputeerden
daaitoe te benoemen kon hooren, wat hy te
zeggen en aantebieden had.
Men was t'Amfterdam van begrip , dat het
handelen met Afgezanten van Volkeren, wel­
kers onafhanglykheid noch niet erkend was,
juist niet zoodanige erkentnisfe met zich bracht,
zoo als men daarvan in onze eigene Gelchiede-
nislén meenigvuldige voorbeelden kon vinden.
In

144 M E M O R I Ë N T O T
In 1575 hadden de Gemachtigdens van des
Koning van Spanje, van den Opperheer,tegen
wien wy opgedaan waren, met die der Staa-
ten te Breda gehandeld.
In 1575 waren van hier Gezanten naar En­
geland gezonden, mee welken Koningin Eli-
zabeth zich had ingelaaten.
In 1578 had dezelfde Vorflin een verdrag
met de Staaten,zonder hunne onafhanglykheid
te erkennen, gefloten.
In 1584 hadden de Staatfche Gezanten open­
baar gehoor aan 't Hof van Frankryk gekree-
gen: en kort daarna was de Franfche Gezant
Prumeaux hier te Lande gekomen , en aan
denzelven verhoor in de Staats Vergadering te
Delfc verleend. En ter zeiver tyd was door
Joachim. Ortel', een verdrag te London met
de Koningin gefloten geworden.
In 1587 had Koningin Elizabeth openbaar
gehoor aan de Staatfche Gezanten, onder
welken genoemd word Ortel Agent der alge­
meene Staaten te London, verleend.
In 1588 had de Koning van Schotland onze
Gezanten ontvangen.
In 1589 reisden geftadig Gezanten van En­
geland en van deezen Staat, over en weder.
In 1591 had Hendrik de IV* door zynen
Ge-

O P H E L D E R I N G , ENZ. I45
Gezant Buzanval, een onderftand in geld aan
de Staaten laaten vraagen.
In 1594 liet de Aartshertog Ernest, eenen
brief aan de Staaten, door Gemachtigdens, over-
geeven.
In 1597 had de Keizer en de Duitfche Vor­
ften , een Gezantfchap herwaards willen fchik-
ken, dat beleefdelyk was afgeweezen.
Deeze voorbeelden genomen uit tyden , in
welken onze onaf hanglykheid zeekerlyk noch by
geene Mogendheid erkend was, en by welken
noch veele anderen , van 't begin der i? e
. Eeuw
tot de Vreede van Munfïer zouden kunnen
gevoegd worden, waren oorzaak, dat van we­
gens Amfterdam ter Vergadering van Holland
wierdt voorgefteld, om het ter Generaliteit daar
heenen te fchikken, dat van wegens Hun Hoo

I46" M E M O R I Ë N T O T
Op de zwaarigheedendiede Heer Wentworth
betreklyk meergem. toelaating maakte, brachc
ik hem het evengemelde onder 't oog: maar hec
point d'honneur, d'eere zyns Konings , waaraan
hy vermeende, dac door handelingen mee Rebel­
len, zoo als hy die noemde, aanmerklyk te kort
zou worden gedaan, liet hem niec toe, zoo hy
zeide , mee my in te Hemmen: en hy verzeeker-
de my, dac hoe zeer hy nier wanhoopte hec voor-
naame punc, vry Schip, vry Goed, na wederzyds
genoegen te kunnen doen recgelen , de Ko­
ning nimmer met goede oogen zou kunnen aan­
zien , dat met zyne rebelleerende Onderdaa-
nen gehandeld wierdc , voor dac hunne onaf-
hanglykheid door hem erkend zou zyn.
Voor dac de Heer Wentworth deren daags
naar Engeland vertrok, fchreef hy my noch een
oriefje, luidende:
,, Si on veut, mon cher Monfieur, fe refou-
„ dre chez moi, a vous céder le grand poinc,
,, & que je n'ai pas du cems a attendre ici, quel-
„ le fera votre deciftonl Je repete le decifion a
„ 1'egard du Sieur Adams" (

O P H E L D E R I N G , ENZ. I47
Ik antwoordde daarop den 23^:
„ Je n'ai pu rèpondreplutöt, mon cherMon-
,, fieur, h votre billet, qui ne m'a éiérenduque
„ jeudi au foir, quoique daté du io e
. Je n'ai
„ pu parler au Confeiller- Penfionaire, que hier
„ au foir trop tard, pour pouvoir ecrire avec
„ le Courier de ce jour Ja : mais je faifis la
„ première occafion, pour vous dire, qu"aqucl-
„ que parti , qu'on fe refuive chez vous au
„ fujet du grand Point, la Republique devra
„ toujours ecouter le Sieur Adams, pourfavoir
ce qu'il a a propofer. Votre Parlement nous
„ donne la desfus le plus bel exemple." (V)
Ik moest op zoodanige wyze fchryven , cm dat
de meesten zoo dachten: maar wat my betrof,
zoude ik, zoo-lk eenige zeekerheid had kun­
nen krygen, dat Engeland ons het voornaame
Punt
(«) Jk heb niet eerder, myn waarde Heer, op uw biljet
kunnen antwoorden , dewyl het my eer>t Donderdag avond
d e
is ter hand gefield, alhoewel hec van den ip gedagtee-
kend was. Ik heb niet dan gister avond met den Raadpen­
fionaris kunnen fpreeken : te laat om met den Postbode van
dien dag te kunnen fchryven; maar ik vat d'eerfte gelee-
genheid om U te zeggen, dat, welk befluit men ook ten
uwent aangaande hec hoofdpunt neenie, de Republiek den
Heere Adams altyd zal moeten hooren, om te westen,
wat hy heeft voor te Hellen. Uw Parlement geeft ons
«5aar het fraaifte voorbeeld van.
K a

I48 MEMORIËN TOT
Punt zou toegeeven, het hooren van Adams
daaraan gegeeven hebben , zeer gerust dat wy
dezelfde geneigtheid altyd by de Americaanen
zouden weedervinden, d.iar zy ten minften zoo
veel belang hadden, met ons als wy met hun te
handelen. Met de laatfte woorden votre Park-
ment &c. beoogde Ik de handelingen met de
Americaanen, door de Engelfchen zeiven be­
gonnen, en die tot het werk van van Berckel
aanleiding hadden gegeeven.
Daar ik doch volftrekt tegen was, en 'tgeen
ik ook zoo lang Ik Regeerend Burgemeester ben
geweest, tegengehouden heb, was hec erkennen
van den Heer Adams als Geaccrediteerd Mi-
~ nister. Maar welhaast verliet men alle maacree-
gelen, die mee hec Siscema , dac ik reeds in Ja-
nuary merkelyk veld had zien winnen, naam­
lyk, eene geheele verknochtheid aan Frankryk,
niec overeenkwamen.
Terwyl de Heer Wentworth naar Engeland
op reis was , gefchiedde de bekende omvvence-
ling in hec Parlemenc aldaar: de Heer van der
Oudermeulen gaf 'er my aanftonds kennis van:
en korc daarna, van de verandering in hec Mi­
nisterie. Zyn Ed. fchreef my eelTens, dat zulks
voor ons als eene zeer gelukkige Epoque kon be-
fchouwd worden. En in de daad, hec was niet
on-

O P H E L D E R I N G , ENZ. I49
onwaarfchyniyk. Her was bekend, hoe zeer
de Party die thans booven dreef, naamlyk,
die der Oppofitie, tegen het breeken met de
Republiek geyvert hadt: men kon dierhalven
verwachten, dat wilde zy zich gelyk zyn, zy
thans noch den Oorlog moest afkeuren: waar-
by noch opgemerkt moest worden, dat wan­
neer in het beltuur der publieke zaaken, de
onderleggende party 'er boven op komt, dee­
ze haar invloed noodwendig dient te ftyven,
door het volgen van geheele andere maatree­
gelen: en offcboon de voorige party reeds ee­
nige flappen tot verzoening gedaan had, zoo
waren deeze maar bedektlyk gefchied , daar
ze thans in 't openbaar, zoo als men zegt Mi­
nisterieel, konden gedaan worden: en in die
verwachting , gelyk naderhand bleek, vond
men zich ook niet bedrogen.
't Geen altyd als de grondflag van alle han­
delingen met Engeland was befchouwd gewor­
den , en geoordeeld by het maaken van eene af­
zonderlyke Vreede met dat Ryk, eene Conditie
fine qua non te moeten zyn, was devryeVaart y
volgens de gronden der gewaapende Neutrali­
teit. Die woorden van vrye Vaart konden doch
zeekerlyk eene dubbelde beteekenis hebben;
men koa 'er door verfhan, de Zeevaart zoo vry
K 3 sli

J
50 M E M O R I Ë N T O T
als men die had willen hebben, volgens het
Trafoat van 1674: en de Republiek kon dan,
eershalven, daar den Oorlog om die reede be­
gonnen was, opentlyk daar van niec afzien: te
minder, dewyl by het Traéhat der gewaapen-
de Neutraliteic, de Contractanten over en wee­
der bcfprooken hadden, eikanderen te handha­
ven , by de Trachaten tusfchen Hun en andere
Mogendheeden plaats hebbende.
Maar door evengem. woorden van vryeZee,
kon ook begreepen worden, die Vryheid val
Vaart, volgens welke 's Vyands goederen in
Vriendcn's Scheepen gelaaden, en geene be­
paalde Contrabande zynde, vrygelaaten moe­
ten worden, cn zoo als men gemeenlyk zegt,
vry Schip , vry goed.
Hec was zeeker wenfchelyk geweesc, dac de
Republiek zich in ftaac had bevonden,om zich
te kunnen handhaaven tegen die geenen, die
Haar van 't geen haar wettig toekwam, wil­
den ontzetten: maar gefield, Zy had zulks eens
kunnen doen, dan zou hec noch onvoorzich­
tig zyn geweesc, by hec aangaan van een nieuw
Verbond, wederom iets te befpreeken, waar­
van men nimmer zich kon vleijen, het rustig ge­
not te zullen hebben, dewyl met geene moog-
lykheid de Engelfchen goedfehiks kunnen dul­
den,

OP H E L D E R I N G , ENZ. 151
den, dat terwyl zy in Oorlog met Frankryk
zyn, aan dat Ryk, door de Ingezeetenen der
Republiek, grof Scheepstimmerhout, en ande­
re diergelyke Scheepsbehoefcens, onverlet toe­
gevoerd worden: terwyl aan den anderen kant
die toevoer voor onze handel in 'c algemeen,
nimmer van die aangeleegenheid kan zyn, om
'er eenen Oorlog aan te waagen, en de rest van
den Koophandel en Scheepvaart te doen, zoo
niet flil ftaan , ten minften te ftremmen: en bo­
vendien noch verftooken te zyn, van de on-
fchatbaare voordeelen , die gedurende eenen
Oorlog tusfchen Engeland en Frankryk, door
de Zeevaart herwaards vloeien.
't Was dan al van den beginne, by het maaken
van het Tractaat van 1674 onvoorzichtig ge­
weest, gelyk ik te vooren al heb doen opmer­
ken , de vrye vervoering van zoodanige Scheeps-
behoeftens te hebben bedongen :en hec zou on-
vergeeflyk zyn geweest, dezelfde onvoorzich­
tigheid weder te hebben begaan.
IVlen zou dan moeten te vreede zyn geweest,
zoo men had kunnen befpreeken vry Schi x
goed, dat is, het vervoeren van alle fVaarcv
Ingezeetenen en Vreemden, uitgezonderd die van
Contrabande , werwaards het ook zou.L mogen
•weezen, zoo in tyden van Oorlog als van Vree-
31
K 4 de,

Ï5 2
M E M O R I Ë N T O T
de, bshalven naar geblocqueerde of beleegerde
Plaatfen. En waarlyk zoude hec voordeel, al
waren de zoogenaamde Naval flores, onder de
Waaren van Contrabande begreepen geworden,
oneindig grooc zyn geweesc: dewyl wy de
vyandlyke bezictingen, mits niec geblocqueerd
of beleegerd, en naamlyk die in America, van
alles zouden hebben kunnen voorzien.
Wy hebben gezien hoedanig voor het jaaf
1781, de fchatten der gantfche Waereld, naar
die, toen gelukkig Land, zyn toegevloeid, of-
fchoon doch het vervoeren van gem. Scheeps-
behoefcens door de Engelfchen belemmerd
wierdt: terwyl zelfs kort daarna de winzucht
eenen nieuwen weg voor die vervoering, die
de Engelfchen over Zee niet wilden toelaa-
ten, heeft doen vinden.
Deeze befchouwingen hadden tot rigtfnoer
gediend, in de handelingen over het Vreede's
werk in 't jaar 1781, gelyk te zien is uit 'cgeen
ik deswegens heb aangeteekend. Zy bleeven
-,poch wel even gegrond, maar de gemoederen
waren zeedert merkelyk ongunfliger voor hec
byleggen der gefchillen geworden : waartoe
de aanftookingen , verzeld met fraaije belof­
ten en vleijende aanzoekingen van den Ambns-
fadeur van Frankryk, by de geenen, die toen
reeds

O P H E L D E R I N G , ENZ. I53
reeds begonnen de klem der Regeering in han­
den te krygen, veel hadden toegebracht.
Ik had al eenen geruimen tyd een kwaad oog
op de bedekte handelingen van evengemelden
Gezant gehad, en deszelfs meesterachtige toon
had my zeer geftooten. Ik had den Heer van der
Perre, by zyn vertrek naar Parys verzocht te
bewerken, dat aan dien Minister door zyn Hof
eene andere handelwyze wierd voorgefchree-
ven. In eenen brief van evengem. Heere, (V)
had zyn Ed. daarop gemeld: dat de Gr ave de
Vergennes hem gezegd had, den Hertog eene
eigenhandige Inftrttclie te hebben toegezonden,
om zich jliptelyk naar dezelve te gedragen.
Maar kort voor 't vertrek van evengemelden
Hertog naar Parys, in 'c laast van December , of
begin van January,had hy doch,niet alleen op
eenen zeer hoogen toon van Zyne Hoogheid,
opening van 't geene de Republiek in de aan-
ftaande Veldtocht zou kunnen en willen ver­
richten, geëischt, maar zeer duidelyk doen ver-
ftaan, toen zyne Hoogheid hem geantwoord
had, dat men gereed was deswegens alles met
Frankryk te overleggen, en dienvolgens aan zyn
Hol van de te neemene Maatregelen kennis te
(V) Byl. G.
K 5
gce«

*54 M E M O R I Ë N T O T
geeven , dat hy Ambasfadeur de operatien
alhier wilde helpen concerteeren, daarna dezel­
ve aan zyn Hof communiceer en, doch ze voorts
ooit wilde dirigeeren.
Deeze pretenfien kwaamen voor van zooda­
nige verre uitzicht te zyn,dat ik den Heere van
Lynden van Blitterswyk, die met evengem.
Heer van der Perre in briefwisfeling was, ver­
zocht, deezen te verzoeken zich te willen 'er-
kondigen op de wyze, op welke men dit te
Verlailles begreep.
Hierop ontving de Heer van Lynden het
sanmerklyk antwoord, te vinden onder de Byl.
La. M. In 't zelve kan men zien, hoedanig
gem. Minister zich een gezach aanmaatigde,
dat zyn Meester hem niet toekende: 't geen
veel voortkwam, uit de genadige aanmoedi­
ging die zommige alhier hem gaven. De Heer
van der Perre fchynt een voorzeggende geest
te hebben gehad , wegens het bovenmaatig
gezach der Franfchcn.
Oudertusfchen had de Fiscaal van der Hoop,
aan den Ambasfadeur voor zyn vertrek, op last
van Zyne Hoogheid, tot bevordering van bo-
vengem. concerteering, en om te voldoen aan
des Ambasfadeur's verlangen, ter hand gefteld,
de Nota te vinden onder de Byl. L a
. N. met
wel-

O P H E L D E R I N G , ENZ. I55
welke de Gezant kort daar na zich op reis be­
gaf naar Parys.
Na 't geen men algemeen verfpreid had, van
de werkloosheid in de Marine, was het zee­
kerlyk te verwonderen, dat dezelve in één jaar
tyds in ftaat gebracht was,om zoo'n aantal van
Scheepen, meest alle, ten minften de groote,
nieuw, in Zee te kunnen brengen. Maar 't
geen men zoo fchielyk niet had kunnen vin­
den, waren Officieren, voornamentlyk fubal-
ternen: en't algemeen gebrek aan Scheepsvolk,
was ook oorzaak dat de Equipagien niet kon­
den voltallig gemaakt worden.
Terwyl de Heer Wentworth noch in den Haag
was, en met hem gehandeld wierdt, had men
op den 4e. Maart ter Generaliteit befloten, aan
Rusland op de Note verbale, in fubftantie te
laaten antwoorden, „ dat Hun Hoog Mog.
„ deeze aangebodene Mediatie wel aannamen,
„ doch geenzins wilden afgaan , van de reeds
„ by de eerfte door haare Rusch - Keizerlyke
,, Majefteit aangcbooden bemiddeling, gelegde
„ gronden, en dus geene verandering in de
„ vrye Zeevaart, volgens verklaaring van Haa-
,, re Maj. zelve, konden gedoogen. " Voorts
hadden Hun H. H. M. M. by een geheim be­
fluit bepaald, aan den Prince van Gallltzin te
doen

15^ M E M O R I Ë N T O T
doen verklaaren, dat zy eenen tyd gefteld hadden,
binnen welken, als Groot Brittanje zich niet verklaarde
wegens de voorwaarden op welke men zou
trachten Vreede te maaken, Hun H. H. M. M.
alsdan de aanneeming van de Mediatie voor nul
Meldenden als niet gedaan. En ten zelfden dage,
hadden hun H. H. M. M. ook befloten , dat Zyne'
Doorluchtige Hoogheid zou verzocht worden ,
ten fpoedigften met het Hof van Frankryk tt con'
certeeren, de wyze om gezamentlyk en gemeenzamer
hand, den Vy and ter Zee te beoorlogen (a).
Deeze Refolutie wierd genomen met zes Provintien,
dewyl Friesland verklaarde ongereed te
zyn, en kort te vooren gezegd had , alleen
voor het cmcerteeren te weezen. Voorts was
dat antwoord meerendeels gefchikt , naar 't
geen ter Vergadering van Holland bepaald ,
en ter Generaliteit op den 18 Feb. door Gedeputeerden
van deeze Provintie, voorgefteld
was geworden (b).
De Penfionaris Visfcher had denzelfden dag
aan Burgemeesteren gefchreeven, dat de Franfche
Ambasfadeur over de genomene Ref. niet
te vreeden was, en het niet zou zyn, ten zy
verklaard wierd, dat het Concert eens gemaakt
zyn-
00 Jaarboeken ,781. bl. i 7 9 < 373. *74 en 275.
W Jaarboeken 1781. bl. 162 en 163.

O P H E L D E R I N G , ENZ. I57
zynde, men geene Vreede voor 'c eindigen der
Campagne zou maaken. Ook gaf gem. Ambas­
fadeur tot dac einde op den 18 Maart eene Me­
morie over, in welke hy rondelyk verklaarde,
dat wilde men dat zyn Meester over het voor­
ftel wegens het Concert zou delibereeren, men
belooven moest, zich van het onderling bepaalde
ontwerp niet te zullen verwy deren, om welke ree-
dencn, om welke inzichten, hoegenaamd, het ook
zou moogen weezen. (V)
Men draalde niec mee hier over te deliberee­
ren: en den 25e. voldeeden hun Hoog Mog.
gereedelyk, aan het verlangen van zyne Aller-
christelyklte Maj. met zich tot het verzochte
te verbinden.
Het klonk wat vreemd, om dit in 't voorby-
gaan aan te meiken, voor de geenen, die niet
blindeling konden goedkeuren 't geen Frank­
ryk deed, dat de Ambasfadeur in evengem. Me­
morie zeide, dat de Koning getrouw aan de be­
ginzelen van gemaaügdheid', die den weezentlyken
grondflagvan zyn politicq Sist erna uitmaakten,
zich zorgvuldiglyk had gewacht, Hun H. H. M.
M. te engageeren, om deel te neemen aan de on­
lusten , die 'er tusfchen Frankryk en Engelandont-
flaan waren. Dit voorgeeven was zeekerlyk
00 Jaarboeken 1781. bl. 27Ö.
op-

1$$ MEMORIËN TOT
opmerkenswaardig, dewyl aan een ieder bekend
was, dat wy ons den Oorlog op den hals
hadden 1
gehaald, om te voldoen aan 't verlangen
van Frankryk, wegens het vervoeren van
Scheepsbehoeftens: dat zyne Maj. zelfs dwangmiddelen
gebruikt had, om de Leeden van Staat,
die hem minder waren toegedaan, over te haaien
, en door haatlyke uitzonderingen aan de
andere zyn genoegen getoond had.
't Was verre van my, dat ik afkeurde, dat
men de middelen beraamde, om den gemeenen
Vyand de meeste afbreuk te doen: integendeel
was de Ref. van Hun Hoog Mog. van den 4*
Maart, by welke Zyne Hoogheid daartoe verzogtwas
geworden, allezins pryswaardig: maar
zich te verbinden, om niec af te gaan van operatkn,
die noch niec overlegd waren, en men
dus niet weeten kon, hoe verre dezelve nuttig
zouden kunnen weezen , en dat byzonderlyk"
op eenen tyd, dac men mee Engeland in oni
derhandeling was, en door 'cveranderen van 'c
Ministerie verwachten kon, dat 'er eene vreedzaame
neiging was, was rechtftreeks, zoo 'c
my voorkwam, ftrydig, mee alle gezonde Staatkunde.
'
Dus ftonden de zaaken, dus was de geileldheid
der gemoederen , toen op den 3 April ds
bei-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 159
beide Rusïïfche Ministers , Prins van Gallitzin
en Heer van Marcow hunne Memorie , ter geleide
van den volgenden brief van den Staatsecretaris
Fox, aan den Rusfifchen Minister te
London, inleeverde: luidende gem. brief:
MONSIEUR!
„ Aiant mis fous les yeux du Roi, 1'éxtrait
„ de la Lectre, que vous m'avés faic 1'honneur
„ de me communiquer, de M 1
'. le Pr. de Gallit-
„ zin & de M r
. de Blarkow, j'ai les ordres de fa
„ Maj. de vous informer, que le Roi, defirant
„ donner des preuves de fon intention envers
,, leursH. H. P. P., & de renouvcller 1'amitié qui
„ aéié li malheureufement interrompue, entre
„ des anciens Ailiés, qui devraient être unispar
„ les liens de leurs interets mutuels, est pret
„ d'entrer dans une Negotiation avec leurs
„ Hautes Puisfances, pour former un Traité de
Paix furie pied du Traité de 1674, entre fa
,, Majesté & la Rcpublique: & que pour facili-
„ ter 1'execution d'un objet que fa Maj. a tanc
„ h coeur, le Roi est pret a donner des ordres
„ immediats pour une armistice, fideleurcoté
„ les Seigneurs Etats Generaux jugent une tel'
„ le mefure convenabie au but propofé. Sa
» Maj.

IÓO M E M O R I Ë N T O T
» Maj. mordonne, de vous expliquer, Mon-
« fieur, fes fentiments fur un objet fi important,
& de vous prier de les faire parvenir
„ aux Ministres de fa Majesté Imperiale au-
„ prés de leurs H. H. P. P. p 0ur qu'iis foienc
„ communiqués fans Ie moindre dèlai aux Mi-
„ nistres de la Republique: jugeant cette ma-
„ mére la plus convenable, pour parvenir avec
„ la Mèdiation & bons offices de fa Maj I m p
„ a mettrefinauxfléauxde la Guerre, qui mal-'
„ heureufemenc fubfiste entre les deux Nati-
„ ons." (a)
00 M Y N H E E R !
Eeni-
Hebbende onder 't oog van.zyne Majefteit gebracht,
een umrekfel van den brief, (dien UEd. m y d'eereheefc
aangedaan my m é ede te deelen) van den Heer Prince van
Gnttuzin en van den Heere Marcow Mh f k I a s t v a n
Zyn Maj. u te onderrichten, dat de Koning verlangende
re geeven, biyken van zyn voorneemen
Mog. en van te vernieuwen de Vriendfchap diezooonge-
, U k , U g
^ h
° ^ - ^worden, tusfchen oude Bondge-
nooten, die door hun eigen belang behoorden vereenL
te zyn , gereed is om aan te gaan, een Traftaat van Vree-
de,op den voet van dat van 1*74, met de Republiek: eu
om te bevorderen de uitvoering van eene zaak, die zyne
Majefteit zoo ter harte neemt, is de Koning gereed om
daadlyk last te geeven tot eenen Wapenftilft and, z o o de
Heeren Staaten Generaal van hunnen kant oordeelen dat
ZO

O P H E L D E R I N G , ENZ. lêl
Èenige dagen na dac gem. Memorie was in­
gekomen, fchreef my de Heer Wentworth , die
in 't begin van February, gelyk wy gezien heb-
ben, juist op den tyd dac hec Ministerie veran­
derde, vertrokken was:
„ Le changement total que je trouvai a mon
„ arrivèe, & dans les principes politiques &
„ dans les hommes a les diriger , vous aura
„ faic fentir que j'ai du trouver de 1'embarras:
„ cependant j'ofe croire que mon retour a éré
„ utile, au moins j'ai toute raifon d'etre flat-
»» ^ par Ia reception gratieufe du Roi, air.fi
>, que de celle de Monfieur Fox. Je n'ai pas
„ perdu un moment a Lui faire mon raport,
„ qui fut fuivi d'une heure de converfation
M trés interesfante avec lui & Monfienr de Sï-
,, mo-
zoodanige ftap voor het voorgetelde einde, noodig is.
Z. M. gelast my, U onder 't oog te brengen, Mynheer,
haare gevoelens, over een zoo belangryk onderwerp: en
U te verzoeken, dezelve te laaten toekomen aan de Mi­
nisters van haare Keizerlyke Majefteit by Hun Hoog
Mog: op dat ze zonder eenig uitftel, medegedeeld wor­
den aan de Ministers van de Republiek: oordeelende zy­
ne M. dit het bekwaamde te zyn, om met de Mediatie
en goede Officien van haare K. M. een einde van de on-
heilen des Oorlogs, die ongelukkig tusfchen de twee Na­
tiën plaats heeft, te maaken.
II. DEEL. Jj

1Ó2 M E M O R I Ë N T O T
„ moïin. Ce quiregarde mon particulier, je n'ai
„ point du regret, que de n'avoir pas eu plu-
„ tót un eclaircisfement avec vous Monfieur,
„ & avec le grand Penfionaire, qui auroic ac-
„ celeré une decifion dans les affaires , fans
„ faire tort a perfonne. Je me flatte que la
„ bonne harmonie ne tardera pas a fe reta-
„ blir." (a)
Ik deelde deezen brief meede aan die geenen,
op wiens geest Ik vermeende-, dat dezelve,
als eene bekrachtiging van 't fchryven van den
Engelfchen Staats Secretaris, eenigen invloed
zou
O) De geheele verandering die ik by myne aankomst
vondt, en in de Staatkundige beginzelen, en in de Lee­
den , die dezelve beftuuren moeten, zal U hebben doen
begrypen, dat ik eenige hindernis heb moeten vinden. Even­
wel mag ik gelooven , dat myne komst nuttig geweest is:
'ten miniten heb ik alle reeden om voldaan te zyn over
de heufche wyze, op welke zyne Majefteit en de Heer
Fox my ontvangen hebben. Ik heb geen oogenblik ge­
draald met hem verflag te doen, 'tgeeu gevolgdis gewor­
den dooreen bclangryk gefprek, geduurende een uur,
met hem en den Heer Simolin. Wat my betreft, heb ik
geene fpyt dan dat ik niet eerder eene opheldering by U
en by den Raadpenfionaris gezogt heb, 't geen eene be-
flisfing inde zaaken zou verhaast hebben, zonder iemand
te verongelyken. Ik vlei my dat de goede veritandhou-
tling wel dra kerfteld zal zyn.

O P H E L D E R I N G , ÈNZ. 163
zou kunnen hebben: maar het baatte weinig, de
Geesten van eenigen waren te fterk opgewonden
, en die van anderen, wierden door den
ftroom meedegefleepc.
Toen de evengem. brief ter Staatsvergadering
geleezen was, fchreeuwde men zeer over'
de duisterheid deszei ven: dan ter goeder trouwe,
is ze my nimmer zoo voorgekomen: mits
den inhoud aanneemende, met die behoedzaamheid,
als het paslyk was, daar ze van eenen Vyand
kwam.
Daar wierd voornaamlyk in dien brief voorgefteld
, het maaken van een Trablaat 'op den veei
van dat van \ 674, en hy voorraad eene IVaapenfchorfing.
De Koning bood aan een Tractaat
bp den voet van dat van 1674 te maaken. Dit was
immers 'c geen veele verlangden?
Dewyl de Koning liet zeggen op den voet
van het Tractaat van 1674, behoefde men dit
niet woordelyk te volgen: en men kon, of dezelfde
voorwaarden befpreeken, of afzien van
't vervoeren van Scheepsbehoeftens, en alleen
bedingen, vry Schip vry goed, en de lyst der'
Contrabande goederen vermeerderen , met de*
goederen over welke men getwist had.
Maar men beredeneerde de zaak weinig; eri
ilep alleen j dat de Engelfchen niet ter goeder'

IC>4 M E M O R I Ë N T O T
trouw handelden ; dat zy ons maar in de luieren
wilden leggen.
Dit kon waar zyn, en alle voorzichtigheid was
pryswaardig: doch hun voorftel had minder ver­
dacht behooren te zyn, vooreerst, om dat hun
belang meedebracht, gelyk ik vermeen te voo­
ren klaar te hebben aangetoond, dat de vyand-
lykheden tusfchen hun en ons, eens een ein­
de namen; zoo om zich te ontdoen van eenen
Vyand, die daaglyks geduchter wierd, als om,
en die was wel 'c voornaamfte, ons van Frank­
ryk af te houden . en het oud Sistema weder
te doen herlceven. Ten anderen, om dat hun
aanbod een gevolg was, van hec Sistema, dat
de Leeden van hec tegenwoordig Ministerie,
toen zy noch in de oppofitie waren, gevolgd
hadden.
Aanmerklyk waren de woorden van den
Heer Fox , in zyne Reede voering in 't Parlement
den 30 April uicgefprooken. Na zich verwon­
derd te hebben over de roekeloosheid van 't
laatde Ministerie, in hec noodzaaken der Hol­
landeren cot den Oorlog, cerwyl Engeland reeds
onder den Kryg mee Frankryk bezweek, voeg­
de hy daarby:
fVie zou hebben durven gelooven, dat Ministers
noch ae hardnekkigheid hadden, tegen de be-
mid-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 165
middelende Mogendheden te durven fpreeken van
het ftrafen van van Berckel: en zelfs eene voor­
beeldige flrafeisfchen, als een preliminair Ar­
tykel van een Vreedes Trabiaat met Holland.
Maar wat van de goede of kwaade intentie
van 't nieuw Engelsch Ministerie ook weezen
mochte: zoo vraag ik, of het wyslyk , of het voor­
zichtig was, alles ce verwerpen, en verbinte-
nisfen aan te gaan, door welke men zich benam,
de mooglykheid, om van de aanbieding, zoo zy
ter goeder trouw gefchiedde, gebruik te kun­
nen maaken ?
Het cweede gedeelte van 't voorftel van En­
geland was, eene Waapenfchorfmg: daar wilde
men in 'c geheel niet van hooren : dat was, riep
men, zuiver bedrog, en zou nergens toedienen,
als om de Republiek geheel werkloos te maaken,
om daarna met dezelve naar welgevallen te kun­
nen handelen.
't Kon waar zyn : maar wac belecce , gedu­
rende die Waapenfchorfmg, mee de toebereid-
felen tot den Oorlog, voort te gaan, en van den
tyd gebruik te maaken, om, konden de zaaken
niet gevonden worden, in eenen geduchter ftaat
te zyn?
Deeze onvoorzichtigheid beging men , in ee­
nen tyd, dat men, gelyk Ik zoo even zeide, noch
L 3 niet

ïtfé" M E M O R I E S T O T
met wist, wat Frankryk voor ons zou doen •
en wy alleen noch niets konden uitrichten.
Men zie den inhoud der Note, door den Fiscaal
van der Hoop aan den Franfchen Ambasfadeur
overgegeeven , onder Byl. N. Alles wat
men voorzag in Mey i„ Zee te kunnen brengen
beftond in i zeeventiger, o zestigers, 8a
9 vyftigera, beneffens eenige Fregatten van 40
S^en 20 ftukken. Waarlyk eene geringe Macht
om de Kusten te befchermen , de Havens en
Reeden onbelemmerd te houden, en de Koopvaardyfcheepen
te convoijeeren; laat ftaan den
Vyand afbreuk te tloen!
Men vreesde voor werkloosheid.' Daar over
had men , 't is waar niet zonder reeden, van den
beginne van den Oorlog af geklaagd: maar, had
d;e noch plaats, zoo was s
er weinig hoop, dat
ze zoude overwonnen worden, en dan leek on«
zeekerlyk de Oorlog niet: was zy niet meer'
daar, of ten minften minder, dan konden immers
die geenen, die ze hadden doen ophouden
, met dezelfde yver haar hebben blyven
weeren , terwyl ondertusfchen tyd gewonnen
W-d omby hec evengen, getal Scheepen n
den Zomer of teegen 'c Najaar ce kunnen voegen,
a zeeventigers, 4zestigers, en noch x vyf.
ïiger. Zie dezelfde Note J>.
Het

O P H E L D E R I N G , ENZ. l6>
Hec blykc uic de Petitie van den Raad van
Scaace, en uic den brief van de algemeene Staa-
ccn, aan de Bondgenooten ter geleide van dee­
zen gefchreeven, in welken ftaat de Republiek
toen noch was, en de geringe hoop die men
voedde, om tegen den Zomer in eenen tamely-
ken ce weezen.
Maar daar fcheelde hec niec; zommigen, die-r
zich door de kunftenaryen en vleijeryen van
'c Franfche Hof hadden laacen beleezen, had­
den reeds bepaald, geene afzonderlyke Vreede
mee Engeland ce maaken, cerwyl zy zich veel
beloofden van 'c bewuste Concert.
Anderen, die onpartydiger waren, wierden
wederhouden door de vrees voor de gevoelig­
heid van 'c evengem. Hof.
De Franfche Ambasfadeur had met zoo veel
ophef van dac Concert gefproken , dac veele
Leeden der Regeering, voornaamlyk in Holland
en Friesland, 'er zoodanige verwachting van had­
den, dac zy fcheenen te denken, dac hec vallen
en hec ftaan der Republiek daarvan zouden af­
hangen. Wy zullen in 'c vervolg zien, hoe deer-
lyk men mee dat Concert geftaan heefc.
Om dan het treffen van een afzonderlyk ver-
gelyk met Engeland tegen ce gaan, ja fchier on-
mooglyk te maaken, had men twee middelen
L 4
i n

J
68 M E M O R I Ë N T O T
in 't werk gefield: vooreerst het toèlddten van
den Heer Adam s, als Minister van V Congres; de­
wyl men verwachtte, dat de Koning van En-
-geland, eershalven zich met de Republiek niet
zou kunnen verzoenen , als derzelver Staaten
zyne rebelleerende Onderzaaten voor haare
Vrienden en Bondgenooten aannamen, 0f ten
minften met hun als een onaf hanglyk Volk han­
delden. Ten tweeden: het concerteeren der ope­
ratien voor den aanflaanden Veldtocht , met
de verplichting om van ^ C O N C E R T , om
geene reede, hoe genaamd, af te gaan.
Wat het eerfte betreft, de admisfie van en
het handelen met den Heer Adams , zoo heb­
ben wy gezien, hoedanig men in 1781 en noch
in 't begin van 178a, voornaamlyk te Amfter­
dam daarop dacht. (bl. 145.) Maar welhaast deel­
de men overal in de algemeene yver voor de
nieuwe Republiek, de geesten wierden over­
al warm gemaakt, door in 't openbaar en on­
der de hand, hoog op te geeven, van de voor­
deelen, die de Ingezeetenen van den Staat, in
't algemeen, maar in 't byzonder de Fabryken,
daar door zouden verkrygen.
Te Amfterdam, re Leiden, te Haarlem en in
andere plaatzen, wierden Kequesten aan de Re­
geering ingeleeverd, om den Heere Adams te
ad-

O P H E L D E R I N G , ENZ. ÏÓ9
'admitteeren , en een Traébat van Koophan­
del met de nieuwe Republiek te fluiten. Die
nieuwsgierig zyn, om de tafereelen te zien,
die verhitte harfens wisten te maaken, van de
onbegryplyke voordeelen, die daaruit zouden
voortvloeijen , leezen de Requesten en de
Dank - Adresfen, daar over, in deeze Provintie
en in de andere, ingeleeverd. (V)
Maar die de zaak met een onpartydig oog,
en met bedaardheid befchouwden, konden ge­
noeg verwachten ,'t geen gebeurd is,naamlyk,
dat van alle die fraaye herfenfchimmen , van
welke de beruchte Ridder van der Capelle tot
den Poll , een der voornaamfte vertoonders
was, als fchimmen verdweenen zyn.
Vry bezaadigder, en vry verftandiger dan
evengem. politiquen Held, liet zich over deeze
zaak uit, de Schryver der Nederlandfche Jaar­
boeken, in zyn ftukje van Jan. 1731 , bl. 29.
„ Daar zyn," zegthy, „ die zich hieruit veel
„ goeds, en eenen nieuwen bloei voor onze
„ vervallene Fabrieken voorfpellen: doch an-
„ deren meenen, dat de lasten en duurte der
3, leevensmiddelen, en daardoor,by noodzaak-
„ lyk
(V) Jaarboeken van 17 82 , bl. 27S, 465). 477. 505.
500. 512 en 518.
1
L 5

17° M E M O R I Ë N T O T
„ lyk gevolg, de arbeidsloonen hier te Lande
„ zoo hoog zynde, en noch daaglyks door den
„ teegenwoordigen Oorlog hooger fteigerende,
„ hec onmooglyk is, dac wy hier uic voordeel
„ zouden kunnen trekken: dac als hec waar is
„ gelyk hec waar is,dac wy alreeds voorlanf,
„ om die zelfde reede, vreemde handwerken en
„ goederen naar onze eigene Volkplantingen
„ hebben moecen zenden, hec niet minderwaar
„ zal zyn, dac de nieuwe Republiek de gefa-
„ briceerde Stoffen van daar zal trekken, waar
„ zy die het beste koop vind. Derhalven dat
„ zoo wyal die naar Noord - America zouden
„ willen zenden, dan noch onze Kooplieden
„ die ftoffen van die plaatzen zouden moeten
„ ontbieden, waar men dezelve ten minften
„ pryze zoude leeveren."
Maar dit alles kon niet helpen, Vreede met
Engeland wilde men niec, en alles dac die beleccen
kon, moesc by de hand genomen worden.
In Friesland, daar de beftiering het teegengefielde
was, van de geene, die gedurende het
jaar 1787 zoo veel roems aan de Regenten aldaar
verfchaft heeft, was eer Scaacsvergadering
befloocen, geen anewoord aan Rusland op de
aangeboodene Mediatie ce geeven , voor dat
Adams als Minister erkend zou zyn.
In

O P H E L D E R I N G , ENZ. IJl
In Holland wierd de zaak den 29 Maart in
overweeging gebracht , en des anderen daags
befloten: „ Dat de zaak van wegens Hun Ed.
„ Gr. Mog. ter Generaliteit daar heen zou wor-
„ den gedirigeert, en daarop ten fterkften ge-
„ infteerd, dat de Heer Adams als Afgezant
„ van de vereenigde Staacen van America, ten
„ fpoedigften by Hun Hoog Mog. moge wor-
„ den geadmitteerd en erkend : en de Raadpen-
„ lionaris gelast, den voorsz. Heere Adams van
„ deeze Hun Ed. Groot Mog. Refolutie, on-
der de hand te informeereh.
In 't voorbygaan kan ik niet nalaaten te doen
opmerken, hoedanig die last en zoortgelyke,
altyd ftrydig zyn met de beginzelen van onze
Regeeringsform,en aanduiden,dat in 'tbeftuur
der zaaken geen order gevolgd wordt, 't Is
immers onwederfpreeklyk, dat alle de zaaken
die ter deliberatie der Bondgenooten, of hun­
ner afgezondenen ter Generaliteit , gebracht
moeten worden, als, by voorbeeld, het al of
niet admitteeren van vreemde Gezanten , haar
beflag niet kunnen krygen, voor dat zy aldaar
geconcludeerd zyn: dierhalven is het teegen al- -
le goede order, dat één enkeld Lid van de Re­
geering, van zyn byzonder advys, kennis gee-
ve, en de deliberatien van den Staat, als 't wa­
re, vooruit loopt. Dier-

*7 a
M E M O R I Ë N T O T
Diergelyke ongeregeldheden, die wel al­
toos . maar nimmer zoo dikwyls als zeedert
eenige jaaren plaats hebben gehad, duiden
voorzeekeraan, eene afwyking van de waare
grondbeginzelen van beftiering, en eene Re-
geeringloosheid, die wy, God beeterc, maat
al te veel beproefd hebben. Maar dit, gelyk
Ik gezegd heb \ in 't voorbygaan.
De andere Provintien volgden welhaast het
voorbeeld van Holland en Friesland: zoo dat
op den ipe. A p r ü h y ,_ f u n H o Q g M o g > b e f l o_
ten wierd, den Heere Adams als Afgezant van
de verëenigde Staaten van Noord- America te
erkennen: ( ay en kort daar na wierd noch ge­
regeerd , een Commercie Tractaat met de
aanilaande nieuwe Mogendheid aan te gaan,
welk Traftaat in de volgende Maand van
Gclober zyn befhg kreeg, (by
Of deeze nieuwe hinderpaal aan het needer-
leggen der twist tusfchen Engeland en de Repu­
bliek niet genoeg ware, had men eene tweede
koorde aan zynen boog: naamlyk, het concer­
teeren der operatien voor den volgendenVeldtochi
met i ran*ryi, m
met deeze was men zoo vol-
00 Jaarboeken I 78 2. bl. 459. en volg.
W Jaarboeken i 7%2. bi. l 6 6 u
lee-

O P H E L D E R I N G , ENZ. *73
leedig gedaagd,dat men niet alleen, gelyk wy
gezien hebben, ter Generaliceit had doen be-
fluiten, zoodanig een overleg te maaken, maar
ook kort daarna op de eerfte vertooning van
den Franfchen Ambasfadeur bepaald had, daar­
van , gedurende de Campagne, om geene rede,
af te gaan.
In deezen ftaat van zaaken, de onafhanglyk-
heid van de Americanen plegtig erkend, en de
handen gebonden door de Refolutie, op aan­
drang van den Franfchen Ambasfadeur geno­
men ('t geen alles gefchied was , voor dat de
bovengem. brief van den Staatsfecretaris Fox,
op den 3e April door de Rusfifche Ministers aan
Hun Hoog Mog. was meedegedeeld) deed hec
weinig tot de zaak , of die brief duister of on­
duister was. Het geliefde oogmerk om den Oor­
log mee Engeland, een gevalle van Frankryk,
te doen voortduuren, was bereikt: men had
zich roekloos aan 'c welgevallen van hec Hof
van Verfailles volftrekc overgegeeven; zonder
alvoorens beproefd ce hebben , of de Engel­
fchen ter goeder of kwaader trouwe handel­
den; zonder mee hec Hof van Verfailles ce zyn
afgefprooken, dac hec geene Vreede zou maa­
ken, zonder aan ons ce bezorgen , de zelfde
voorwaarden, die men altyd tot den grondflag
der

*U M E M O R I Ë N T O T
der verzoening met Engeland g e, e gd W .
vrye vaan, we,er geevin g, V a n ^ *J£
Hl M
'

O P H E L D E R I N G , ENZ. iJTj
tnorie der Rusfifche Gezanten te antwoorden,
„ dat, dewyl het Interest deezer Republiek het
„ volftrekt noodzaaklyk maakte, om een plan
„ van Oorlogs- operatiën met Frankryk voor
„ de aanftaande Campagne te concerteeren t en
„ eenen Minister der vereenigde Staaten van
„ America te admitteeren, Hun Hoog Mog.
i, zich verplicht vonden, den voorflag onlangs
„ door het Hof van Engeland gedaan, om tot
„ verkryging van eene particuliere Vreede ,
„ op den voet van h Tradaat van 1674 in on*
„ derhandeling te treeden, te declineeren."
Men kan zeggen, dat toen de grondflag ge­
legd is van den noodlottigcn toeftand, in wel­
ken door den invloed van het Franfche Hof i dit
eertyds zoo gelukkig, zoo machtig en zoo ge­
acht , daarna zoo ongelukkig , zoo verzwakt
en zoo veracht, en nu noch zoo wankelend
Gemeenebest, gebracht is geworden. Het ver­
haal van't geen verder tot het fluiten der Vree­
de gebeurd is, zal toonen, hoe onberaaden,
hoe roekloos het is,zich te ftellen in de nood­
zaaklykheid van te moeten volgen,de maatree­
gelen, die door machtige Bondgenooten wor­
den voorgefchreeven. Ik wil niet beweeren ,
dat geene andere Mogendheid als Frankryk,
ons zoodanig lot zou hebben doen ondergaan,
geens-

1?6 M E M O R I Ë N T O T
geenszins: aile Hoven denken en handelen op
dezelfde wyze: hun oogmerk te bereiken, is de
zaak, de wyze op welke,onverfchiJlig. Eenen
verdervenden Oorlog aan eenen Bondgenoot te
berokkenen; tot deszelfs byftand zoo weinig
mooglyk te beueeden; deszelfs belang op te
ófferen, als het eigen daardoor bevorderd kan
worden, is de handelwyze van alle Vorften, in
alle tyden geweest.
De één is niet beeter, als ik het zoo zeggen
. mag, dan de ander, Vriendfchap, Edelmoedig­
heid, en diergelyke deugden zyn maar klanken
in de Zcedcnlcer der Hoven. Men bedriegt
zich,zoo men denkt dat Machiavel zyne eige-
ne gevoelens aan den dag heeft gelegd, \ zyn
die der Hoven, die hy gefchetst hcefr.
Maar laat ons wèderkeeren tot hec verflag
dat ik begonnen heb te geeven, van hec voor­
gevallene eer geleegenheid van hec handelen
over hec bewusc Concert.
De Franfche Ambasfadeur, die, gelyk wy ge­
zien hebben, (bl. , 5 4 0 v o o r z y n v e r c r e k M a r
Parys, van 'c geen de Republiek die jaar in Zee
zou kunnen brengen, en daarmeede uitgericht
zou kunnen worden, kennis gekreegen had
mee verzoek om zynen Meeseer te noopen \
taec deszelfsZeemacht die po,gingen te onder-
fteü-

O P H E L D E R I N G ; ENZ. %7f
fteuhen, was in 't laatst van Janüary of begiri
van February wedergekeerd, doch zonder ee«
hig antwoord van belang op de aan hem over-
gegeevene Note. Hy liet evenwel niet na,
veel van den byftand zyn's Meesters te beloö-
ven, en daarvan hoog op te geeven, zo meri
aannam van de te neemene Maatregelen voor
het eindigen des Veldtochts, wat 'er gebeuren
mocht, niet af te gaan;
Toen op dit onderwerp by Hun Hoog Mog.'
Op den 25 Maart overeenkomftig beflocen was,
gelastte Zyne Hoogh. den Fiscaal yan dsr Hoop t
te gelyk met die Refolutie aan gem. Ambasfa­
deur ter hand te ftellen eene Note, in welke
te kennen wierd gegeeven: ,3 dat in Ybegiri
„ van Mey, van ons in Zee zou zyn een Es-
i } quader, beftaande uit 1 Schip van 70, 7 a
9 i 8 van 60, 6 a 7 van 50, en 4 van 40 ftuk-
i } ken, teneffens 10 Fregatten van 36, en 7
,j van 20 ftukk n. Dac van deeze Scheepen 1
„ zestiger, 2 vyftigers,en 3 a 4 Fregatten af-
A gezonderd zouden worden, om de S.:heeperi
„ naar de Indien gef~hikt, tot op de hoogte
„ van Hitland te convoyeeren, terwyl de an-
S ) deren, de Oost-lndifche Sjheepen in Dronv
b, chem leggende, zouden gaan af haaien, oni
ze te zaamen, met die uit de Oostzee ver*
n
II. DEEL. M „ wacht

M E M O R I Ë N T O T
* wacht wierden, naar de Havens deezer Lan~
„ den te geleiden." Dat vervolgends dit Es.
» quader in de Noord-zee zou kruisfen, om
z e H a v e n s t e d e k
» °" ken , den Vyand aldaar
„ zoo veel mooglyk afbreuk te doen, de Koop-
„ vaardy Scheepen naar de Oost-zee te gelei-
» den, en de Oost-Indifche Scheepen, die te-
„ gen Oclober op die hoogte zouden kunnen
„ komen, te gcmoet te zeilen, waarna het-
„ zelve in 't einde van die Maand weder zou
„ invallen, om winterlaag te houden, waar-
„ toe de ongelukkige legging van onze Havens nood-
„ zaakt vroegtyJig te moeten komen." Maar dat,
„ om dit alles te durven onderneemen, zonder
„ te kort te doen aan de voorzichtigheid, die
„ te meer vereischt wierd, dewyl de ftaat on-
„ zei Zeemacht , die aangezien het noch gering
„ getal van Scheepen, en het gebrek aan Offi-
„ eieren en Matroozen niet veel afbreuk kon
„ lyden, het allernoodzaaklykst was, dat de
„ Navale macht der Engelfchen elders beezig.
„ wierd gehouden, en zulks het voornaamfte
„ doel der geconcerteerde operatien moest wee*
i>' zen."
,, Dat de Heer Hertog dierhalven verzocht
„ wierd, het bovengemelde plan aan zyn Hof
„ meede te deelen, om op het fpoedigfte
>•> mo-

ö P Ü ï L n E R t Ü (5, ENZ. 17$
i, mogen weeten dé middelen eh de krachteri
j, die hetzelve In 't werk zoude kunnett ert
Ü Willeh ftellen, om tot de geftelde eindens
,j meedë te werken." (a)
Op den 8e. April kwam dë franfche Am­
basfadeur mondeling aan Zyne Hoogheid bren­
gen j het antwoord van zynen Meester op dett
inhoud van evengemelde Note: de Gezant Zei
hoofdzaaklyk: dat zyne Allerchristelyklté
j, Majefteit doen Zou, alles wat de omftandig-
i, heeden zouden toelaaten, om efficaceniem tè
j, begünftigen de operatien die in de Note gede*
}, vèloppeerd waren j en dat zyne Maj. dacht vari
ü zeer veel belang te zyn, da;t de Heef Prins
Stadhouder voortging met dë uitvoering
iy daartoe te prepdreerëh, en té ver volgen met
3, de gröotfte détotttU? (£)
Zyne Hoogheid dèn Ambasfadeur verzocht
hebbende zyn gezegde iri fchrift te vervatten $
deed dié Heer o p den 16e. daaraanvolgende $
aan den Heer Fiscaal geworden, het Biljet té
vinden onder de Byl. IA B. gedagteekend deri
8 e
. April, inhoudende 't geen zynë Excell. bp
deezen dag mondeling, zoo als wy zoo everi
(V Byl. O.
(i) Byl. P.
M a
gé*

ï8o M E M O R I Ë N TOT
gezien hebben, aan Zyne Hoogh. gezegd had..
De Fiscaal vertoonde fchriftelyk aan den Am­
basfadeur, dat deszelfs Note, in geenen deele
beantwoordde 3 aan het verzoek den a6 Mjart
fchriftelyk gedaan, dewyl zyne Excell. niet al­
leen verzocht was, 't geen van onzen kant zou
gedaan worden ter kennis van zyn Hof te bren­
gen, maar ook teffens Ons meede te deelen, de
Inftructun die hy Ambasfadeur ontvangen zou:
en byzonderlyk de middelen, en de macht die
zyn Hof zou kunnen of willen gebruiken, om
het voorgeftelde doel te bereiken, op dat de
noodige beveelcn alhier zouden kunnen gegee­
ven worden, (a)
Het fchriftlyk antwoord van den Ambasfa­
deur daarop den 17e. aan meergem. Fiscaal over­
handigd, hield doch niets naders in: (bj maar 'c
fehynt dat de Note op dit laatfte antwoord ten
zelfden dage aan den Ambasfadeur, door meer­
gem. Fiscaal ter hand gefteld, (c) eenige meer­
dere aandrang bevattende , geleegenheid heefc
gegeven tot de Note door zyne Excell. aan
denzelfden Fiscaal overgegeeven den 3 Mey. (d)
00 Byl. q.

OPHE L D E R I N G , ENZ. l8l
In deeze beweerde de Ambasfadeur, na de
gewoone vertooning van 's Konings bereid­
willigheid, „ dat reeds als een gevolg van toe»
„ bereidzelen in zyne Majefteits havens, ge-
„ reekend moest worden, het gelukkig uitloo-
„ pen van ons klein Esquader naar de West-
„ Indien op den 8 €
. April te vooren, dewyl
„ door die toebereidzelen, de Engelfche Zee-
„ macht geheel naar de Franfche Kusten ge-.
„ trokken was: en dat het ook waarfchijnlyk
„ was, dat zoo dra de gecombineerde Franfche en
„ Spaanfche Vlooten in Zee zouden zyn, zy
„ de gantfche Britfche Zeemacht zouden doen
„ wenden naar de ftreeken die gem. Vlooten
„ zouden bezetten, en Engeland dus buiten
„ ftaat zou gefteld worden om te vermeerde-
„ ren, 't getal der fcheepen die voor de Noord-
„ Zee gefchikf waren. Dat de fchikkingen be-
„ treklyk de operatien in het Canaal, geree-
„ geld moetende worden, met de geene, die
„ gedurende de gantfche Campagne plaats moes-
„ ten hebben, zyne Allerchr. Maj. den Ko-
ning van Spanje, aangaande deeze om beflis-
„ fend antwoord gevraagd, en tot dat einde ee-
„ nen Courier reeds den S3 April laastleedén
„ naar Madrid gezonden had, die noch niet was
s, wedergekeerd."
M 3
K o r t

ïffo "MEMORIËN T O T
Kort daarna, den 14e. derzelver Maand,
fchreef de Penfionaris Visfcher aan Burgemees*
leren:
„ Dat de Franfche Ambasfadeur aan den
„ Raadpenfionaris gecommuniceerd had, dat de
„ Koning zyn Meester van intentie was, pro?
„ chainement, ( dit was het woord 1 de operati-
„ en yan 's Lands Esquader te doen onder-,
„ fteunen; dat Hy tot dat einde, eene gecoxnbi-
v neerde v loot van 40 Scheepen van linie ' a) in
„ Zee zou doen verfchynen, die in de Middel-
„ landlche Zee en jn den mond van 't Canaal
3, zou kruisfen, om daardoor de macht der Enfi
gelfchen te verdeden a en van de Noord zee
„ te verwyderen; terwyl men het retour van
,» een Courier, naar Spanje gezonden , afvvacht-
1* te, om nader kennis te geeven, wat eigen-
p lyk de vereenigde Vlooten zouden doen."
Dé
(V De Heer Boers die des tyds zich te Parys voor "s Com.
pagnies Zaaken bevond, fchreef my den 24-. Mey, dat voor
zooveel hy had kunnen nagaan, het getal der Scheepen,
die des tyds teBre«,I'Orient, Toulon en Rochefortzich,
bevonden, beftond in ,8 a : 9, dewelke met die, die, on­
der g ( lejde van Mc de Quiche uit Kadix moesten komen ,
22 a 23 uitmaakten: dat 'er wel meerder in de Havens
F»ren, en ook aangebouwd wierden, maar buiten Raat
firn yoor als npcji dienst te doen.

O P H E L D E R I N G , EHZ.' 183
De Penfionaris voegde daar by, dat men in '*
zeekere onderricht was, dat de Engelfchen op zyn
hoogst 25 Scheepen van Unie in Zee kenden brai-
Maar behalven dat hier weder geene bepaa­
ling van tyd was, wanneer die Scheepen zou­
den uitboren, en dat de Franfche Gezant,
(volgens een nader fchryven van den Penfio­
naris Visfcher aan Burgemeesteren) gevraagd,
of de gecombineerde Vlooten waren uitgeloo-
pen , geantwoord had, dat hem daar niets van be­
wust -was, zoo fcheen evengem. Gezant, zoo
kleine verwachting van de verrichtingen van
die Vloot te hebben, dat hy omtrent dien zelf­
den tyd op de Rheede van Texel zich bevin­
dende, het uitloopen van ons Esquader fLrk
afried, en zelfs de Scheepen, die toen op die
Rheede lagen, en voor Frankryks Reekcning
naar Oost-Indien moesten, liet neutralifeeren. (a~)
't Is waar, dat in 't begin van Juny, hec
Hof
(V) 't Is te bewonderen dat een Minister van een groot
Vorst, bekleed met het aanzienlyk en allezins eerbied­
waardig Characier van Ambasfadeur, waardoor hy dus
als de Koning zelve moest befchouwd worden, zich vér-
neederde, pin meede eene daad te pleegen, dienimmer
aan de goede trouw getoetst heefc kunnen worden. '
M 4

184 M E M O R I Ë N T O Ï
Hof van Frankryk aan Hun Hoog Mog. ken­
nis gaf, dac 32 Scheepen van linie, meesc Spaaa-t
fche, van Cadix naar hec Canaal zouden zeilen,
waardoor, zoo hec gem. Hof zeide, terwyl de
Engelfche Zeem: chc beezig zou gehouden wor­
den, ons Esquader geleegenheid zou hebben
pm uic ce loopen, en 'c een of 'c ander ce on-
derneemen.
Maar korc daarna, kwam doch een Engelsch
Esquader van 16 zwaare Scheepen voor onzen
wal; cn alhoewel eenige derzelven , zich een
poos daarna van onze Kusten verwyderden,
wierd nochthnns by den Zee-Krygsraad betlo-
ten, dat ons E-quader niec kon in Zee loor
pen , om d; t hec te zwak was. 'c Is waar dat
'er re gelykertyd eene ziekce heerschte , die
een groot gedeelte der Matroozen buicen ftaat
ftelde.
r Deeze Zieken beeterden doch allengskens^
en de gecombineerde Spaan fche en Franfche Vloo­
ten hadden eene diverfie kunnen maaken,
Van welke wy party hadden kunnen trekken,
zoo de geallieerde Hoven hadden kunnen goed­
vinden, gemeld; Vlooten wat langer omtrent
de Engelfche Kusten, en op de hoogte van 't
Canaal te laaten vertoeven. Maar in tegendeel,
de aangekondigde gecombineerde Vloot vertoonde

O P H E L D E R I N G , ENZ. 185
de zich wel ter beftemder tyd, doch de Fran­
fche Ambasfadeur gaf reeds in 't begin van
Augustus kennis, dat zy binnen weinig dagen
het Canaal zou. verlaaten.
Te meermaalen wierden zyne goede Offi-
cien, om de Vloot noch te doen vertoeven,
tot dat ten minften de Scheepen der Oost - fnd.
Compagnie binnen geloopen, en in behoude Ha­
ven zouden zyn, zonder vrucht verzocht: doch
eindlyk nam hy aan, eenen Courier naar zyn
Hof te zenden, om nadere Inftruétien te vraa-
gen, zeggende'doch teffens, dat hy zulks niet
deed , comme une fuite & en confequence du Con*
fert, mais comme êtant le voeu de la Republiquei
ppenlyk beweerende, dat door het Concert niets
anders verftaan moest worden, dan dat men
aangenomen had, elkander te waarfchouwen van
't geen men doen zou: maar dat 'er nimmer hec
voorneemen geweest was, om eenige operatie
te concerteeren..
Eenigen tyd daarna beweerde zelfs de Gezant,
dat nimmer grooter dienst, dan door het even-
gem. vroegtydig vertrek, aan de Republiek ge­
daan was, dewyl daardoor de Engelfchen ge­
noodzaakt waren geworden, die Vloot te vol­
den en de Noord-Zee te verlaaten. Hy beweer­
de zelfs, dac men ter kwaader trouw ons Esquar
M 5

£85
M E M O R I Ë N TOT
der niet had laaten uitloopen, zoo dra de Engelfche
Vloot ach w v o o r T e x d v e r w y d e r d
had: ea Hy fcheen zeer kwaalyk te neemen,
dat men geen geloof had willen flaan, a a n eenen
parnculieren brief, die hy u* Oliënde ontvangen
had, m welken gemeld wierd, darde Engelfche
Scheepen in hunne Havenen waren ingevallen:
terwyl doch alle de berichten die wy
hadden meedebrachten, dat ze naar 't Noorden
gezeild waren, om de Koopvaardy Vloot die
zy uit de Oost-Zee verwachten te dekken.
Hoe beuzelachtig die zwetfery van den Gezant
was, is tastbaar: welke waarfchynlykheid
was er, dat de Engelfchen, terwyl de gecombineerde
Vlooten op hunne Kusten zouden zyn
geweest, de hunne, door detachementen zouden
verzwakt hebben, om Texel en de Noord-
Zee t e b e z e t r e n ? m ^
zu.dvvaards fteevenende, wierden zy zeekerlyk
van a«e vrees voor hunne Kusten bevryd
en kreegen de handen weder ruim.
'< Was geen wonder, dat de Ambasfadeur 't
gedrag van zyn Hof, dat, na den ophef dien
men van 't nut dat de Republiek van die gecomhneerde
Vlooten zou trekken gemaakt had, zeer
vreemd moest voorkoomen, trachtte goed te
maaken; m a a r ' t w a s o n h e u s c h y o m g ^ ^
ker

pp H E L D E R I N G ) ENZ. 187
ker woord re gebruiken, de geest van verwar­
ring die 'er regeerde, en het wantrouwen tegen
de direclie van den Admiraal-Generaal te ver­
meerderen , met te beweeren, dat het de fchuld
van deezen Heer, ja verzeld met kwaade trouw ,
was.
9
t Is zeeker dat die Gezant zynen Meester
jn veele opzichten wel gediend heeft, en vol­
gens de gewoonte der Franfchen, den ingang
dien hy by zommige Regenten of voornaame
Ministers had verkreegen, daartoe heefc laaten
dienen: dewyl hy zeekerlyk zich verbeeld heefc,
dac om zyn oogmerk te bereiken, het noodig
was, den cweefpalc tusfchen de Regenten, en
voornaamlyk cusfchen eenigen deezer, en zy­
ne Hoogheid, op hec fterkfte, aan ce ftooken:
maar 5
c is cefFens zeeker, dat daar uit, ten na-
deele van Frankryk zelve, die werkeloosheid die
hy en de zynen aan booze oogmerken coefchree-
ven, dikwyls ontdaan is.
't Geen wy hier te bock hebben gefteld,
in alles wac aangaande dac zoo veel geruches ge-
maakc hebbende Concert, is voorgevallen. Nim­
mer heefc men van 'c Hof van Frankryk kun»
nen verkrygen, dac eenige bepaaling van dc
macht mee welke, en van den cyd en plaacs op
Welken, de gezaamenclyke operatien door haar
zou-

* g S
MEMORIËN TOT
zouden onderfteund worden, gegeeven wierd.
Nooit is 'er iets gekomen van dat antwoord van
den Koning van Spanje, dat, zoo als de Fran­
fche Ambasfadeur gezegd had, alleen gewacht
Wierd om de operatien te regelen naar die geene
dte in de gantfche Campagne plaats zoudenmoeten
nebben, (ff)
Wy trokken nimmer het minde voordeel van
dat Concert: zelfs weigerde Don Cordova, die het
opperbevel over de gecombineerde Vloot voer­
de, onze Oost-Indilche Scheepen die te Kadi*
mgeloopen waren, onder zyn Convoy, ten
minften tot Brest, te geiden: voorgeevende
geene last daartoe te hebben, en zelfs zynedesti-
natte naar die plaats niet te weezen. Zn Monfieur
de Gmche, die 't gebied over de Franfche Schee­
pen voerde, en die men voorgaf door 't Fran­
fche Hof gelast te zyn, die Scheepen (welks
ladingen aan Franfchen verkocht waren ) naar
eene der Franfche havenen te geleiden, ver-
fchoonde zich deswegens, met te zeggen, dat
«'et hy, maar Don Cordova het bevel over de
Vloot voerde.
In 't algemeen zyn de handelingen over dat
Concert, ons zeer nadeelig geweest, dewyl,daar
men gedurig in de verwachting w a s, dat 'er
(fi) Byl. T.
1CtS

O V H E L D H I N G , ENZ.
iets van komen zou , niets bepaald heefc kunnen
worden, wegens eenige afzonderlyke verrichting,
die onze Scheepen zouden hebben
kunnen doen.
't Is dus alleen geweesc om hec genoc te heb- -
ben van de voorgemelde waarfchouwing (zie
bl. 71) dac wy de Mediatie van de Keizerin,
en de afzonderlyke handelingen met Engeland
van de hand geweezen, en ons verbonden hebben,
geene Vreede, hoe voordeelig die ons
ook mochte aangeboden worden, te maaken,
voor dat de beraamde Maacregelen ce werk
zouden zyn gefteld.
Moec men de fchuld van alles den Franfchen
geeven? geenzins, naar myne gedachcen, gelyk
Ik reeds ce vooren heb opgemerkt, 'c Geen bedriegery
zou heecen van Burger roe Burger, is
fhatkundige behendigheid by de Vorften of
hunne Ministers. De Hertog de la Vauguion had
ten behoeven zyn's Meesters, zich ten nutte
gemaakt het enthousiasme, in 't welk men voor
zyn Hof was, Ons van Engeland af te houden;
ons in den Oorlog te doen volbarden 5
ons zoo veel, zyn Meester zoo min mooglyk,
te verbinden, was 'c geen hy betrachten moest.
Die geenen, die lichtgeloovig genoeg zyn geweesc
, om zich op zyne fraaye woorden te ver-
laa*

*£Ö Hl É M O R I E N T 0 f
ÏT' ^ d
" S r 0 e k e l 0 0 S d 6 n S t a a c
-rbonderi
hebben, zonder alvoorens verzeckerd te zyn
dat dezelve 't genot van het beloofde zou'
hebben, die alleen zyn te befchuldigen. Wat
een geroep was 'er van dat Concert geweest! 'c
heil van t Land fcheen

O P H E L D E R NG, ENZ. ÏOI
vooren gezien hebben, aan den Franfchen Aro>
basfadeur gegeeven waren, nochtans de Natie
en hunne meede Staatsieeden, in den waan hiel­
den , en diets maakten, dat dat geliefd Concert
van weerszyde zyn beflag gekreegen had, en de
uitvoering van 't beraamde, niet aan der Fran­
fchen, maar aan onze zyde agterbleef.
Men gebruikte zulks, voornaamlyk om den
Heere Stadhouder te befchuldigen, en den blaam
op Hoogstdenzelven te doen vallen. Ik nam
de vryheid zulks Zyne Hoogheid onder 't oog
te brengen, en voor te ftellen, om van den
toeftand der zaaken, voornaamlyk betreklyk
dat Concert, opening ter Generaliteit te geeven.
Myn doel met die kenntsgeeving was vooreerst,
om aan de gantfche Waereld te doen zien, dac
niet van den kant der Republiek, maar van dien
van't Franfche Hof, aan 't heilzaam oogmerk dat
men met dit Concert voorhad, niet beantwoord
was. Ten tweeden, om Zyne Hoogheid, wien
meerendeels de fchuld van het niet voldoen aan
den Concert gegeeven wierd, van dien blaam
volkomen vry te doen erkennen: en ten derden,
om te doen bedriten toe reprefentatien aan 'c
Hof van Frankryk.
Men had dienvolgens gaarne gehad, dat Zy­
ne Hoogheid die kennisgeeving had ingericht
vol-

102 M E M O R I Ë N T o f
volgens het plan, te vinden onder Bylage Lai
V.:en dat vervolgens ter Generaliteit, tot het
doen der verlangde Reprefëntatien genomen
was geworden, de Refolaue te vinden onder de
Byl. La. W.
Maar hoe zeer Zyne Hoogheit in 't eerst
daartoe fcheen geneegen te zyn, zoodanig dat
Hoogstdezelve reeds de Heeren yan Lynden
van Hemmen, Griffier Fage/,- en Raadpenfiona­
ris ontboden had, om hun van zyn voornee­
men kennis te geeven, zoo wierd Hoogstde-
-zelve door den laatften, die een ogenblik voor'
de anderen ter audiendie van Zyne Hoogh. toe-
.gelaaren wierd, daarvan wederhouden : en Zy­
ne Hoogh.^ deed vervolgens op den 6 Mey,
alleen in 'c fecreet Befogne in plaatze van in
de Vergadering van Hun Hoog Mog. he- ver­
flag te vinden onder La. X. in 't welk de pre.
misfen wel dezelfde zyn, maar het flor geheel
anders is dan in het bovengem. Concept, (a)
dewyl daar afgelaaten is geworden, de aanwy-
'Zing van het onbetaamlyk gedrag van Frank­
ryk, en het betoog der noodzaaklykheid om
deswegens aan dat Hof de noodige reprefënta­
tien te doen, daar het doch, wilde de ftap van
(a) Byl w".
Zyne

O P H E L D E R I N G , ENZ. I95
Zyne Hoogheid eenigzins van klem zyn, op
aankwam.
Die ftap was dan nutteloos * Zyne Hoogheid
wierd bedankt voor-de gegeevene Communica­
tie en gelaudeerd: maar niemand buiten de 9
ol 10 Leeden , die gewoonlyk het groot Be-
fo-me uitmaaken, wierd van den waaren ftaat,
in welken het Concert zich bevond, onderrichr f
en ieder bleef in de gedachten, dat alles met
Frankryk overlegd en geconcerteerd was: zóo,
dat Burgemeesceren van Amfterdam , toen de
Penfionaris Visfcher, (die doch van den waaren
toeftand der zaake onderricht was,) by eene
Misfive van u Aug. gefchreeven uit 'sHage*
aan Hun voorftelde, om eene propofitie van
Stads wegen ter Vergadering van Holland te
doen , om d'operacien voor iƒ83 weder mep
het Hof van Frankryk te concerteeren > daar ge"
reedelyk in toéftemden, zonder aan te merken i
gelyk anders natuurlyk zou Zyn geweest, dac
zoo dat concerteeren voor 1783 geen beecer ge­
volg had, dan dac van 1782, het vry nutteloos
zou zyn, zich daardoor weder de handen ce
binden.
Die propoficie wierd dan gedaan op den i f$.
daaraanvolgende, en oo den 19e. September we­
der in deliberatie gebragt. Delft ftelde toen
II. DEEL. N foor,

I#4 M E M O R I Ë N T O T
voor, het Concert* niet alleen voor 1783, maar
voor den gantfchen Oorlog te maaken: en dit
wierd op den 1 ie. Oftober eenpaarig , op de
Ridderfchap naa, die 't alleen voor 1783 wilde
doen, bedoten.
Aangezien dan de verknochtheid van zommige
Regenten, aan de belangen van Frankryk,
en de vooringenomenheid der meesten voor
die Mogendheid, 't geen genadig bevorderd
wierd, door de vleijende taal van den Ambasfadeur,
terwyl het geheugen, der door de Engelfchen
toegebrachte gevoelige flagen, by de
gantfche Natie noch versch was, was het geen
wonder, dat het aanzoek van Engeland van
de hand geweezen , en de brief van den eerften
Staatsdienaar voor duister en hedriegïyk
verklaard wierd : dat even nutteloos dezelfde
Staatsdienaar den 4e. Mey eenen tweeden brief
tot uitlegging, en bekrachtiging des eerden,
den Rusfifchen Minister te London, den Heere
Smm ter hand (lelde , om door middel
van den Rusfifchen Minister in 'sHage, met
eene bygevoegde ter zaake dienende Memorie
ter kennis van Hun Hoog Mog. gebracht tl
worden. Ca) De brief luidde:
MON-
(«) Zie de Memorie, Jaarboeken \jfö f bl. 5 4 4.

O P H E L D E R I N G } ENZ. Ip5
MONSIEUR!
Je nai pas tardé d mettre faas les yèiix da
Roi, la communicaüon que vous me fitesFlumneuf
de me faire le V'. du mois, S. M. Fa recue comme
une nouvelle marqué d'amitié de la part de fa
Maj, Imp. & comme une frreuye de Finteret vif
& fineer e quells prend au retablisfhncnt de la paix
entre la Grande Bretagne & fin ancienne Alliée.
Je crois qu'il ferait inutile de vous marquer , Monfieur,
que fa Maj. a entendu les fentiments de fa
Maj. Imp. avec dautani plus de fatisfaclion qifils
renferment des conjèils en tout point conformes aux
demarches que fa Maj. a deja prifes pour fecow
der les bons Offices de la Cour de Petersbourg,
Le Roi fe promet d'avance que fa Maf. Imp. entendra
avec plaifir, quil a des longtems prevenu
fes fagss confeils, en offrant aux Hollandais
une liberté de Navigation enticre felon le Traité
de 1674, entre la Grande Bretagne & la Repu*
blique. Traité, par le quel les principes de la Neutralité
armée font etablis, quant aux farties con->
tra&antes dans leur plus grande etendue. Sa Maf
na donc aucune d':fficultê de dire qu'ElIe accept
te pour bafe de la paix particuliere er.trcEllc&
les Etats Generaux, la Navigation libie, felo-t
N a let

106* M E M O R I Ë N T O T
les principes réclamés, par fa Maf. Imp. dans fa
dedaration du 8 Fevrier 1780,
Au reste, Monpeur, vous me per mettrés de re
marquer, qifen vous communiquant cesfentiments
du Roi, je ne crois que répéter ce que feus !hon-
neur de vous ecrire, par fon ordrele i

O P H E L D E R I N G , ENZ. ÏO7
Op den ie. July wierd dan by Hun Hoog
Mog. in navolging van 't geen reeds op den
12 Juny by de Staaten van Holland bepaald
was , befloten : aan de Keizerin van Rusland
te verklaaren , „ dat men om reede der gecon-
„ certeerde operatiën met Frankryk, buiten
(laat was, om over eene afzonderlyke Vree-
„ de met Engeland in onderhandeling te tree*
„ den." (a )
Het befluit wierd doch niet eenpaarig ge-
noomen : Zeeland bleef Hemmen voor afzon- -
derlyke handeling , mits het wedergeeven on­
zer genoomene bezittingen, en eene reedelyke
fchavergoeding kon bedongen worden: en voor­
af het point der vrye Vaart wierd toegegee.
ven : een wapenililtland verlangde de Provin­
tie niet, maar wel dat men Frankryks goedkeu­
ring zou trachten te verwerven. Het was
d'eerftemaal niet, dat die Provintie fcheen de
voorzichtigfle party te hebben gekoozen.
Kort voor dat dit antwoord aan 't Hof
van Petersburg in een Memorie aangeboodets
wierd, (&) had hetzelve aan dac van Verfail­
les laaten verwonen, hoe zeer het verwachcee,
(a) Jaarboeken 1782, bl. 6j8, 722.
f
h) Jaarboeken 1782 , bl 724.
N 3
dat

Ip8 W E M Q R I E N T O T
dat men aldaar het maaken van eene afzonderly-
ke Vreede niet zou afkeuren: en het antwoord
oaarop was geweesc, „ dat hoe zeer men de
„ Republiek deswegens niet wilde" geneer en,
men aoch niet ontkennen kon, dat het overleg, om
te zaamen gedurende deeze Campagne te ageer en,
, zoo verre gevorderd zynde, deeze Vreede voor ah
noch als omydig deed voorkomen.
Weinige dagen na dat het voorgem. antwoord
der Staaten aan Mevrouw de Keizerin afgezon­
den was, betoonde de Franfche Ambasfadeur
by eene Memorie Ca) het genoegen zyn's Mees­
ters, over die afwyzing: met de fterktte en
fraaifte verzeekeri ,gen van bet deel dat zy,
ne Maj. nam, in 't welzyn van de Republiek:
cn dat Hoogstdezelve haar voordel en verlan.
gen, om by het maaken eener algemeene Vree­
de, Haar belangen niet van de zyne af te fcheü
den, met vermaak aannam.
Ook had de Penfionaris Vifcher reeds den
5e-Juny aan Burgemeesteren gefchreeven, dat
de Ambasfadeur hem gezegd had,,, dat de Heer
„ Granvüle aan de Graaf de Vergennes voor-
9S da gen tot eene afzonderlyke Vreede ge-,
i, daan hebbende, van den Graaf rot antwoord
„ gckreegen had, aat mgem tn zou werden ge..
r \ T . , h tre&
(•) ,8-rboJvea * ? R 2 , bi . ,24,

O P H E L D E R I N G , ENZ. IQ?
,, treeden, zonder dat daar onder begrepen mer-
„ den allen die deel in den tegenwoordigen Oor-
„ log hadden: dat Granville daarop gerepliceerd
„ hebbende, dat zulks alleen toepaslyk kon-
„ de zyn op de geallieerden van zyne Maie-
„ Iteit, de Vergennes hem daar weder op had-
5, de toegevoegd: Dat wel waar was, dat zyn ~
„ Meester geene dire&e alliantie met de Republiek
„ had, maar dat zyne grootmoedigheid en groot-
„ heid ' fa magnanimité & dignité ) niet toelie-
„ ten, dat hy de Republiek aan haar zeiven overliet"
Wenschlyk ware het geweest, dat eens on*
derfteld, dat 's Konings Ambasfadeur i zyne
Majelteits waarachtige gevoelens uitboezemde
, zyne Maj. by dezelve gebleeven was: maar
wy zullen zien, hoedanig die gevoelens des
Allerchristelykften Konings, of ten minften van
zyne Ministers, hun minder in 1783 bezielden.
Wy hebben te vooren, (bl. 132 envolg.)gezien,
hoedanig in het begin het voorneemen
had gefcheenen te zyn, de Gedeputeerden der
Oost lnd. Compagnie te Parys, van der Perre
en Boers, tot zeekere geheime- handelingen aldaar
te gebruiken, en hoedanig daar weinig of
niets van gekoomen was, doordien de Raad- -
N 4 pen-

3oq
M E M O R I Ë N T O T
penfionaris het fchryven van den laatften onbe­
antwoord, en hun van nadere Inftrudfien on­
voorzien gelasten had.
Maar toen het hoogstwaarfchynlyk was ge­
worden , dat de Vredehandelingen te Païys
zouden worden voortgezet, oordeelde men vol­
ftrekt noodig, iemand van hier, ter adfifientic
van den Htere van Berkenrode te zenden
Friesland had den 28! July ter Vergadering
vm Hun Hoog Mog. voorgefteld, iemand naar
Vf®» te zenden, om de conferentien by te
woonen. Te vooren had men reeds daartoe
gedoodverfd, den Heere Brantfen, Burgemees­
ter van Arnhem, en wegens Gelderland Gede.
puteerde ter Generaliteit, van wiens bekwaam­
heid, zoo uit hoofde zyner natuurlyke talenten,
goed voorkomen, als verkreegene , ondervin­
ding in het behandelen der publieke zaaken
men m 't algemeen, goede verwachting had/
Toen het voorneemen om evengem. Heere
te benoemen, te Parys bekend wierd, beviel
het weinig: zelfs wierd de Hertog de la V aUr
•gmon gelast, by den Raadpenfionaris, en daar
het verder dienft-g mochte zyn, te vertoonen,
dat men gaarne zou zien, dat de Heeren van
der Perre en Boers, den Heere van Berkenrode,
'. dc onderhandelingen wierden toegevoegd:
de-

OPHELDERING, ENZ. SOI
dewyl doch de zaaien van d'Oosc Ind. Comp.
ten minften voor een groot gedeelte, het onder»
werp van die handelingen zouden uitmaaken.
Ook deed men blyken, dat het mishagen zou,
zoo men den gewoonen Ambasfadeur, die men
byzondere achting toedroeg , eenen anderen
toevoegde.
Maar dit behaagde geenszins aan de geenen, -
die toen reed» begonden de zaaken te beftuu-
ren, met die overheerfching, van welke men
eenigen tyd daarna, en wel tot na de gelukki­
ge omwenteling, in September 1787 voorgc«i
vallen, zoo veel gevoel gehad heeft.
Nogtans was het ontzach voor Frankryk zoo
groot, dat men met de benoeming niet durfde
voortgaan, maar den Hertog de la Vaugnion,
door den Raadpenfionaris liet verzoeken, daar
over eenen Courier naar zyn Hof te zenden, met
verzoek, dac doch de Koning de Republiek niet
wilde gerteeren, in de toevoeging van iemand
aan den Heere yan Berkenrode.
Hierop kwam kort daarna verzeekering van
den Graaf de Vergennes, dac zulks hec oogmerk
•niec was, maar dac hy gemeend had, mee voor­
kennis van zyne Maj. poogingen te mogen doen,
om voor ce komen iecs, dac noodwendig ftrek-
'ken moesc, om aan eenen Miniscer van de
N 5 Re^

202 M E M O R I E N T O T
Republiek, die zoo lang aan 't Hof van zyne
Maj. op eenen aangenaamen voer geweest was,
een weerzin in zynen post te doen krygen: dat
hy Grave de Vergennes daarom die poo-ingen
als noch herhaalde: en te eerder, om 3at hy
oordeelde, dat 'er geene reedenen waren, om
zich zoo zeer te verhaasten.
Men vond doch niet goed, aan 't gevoelen
van gem. Graave te defereeren. De Gedepp
van de Compagnie, van welken men niet verwachtte
die tocgeevenheid, die men by de onderhandelingen
over 't Vreede'swerk verlangde,
waren niet naar den fmaak.
De Heer Brantfen wierd dan benoemd , en den
io Aug. wierd zyne Inftrucfie gearresteerd (a);
Toen deeze aan Burgemeesteren van Arafteldam
door 's Stads Gedeputeerdens ter dagvaart,
gezonden wierd, zonder alvoorens het
concept aan hun te hebben medegedeeld, zoo
als dat gewoonlyk gefchied, fchreeven Gedepp
voorn, daar by, dat het eerfte voorneemen wel
was geweest, om volgens het verlangen van
Burgemeesteren, daar in te ftellen, dat 's Compagnies
Gedeputeerdens te Parys , by de Vreedehandelingen
, wanneer over 's Compagnie's
zaaken gehandeld zou worden, tegenwoordig
(«) Bv2. y. moes»

O P H E L D E R I N G , ENZ. 203
moesten zijn; doch dat zulks geheel uit het geheugen
verboren was geworden. Zonder dat
doch door gem. Stads Gedeputt. daarvan eenige
reede gegeeven wierd.
't Natuuriyke gevolg daarvan is geweest, dat
's Compagnies Gedeputeerden, ook daarna zelden
of nooit geraadpleegd, veel min by de handelingen
geroepen zyn geworden.
Men had zich met hc: benoemen van den Heer
Brantfen eenigzins verhaast, om dat men den
1 a Aug. met een Expresfe van den Heere van
Berkenrode, de tyding ontvangen had, dar de
Heer Fitz Herben, Engelsch Minister te Parys,
hem Ambasfadeur kennis had gegeeven,
„ dat hy gelast was, om met de bettigereerende
„ Mogendheeden over eene algemeene Vree-
„ de te handelen: dat de Graaf de Vergennes
hem, Fitz Herbert, op depropofitie,oai met
ieder dier Moogeidheeden afzonderlyk te
handelen, gezegd had, dat hy in allescommu-
„ nicatief cn eenfchappelyk met de Oorlogende
„ Moogendheeden te werk zou gaan." En men
had noch te gemaklyker tot de benoeming beflootcn,
om dat de Heer van Berkenrode, hoe
zeer hy zyn ongenoegen over de meergem. benoeming
aan Zyne Hoogh. te kennen had gegeeven,
als nu verzocht, dat hem iemand zou
toe-

?e>4 M E M O R I Ë N T O T
toegevoegd worden: en aan den Raadpenfionaris
gefchreeven had, dat die benoeming in de
tegenwoordige omftandigheeden, hem geene
moeite zou* doen, ja zelfs daarna te verlangen.
De Inftruétie van den Heere Brantfen hield,'
gelyk men zien kan,, f» niets in, dan eene algemeene
last, en fchoon men noch hoog opgaf
van de ftandvastigheid Van den Koning
voor onze belangen, konde het, ten minften
aan die, die niet vooringenomen waren, niet
twyffelachtig voorkomen, dat wy niet dan nadeelige
voorwaarden by het maaken der Vreede,
zouden kunnen befpreeken. Ook had de
Hertog de la Vauguian, reeds in July, aan den
-Heere Stadhouder gezegd, dat men by de onderhandelingen
over een dedommagement zou
kunnen fpreeken, maar dat het belachlyk zou
zyn, daar op te blyven ftaan.
De flechte uitzicht die men dan had op het
uiteinde van dat werk, maakte dat 'er meede
eene zeer geringe wa S voor d'eere, door eenen
Minister daarby in te leggen : en men had waarlvk
reede den Heere Brantfen verplicht te zyn,
dat hy die Commisfie wel op zich wilde nee.
men, en de aangenaamheden van \ Paryfche
-verblyf zoo duur kopen, 't Is waar, dac het
00 Byi. Y, ver.

O P H E L D E R I N G , E N Z. 2Ö>J
Vertrouwen, dat die Heer reeds gedeekelyk
voor zyn vertrek had, en daarna Volkomen ge­
had heeft, van die geenen die zich toen reeds
als Opperbeftuurders gedroegen, dien post voor
hem draaglyker gemaakt heeft, dan dezelve
voor eenen anderen zou geweest zyn.
Toen evengem: Heer te Parys kwam, was
het Vreeden's werk noch niets gevorderd: men
begreep zelfs aan 't Hof van Verfailles niet,
wat m.m in Engeland met het zenden van den
Heere Fitz Herben beoogd had: en men had,
om deswegens onderricht te zyn, Monfieur de
Raineval één der Commiefen van het Departe­
ment der buitenlandfche zaaken, dervvaards ge- 1
Zonden. Deez' bleef daar maar weinige dagen;
en kwam weinig beeter onderricht weder t'huis.
Mylord Shelburne, die toen het voornaam be­
wind in handen had , had zeekerlyk niets be­
paalds kunnen zeggen op het Cardinale punt,
de onaf hanglykheid van America, dewyl men het
gevoelen van 't Parlement, dat noch niet ver­
gaderd was geweest, niet had kunnen vernee-
men.
Maar terwyl Mr. de Raineval in Engeland
was, gefchiedde iets, dat daarna tot het fluiten'
der vreede veel heeft toegebracht,- n:.rimtyk,
het bekend verbranden der vlottende Bacieryen

fiOfj M E M O R I Ë N T O T
ryen voor Gibraltar, dat zeekerlyk bewerkt
heeft, het afzien van Spanje van het wederkrygen
dhr Vesting.
• Omtrent deezen zelfden tyd, wierden de
geesten der In- en Opgezeetenen in de Republiek,
of zy niet al genoeg verhit waren, noch
meer opgewonden, door eene gebeurtenis,
die was zy niet door een aantal Staats Refolutien
buiten alle gefchiedkundige twyffeling geftcld,
by de nakomelingfchap, denklyk, voor
zeer verdacht zou gehouden worden.
Het is genoeg bekend, uit welken elendigen
toeftand, onze Zeemacht, gedurende den loop
van de Jaaren I 73I en 1782. allengskens het
hoofd had beginnen op te beuren, zoodanig dat
wy in July 1782. in zee brachten een Esquader
onder bevel van den Vice-Admiraal Hartfmck,
beftaandc uit 1 Schip van 70, 4 van 68, 1 van
64, 1 van 60, 7 van 54 ftukken gefchuts, behalven
4 van 40 ftukken en eeniga Fregatten.
Doch deeze macht wierd noch zoo weinig beffend
tegen die der Engelfchen geoordeeld,
dat, na dat het Esquader omtrent half Augustus
door ftorm genoodzaakt was geworden binnen
te vallen, alle de Officieren in eenen Krygsraad,
op last van Zyne Hoogheid den o September
beleid, begreepen, dat iet roekeloos zou
me-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 207
weezen, 's Lands Navale Macht in zulk een haar m
blyklyk gevaar te jlellen Terwyl zy op den 4e,.
even te vooren, na hetzelfde vertoond te heb-,
ben, hun advys beflocen hadden, met aan te.
wyzen hoedanig 's Lands Schecpen, zoo in
Texel als in \ Vlie, geplaatst zouden kunnen
worden, om die Zeegaten te befchermen te­
gens 's Vyands geweld. Qa s
Uit de Lysten der Admiraliteiten (F) blykt:
dat gedurende hec jaar 1782 by de L o^legien
van de Maas en Amfterdam in Equipagie zyn
geweest, en binnen Europa gediend hebben , 1
Schip van 70 , 8 van 60, en 7 van 50 ftukken
behalven de Fregatten, by welke noch op»
genoemd kunnen worden 1 van 70 en 1 van
50 uit Zeeland, naamlyk Zuid - Beveland en
Goes.
In deezen ftaac was onze Zeemachc, coen de
Hercog de la Vaugion, eersc mondeling, en
daarna by twee onderfcheidene Memori.n, aan
Zyne Hoogheid, uit naam van zyn Hof, voor-
ftelde, om tien van's Lands Scheepen terftond
naar Bresc re z?nden, om mee 's Konings's Schee­
pen ce conjungeeren, welke Scheepen van daar,
zoo
fa) Zie de Byl, behoorende tot het vervolg van de
Misfive van Zyne Hoogheid, No. 1 en 2. bl.3 ené
(i)Byl. L». Z. i, a en 3.

£ö8 M E M O R I Ë N T O T
zoo als de Ambasfadeur zeide, indien Hun H.
H. M. M. zulks raadzaam oordeelden; de midde­
len yan defènfie van Hoogstderzel>cr Etablisfc^
ment en, byzonder die in Afia geleegèn Zyn, zou­
den kannen protegeer en, of wel de concert met
de Scheepen, die zyne Aller christelykfle Majefteii
te Br est had, afhebben zou, het westen en zuiden
yan Engeland blocqueeren, dé Convooyen des l'y.
ands intercepteereh, en aan deszelfs commercie af­
breuk dnen: en wyders dat de Floot van de Repu­
bliek zonder uit/iel mochte gezonden worden aan de
andere zyde van 't Canaal, om aldaar, zoo het
mooglyk was, een zeer ryk gelaaden Convooy, het
welk men vcrzeekerde, dat in V begin van Augus^
tus, onder geleide van den Admiraal'Rodneyver­
trokken was, te ihtercepteeren.
Zyne Hoogheid, zoo als Hoogstdezelve in
deszelfs Mi five en Memorie aan Hun Hoo*
Mog. (a) zegt, bevond zich door dac voor­
ftel in geene kleine verleegenheid, y dewyl
„ dez 'Ive aan den eenen kanc gaarne alles wat
„ aan hec Hof van Frankrijk eenigzins onaart-
}, genaam weezen kon, wilde vermyden : en
„ aan den anderen kant, meer dan eenezwaa-
„ righeid in dac voorftel bevond: zoo om dat de
w
Krygsoperacien met hec zélfde Hof geeoiï-
„ zet*
(«) Zie het evengem. aangehaald vervolg, bl. 33*

O P H E L D E R I N G , ENZJ ao«?
3, certeerd, als ten einde liepen: om dat Zyne
j, Hoogheid vreesde, dat de macht van de Re-
i, publiek op deeze wyze verdeeld worden-
j, de, de mooglykheid benomen zou worden,
j, om het noodige ter beveiliging der verwacht
5, wordende Oost-Indifche Scheepen, en der
• Scheepen uit de Oost - Zee, in het werk te
,, ftellen: of ten min'len dat langs deezen weg,
's Lands Navale macht in de Noord-Zee,
li in het voorjaar van 1783 niet dan zeer ge-
j, ring zou kunnen zyn."
Zyne Hoogheid befloot dierhalven, na al-
voorens te hebben ingenomen de gedachten
van de Heeren Fiscaalen Bisdom en van der'
Hoop b en van de Vice- Admiraals Reinst en
Zoutman, (van welken, zoo ik vermeene, de
eerfte ongünftig, en de andere gunftig op het
voorftel dachten,) gem. Memorie op den 23'
Sept. meede te deelen, aan het fecreet Befog­
ne van Hun Hoog Mog.
Alvoorens daarop' te befluiten wierd goed­
gevonden, het advys der Admiraliteiten in te
neemen. Van deeze bevond zich de meerder­
heid daarvoor te zyn. De zaak vervolgens we­
der in 'c fecreet Befogne gebracht zynde, keur­
den de Gedeput. van Holland, de Heer van den
Sandheuvel en de Raadpenfionaris: vau Fries*'
II. D E E L . O landf

SIO M E M O R I Ë N T O T
land de Heer van Kuffeler: en van Overysfel de
Heer van Dedem, het voordel goed: maar de
Heeren George yan Randwyk, Lynden van Bli£~
tmwyk, Brantzenhirg en Tjasfens, refp. Gede­
puteerden van Gelderland, Zeeland, Utrecht
en Groningen, waren huiverig: men befloot
dus niets, en het Befogne wierd gecontmu*
eerd.
Doch de Heer de la Faitguion een befluitend
antwoord op zyne Memorie gevraagd hebben­
de, drongen de Holïandfche Heeren op den 2S
Sept. dat een raporc mochte uitgebracht wor­
den : en dewyl de Groningfche Heer intus-
fchen zich had laaten overhaalen, om zich by
de Hollandfchen te voegen, zoo wierd op den
28e,. daaraanvolgende, na dat de Hertog noch-
maals had aangedrongen, het raport overeen-
komdig de gedachten van Holland, ter Verga­
dering van Hun Hoog Mog. uitgebracht: doch
Gelderland, Zeeland en Utrecht verzocht heb­
bende, dat het beduit tot Maandag mochte uit-
gefteld worden, wierd die dag daartoe bepaald,
Men vond doch niet goed óp den bepaalden
dag tot een beduit te komen, om dat tyding
ingekomen was, dat de Admiraal Hom, uit hoof­
de van geleedene fchaade op de kust van Frank­
ryk, de reis niet had kunnen, en ook om het
ter-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 2J1
verbranden der vlottende Batceryen, niet had
wilien vervorderen.
Maar op den 3e. Odober wierd ter Generaliteit
met vier Provinciën , Holland , Fries»
land, Overysfel en Scad en Lande (want Zeeland
referveerde de vrye deliberatien haarer
Principaalen, en ik vinde. niet dat Gelderland
en Utrecht zich verklaard hebben) befloten,^
Zyne Hoogheid zou verzocht worden, om hoe eerder
zoo beter te willen despicieeren seenenvlag-Officier,
mitsgaders 4 a 5 Scheepen van 60, 3 a 4 van 50, en
a d 3 Fregatten,met een Kotter ofAdvysjacht, om
naar Br est te doen detacheren: ten einde aldaar te
everwinteren, en de nadere ordres van hier aftewachttn:
of gecombineerd met een Fransch Esquader, zoodanige
Expeditien in de Europifche Zeeën te doen 3
als de voorn. Flag-Officier met overleg van den commandeerenden
Officier aldaar, dienftig zou moogen
mrdeelen: met dien verftande nochtans, dat voorsz.
erdre van H. H. M. zou moeten worden gehouden
voor vervallen, wanneer door aanhoudende westelyke
of yariè'erende winden, of ook door eenig
onvoorzien toeval, V Lands Scheepen mochten worden
opgehouden en verhinderd, om de voorsz. reize
voor den 8 Otlober eerstkomende voort te zetten
, op dat aan den AdmiraalHowe , by zyn retour
ym Gibraltar, of aan eenige anders fuperieurs
© a F r

212 IÖEMOR1EN T O T
Vyandlyke macht, geene geleegenheid wierd gegeeven,
om het voorsz. klein Esquader op te vangen
of te vernielen.
Het is over bekend, dat die Scheepen niet
uitliepen, en hoedaanig veelert dit aanzagen,
als een gevolg van eene verraderlyke handel-
wyze. Myn voorneemen is niet te onderzoe­
ken , hoe verre de Officieren, aan welken door
den Admiraal Generaal, het bevel om naar Brest
te fteevenen, ingevolge de Reibl. van Hun Hoog
Mog. gegeeven was, aan dat bevel, zelf met
het in gevaar ftellen der Bodems, die aan hun­
ne zorge waren toevertrouwd, blindeling moes-
ten gehoorzaamd hebben. Ik laat aan de Staa­
ten, in welker, zoo byzondere als algemeene
Vergaderingen, nu niet meer regeert die geest
van vooringenomenheid, die zoo veele Staats-
leedcn, zeekerlyk in meenigvuldige gelecgen-
heeden , ter liefde en ter gevalle van 'c Fran­
fche Hof, vervoerd heeft, die zaak uiteindig te
-beflisfen en afdoen: maar ik kan niet nalaaten,
myne verwondering te betoonen , dat drift,
party-zucht en verblindheid , zommigen zoo ver­
re vervoerd hebben, dat zy op zich hebben dur­
ven neemen , om door te dringen een voor­
ftel, het welk, met bedaarde zinnen overwoo-
gen, eerder verdiende geacht te zyn gewor*
den,

O P H E L D E R I N G , ENZ. SI3
•den, uit verdervende gevoelens, voor de Repu­
bliek voortgefprooten, dan tot deszelfs nut te
zyn uitgedacht. Hoe is 't mooglyk, zullen
onze opvolgers vraagen, dat, terwyl men in
eenen heevigen Oorlog tegens eenen machti-,
gen Vyand was, en onze Zeemacht even uit
haare asfche verreezen , noch kwaalyk in ftaat
was, om onze Havens en Kusten te befcher-
men, daar men in alles by der hand had, één
Schip a 70, (a) 8 a 60 en 10 k 50. men van die
geringe macht naar eene vreemde haven heeft
willen zenden, 5 Scheepen van 60, en 4 van 50
Stukken?
Ik beken , dat de Haven van Bresr aan de
Scheepen die 'er gelukkig zouden aangekomen
zyn, het voordeel zou gegeeven hebben, om
eerder en beeter dan uit onze Zeegaaten, in 't
vroege voorjaar tot het doen van tochten, ge­
reed te zyn: maar behalven de meenigvuldige
zwaarigheeden, die wy zoo even gezien heb­
ben dat Zyne Hoogheid met zoo veel gronds
tegen dit vreemd voorftel had ingebracht, zoo
kon men de voorftanders van 't zelve vraagen:
vooreerst, was 't wyslyk in de maand van Octo-
(a) Ik tel de zeeventlger van Zeeland niet, zy m$
in Hechten ftaat.
O 3

*I4 MEMORIËN TOT
tober zwaare Scheepen langs 's Vyands Kus­
ten te zenden, daar zy, in geval van teegen-
winden, genoodzaakt zouden zyn geweest, wee-
ken op Zee te zwerven, dewyl zy, ingeval van
ftorm, geene Haven in de nabuurfchap, of op
hunnen weg hadden, om te vluchten? Ten twee­
de, was het voorzicht^, in de afhanglykheid
van eene vreemde Mogendheid te ftellen, de
kern, op dat oogenbiik, van 's Lands navale
maht? Ten derden, was 't raadzaam, was 't
verantwoordlyk, met de geringe macht die wy
hadden, om het doen van expeditien na Afia,
Africa of America te denken, in eenen tyd, dat
wy kwaalyk in ftaat waaren, om onze Havens
en Kusten te befchermen ? Ten vierden, was
het voorzichtig, aan de Franfchen onze Schee­
pen, tot het doen van expeditien te leenen,
zonder alvoorens gereegeld te hebben, wat zy
zouden doen: daar men zoo geleerd had met
het beruchte Co«^,tot 't welk van onzen kant
alles, van Frankryks zyde niets deegelyks was
aangebooden geworden ?
Men zal mooglyk zeggen, dat men het voor­
uitzicht had, van in 't volgend jaar, met ande­
re Scheepen, die omtrent gereed waren, de
plaats der verzondene Scheepen te kunnen
vervullen: maar Wat was daartoe voorhanden?
wat

O P H E L D E R I N G , ENZ. 215
•wat heefc men in 'c volgend jaar meerder gehad?
Uic de Lyscen (a) blykc, dac 'er cwee nieu­
we zeventigers, de Jupiter en de Vryheid, en
drie nieuwe zestigers in diensc gebrachc zyn,
terwyl een zevenciger, de Admiraal Generaal
onbruikbaar, en een zestigvr, de Unie, veron­
gelukt waaren. (b) Deeze Scheepen gevoegd
by de 5 zestigers, en 4 vyftigers, die men
naar Brest wilde zenden , zouden zeekerlyk
eene tamelyk aanzienlyke Vloot hebben kun­
nen uitmaaken, dewyl dezelve als dan uic 2
zevencigers, 10 zestigers, en 8 vyfug.rs zou
beflaan hebben; maar de Schepen naar Brest
gaande, zou immers niets dan 2 zeventigers,
5 zestigers., en 4 vyftigers overgebleeven
• zyn.
Als men ontleed het oorfpronglyk voorftel
van den Franfchen Ambasfadeur, zoo heefc men
reede om verwonderd te zyn, dat die Heer zoo
veel op zynen invloed betrouwd heeft, dat hy
zich heefc durven vleijen, heczelve een oogen-
blik als aanneemlyk ce doen befchouwen. Hy
vroeg 10 Scheepen, wy hadden 'er in 'c geheel
20 by de hand: de 10 gezondene zouden met
's Ko-
(3) Te vinden onder de Byl, La. Z. 2 a 4 Locis c
{b) Hst Schip van de Capitein van ffdderen.
O 4

9l6 M E M O R I E N T O T
's Konings Scheepen,onder andere, het Westen
en 't Zuiden van Engeland bhcqueeren. Ik vraag
wat bleef 'er dan over, ik fprce-k niet om En"
geland in het Oo.ten en Noorden te benau­
wen, maar om in en benoorden het Canaal, langs
onze Kusten, onze Koopvaardy Scheepen naar
en uit de Oost-Zee te convoyeeren ? Men
kon immers niet verwachten, dat de Franfchen
ons aan deeze zyde van 't Canaal eenige hulp
zouden byzetten, dewyl de ondervinding altyd
geleerd ha.d, en noch feacsHyk by het hande­
len over het bewuste Concert, dat zy nimmer
daartoe gezind zyn.
Maar het flot van het voorftel was het fraai-
fte: en wyders, zeide de Ambasfadeur, dat de
V^ot yan de Republiek, zonder uit/lel, (N. B in
de maand van October) mocht uitgezonden wor­
den , aan de andere zyde van V Canaal, om aldaar-
zoo het mooglyk was, een zeer ryk gelaadea Con­
vooy, het welk men verzeekerde, dat in 't begin
van Augustus onder geleide van den AdmiraalRod»
ney vertrokken was, te intercipiecren,
2 Zeventigers, 3 zestigers en 5 vyftigers s
(van welke laatfte 'er op dien tyd noch 3 naar
Dronthem waren, om d'Oost-Indifche Schee-
pen af te haaien) was alles wat ons overbleef:
en dit overfcl- wilde hy, dat wy, zonder uic-
ftel

O P H E L D E R I N G , ENZ. 21?
ftèl zouden zenden, om een ryk gclaaden Con­
vooy door eenen Admiraal geleid, te doen in-
fercipieeren.
't Is waar, dat op het oogenblik zeiven, vol­
gens raporten, de macht der Engelfchen in de
Noord-Zee zeer gering w r
as: (V) maar hoe wei­
nig ftaat men dacht, op die zw«kheid van den
Vyand te kunnen maaken , blykt uit de gem.
Ref. van Hun Hoog Mog zelve, dewyl daar de
uitvoering volftrekt bepaald was, tot op den
8e. October: dus in 5 dagen, en langer niet, uit
vrees voor 's Vyands overmacht.
©ndertusfehen deed het gem. voorftel aan-
ftonds dat kwaad, dat het belette, de expedi­
tie van een klein Esquader, om, gebruik maa-
kende van evengemelde gunftige omftandighcê"-
den, de Convooyen van en naar de OostrZee te
doen: en byzonderlyk, om het inloopen van de
Oost-Indifc: e Scheepen, die in Noorweegen
lagen, te begunftigen: terwyl 's Lands Vloot
daarna door tegenwinden belet wierd (b) Zee
te kiezen, en het, aangezien het reeds verloo-
pen faifoen, niet te verwachten was, dat de
geleegenheid zich daartoe weder zou opdoen.
Veel
(

M E M O R I Ë N T O 1
Veel is ' e r in den tyd over dat voorftel gefprooken:
de begunftigers hebben het niet uitvoeren
van hetzelve wil/en doen befchouwen
als een verraad, en hebben getracht, den Admiraal-Generaal,
en alle die geenen, die zy maar
eemgzins daar in hebben kunnen betrekken
met de zwartfie verwen af te fchilderen. Ik
heb my bevlytigd, in den tyd te ontdekken
hoe, en door wien het ontwerp in de waereld
gekoomen was: zie hier wat ik daarvan, zoo ik
vermeene op goede gronden, te boek kan ftellen.
Het is niet tegen te fpreeken, dat de ongun-
%e legging en ftaat onzer Havens, voornaamlyk
der geenen, die voor berging van groote
Scheepen kunnen dienen, zoo men uitzonderd
die van Vlisfingen, zeer ongefchikt zyn: dat
men daar door genoodzaakt is, de Scheepen
vroegtydig in Winterlaag te brengen, waar uit
zc tegen het voorjaar met veel moeilykheid
weder op de Rheeden gebracht worden. Dit
moest noodwendig eene Mogendheid, die met
ons den Oorlog voerde, verdrieten: en 't was
dus niet zonder reede, dat de Marquis de Casirrn,
des tyds aan 't hoofd van 't beftuur der
Jeezaakcn, om deeze zwaarigheid te verminderen,
op zeekeren dag aan den Graave de Ver-

O P H E L D E R I N G , ENZ. *1$
gennes voorfloeg, door 's Konings Ambasfadeur
in 's Hage, den Staaten te laaten voorftellen,
om eenige.Scheepen naar Brest te zenden. De
Graaf die zynen Brief voor Holland reeds in
gereedheid had, plaatffe 'er noch die gedachten
in, en gelastte den Heer de la Vauguion daarvan •
het noodige gebruik te maaken: en op deeze
last was gevolgd het mondeling, en daarna het
fchriftelyk voorftel, van gem. Ambasfadeur.
Men wil dat in het opftellen van dit laatfte, -
en voornaamlyk in de bepaaling van 't getal
der Scheepen, de Penfionarisfen de Gyzelaar en
Visfcher, de hand hebben gehad. Hoe verre dit
waar zy, kan ik niet verzeekeren, maar wel,
dat de Ambasfadeur nimmer gelast is geweest,
het voorftel als eenen eisch van Frankryk te
doen; en dat men ook te Verfailles niet verwacht
heeft, dat het om die reede zou aangenomen
worden. Men vond zelfs aldaar eenigzins
vreemd, dat in de Refolutie op dat ftuk
by Hun Hoog Mog. genomen, gefproken wierd,
van een verzoek van den Koning: 't geen dierhalven
van 's Konings ongenoegen verfpreid
wierd, was meede van allen grond ontbloot.
Ik had in disn tyd geleegenheid, om by den
Graave de Vergennes deswegens informatien te
neemen ; waardoor ik van het voorgevallene
gron»

22© M E M O R I E S T O T
grondig onderricht wierd, en was het dus, dat
toen de Graaf de Vergennes en de Marquis de
Castries vernamen, dat van de voorgeftelde ex­
peditie naar Brest niets gekomen was, zy al­
leen zeiden: ('t zyn fchier hunne eigene woor­
den) dat men de Republiek beklaagde, dat oor•zaa­
ken , die men fcheen te hebben kunnen voorkomen,
de Uitvoering van een plan verhinderd hadden, 't
geen men in Frankryk had aangezien als nuttig
Vöor haar belangen.
Maar daarna, toen men reedenen moest uit­
denken, om zoo veel mooglyk te verontfchul-
digen, de wyze op welke Frankryk met de Re­
publiek handelde, en trachten de fchuld, zoo
veel doenlyk , op haar te werpen, wierd dit
„opgewarmt en anders opgedischt. De Ambas­
fadeur voerde ook gantsch andere taal, dan de
opgemelde Heeren; daar hy doch van alle on­
ze omftandigheeden grondig onderricht, en,
zyn oordeel niet beneeveld zynde, of niet be­
hoorde te zyn, door de partyzucht, zeer wel
wist, dat onze opkomende Zeemacht noch te
klein was, om de aanzienlykffe helft derzelver
van onze Havens te verwyderen, en door het
Canaal naar eene vreemde Haven te zenden: en
dat wel in 't begin van Oef ober, in een oogen-
biik, het was waar, dat de Britfche macht in die
Zee-

O P H E L D E R I N G ^ ENZ. 221
Zeeën gering was, maar doch in den tvd, die
de reis van Texel tot Brest kon duuren, aanzienlyk
kon worden. Doch hec was de zaak defgoede
Vrienden ma den Gezant, dat hy het
misfchen van die expeditie, als zeer noodlottig
deed voorkomen, dewyl daar door de haat tegen
den Admiraal-Generaal, dien de voornaamfte
fchuld daarvan gegeeven moest worden,
vermeerderd wierd.
Men wist dan ook ter Vergadering van Holland
te bezorgen, dat aldaar gerefolveerd wierd *
om aan den meergem. Ambasfadeur het leedweezen
van Hun Ed. Groot Mag* over het
mislukken deezer expeditie, by monde van hunnen
eerften Staatsdienaar, den Raadpenfiona-»
ris, te laaten betoonen.
Niet meer zal ik zeggen van een ontwerp,
en deszelfs gevolgen, da? zoo veel gerucht.»
gemaakt heefc; die verlangen van de omftandigheeden
verder en nader onderricht te wcezen,
leezen de ftukken daartoe betrekkelyk: zoo het
raport door de Staats-Commisfie aangaande deeze
zaak gedaan, als 't geen men daarvan vinden
kan in het vervolg van de Misfive en Memorie
van Zyne Hoogh. bl. 23. en volg. en in
de verantwoording van den Heere Schouc hy
Nachc Graave van Beland.
Ter-

3 2
* M E M O R I E N T O T
Terwyl dat deeze zaak de gemoederen van
grooten en kleinen noch meer aan 't gisten
maakte, en meedewerkre, om de verwydering
tusfchen Zyne Hoogh. en eenige Scaacs.Lee-
den tot dac punt ce doen üygen , daar zy na-
derhand coe gekomen is, e n dus ook toe de
oogmerken der geenen, die op die verwyde-
rmg, byzonderlyk gegrondvest hadden , hun
voorneemen om de Regeeringsform op eenen
anderen voer ce brengen, gingen de Vreede's
onderhandelingen te Parys langzaam voort.
Hun Hoog Mog. ontvingen den , 3 e. Nov
eenen bnef vr.n hunne Ministers aldaar, in wel­
ken deezen verflag deeden van 'c geen de Graaf
deVergennes gezegd had,ter geleegenheid daczy
denzelven meededeelden, hec gezegde van dea
Heere Fitz Herben, „ dac hoe zeer noch ordres
n noch Indruccie ontvangen had, om mee hun
„ m onderhandeling ce creeden, hy doch van
ter zyde onderrichc was, dac men in Engeland
„ mee zeer vergenoegd fcheen ce zyn, dac zy
Miniscers in de eerfte Conferentie mee hun,
„ de concesfie van de vrye Vaart, als eeneprzlimi*
} y naire conditie, fine qua non hadden gevorderd"-
en zy Ministers daarop hunne verwondering"
betoond hadden,dat, daar de Heer Fox dicpoint
reeds had toegedaan, het Engelsch Ministerie
thans

OPBILDfKRING, ENZ. «2g
tBans daaromtrent, of ten minften omtrent de
wijze op welke zij Ministers 't zelve , overeenkomftig
hunne Inftructie , hadden voorge»
field, eenige zwaarigheid fcheen te maaken.
De Graaf de Vergennes die van deze bedenkingen
van 't Engelsch Ministerie niet fcheen ƒ,
onbewust te zyn, had hun geantwoord, „ dac ƒ
„ hy niet zonder vreeze was, dat deeze onza
Preliminaire vordering, onze geheele han-
„ deling zou kunnen ftremmen, terwyl de an-
5 ) dere helligeretrende Mogendheden , met de
hunne zouden voortgaan, en dat wy dusj
„ eene ophouding aan dat heilzaam werk zouden
toebrengen. Dat hy vermeende, dat hetj
„ ons niet tot nadeel zou ftrekken, zoo wy
„ alle onze vorderingen in eens deeden; do
„ vrye Vaart aan 't hoofd ftellende, even ge*
„ lyk Engeland ten opzichte van Frankryk ge-
„ daan had. Dat men, voornaamlyk,aan Enge-,
„ land alle geleegenheid, om delayen oïprateje-
9, ten, te zoeken, beneemen moest. Hy had
daarby doen opmerken, „ dat de vordering van
de vrye vaart op den voet van, het Tiacteae
„ van de gewaapende Neutraliteit, niet buiten
„ bedenklykheid was: dat het by gem. Trac»
„ taat bepaald Sistema, maar alleen by de hoO"
„ ge Contractanten, geenzins by de Mogend»
n hee-.

224 M E M O R I Ë N T O T
heeden van Europa aangenomen was, erJ
„ by veelen mooglyk niec ais overeenkomftig
„ mee hunne belangens, zou aangezien wor
den: dac Engeland de grondbeginzelen van de
„ gewaapende Neutraliceic, raec betrekking tot
„ de Moven van Rusland, Sweeden, Deene-
„ n.arken 3
en andere ook nooit erkend had,
3, maar alleen verklaard, de vrye Vaart dier Vol-
„ keren re zullen erkennen, ingevolge de in
„ weezen zynde weder/ydfche Traócaaten.
Eindlyk : „ dat hy deeze aanmerkingen ,
s, van zoo veel gewichts geoordeeld had, dac
,j hy den Hertog de la Vauguion gelast bad,
„ dezelve aan het Ministerie in de Republiek
„ voor te houden, en hy de Ministers ried ce
„ verzoeken, dac deswegens hunne Inftruc-
tien mochten veranderd worden."
Men wil, dat, overeenkomftig dit verlangen,
de Hertog in het doortrekken van Dordrecht,
op zyne te rug reize van Parys, werwaards hy
een keer had weezen doen, zou getracht heb­
ben, door middel van den Penfionaris de Gyze-
laar,óe Regeering van die Stad, daartoe over te
haaien; è?.n dat de Penfionaris het voordel niec
had durven doen. In den Haag daagde de Ge­
zant niet beeter by zyne goede Vrienden.
Ik heb van deezen Brief, (Byl, La. A A.
om-

Ö P H Ë L D E R I N G, ENZ, èsg
Ömdandig verflag gedaan, om dat ze myn's bor­
deels klaar aanduidde, wat meii van deaanftaan-
de handelingen te wachten had. Na zoo veel
moeite en geld gefpild, na ter liefde der gewaa­
pende Neutraliteit, ons den Oorlog op den hals-
te hebben gehaald; na alle afzonderlyke han­
deling van de hand te hebben geweezen, word
ons nu door onzen getrouwen Vriend , door
de Mogendheid, ten wiens behoeven dit alles
gefchied Was, rond uit aangezegd, dat zoo wy
óns willen houden aan 't punt, om 't welk de Oor­
log gevoerd, en het maaken van Vreede door oni
fleeds van de hand geweezen was, 'er voor ons gee­
ne Vreèdè op wüs, en wy maar nutteloos het heil­
zaam werk zouden ophouden , terwyl de andere Oor­
logende Mogendheeden doch met hunne handelin.
gén zouden voortgaan: dat hei gantsch Sistema der
gewapende Neutraliteit niet anders was $ dan eeni
byzondere Conventie, tusfchen de geenen 3 die te on­
der eikanderen hadden aangegaan, maar welkers
gronden veelè Mogendheeden , als ftrydig met haarè
belangen, niet zouden willen aanneemen.
Noodlottige gewapende Neutraliteit! de toe*
treeding tot dezelve, had ons den Oorlog ge­
geeven : gedurende deezeh, hadden wy geeri
het minde nut van dezelve getrokken : en by
't maaken der Vreede verklaart die Mogend-
II. DEEL. P heid,

22& M E M O R I Ë N TOT
heid, om welker's wille wy ons fïiptelyk aan
dezelve gehouden hadden , dat zij niet anders
is, dan eene bijzondere overeenkomst tusfchen
eenige weinige Mogendheeden, die door de an­
deren, na de byzondere belangen, al of niet aan­
genomen zal worden: en ons dus vermaanen-
de, daarvan af te zien! Terwyl men genoeg­
zaam uit het gezegde van den Graaf de Vergen­
nes kon afleiden, dat het Vreede's werk, bui­
ten kennis van de Republiek, tusfchen de an­
dere Mogendheeden reeds taamlyk gevorderd
moest weezen, waarvan het wederzyds verlof
tot het vaaren der Paquetbooten tusfchen Dou-
vres en Galais, daar de Vergennes aan onze Mi­
nisters ter zeiver tijd kennis van gaf, meede een
blyk was.
Voorts fielden de gem. Ministers in denzelf­
den brief, Hun Hoog Mog. voor, om hun toe
te laaten, ten einde, zeggen zy, zich te meer van
't appuy van het Franfche Hof te ver zeeker en,
», volgens 't verlangen van den Heere de Ver-
„ gennes, voor zoo verre van het Cardinale
n
punt te moogen afgaan, dat zy het zelve,
„ met alle de anderen, te gelyk, zouden voor-
„ ftellen, edoch over de minderen niet hande-
„ len, voor dat het eerfte zou zyn toegedaan."
Men kan ter goeder trouwe niet ontkennen,
dat

O P H E L D E R I N G , ENZ. §sf
dat het Franfche Hof de natuur van het Trac­
taat der gewaapende Neutralit.it naar waarheid
befchouwde. Welke ophef men ook van 'c groot
ontwerp van Mevrouw de Keizerf nne gemaakt
had, als of zy zich had opgedaan als de Befchernv
fier van *t Recht van eene altoos vrije Zee ,
en van haare nodiging der andere Mogendhee­
den, om daartoe meede te werken, was in de
daad de uitgebreidheid Van de heteekenis vari
de woorden vrye Vaart of Vrye Z.ee, aanmerk-
lyk bepaald geworden , door de verklaaring^
dat men over tn weder elkander niet guaran-
deerde, dan het genot der voorwaarden vari
vervoering der Waaren, die by Traclaaten voor­
behouden waren : en het fprak dus van Zeiven,
dat de vervoering van zoodanige Waaren, die 1
by het Tractaat wel niet uitgezonderd waren,
maar die eene Mogendheid met reede niet kon
toelcaten, dat aan < ene andere met welke zy
in Oorlog was, toegevoerd wierden , nimmer
uit hoofde der gewaapende Neutraliteit kon
gewettigd worden.
Daar kwam by , dat geene Mogendheid kofi
verwacht worden te zullen erkennen , dat het
Woord Zee alleen genoeg Zou zyn, om toe te
laaten. dat alle Scheepen , toebehoorende sari
Mogendheeden, met welke zy ia Vree Je zou-
P 2 óe

228 M E M O R I Ë N T O T
de zyn, zonder onderfcheid van Oorlog of Vree-
de's tyd , dezelve vry zouden bevaaren , wy
zeiven (men denke om de Oosterfche Zeeën)
hadden een tegenftrydig belang, en met ree­
de had de Graaf de Vergennes doen opmerken,
dat Engeland betreklyk Rusland, Zweeden en
Deenemarken, met welken zy in volle Vriend-
fchap leefde, verklaart had, de vrye Vaart niet
te zullen refpeEteeren, dan conform de fubffleeren-
de Tra&aaten.
Uit dien hoofde was het belachlyk, tót een
Cardinaal en preliminair punt te bedingen , eene
valflrekte vrye Zee.
Kort na het evengem. fchryvens van de Mi­
nisters te Parys, bekrachtigden zy by eene na­
dere Misfive, 't geen zy gemeld hadden van het
gezegde door den Graave de Vergennes, door
't geen de Heer Fitz Herbert in een gefprek met
hem gehouden, gezegd bad.
Op den 2^. December wierd doch by Hun
Hoog Mog. bepaald, „ dat de vrye Vaart vooraf
„ en preliminair erkend moest worden, te meer
„ daar de Secretaris Fox dat punt reeds had
„ toegegeeven, en het gevaarlyk zou zyn, de
»i eerpe erkende principes te laaten vaaren: dat
„ wat betrof de ouvertures op de andere pun-
„ ten, de Ministers, met overleg van den Graa-
„ ve

O P H E L D E R I N G , ENZ. 229
,3, ve de Vergennes zich zouden kunnen gedraa-
„ gen na Convenientie, mies zich houdende aan ]
„ hunne inftruótie. Dat zy deeze last meede-
„ deelende aan den opgem. Graave, teffens
„ zouden verklaaren, dat Hun Hoog Mog. in-
„ gevolge de gunftige verzeekeringen van den
„ Koning, verwachtten dat zyne Majefteit van
„ het aangenomen Sistema niet zoude afgaan,
„ en met deszelfs zeggen aan onze Ministers,
9, alken gebuteerd'had'in de formaliteit deezerNe-
„ gotiatie, alles voor te komen, V welk de Vre-
„ de's zaak zoude kunnen retardeeren: dat byal-
„ dien de naam van gewaapende Neutraliteit
s, al niet gefpeld wierd, de zin van dezelve
„ ten minften allerduidelykst in het te maake-
„ ne Traétaat moest uitgedrukt worden , en
„ dat zoo de Engelfchen deswegens difficulteer-
s > den." Hier zou men verwachten, dat de
last dan zou zyn, om nergens in te komen, maar
neen, men vergenoegde zich met te zeggen:
dat zulks een blyk zou zyn van hunne kwaade
„ trouw:" even als of dat 'er iets toe doen
zou, om het verlangde minder of meerder te
verkrygen.
Maar men durfde zoo bout niet fpreeken, om
dat men wel gevoelde, dat men op 't laatst zou •
moeten fluiten op den voet dien het Hof van
p g Frank-,

*3 a
M E M O R I Ë N T O T
Frankryk zou goedvinden. Wat het verwyt
van kwaade trouw betreft, zoo was het zeeker­
lyk waar, dac Engeland het Cardinalepunt, vry­
willig had aangeboden: maar 'c was niec min­
der waar, dac wy hun aanbod van de hand had.
den geweezen, en dan was de vraag: of men
hun van kwaade trouw kon befchuldigen, zoo
zy by deeze onderhandelingen hun voorig aan­
bod geen gefhnd wilden doen?
Alle de Provintien keurden hec voorgem
Raporc en RefoL goed, behalven Zeeland, die'
daarop wilde inneemen hec goedvinden van haa­
re Principaalen.
Alhoewel onze Miniscers van den Graave
de Vergennes, eer geleegenheid dac zy der Staa­
ten gevoeligheid hadden betoond, over 't geen
Frankryk wegens hec m eigen der uicgeftrekt-
heid der vrye Vaart gevorderd had, verzeeke,
ring ontvangen hadden, dac de Koning geene
toegeevenheid omcrenc die fiuk, en de verde.
re aanfpraak der Republiek op Engeland zou
beroonen, nemaar haare belangen? by de Vre­
dehandelingen, op hec vuurigfte ter harte nee,
nun, zno had nochtans de inhoud van opgem.
brief, gevoegd by de kennis die men daagiyks'
meer en meer kreeg, van de kleine gezindheid
van 't Hof van Frankryk, om ingevolge de zoo
dik.

O P H E L D E R I N G , ENZ. 2.^1
dikwyls gedaanc belofte , ronder ons; goüfe
Vreede te maaken, by de geenen die noch niet
geheel aan de belangcns van Frankryk waren
overgegeeven , veel ongenoegen gebaard: en
by de anderen geene geringe vrees verwekt,
dat eindlyk de oogen geopend, en aan hun de
fchuld van de gevolgen van het noodlottig ver­
trouwen , zou gegeeven worden.
Daar was om dit te ontduiken niet veel an­
ders op, dan te doen voorkomen, als of het
die van den Prins en van de zoogenaamde An-
glomanen was.
De Ambasfadeur ftond hun weder hierin
trouw by: en zei nu, dat het niet zenden der
Scheepen naar Brest eene der naaste reedenen van
'sKonings ongenoegen, en mindere geneegenheid,
om de Republiek by te ftaan, was.
Ik heb hier voor,(bl.86.)aangeteekend, hoe
men te Verfailles in den tyd daarover gedachr
had , en de voornaamften alhier, wijten dat
zeer wel.
De discourfen van den Ambasfadeur deeden •
zoo veel te meerder kwaad, om dat, niet al­
leen door dezelve het wantrouwen, en vervol­
gens ook de werkloosheid vermeerderd wier­
den, maar om dat dezelve het gantsch gedrag
van Frankryk zoo noodlottig voor de Repu-
p 4 bliek

?3 2
M E M O R I Ë N TOT
bliek wettigden. Hy deed fteeds voorkomen,
dat hy altyd te worfteien had, m e t eene En­
gelfche Faftie, en dat daarom alhier geene ge-
noegzaame maatregelen , om alle de vermo­
gens tot het voeren der kryg fo te fpannen,
genomen konden worden. Doch die waren
waarlyk harfenfehimmen: die Engelfche party
was destyds nergens in weezen, dan in de har-
fens van den Gezant: of wierd voorgegeeven
door de geenen, die verlangden, dat de zaa­
ken tot geene rust kwamen: of zoo 'er noch
eenige Engdschgezinden overbleeven, was hun
invloed zoo geknakt, dat deielve geheel kracht-
loos was.
Alle die kunftenaryen veroorzaakten de ver­
meerdering der tweefpalt, haat en wantrou­
wen, en vervolgens befluit- en werkloosheid-
gelyk het gaat, wanneer de beflnitende en uit­
voerende machten het niet eens zyn , of ten
ÏHinden niet te zaamenwerken.
Het Hof van Verfailles heeft, myn's oor­
deels, destyds de allerbeste geleegenheid ver­
loeren, om deszelfs invloed op de zeekerde
gronden, zoo 'er immer eene ftaatkundige zee­
kerheid kan zyn, te vestigen. De voornaam-
fto Regenten, zoo wel die geenen die altyd
ffeer voor Frankryk dan voor Engeland geweest
waa-

O P H E L D E R I N G , ENZ. C33
waren, als die, daar nu de invloed van Frank­
ryk door het van de hand wyzen van alle by,
zondere handeling over afzonderlyke Vreede,
gevestigd was, de eerften niet wilden tegen­
gaan , en het aangenomen Sistema weder om-
verre werpen, waren gereed, om met Frankr
ryk meede te werken, en geene verbintenis-
fen met Engeland, dan gemeenfchaplyk met
Frankryk, aan re gaan: mits dit Hof aannam ,
geene Vreede te maaken, zonder aan de Re­
publiek eerlyke voorwaarden te doen verwer­
ven. Het Cabinet van Verfailles had zelfs de
fchoonfte geleegenheid, om den Stadhouder te
noodzaaken, in zyn belangen over te gaan; de­
wyl deszelfs beftaan, dat zoo naauw, ja zeer
onaffcheidelyk aan dat van 't Land verbonden
is, vereischte, dat hy thans den ftroom niet te­
genging, nemaar, door eene wyze en tydige
toegeevenheid, de rust aan 't Land en aan zich-
zelven, ter afwending der onaangenaamheden
voor Hem en voor zyn Huis, die Hy toen reeds
begon te gevoelen, en van welke hec flimfte ce
wachcen was, gelyk, God beecerc, de onder­
vinding maar ce veel geleerd heefc, wedergaf.
Dewyl ik geleegenheid had, myne gedachten
directelyk aan den Graave de Vergennes te doen
geworden, liet ik niet; na het evengem. met de
P 5

£34 M E M O R I Ë N T O T
my mooglykst helderfb verwen af te fchilde-
ren, Maar i mocht niet helpen, en 'c was ook
natuurlyk, dat 'sKonin;s Gezant meerder in­
vloed hadde dan ik. Deez Heer , in fteede
van de goede verftandhouding met den Stad­
houder te zoeken, fcheen daaglyks meer gezind
om Hoogstdenzelven kleinigheden aan te doen ;
cn onderfteunde de verregaande handelwyze
der geenen, die toen noch onder den dekmantel
van 't Stadhouderlyk gezach binnen deszelfs
paaien te houden, reeds toeleidcn, op 't geen
naderhand fchier gelukt is.
Op den 6\ December, dus voor dat men ant­
woord hebben kon op den inhoud van de voor-
gem. Refolutie van Hun Hoog Mog., ontvin­
gen deezen weder eenen brief van 's Lands Mi­
nisters te Parys, in welken deezen meldden,
5, dat de Heer Adams hun in vertrouwen, zy-
„ ne vorderingen in de Vredehandelingen
„ had meedegedeeld: terwyl doch de geheele
i, waereld wist, dat de Praeliminaires met En-
„ geland geteekend waaren."
Voorts vf rzeekerden zy,, „ dat onze, door de
r
„ Franfche hernomene Coloniën, ons zouden
„ wedergegeeven worden: dat *s Konings voor-
Ü neemen nimmer geweest was , dezelve in
f, reekening tegens eenige pretentie der En-
» gel-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 235
, s gelfchen te brengen ; dat hec punt van de
„ vrye Zee, tot genoegen der Republiek zou
„ gereegeld worden : doch dut betreklyk de
„ fchavergoeding eenige verzachting plaacs zou
,, moecen hebben."
By Hun Hoog Mog. wierd daarop daadlyk
beflocen, „ zyne Alkrchriscelykfle Majefteit ,
,, door de Ministers te Parys, te laaten bedan-
,, ken , voor deszelfs gunstige dispolitie, be»
„ treklyk de Coloniën." En het Hof van Frank»
ryk beantwoordde de heuschheid van Hun H>og
Mog., met gelyke hoflykheid, met byvoeging
der fterklte verzeekeringen van 's Konings ge­
neegenheid, „ om te onderlleunen de voor-
„ waarden, die door onze Ministers, omtrent
„ deezen tyd, aan den Heere Fitz Herbett wa-
„ ren overgegeeven."
Niettegenftaande evengemelde horlyke ver­
zeekeringen , was het zeer waarfchyniyk , dat
reeds toen de zaaken, ten minften voor het
grootfte gedeelte, tusfchen Engeland en Frank­
ryk gereegeld waren. Te Parys beweerde men,
dat het vertrek van den jongen Graaf de Ver­
gennes zulks ontwyffclbaar aandui.lde : en dat
deeze met de Vreede, zoo als men zegt, in de
zak, zou t'huis komen.
Zeeker was hec, dat onze Ministers van
niets,

23^ M E M O R I Ë N T O T
niets, van 'c geen tusfchen de Franfche en En-'
gelfche Ministers omging, onderricht waren :
byzonderlyk niet van 'c geen door Monfieur
de Raineval in Engeland verricht wierdt: alhoe­
wel Hun Hoog Mog. den 23 December refol-
yeerden, dat de voorwaarden die men by de
Vreede zou bedingen, zoo veel mooglyk met
het Hof van Frankryk zouden worden gecon­
certeerd, en dat men eikanderen daar in znu feu*
teneeren. Men vleide zich noch geftadig met,
en verliet zich op den byftand van Frankryk.
De Penfionaris van Berckel fchreef den 31
December aan Burgemeesteren : op dit oogen-
hlik werd ik uit de eerfte hand geïnformeerd y ZOO­
DANIG DAT UED. GROOT ACHTB. DAAR
OP STAAT KUNNEN MAAKEN dat de Graaf
de Vergennes, uit naam van den Koning heeft
laaten verzeekeren. dat zyne Maj. geene Vreede met
let Engelsch Hof zal fluiten , voor en aleer aan
de billyke eisfehen van deeze Republiek door En­
geland zal zyn voldaan. De Penfionaris meldde '
teffens, dit de Graaf de Vergennes daarvan ken-
nis aan onze Ministers, en deezen aan den
Raadpenfionaris gegeeven hadden.
Hun Hoog Mog. ontvingen ook den 11 Jan.
1783 eenen brief van meergem. Ministeis, in
welken deezen wel kennis gaven, „ dat de eis-
9, fche»

O P H E L D E R I N G , ENZ. 2$?
,' s fchen der Engelfchen dubbelzinnig en buiten-
„ fpoorig waren, maar dat zy van den Graave
„ de Vergennes verzeekering ontvangen had-
„ den, dat Frankryk niet fluiten zou, zoo lang
„ de Oorlogende Mogendheeden niet op eene.
„ equitable wyze voldaan waren:" meldende
teffens, dat zy eenen brief aan Monfieur de
Raineval, ten dien einde gefchreeven, met ge­
noegen geleezen hadden.
De verwachting en 't vertrouwen dat door
toedoen van Frankryk, de Kooplieden vergoe­
ding der fchade door het neemen hunner Schee-
pen veroorzaakt, zouden verkrygen, bleef doch
zoo groot, dat in 't laatst van de voorgaande
maand December, gedrukt en gemeen gehaakt
wierd een gefchrift, tot tytel voerende, Regle­
menten Informatie» voor de commercieerende In*
gezeetenen der Stad Amfterdam, welke ter Reken­
kamer willen opgaven doen van de fchade ,hun door
de Engelfchen toegebracht, (a).
Niemand is myn's weetens ter Rekenkamer
daarvoor opgekoomen, maar te Rotterdam ver­
voegden de Kooplieden zich tot het evengem.
einde met een Request aan de Regeering , op 't
welk deeze antwoordde: dat de Gedep. ter dag­
vaard, overeenkomftig het gedaan verzoek, gelast
C«) Jaarboeken 1782, bl. 1589'
z«u-

23$ M E M O R I Ë N TOT
zouden worden, en dat intusfchen de lysten van
fchaden behoorden te worden opgemaakt.
Terwyl onze Ministers te Parys met klei­
ne en flechte voortgang over onze zaaken met
den Heer Fitz Herben , en onder 't oog van
den Graave de Vergennes handelden, gaf deeze
Heer te kennen, dat niet ongefchikt zou zyn ,
dat iemand zonder tytel of charadter van hier
naar Engeland gezonden wierd, om aldaar over
de voorwaarden, die wy gaarne zouden bedin­
gen, met het Ministerie onder de hand te han­
delen.
De Heer Brantfen, die dit den Heer Raad­
penfionaris, zoo ik bet wel heb , mededeelde,
droeg daartoe voor den Heere van der Ouder­
meulen, van wien wy te meermaalen gewach
hebben gemaakt.
Zyne Hoogheid was niet vreemd van dit
voordel , maar de Raadpenfionaris, denkelyk
weerhouden door her gezach dac de geenen,
die volftrekt alle afzonderlyke handelingen met
Engeland afkeurden, verkreegen hadden, keur­
de het af: en wierd dus weder van de hand ge­
weezen, het eenigfte middel, om noch eene
draaglyke Vreede van Engeland re vcrkrvvcn;
d-wyl die aanbod zeekerlyk door Eng. land met
geen' ander inzicht wierd gedaan, dan om ons
daar

O P H E L D E R I N G , EfiZ. 239
daardoor van eene volftrekte toegedaanheid aan
Frankryk te wederhouden, Wy zullen in 't
vervolg zien, hoedanig wy door hec Engelsch
Ministerie daanoe verder aangezocht zyn ge­
worden.
Ondercusfchen hadden onze Miniscers ge­
meld, dac de Heer Fitz Herbert, hun fchrifte-
1-yk had ce kennen gegeeven, dat zyn Mees-
„ ter zoodanige Vryheid op Zee aan de Repu-
„ bliek zou geeven, als hy aan Frankryk en
„ Spanje zou toekennen: dat hy alle onze ge-
„ nomene bezittingen zou wedergeeven, be-
„ halven Trinconomale : en dat zoo de ïn-
„ gezeetenen der Republiek, iets van die van
„ Engeland te pretendeeren hadden , wegens
het neemen van Scheepen , zy zulks by wee*
„ ge van rechten, zouden kunnen eisfchen."
Op dsn 23 Jan, van 'c nieuw begonnen jaar,
deeden onze Miniscers weder verflag van den
loop en toeftand der handelingen. „ Engeland
„ bleef aanbieden de evengem. Vryheid ter
„ Zee: zag af van Trinconomale, maar eisch»
„ te volftrekt Negapatnam , en deszelfs grond-
„ gebied, als meede de ongeftoorde vaarc door
de Ooscerfche Zeeën."
Deeze harde voorwaarden waren door de
Miniscers aan den Graave de Fergennes meede-

*40 M E M O R I Ë N T O T
gedeeld geworden, doch hadden aldaar weinig
troost gevonden: maar de Graaf had zeer aan­
gehouden, dat zy zouden fluiten, dewyl Ame­
rica reeds geteekend had, Spanje daartoe zeer
gezind was, en de toeftand der zaaken in Frank-
ryk, voornaamlyk die der Finantien, geen lan­
ger uitftel konden toelaaten.
Deeze aanzegging , zoo ftrydig met de edel­
moedige en belangelooze verzeekeringen die
men zoo dikwyls, zedert 't begin van den Oor­
log, doch voornaamlyk toen men ons weerhóu?
den wilde, van onder gunftige voorwaarden
over eene afzonderlyke Vreede te handelen,
gegeeven had, trachtte men nu te verfchoonen'
-door verwytingen aan de Republiek te doen!
Men gaf voor, dat men alles voor Haar, zy
niets voor de gemeene zaak gedaan had. Men
verweet Haar nu, het niet zenden van de Schee­
pen naar Brest: en men eindigde die troostloo-
zeaanfpraak, met te vraagen, of zy meede be-
greeptn wilde weezen in de Armistice, die men
voorhad te bedingen.
Na dat onze Ambasfadeurs dit gefprek met
den Graave de Vergennes gehad hadden, zon­
der dat die Heer zich eenigzins verder over
het voorneemen om afzonderlyk te fluiten, had
uirgelaaten, wierden '* anderen daags den 20
Jan.

O P H E L D E R I N G , É M Z* *4*
Jan.* 's morgens ten n uuren, de Préliminairs
tusfchen Frankryk, Spanje en Engeland geteekend,
zonder meede weeten van onze.Ambasfadeurs;
wordende aan de Republiek alleen
de vryheid gelaaten, om des goedvindende,
daar aan te kunnen accedeeren. (a)
Al wilde men al eens onderftellen, dat de
klachten van 't Hof van Frankryk min of meer
gegrond waren, zoo waren die verwytingen
thans blykbaar voortkomende , uit de verlegenheid
in welke het Fransch Ministerie zich
bevond; dewyl al 't geen het nu tot zyne verfchooning
bybracht, gebeurd en bekend was,
toen de Penfionaris van Berckel, den 3'. Dec ­
aan Burgemeesteren fchreef, (¥) „ dat de Graaf
de Vergennes uit naam van den Koning ver-
„ zeekerd had, dal zyne Maj. geene vreede zou
„ maaken, vóórdat aan debillyke eisfchen van dé
„ Republiek door de Engelfchen zou zyn voldaan?
en toen de Graaf dit zelfde, in fubftantie, aan
onze Ministers te Parys herhaalde.
Maar
fa) Onze Ministers warén zoo weinig van dieteeké-
hing onderricht, dat de eerfte tyding die zy'er van ont­
vingen, was, dat zy op Straat, volgens 't gebruik, hoof
den roepen, les préliminairs: fignis,. &c,
(6) Bl. 236.
II DEEL. Q

242 M E M O R I Ë N T O T
Maar met welke verkleining het Hof van
Frankryk ook altyd gefproken heeft, van 't
geen door ons gedurende den Oorlog verricht
was, zoo kan niet geloochend worden, dat voor
den byftand, aan de Oost-Indifche Compagnie
gegeeven, Frankryk aanmerklyke voordeelen
door deeze genoten heeft. De Compagnie heeft
by 't gebruik van haare Reeën, Havens, en
Baaijen, noch toegeftaan, dat van haare Schee­
pen en mindere Vaartuigen: Zy heefc uk haa­
re Magazynen allerhande Scheeps- en andere
behoeft ens in eene ruime maate aan de Fran­
fche Vloote verftrekt, en door de vereeniging
van veelerleie zoorten van gerieflykheeden , de­
zelve in ftaat gefteld, om, in plaats gelyk voor­
heen, tegen den wintertyd, hunne Öorlogfchee-
pen, naar Isle de Frmce te zenden, en alzoo
haar kryg ter Zee eenige maanden op te fchor-
ten, dezelve het geheele jaar te kunnen doen
voortgaan; terwyl die Vlooten in Afia von­
den, al dat geene dat in voorige Oorlogen,
dezelve, met groote kosten, en mee noch groo-
ter gev-ar, relkens uic Europa moesc cocgezon-
den worden: en of'er noch iecs mochc hebben
ontbroken, ter betooning eener onbepaalde en
weerkeerige dienscvaerdijrheid , van de zyde
van de Nederlandfche Compagnie, heefc zy een
y j ere-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 243
crediec van vyf Millioenen Livrès voor de
Franfche geopend, die daar van zich, zelfs bo­
ven die zom, bediend heefc.
Onze Miniscers gaven in voorgem. brief ré
gelyk kennis aan Hun Hoog Mog. van het laat-
fie gefprek mee den Graaf, en van hec evengem*
teekenen, verzoekende nadere last.
De Provintien keurden op den 29e. Jan. goed,
't geen de Ministers verricht hadden, en ge­
lastten Hun de Wapenftilftanddie intusfeheri
door den Engelfchen Minister den' onzen aan­
geboden was,- aan té neemen,- doch hielden aan
zich, nader over het Vreede's werk te raad-
pleegen.
Toen de Raadpenfionaris even gem. brief
by welken onze Ministers verflag deeden, vari
het afzonderlyk teekenen der Préliminaires,
en van 't geen by die geleegenheid was voor°
gevallen, aan Stads Gedeputeerden had mee-
degedeeld, fchreef de Penfionaris van Berckel
aan den toen prefideerenden Burgemeester van
Hoorn, „ dat mek zich mee hec ceekenen zoo
„ verhaasc had, om reede van onze inactivi-
„ reit, en byzonder om de geweigerde expe*
dicie naar Bresc."
Wy hebben ce vooren gezien dac in der daad
de Graaf de Vergennes, gedrongen door onze
Q s Mi-

S44 M E M O R I Ë N T O T
Ministers, om niet met Engeland, zonder ons,
te fluiten, getracht had, dat fluiten, dat korc
daarna gefchiedde, te verfchoonen: maar't klonk
wat vreemd, dat evengem. Penfionaris, als nu
die beuzelachtige verfchooning van Frankryk
billykte. Hy was immers van 't geheim der zaa­
ken onderricht: hy wist, of ten minften kon
weeten, wat tot het voorftel tot het zenden
dier Scheepen oorzaak had gegeeven: hy wist
zeekerlyk, dat de weinige afbreuk die wy aan
den gemeenen vyand hadden toegebrachc, veel
meer aan den zwakken ftaat van onze Zeemacht,
dan aan eene voorbedachte inactiviteit, te wy-
ten was: hy had noch op den 31e. Decemb.
laastl. gefchreeven, in 't zeekere te zyn onder-
richt, dat de Koning van Frankryk geene Fr eede
met het Engelsch Hof zou fluiten, wor en al eer
aan de hillyke eisjchen van de Republiek zou zyn
voldaan, (a)
Noch vreemder was het, dat die Penfionaris,
niet tegenftaande de onwederfpreekelyke blyk,
die het Hof van Verfailles ons door het even­
gem. teekenen kwam te geeven, van 't geen wy
-verders van hetzelve te wachten hadden, noch
geftadig bleef berusten in den byftand van Frank-
ryk; en in denzelfden brief meldde, datdeFran-
00 bl» 23

O P H E L D E R I N G , ENZ. 245
fche Ambasfadeur, die hy over de zaak onder­
houden had, verzeekerdhad, dat zyn Hof PER­
SISTEERDE om de Republiek by CONTINUA­
TIE alle bewyzen van geneegenheid en behartiging
haarer belangen te geeven: voegende daar doch
by, dat de Ambasfadeur wat verleegen was, en
zich behielp met te zeggen, dat alle de Mogend­
heeden den Oorlog moede waaren , en dat Frank­
ryk alleen het werk niet kon gaande houden, daar
de Republiek gedurende den gantfchen Oorlogniets
«edaan had. Maar de drift van den Man was _
zoo groot, dat hy voor waarheid ftelde, al c
creen tot het bereiken zyner oogmerken dien­
ftig was. Het was by hem geene bedriegery,
maar verblindheid: doch men ziet uit evengem.
fchryven, dat de Ambasfadeur niet gefprooken
had van 't achterblyven van d'expeditie naar
Brest: 't geen ook tusfchen hem en den Pen­
fionaris weinig paslyk zou zyn geweest, daar
ze beiden agter het geheim waren.
Voor 't overige was de verfchooning niet
onbillyk. De Vreede was zeekerlyk voor alle
de Mogendheeden, voornaamlyk voor Enge­
land en Frankryk, wiens geldmiddelen uitge­
put waren, hoog noodig. Wy waren zeeker
looslyk om den tuin geleid; maar hadden meer
reede om ons te beklaagen, over die geenen,
Q 3
d i e

346" M E M O R I Ë N T O T
die door een blind vertrouwen op vorstelyke
grootmoedigheid, ons in den val gebracht hadden,
dan over Koninglyke Ministers, dienaar
de gewoone zeedekunde, in het beduur der
Staatszaaken, lang voor den tyd van Machiavel
aangenomen, zich gedraagen hadden. De
Hertog de la Vauguion, die zeekerlyk geene
middelen gefpaard had, om ons het alleruitgeftrektst
vertrouwen op zyn 's Meesters bydand
te doen krygen, doch die in deezen, zoo als de
Penfionaris van Berckel gemeld had wat verleegen
was, verzeekerde op het allerheiligst, van
het na by zyn van het teekenen der Préliminaires,
niets ge weeten te hebben.
Het voortduren van 't vertrouwen in 't Hof
van Verfailles, bewerkt door dezelfde lieden,
die ons daarvan het ellendig dacht - offer hadden
gemaakt, gevoegd by de fchier voldrekteregeeringloosheid,
die door de verdeeldheden, die
alle verdandhouding tusfchen de Provintien
Steeden en Leeden der Regeering onderling, en
tusfchen dezelve en den Stadhouder hadden we

O P H E L D E R I N G , ENZ. 247
de oogen kon aanzien: 't was van haar belang
ons door eene heufche behandeling, by ol ter
geleegenheid van het handelen over het em-
Len eens Oorlogs, die men in Engeland zeiven,
doch te laat, erkende, niet ftaatkundig
te zyn begonnen, weder eenigft* tot haar te
trekken: nja*r 't was teffens met haar belang
geheel ftrydig, dat aan ons eenig byzonder v >ordeel,
door toedoen of bemiddeling van Frankryk,
toegevoegd zou worden: 't geen altyd fchynen
zou, zoo zulks gefchiedde, ingevolge van
handelingen te Parys: de Engelfche Minister,
hadden zulks niet onduidelyk te kennen ge-,
geeven.
\Was dan de zaak der Engelfchen, en, zoo
als veelen dachten, niet minder de onze, afzonderlyk
met het Hof van London te handelen.
Daartoe was, gelyk wy gezien hebben,
reeds in 'tbegin, door den Heere Fitz Herbert,
daarna noch te meermaalen, en nu weder aan.
zoek gedaan.
Maar men wilde alhier daartoe niet verftaan:
men fchuwde al wat eenigzins den fchyn van
de oude gemeenzaamheid met Engeland te herftellen,
kon hebben. De Raadpenfionaris hadgezegd,
dat genoeg by deezen Oorlog gewonnen zou
zyn, zoo dezelve om ten eenemaal van Engeland
q 4 los-

24» M E M O R I Ë N T O T
losmaakte: en de Heer Brantfen, die eerst voor
eene byzondere zending naar Engeland geweesr
was, zoo als wy gezien hebben, keurde nu de-
zelve af, om dat hy vermeende, dat de EngeU
feben wederom de oude Verbindtenisfen zoudenwil-
len vernieuwen, dat ons niet lyken zou - en al­
hoewel korte dagen daarna, Rotterdam voor-
Helde, om iemand naar Engeland te zenden
waren de gedachten van de meeste Leeden daar
tegen.
In een Befogne den si Febr. gehouden over
eenen brief van onze Paryfche Ministers, had­
den de meesten gezegd, dat men de Liaifonsmet
ingeland met moest renouvelleeren: en deeze del,
üng zou zeekerlyk niet vreemd z y n geweest'
zoo dezelve berustte op de gemrlykheid, van
mime Liaifons met machtige Mogendheeden-
raaar zy kon niet dan als partydig befchouwd
worden, dewyl men daadiykgelykzoortige Liah
pns met Frankryk trachtte aan te gaan.
Ondertusfchen wist men niet waartoe te be-
fluicen. De Engelfchen hadden van hunnen eisch
op Trinconomale wel afgezien, maar vorder-
den m plaats, Negapatnam: en bleeven ftaan op
de onbelemmerde Vaart in de Oosterfche Zeeën
De vordering die zy wegens dit laatrte dee-
depj was eenigzins duister, en het bleek niet
Waar s

O P H E L D E R I N G , ENZ. 249
klaar, hoe verre zy die Vaart wilden uitftrekken.
Zoo het een enkel vaaren door die Zeeën
was, kon het volgens die beginzelen, daar wy
zeiven ons op beriepen, naamlyk die der gewapende
Neutraliteit, niet gevoeglyk geweigerd
worden: maar zoo zy /daardoor vérftonden, -
eene vryheid, om door handelingen met de Molukfche
Vorften, die met de Compagnie in verbinten
Isfen ftonden, aan deeze afbreuk te doen,^
en daardoor de Speceryhandel in 't geheel of
ten deele, tot zich over te brengen, konden
wy niet anders dan ons op het krachtigfte tegen
zoodanige vordering verzetten. Onze Ministers
hadden dan aan Hun Hoog Mog. gefchreeven,
dat zy den eisch niet klaar begreepen,
Niet onwaarfchynlyk is 't my voorgekomen,
dat deeze dubbelzinnigheid, met voordacht door
de Engelfchen gebruikt was, om geleegenheid
te geeven, daar over zich onder eikanderen,
zonder tusfchenkomst van Frankryk, te verftaan,
en het gevorderd recht minder of meerder
uit te breiden, naar maate men Frankryk
buiten de handelingen daar over, zou willen
laaten.
Wat Ncgapatnam betrof, alle die eene Vree­
de door afzonderlvke handeling met Engeland
kQ5
t e

*50 M E M O R I Ë N T O T
te verkrygen, afkeurden, deeden hun best om
te beduiden, dat die bezitting voor de Compagnie
van klein belang was. Men had zich ook
tot dus verre niet verwaardigd, noch van hier,
noch te Parys, sCompagnie's Gedeputeerden
over de handelingen die hec welzyn, ja hec beilaan
van de Compagnie, zoo na becroffen, te
raadoleegen; noch zich by hun te erkondigen,
of Negnpatnam eene beziccing van aangelegenheid
was, dan niec. Had men zulks gedaan,
hadden deezen die niec alleen betoogd, maar
tevens hec noodige aan de hand gegeeven, om
aan te coonen, hoe nadeelig hec voor Frankryk
zelve was, dac die bezicting in handen der
Engelfchen bleef, en dus het Fransch Ministerie
genoopt, om hec belang der Republiek of
der Compagnie deswegens, op hec fterkfte ce
helpen bevorderen.
's Was de Heer Boers, eerfte advocaac van de
Compagnie, en een van deszelfs Gedeputeerden
te Parys, aan wiens bekwaamheid in 't algemeen,
en byzonder in 'sCompagnie's zaaken
mee gecwyffeld kan worden, die my op myn
verzoek, de aangelegenheid van Negapacnam
bevestigde.
- Hy deed my opmerken: dat die Stad, geleegen
zynde i n \ R y k v a n T a i j j o e r > ^ d e f
voorr

O P H E L D E R I N G , ENZ. S5I
voornaamde Mogendheeden op de Kust van
Choromandel, de Engelfchen eens in 't bezie
derzelve geraakende, daardoor geleegenheid,
zouden hebben, vooreerst, om gem. Votst van
hun af hanglyk te maaken, ten anderen, om door
dien Vorst te laaten uitvoeren, al 't geen zy,
zomtyds, zouden fchroomen, op hunnen eigen
naam te verrichten: dat de Comp. een gelyk
noodlot beproefd had in Bengalen 9 en voor
d'overmacht der Engelfchen en hunnen invloed
op 'sLands yorden, ten aanzien van alle de
takken haarer Negotie, had moeten bukken: dat
het gem. Ryk van Tanjoer, uit hoofde van
deszelfs aanzienlyke voortbrengzelen van Ryst,
de Spyskamer van die Kust is: dat de Engelfchen,
reeds aldaar zoo machtig, zoo zy noch
meesters van Negapatnam wierden, het zouden
zyn, om der Maatfchappy ter bekoming
van de noodige behoeftens voor haare bezittingen,
en voornaamlyk over het naby geleegen
Ceilon , den pas af te fnyden: dat de nabuurfchap
van eene zoo machtige Mogendheid,
niet dan ten uiterden gevaarlyk voor 's Compagnies
bezittingen op het evengem. Eiland
kon weezen; te meerder, dat daardoor de
verleidingen, van welke men weet dat de Engelfchen
by den Keizer van Candia fteeds gebruik
maa-

*5 a
M E M O R I Ë N T O T
maaken, om deezen tegens de Maatfchappy op
te zetten, veel gemaklyker zouden kunnen in 't
werk gefteld worden : eindlyk, dat het bezitten
van meergem. plaats voor de Franfche bezit­
tingen op de Kust, even gevaarlyk was, als
voor die van onze Compagnie: voornaamlyk
voor Pondichery en Carnicol die meede uit
het Tanjoerfche gefpyzigd worden.
De Heer Boers meldde my teffens, dat de Mar­
quis de Castries hem gezegd had, van de aange-
leegenheid van meergem. plaats voor Frankryk
allezins overtuigd te zyn.
De Advocaat vermeende dan, dat het van
groote aangeleegenheid was, deeze plaats niet
af te ftaan: te minder , om dat geen andere op die
Kust kon uitgedacht worden, om eengelykzoor-
tig Etablisfement te maaken; zoo als hy Advo­
caat den Heer Brantfen, die hem eindlyk daar
na gevraagd had, onlangs ook onderricht had.
Hy verlangde ook te meerder, dat men, ten min­
ften by provifie, tot het afftaan van eene zoo be-
langryke bezitting niet kwam, om dat met ree­
de , aangezien de ontwyffelbaare fuperieuriteit,
die men op dat tydftip in de Indien op de En­
gelfchen had, op de herneeming van Negapat-
nam gehoopt kon worden.
Omtrent deezen tyd drong de Compagnie mee­
de

O P H E L D E R I N G , ENZ. C^g
de op hec belang van Negapacnam aan, by eene
Memorie, die zy eer Generaliteit overgaf, by
welke zy teffens aancoonde, de gevaarlykheid
van roegee/endh eid op hec ft uk der vrye vaart
in de Ooscerfche Zeeën. Maar hoe zeer al het
geen deswegens gezegd wierd , oncegenfpreeke-
lyk was, zoo kon doch her verlies, hoe grooc
hec ook mochce weezen, de vrees van afzon­
derlyke handeling, of handeling ce London,
niec op weegen.
Toen de Préliminaires cusfehen Engeland,
Frankryk en Spanje geceekend waren, had­
den onze Miniscers nader mee den Engelfchen
gefproken over de voorwaarden, die wy had­
den opgegeeven: en byzonder over een aan­
geboden Equivalenr voor Negapacnam, naam­
lyk, de West-Kust van Sumatra: doch de Heer
Fitz Herben had dit, en alles wat wy voorftel-
den, niec alleen van de hand geweezen, maar
zelfs zich niec ontzien van te zeggen, dat Frank­
ryk aangenomen had ons te laaten dryven, indien
Wy de aan ons voorgefielde voorwaarden niet aannamen.
Onze Ministers zich deswegens by den
Graaf de Vergennes beklaagd hebbende, hadden
wel goede woorden, doch weinig hoop gekree-
gen, en dierhalven om nadere last verzocht.
Deeze wierd allernoodigst, dewyl de Graaf «fe
Ver-

$54 M E M O R I É N TÓT
Vergennes korte dagen daarna, (zoo als dë
Heer Brantfen in eenen geheimen brief aan den
Raadpenfionaris gemeld had) gewaarfchouwd
had, dat zoo onze Ministers, op de komst derty.
ding, dat de Keizerlyke Hoven de Mediatie ha&
den aangenomen, niet finaal gelast waren, men
Zonder hun finaal zou fluiten,
Daags na dat de voorgem. Brief ter Genera-
liteit was ingekomen, naamlyk den 4 Maart,
wierd van wegens het fecreet Befogne aldaar
voorgefteld, om aan gem. Ministers te fchry­
ven: „ dat zy by aanhoudendheid moesten bly-
i, ven aandringen op de vrye Vaart: en byal-
* d l e n d c
Engelfchen zich daarop niet duide-
t, lyk wilden verklaaren, als dan hun aanzeg.
» gen, dat Hun Hoog Mog. gezind waren zich
„ volftrekt te houden aan de principes van de
} t gewapende Neutraliteit, met zoo veel kracht
door Mevrouw de Keizerinne beftempeld,
» en op het recht der Volkeren gegrondvest/*
„ Datzy Ministers moesten trachten te bewer-
« ken, dat diergelyke verklaaring door Frank-
„ ryk, Spanje en America meede gedaan wierd:
H dat zy zorgvuldig moesten vermyden, meu-
i, we liaifins met Engeland te maaken, als
„ zynde dezelve nadeelig en van fchadelyke
« gevolgen bevonden: dat zy het af ftaan van
Ne-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 2$$
„ Negapamam by aanhoudenheid moesren bly-
„ ven weigeren: dat zy betrekkelyk de génes 7
„ die de Engelfchen voorgaaven, in hunne
„ Vaart door de Oosterfehe Zeeën,' van we-
„ gens de Compagnie te ondergaan, en waarop'
„ zy hunnen eisch op die Zeeën grondvesten,
„ vertoonen moesten, dat over die gênes nim-
„ mer door de Engelfchen geklaagd was; daar in-
„ tegendeel, door de Compagnie dikwyls klach-
„ ten over 't gedrag der Engelfchen in dat Wae-
„ relddeel, en altyd nutteloos, gedaan waren;
„ doch dat men doch gereed was, des wegens
„ wederzydfche fchikkingen te maaken: dat
„ zy als noch moesten aandringen, op eene
„ fchavergoeding, met vertooning, hoe hard
„ het zou zyn, dit over te laaten aan de wil-
„ lekeurige beflisfingen van de Engelfche Ad-
„ miralittit; doch dat zy, zoo zy niets bepaalds
deswegens konden verkrygen, als dan moes-
„ ten trachten te bewerken, dat de fchikkingen
„ deswegens overgelaaten wierden, aan daar-
„ toe van wederzyde te benoemene Commis-
„ farisfeneindlyk: „ dat zy by \ Hof van Ver-
„ failles zouden blyven aandringen, op de zoo
„ dikwyls gedaane beloften, van geene Vree«
„ de, zonder aan de Republiek goede voor­
waarden te bezorgen, te maaken."
Gel-

S50 M E M O R I Ë N T O T
• Gelderland, Holland, Utrecht en Overysftl
hadden aanltonds op het raport van het fecreet
Befogne, eene overeendemmende Refol. hel­
pen neemen: Friesland en Stad en Lande, die
sis ongehst de conclufie eerst hadden aangezien,
(temden daar in toe op den iode e n l 4d e daar­
aanvolgende: maar dë Gedeputeerden van Zee-
fend zeiden, zich daarna niet te kunnen fchik-
ken, en gelast te zyn te zorgen, dat geene con­
clufie op Vreede's articulen gênoomen wierd ^ dan
met concurrentie van hunne Provintie.
Het leed niet lang, tot den 19de naamlyk, of
daar kwam van Parys tot antwoord op den in­
houd van evengem. Refolutie: 3, Dat de Mi-
,, nisters zich in 'c minde niet konden vleijen,
„ dat het Hof Van Verfailles het verlangen van
Hun (loog Mog. zou kunnen of willen on-
„ dei-deunen: dat Vergennes zelfs ongenoegen
betoond had, dat men niet gemaklyker was;
>, terwyl hy den ongelukkigen loop des Oorlogs
aan onze werkloosheid toefchreef, en breed
a c pgaf van de moeite die hy genomen had,
„ om de Engelfchen tot het toedaan van bee-
i- ter voorwaarden te brengen, en hun tenmin-
,D ften van Trinconomale had doen afzien: dat
5 i 't geen de Engelfchen nu vorderden, het ui-
„ terfle was: dat dewyl de Koning van Enge-
» land

O P H E L D E R I N G , ENZ. &57
s ) land niec geneegen was, dé verklaaring wet,
gens de vrye Vaan ce geeven, voorgeeven-
„ de dezelve nutteloos te zyn, en de Republiek
„ zich in ftaat moesc ftellen, om haare Vlag te
„ doen eerbiedigen: dac Frankryk doch by een
„ re makene commercie - Tracfaac de gem. ver-
„ klaaring in gepasce Termes wel wilde doen :
„ dan dac de Graaf zeer cautieus was om eenl-
„ ge belofte tot wegneeming der zwaarighee-
„ den aangaande de vrye Vaart in de Ooster-
„ fche Zeeën re doen, maar dac hy goedkeur-
„ de hec voorftel om de gefchillen door wc-
„ derzydfche Commisfarisfen ce doen regulee-
„ ren. Dac wac betrof de belofte om niec zon-
„ der de Republiek ce fluken, hy Graaf, zon-
„ der daartoe eenige verplichting op zich ce
„ willen neemen, gezegd had, dat ieder Mogend-
„ heid haare convenientie moest combineeren, dac
„ gelyk de Republiek de haare calculeerde, de
„ Koning genoodzaakc was' dit ook ce doen:
dac doch onder voorwendzel van de Media-
„ cie der Keizerlyke Hoven ce vraagen, het
„ finaal fluiten was uicgefteld: en dar men zich
„ dien ryd re nutte kon maaken, en in ftaat ftellen."
Voorts meldden de Ministers, „ dat
ze op alle punten, hunaanbevoolen, wol fterk
„ aangedrongen hadden, doch zonder hoop ran
11, BEEL. R „ fi»

258 M E M O R I Ë N T O T
„ fucces, om dat Frankryks handen reeds geèoü'-
3, den waren; en dat toen zy van hunnen na 7
„ deren last aan den Heere Fitz Herben ope-
„ ning hadden gedaan, deeze gezegd had, zw
„ ultimatum te hebben opgegeeven, en het door den
„ Graave de Vergennes was goedgekeurd. Dac
„ zy Ministers dus ziende niec ce kunnen vor-
„ deren, ingevolge hunnen lasc verklaard hadden,
op eene nadere verklaaring wegens de
i'i vrye Vaart, niet langer ce zullen blyven ftaan:
3, doch teffens, dac Hun Hoog Mog. alcoos de
„ rechren van de Neucrale Vlag, volgens de
„ principes door Haare Rusch-Keizerlyke Ma-
„ jefteic geconflateerd, voor onbreekelyk zouden
houden, als gegrond zynde op hec jus
„ Gentium: dac wac becrof de onbelemmerde
«i Vaarc in de Oosterfche Zeeën, Hun Hoog
„ Mog. verlangden, dac opgegeeven wierd,.
„ waarin, beftonden, en door wie en waarver-
„ oorzaakc waren de voorgegevene gênes of be-
„ lemmeringen: terwyl Hoogstdezelven aan-
„ boden, tot voorkoming derzei ven in \ ver-
„ volg, de noodige fchikkingen te maaken. Dat
„ de Heer Fitz Herben hier op geantwoord had,
„ dat fchoon hy zyn ULTIMATUM had voor-
» gefteld, hy doch aannam het gezegde aan zyn
j>, Hof meede te deelen, doch geen hoop op 'veran-
„ de-

h
Ö F H E L D È R I N O, ENZ. 259
dering te hellen: dat hy ml kon zeggen, dal
de klachten over die gênes, meerendeels haaré
}, betrekking hadden op den doortocht door de Mo-
3 ) lukkes, en dat de verdere lezwaaren der weder-
„ zydfihe Compagnien, door wederzydfche Com-
, t mis/arisfeu zouden kunnen vereffend wordend
De Miniscers eindigden hunnen brief met ce
zeggen: „ dac zy hec ancwoord van den Heer
„ Fitz HerleH zouden afwachten, ert incusfchen
j, niec nalaacen hunne devoiren by den Grave ]
de Vergennes aan te wenden."
Op den 3 April wierd eer Vergadering van
Holland gerefolveerd, ce crachcen eer Genera-
liceic ce doen befluicen, „ de Miniscers te ge-
lasten, op het fterkfte aan ce dringen, op de
,, bewuste belofte door Frankryk wegens hec
ï, niec afzonderlyk fluicen gedaan, te vernee-
j, men of het waar was, dat Trinconomale den
? i Engelfchen weder ontnoomen was: en zoo
ja* als dan nader op de herlevering van Ne-
j, gapacnam ce ftaan, dewyl men van de bezic-
„ cing van die plaacs niec zou afzien, als om
j, Trinconomale weder ce krygen: die aan 'c
Hof van Frankryk ce vercoonen, en deszelfs
„ onderfteuning tot even gem. wedergeeving,
s ) als meede van die van alle de genomene, of
noch te neemene bezittingen van de Repu-
R 2 ,j bliek;,

200 M E M O R I Ë N T O T
/, bliek, te verzoeken: nochmaals den Heer
„ Fitz Herben onder 't oog te brengen, hoe
3, billyk deeze wedergeeving was, dewyl alles
„ door zyne Briccannifche Majefteit in een
„ offenfive Oorlog was genoomen:'" en eind-
tyk* 13 byaldien dit alles niet helpen kon, als-
33 dan de Vreede aan te neemen, onder inhepe
3 ) van de meergem. verklaaring van de vrye
,3 Vaart."
Op den y April fïemden alle de Provintien,
op Zeeland na, die by haare Staats-Ref. den
4 Maart ter Generaliteit ingebracht bleef vol­
harden, in den inhoud van de Hollandfehe Re­
folutie: en dezelve wierd aan den Minister te
Parys tot hun naricht gezonden. Ook gelast­
ten Hun Hoog Mog. eenige dagen daar na den
Heere Brantfen, den tytel van Ambasfadeur,
noodig om te kunnen teeltenen; aan te nee­
men, wanneer hy zulks paslyk zou achten.
Ondertusfchen was men zeer zeker, dat met
alle die Refolutien en beveelen niets zou uk-
gericht worden: dat de zaak 'er toe lag, en de
Engelfchen geenen ftap achterwaards zouden
doen, ten zy men met hun afzonderlyk wilde
handelen: doch waartoe, al moest alles hec
onderst boven keeren, men niec wilde ko­
men.
Ter-

O P H E L D E R I N G , ENZ. üöt
Terwyl het evengem. in den Haag en te Parvs
voorviel, wierd ik van goeder hand onderricht,
dat de Herrog de laVauguion, voordat
hy naar Parys, werwaards hy in 't laatst van de
maand een keer deed, vertrok, had kunnen goedvinden,
om op zynen gewoonen meesterachtigen
toon, aan Mevrouwc de Princesfe van
Orange te zeggen,, dat hy taamlyk voldaan was,
over 't gedrag van Myn - Heer den Prins, en het zo*
blyven, zoo Hoogstdezelve bleef voüiarden by geene
Verbintenisfen met Engeland te willen aangaan :
dat hy Heer Prins tot dat einde van zich moest
eloigneeren, Lynden van Hemmen, Rendorp,
Heiden' en van der Hoop, voornaamlyk de twee
eerften, en alleen den raadinneemen van den Raadpenfionaris,
eenen man van ver/landen kunde, op
wiens principes, in welke hy nimmer gevarieerd
had, men kon ftaat maaken.
Ik zal geene aanmerkingen over de befchéi-
denheid van den Gezant maaken, maar die aan
myne Lezers overlaaten.
Voor dat het antwoord der Franfche en Engelfche
Hoven op den inhoud van evengem.
Refol. van 7 April gekomen was, fchreef de
Heer Brantfen „ dat hy den Graaf de Vergennes
„ over het aangaan van een commercie-Trac-
*' taat onderhouden, en van denzelven tot antw
o o r d
R 3 »

St>2 M E M O R I Ë N T O T
„ woord bekomen had: dat byaldien de Koning
f, aangezogt wierd, zyne Maj. daartoe wel ge-
„ neegen zou zyn, en als dan daarby zou en
„ kennen de PRINCIPES der gewapende Neu*
n tralitët,"' Hierop wierden de Ministers gelast,
daarover daadlyk een Memorie te prefen.
teeren.
1 Was niet dan op den 18 Aug. dat de Ambasfadeurs
Hun Hoog Mog. lieten toekomen
tot antwoord op de Ref. van 7 April, een verflag
van 't geen zy met de Engelfche Ministers,
en byzonder met Mylord Manchester, m
plaats van den Heere Fitz Plerbert, doch met
het Charaéter van Ambasfadeur, gekomen, verhandeld
hadden; zendende teffens de Artyke*
Jen die zy Ambasfadeurs den Engelfchen als
frcliminaires hadden voorgefteld en overgegeeven.
(a)
Uit dit verflag van de Ambasfadeurs, en de
door hun overgegeevene préliminaire Artyke*
len bleek, dat al wat men met de handelingen
met de Engelfche Ministers, onder het opzicht
en met meedewerking van de Graave de Fergennes,
gevorderd was, daar in beftond, dat de En,
gel-
(#) Zie dezelve, beneffens den evengem. briefin de
JttTböeteH 1783, h U- isó 5. en volg,

O P H E L D E R I N G , ENK. ^
«Ifchen nu noch met twee voorwaarden voor
L dag kwamen, daar te vooren niet van ge-
fprooken was: naamlyk, het geeven van t Saluc
volgens het Traftaat van 1674, «
van vreemde Scheepen, zonder onderfchetd, m
de Havenen der beide Natiën op de Kust van
Wat het eerfte betreft, had men zich niet
kunnen voorftellen, dat de Engelfchen nu zouden
afftaan eene eerbewyzing, meer dan eene
W Uw de BritfcheVlag toegekend: en dat de
Koning voor den Staat, die allezins deszelfs
afkeer voor zyn Ryk betoonde, eene toegeeflykheid
zou hebben , die hem by zyn Volk
niet dan verachtelyk zou maaken. Doch op
het tweede, waarvan de aangeleegenheid voor
Engeland zeer gering was, ftonden zy zoo
weinig, dat gelyk in dien brief gemeld jord,
z v op het voorftel van onze Ambasfadeurs,
om de reegeling van dat gefchil, na het fluiten
der Vreede, aan wederzydfche Commisfansfen
te laaten, gereedelyk aannamen. _
Dat de Engelfchen het aangeboden Equivalent
voor Negapatnam niet wilden aanneemen,
was geen wonder, dewyl 'sCompagnie's Etablisfementen
op de westkust van Sumatra en te
Suratte van even weinig belang voor hun, als
R 4 voor

: ; -.264 M E M O R I Ë N T O T
voor ons zyn; en alhoewel Negapatnam voor
hun varr oneindige mindere aangelee.enheid
dan voor onze Compagnie was, zoo voldeeden
zy veel beerer aan hun oogmerk, met ons te
doen zien hoe weinig de tusfchenkomst van
'•Franfche
H o f o n s
«mig w«, dan met het
aanneemen van een equivalent, dat wy zonder
groot nadeel konden misfehen: daar zy teffens
door het aan zich houden van Negapatnam,
een gereed middel behielden, om, zoo de om^
ftandtgheeden eens veranderden, door het wc
dergeeven van die bezitting, onze Natie eenen
blyk van gunst en geneegenheid tot hernieu-
wmg van vriendfehap tegoeden: t geen niet
mooglyk wierd, zoo zy eene zomme gelds
hoe zeer znlks op het oogenblik, daar de Oor'
og hun fchatten gelost had, mooglyk best ge-
Jeeken zou hebben, aangenoomen hadden de-
wyl geld nimmer gevoeglyk kon wedergere-
ven worden. ° s
I ' r GeCn m K
Ambasfadeurs fchreeven van
t urgcertn der Engelfchen op het bevaaren der
Oosterfche Zeeën, h e t zich, gelyk wy het reeds
ter voor, bi. 2 4 9. h e b b e n a a n g e m c r k
vooren: en zoo men der Vorften of hunner Mi-
msters woorden, in hunnen waaren zin altyd
konde opneemen, was zelfs de uitlegging die
door

O P H E L D E R I N G , ENZ. 265
door den Engelfchen Ambasfadeur gegeeven
wierd, dat, naamlyk, de Koningniets eischte, dan
V geen hem en alle Vorften, ingevolge van 't Recht
der Volkeren, aan wien het bevaar en der opene Zeeën
niet betwist kan worden, toekwam, voor ons niec
ongunftig: en 't geen Mylord Manchester daar-
by voegde, dat zoo men over dat punt in discus-
fie wilde tréeden , .de Koning ALSDAN zou eis-
fchcn PRODUCTIE van 't gefustineerd recht der
Compagnie, wegens eenen uitfluitenden handel iti
de Molucques, kon meede niet, kwaalyk voor ons
uitgelegd worden, dewyl in dac gezegde niec on-
duidelyk lag opgeflocen, dat byaldien men den
vryen doortocht door de Oosterfche Zeeën den
Engelfchen niec becwisce, die gefustineerde rech­
ten door den Koning msede niec becwisc zou?
den worden. Maar 'c was baarblykelyk genoeg,
dac hec den Engelfchen cc doen was, o:n, zoo
al niec een erkend rechc coc den handel mee de
Molukfche Vorften, een minften meerder ge-
makkelykheid cot zoodanigen handel, door eene
onbelemmerde Vaart, te verkrygen: zoo dat,
fchoon deeze vordering der Engelfchen,! op­
pervlakkig befchouwd, niet fcheen onrecht-
maatig te weezen, het toeltaan derzelver, al-
• lergcvaarlykst voor de Compagnie, was.
Hec blykc, eindlyk, uit gem. brief, dat, al-
R. 5 hoe-

$.66 M E M O R I Ë N T O T
hoewel Hun Hoog Mog. in hunne Refoh van
4 Maart bepaald hadden , dat de Ministers zouden
blyven ftaan op het verkrygen van eenige
fchavergoeding, zy 'er zoo weinig kans toe
hadden gezien, dat in 't gantfche verflag dat zy
van hunne laatfte handelingen met de Engelfchen
gaven, geen woord van fchavergoeding
gefproken word: en dat zy ook niet eens noodig
hadden geoordeeld, daarvan gewach te maaken
in de Préliminaire Artykelen, die zy den
Engelfchen hadden voorgefteld.
Toen het evengem. verflag den a6 Aug. ter
overweeging in de Vergadering van Holland
gebracht wierd, ontbrak het niet aan Leeden,
die gaarne zouden gezien hebben, dat'er noch
eene proeve genomen was geworden, of 'er
door handeling in Engeland, geene verzachting
in het gevorderde zou kunnen verkreegen wor-
-den. Negen der Negentien Leden, naamlyk, de
Ridderfchap, Delft, Rotterdam, Schiedam,
Briele, Enkhuizen, Edam, Munnikendam en
Medenblik, waren 'er voor: en t'Amfterdam,
alhoewel de Refol. van de Vroedfchap anders
was uitgevallen, dachten veelen der voornaamfte
Regenten, en onder deezen de Burgemeester
Temminck, 'er even gunftig over. Maar de
geenen,, die voor een ftokreegel gefteld hadden,

O P H E L D E R I N G , ENZ. 267
den, geene afzonderlyke handeling met, of in,
Engeland te beginnen, wisten te bewerken, dat
by de overige tien Leeden bepaald bleef, en
dus met de meerderheid gcrefolvecrd wierd:
dat byaldien eindlyk bleek, dat het volftrekt
„ nutteloos was, langer by 't Hof van Frankryk
aan te dringen, zoo als dat reeds zoo
„ dikwyls gedaan was, om ons niet te verlaaten,
daar wy op de zoo meenigvuldige toezeggingen
van zyne Maj. vertrouwd hadden,
„ als dan gemelde Préliminaires aan te nee-
„ men en te teekenen."
Te vergeefs trachtten gem. Leeden, de anderen
gerust te ftellen, met voor te draagen dat
„ de bezending naar Engeland niet zou gefchieden,
dan na dat dezelve fmakelyk zou zyn
„ gemaakt by het Hof van Verfailles, dat de-
„ zelve niet zou ftrekken om eenige nieuwe
„ Liaifom aan te gaan, of om voorige Traclaa-
„ ten met het Hof van London te vernieu-
„ wen, maar alleen om te beproeven, of'er
„ door eene directe Negotiatie, noch iets ten
voordeele van de Republiek, zou kunnen
„ bedongen worden: en dat byaldien het Hof
„ van Verfailles zoodanige bezending niet wils,
de goedkeuren, of wel dat onze Ministers
„ te Parys bevreesd zouden zyn, dat de Vreede
» ge-

M E M O R Ï E N T O T
fl, gedurende afzonderlyke handelingen, zom
„ der ons, zou gefloten worden, zy in alle ge-
„ vallen gelast zouden zyn, om alsdan meede
„ te teekenen."
Maar niets kon helpen: de zaak wierd door­
gedrongen : zelfs wilde men de bezending naar
Engeland doen voorkomen als fchandelyk en
vemeederende voor de Republiek: daar het eer­
der het toppunt van verneedering, en de hoog-
fte fchande voor dezelve was, dat de toegee-
venheid voor, en de verknochtheid aan eene
Mogendheid, die haar in den Oorlog gefleept
had, en daar na haar door fchoone beloften
van byftand en gemeenfchappelyke handeling,
belet had te beproeven, of zy geene eer-
lyke Vreede zou kunnen verkrygen, zoo ver­
re ging, dat men liever onrechtvaardigs en la-
five voorwaarden (dus wierden ze door de
meerderheid zelve in gemelde Refol. genoemd)
zich wilde laaten welgevallen, dan te beproe­
ven, door handelingen, (die ten minften voor
zoo verre eerlyker waren, dewyl ze zouden
gefchieden onafhangelyk van 't Hof van Ver­
failles , en niet meer als fub praftdio van den
Graave de Vergennes) beeter voorwaarden te
verkrygen. Men leeze de aariteekeningen der
voorgen:. Leeden in de Not. T. Holland.
De-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 26*9
Deeze Hollandfche Refolutie wierd aanftonds
ter Generaliteit in 't fecreet Befogne, en op den
2-8 e
. in de Vergadering van Hun Hoog Mog.
gebracht: en daar wierd overeenkomftig befioo-
ten, offchoon Gelderland, Zeeland en Stad en
Lande niet gereed waren, en tegens de Conclu­
fie protesteerden.
Ten zelfden dage wierden de Ambasfadeurs
overeenkomftig gelast, en teffens ook op hun
verzoek, om de Plenipotentiarisfen van Peters­
burg en Weenen te nodigen, gelyk door En­
geland en Frankryk reeds gedaan was, om het
definitief Vreede's Traftaat meede te willen on­
derteekenen.
De groote haast die men maakte, was noch
vermeerderd geworden, door dat onze Ambas­
fadeurs intusfchen gefchreeven hadden, dat de
Engelfche Ambasfadeur tot het teekenen der
Prcliminaires niet langer uitftel wilde geeven,
dan tot den 3 Sept. aanftaande.
De geenen die de Ref: van 27 Aug. in Hol­
land hadden doorgedreeven , vreesden niets
meer, dan dat de Republiek buiten de gemeen-
fchappelyke handelingen zou gefloten worden:
en in de daad, zou dat zeekerlyk allernoodlot-
tigst geweest zyn, zoo men geene gegronde
reedenen had gehad, om te voorzien, dat men
als-

&fO 1VI Ë M O R I E f) T O f
alsdan van Engeland gunftiger voorwaarden të
verwachten had, dan ons nu befproken wier-
den. Engeland voelde, gelyk reeds te meermaa-
len gezegd is, dat zy eenen verkeerden ftap ge*
da;;n had, met ons door de behandelingen voor
en gedurende den jongften Oorlog, van haar
geheel af keerig te maaken: en dat dit niet kon
verholpen worden, dan met ons van Frankryk
af tefcheiden,-en door eene gunfrige behande­
ling , het aangedaane leed te doen vergeeten.
Daar was geene groote flaatkunde noodig
om dit te bezeilen. Friesland in deszelfs Re-
fol op den 28 Augustus ter Generaliteit inge^
bracht, had erkend, dat zoo men afzonderlykmet
Engeland wilde handelen, Negapatnam behouden
en beetere voorwaarden aangaande de vrye Vaart
in de Molukfche Zeeën als anderzins verkreegen
zouden kunnen worden t maar zy beweerde, dat
zulks niet te wenfchen was, om dat het tot ge­
volg zou hebben, dat de Tracfaaten vart 1674 en
1678 met Engeland weder vernieuwd zouden
worden, en wy dus weder onder 't Engelsch juk
Zouden geraaken.
Zeker was het, dat de invloed van 't Hof
van London voor den Oorlog zeer groot, ja
te groot was: doch het fcheen geen volftrekt
gevolg te zyn van de handelingen met het zel­
ve.,

Ó P H E L D . E R I N ' G , ENZ. 27i
ve, en van het roeftaan van gunftiger voor­
waarden, dan de geene die wy door cusfchen-
komst van dat van Verfailles hadden kunnen
verkrygen, dat dac juk weder even zwaar zou
moeten worden: maar 't was zeker, dat het
Engelsch juk thans in een Fransch veranderd
was: en dat zoo wy onder 't een of ander juk
moesten leeven, noch verkiesbaarder was, dac,
waardoor wy eene aanzienlyke bezicting, en
eenen onbclemmerden privativen handel van
de grootfte aangeleegenheid bleeven behou­
den, dan een, waardoor hec eene verlooren,
en hec ander in de waagfchaal gefteld wierd.
Den 6 Sepcember oncving men verflag, door
eenen brief van de Ambasfadeurs aan den Hee­
re Griffier, in daco 3 Sepc. van 'c geen zy na
'1 oncvangen van de Ref. van Hun Hoog Mog,
van 27 Aug. verrichc hadden, (a) Men ziet
in \ algemeen in denzei ven, dac zy, na alvoo-
rens nochmaals alles by den Graave de Vergen-
nes, doch even vruchteloos, ce hebben aange­
wend , vermeend hadden in de noodzaaklykheid
te zyn geweesc, om de préliminaire Arcykelen,
te vooren door de Engelfchen voorgefteld (van
welke zy het affchrifc mee den evengem brief
liecen coekomen) genoegzaam woordeiyk aan
(a) Zie Jaarboeken 1783, bl. 1534.
ts

M E M O R I Ë N T O T
te neemen; en zy verzochten, volgens affpraak
met den Engelfchen Ambasfadeur, de goedkeu­
ring van Hun Hoog Mog. binnen een maand
te mogen ontvangen.
't Geen mooglyk in dit verflag \n den eerften
opflag vreemd zal voorkomen, is, het verlan­
gen van onze Ministers om een definitief Trac­
taat te willen teekenen, en de huiverigheid der
Engelfchen deswegens. Maar 'c was geen won­
der ; zy bevorderden beiden hunne geheime oog.
merken, of ten minften die van hunne Princi­
paalen. In Engeland , daar men gaarne met ons
van Frankryk afgezonderd wilde handelen, be­
hield men ook gaarne daartoe eenige mooglyk-
heid, en dat wel, door niet definitief te fluiten.
Aan onze zyde in tegendeel, verlangden de gee­
nen die thans de zaaken en onze Parysfche Am­
basfadeurs, befluurden, dat 'er maar een einde
van kwam, om van alle gevaar, zoo als zy 'tin-
zagen, yan met Engeland in handeling te tree­
den, bevryd te zyn.
Als men ondertusfchen opmerkt, de verzee-
keringen die de Ambasfadeurs in evengem- brief
in den mond van den Graye de Vergennes leg­
gen, van deszelfs aangewende moeite, om hec
Hof van London toe meerder infehiklykheid
te brengen , en de exhortatien van dien Minis­
ter,

Ö P H E L D B R I N O j ENZ. 2/j r
ter, om, aangezien de vergeeffche, deswegens
aangewende, moeite, de Préliminaires hoe eer-
der zoo beeter te teekenen, zoo zou men ree­
de hebben, byaldien men de geheime beweeg- -
redenen niet wist, verwonderd te zyn, dat die
Ambasfadeurs, die wisten hoe men waarfchyn-
lyk, mits zonder tusfehenkomst van den vriert-
delyken Graaf, beetere voorwaarden kon ver­
krygen, zoo fterk by Hun Hoog Mog. hebbert
aangehouden, om de last tot teekenen te ver*
krygen. 't Is waar, dat zy zich daarnaverfchoon-
den met te zeggen, dat de voorgem. openin­
gen door 't Engelsch Ministerie aan hun niet
gedaan warem
Zoo dra de brief van de Ambasfadeurs ter'
Generaliteit geleezen was, wierd befloten^ den-
zelven, te zamen met de Préliminaire Articu-
len, aan de Provintien, met verzoek, van teri
fpoedigften tot de ratificatie te willen beduicen}
rc zenden: waarop de Gedep. van Zeeland ver­
klaarden , wel te mogen lyden, dat de brief aan
de Bondgenooten gezonden wierd, maar zio'ri
op den inhuud deszelven niet te kunnen inlaa<
ten.
Den 12e. daaraanvolgende brachten Holland j
friesland, Overysfel, Stad en Lande, hunné
toeflemming in: doch deeze laatfte alleen met
II. DEEL. *S root-

S/4 M E M O R I Ë N T O T
voorbehouding van de vrye deliberatie, betrek­
lyk het befluit den 28 Aug. op het VreedeV
werk, mee eene meerderheid van ééne Provin­
tie, genomen.
Niec dan op den 24e. bracht Utrechr haare
roeftemmmg in: en Gelderland verklaarde , met
de anderen wel ce willen concurreer en, doch
klaagde teffens over de pracipitante wyze, met
welke mee 4 Provintien, op den 24e.geconclu.
deerd was geworden.
Men befloot dan twee dagen daarna, op den
26e. tot de Ratificatie, met zes Provintien, de­
wyl de Gedep. van Zeeland ongelast waren 1
daar zy twee dagen daarna op den 29e. hunne
klachten over de meergem. conclufie van den
28e. Aug. op de nadere beveelen aan de Am­
basfadeurs, in de Vreedes voorwaarden geno­
men, inleeverden. Zy verklaarden, die conclu­
fie te zyn irregulier en ineonjiitmioneel, en dus
dezelve voor onwetting te houden, terwyl zy
de gevolgen voor de geenen, die ze genomen
hadden , lieten. Zy inhasreerden, de zwaarighte-
den die haare Provintie van den beginne, by-
zonderlyk den ie. November 1781, gemaakt
had, om ongewapend zich eenen Oorlog op den
hals te haaien, of ten minften niet te trachten,
denzelven door handelingen met Engeland voor

ö P H E L ri E R i N ci, ENZ; if$
të koomen: eindelyk voegde zy daarby, dat alst
hoch mee Engeland tot het verkrygen van bee~
tere voorwaarden , afzonderlyk behoorde ge«
handéld te worden.
Stad en Lande vernieuwde op den 6e. No­
vember deszelfs protest tegen het befluit vari
den 28e. Augustus, met byvoegihg; dat dewyi
Zy zich met den zaaklyken inhoud geconformeerd
had, zy nu maar wilde verklaaren, iri 't ver­
volg diergelyke handelingen en befluiten te zul­
len aanzien, eh dezelvèn hóuden voor nul ed
yan geene waarde.
Zoo dra de ratificatie ter Generaliteit gecon­
cludeerd was geworden, had men daarvan By'
Expresfe den Ambasfadeurs kennis gegeeven,
die ingëvölge hunne volmacht, de door de En­
gelfchen voorgêfehrëevene Prélifft'inairès tee­
kenden , én daarvan den 29e. Sept. öndèf adre*
van den Heer Griffier kennis gaven r téffen#
meldende, dat men overeengekomen was/ daf
Trinconomale ons zoude wedergeleéverd Wor­
den , ten overftaan van Engelfche, Franfche eii
Hollandfche Commisfarisfeh; dat de eerden dé?
plaats aan de Franfchen, en deezen dan weder'
aan de Hollanders zouden övergeéven: docH
dat ih die overeenkomst, door den Erigélfchérï
Ambasfadeur niet was toegedemd, dan mits ter"
S 2 gét"

S.?6 M E M O R I Ë N T O T
gelyke tyd, de Caab de goede Hoop, door de.
Franfchen ontruimd wierd: 't geen door den
Grave de Vergennes was aangenomen te bezorgen,
f»
Hoe zeer de handelingen te Parys geheel beftuurd
waren geworden, door de geenen, die
toen reeds de meeste klem der Regeeringe in
handen hadden, en die naderhand de voornaame
Hoofden der zoogenamde Patriotten geweest
zyn, en het hun bedryf was, liever
de harde voorwaarden door Engeland voorgefchreeven,
en ons door Frankryk (daar dit Hof,
na zoo veel fchoone beloften, nu rondelyk
verklaarde, ons niet te kunnen byflaan of helpen
) opgedrongen, aan te neemen, dan iets
beeter of draaglyker door direcle handelingen
met Engeland te verwerven, zoo lieten veele
heethoofden, wiens voornaam oogmerk daarna
deerlyk gebleeken is, niet na, het teekenen
of het aanneemen der Préliminairen , uit te kryten
voor eene fchandelyke daad.
Eenige Gelderfche Jonkers bevlytigden zich
boven allen, om ter deezer geleegenheid, door
het ruchtbaar maaken van hunne advyzen ter
Staats- Vergadering, de goede Gemeente in te
boezemen, dat gelyk men het fchandelyk voeren
00 Jaarboeken 1783, bl. 1682.
vaa

O P H E L D E R I N G , ENZ. 277
vm den Oorlog, aan de Engelschgezindheid
van zommigen, die zy noemden de verderfely-
ke Cabale, verfchuldigd was, men aan dezelfde
Cabale moest toefchryven, dat daar anderzins
by de Natie moeds en vermogens genoeg zou zyn,
om eenen afgematten uitwendigen Vyandpaaien
perk te zetten, men nu genoodzaakt was, eene
fchandelyke vreede aan te neemen, dewyl de
verdervende invloed van die Cabale, alles wat in
't werk Zou worden gefield, vruchtloos zou doen
efloopen.
Die fchranderc Staatslieden zeiden ftellig,
„ dat het niet geeven van onbepaalde Convooi-
„ jen, en het niet gereedelyk aanvaarden der
gewapende Neutraliteit, beiden gevolgen
„ van den invloed der verderffelyke Cabale,
,5 oorzaak was van den droevigen toeftand,
waarin ons Land, en voornaamlyk de Marine
„ zich bevonden." Vervoerd door 't geen zy
Vaderlands-liefde noemden, dachten zy niet,
of wilden ten minften anderen doen vergeeten,
dat toen eenige Kooplieden, die zich verbon­
den hadden om Hout en Hennip aan Frankryk
te leeveren, fchreeuwden om algemeene Con-
vooijen, onze Admiraliteiten buiten ftaat wa­
ren, om eenige voldoende te geeven: dewyl
zy vao groote Scheepen onvoorzien waren, en
S 3 de

S78 M E M O R I Ë N T Q T
de weinige die zy noch in Zee gebracht hadden,
de prooi der Engelfchen waren geworden.
De goede lieden fcheenen geheel niet opgemerkt
te hebben, dat wy van die gewapende
Neutraliteit, en van de Bondgenooten die wy
daardoor verkreegen hadden, geene de minde
hulp of nut genooten hadden: en dat de zoo
hoog gepreezene Catharina, die ons moest be T
fchermen, en by 't geen ons volgens Traétaaten
wettiglyk toekwam handhaven, onder beuzelachtige
voorwendzels, zich daarvan verfchoond
had; en , in de plaatze der Vlooce, die
de Penfionaris van Berckel (a) noch in 't begin;
yan 1781 aankondigde, geen Scheepje ter onzer
hulpe gezonden had. Vous navés rien a attendre
de la Rusfie, que peut être des bons offices,
had de Keizer my t'Amfterdam gezegd (b) en
de uf komst had die voorzegging maar al te veel
bewaarheid.
Zy konden niet ontkennen dat wy meerendeels
den Oorlog met Engeland, aan die gewaapende
Neutraliteit verfchuidigd waren: maar
dat was hedzaam in hunne opgen: daar doorwaren
wy vap 't Engelsch juk bevryd geworden:
en dit was, gelyk de Staaten yan Friesland in
(o) 1 fte Deel, bl. 88.
(?) ifte Deel, bl. 231.
de

O P H E L D E R I N G , ENZ, 279
de Ref. op hec gelasten der Ambasfadeurs, die
zy op den 28e. eer Generaliteit inbrachten, gezegd
hadden meerder waardig dan Negapatnam,
en de afzonderlyke vaart op de Molucques.
Het niet zenden van onze beste Scheepen
naar Brest, was ook, volgends het verftandig inzien
van die lieden, een verderflyk ff.uk voor
't Land geweest: en 't was meede onverantwoordelyk,
dat men geene Alliantie met Frankryk
gefloten had.
Wat het eerfte betreft , heb ik reeds de
vryheid genomen, myne gedachten te zeggen:
maar wat de Alliantie met Frankryk aangaat,
zoo kan ik niet denken, of het Hof van Verfailles
meerder voor ons zou gedaan hebben,
wanneer 'er van wederzyde door Ambasfadeurs,
met alle de gewoonlyke folemniteiten, een verbond
gefloten was geworden, dan het nu gedaan
beeft, na de fterkfte beloften van zonder ons
geene Vreede te maaken: en of het meerder
tot afbreuk der gemeenen Vyand, met ons zou
meedegewerkt hebben, dan het nu gedaan heeft,
na dat het zoo breed had opgegeeven van het
concerteeren der operatien, en uit dien hoofde
ons als gedwongen heeft, om van alle afzonderlyke
handelingen af te zien. Maar veele van
die fchreeuwers wisten beeter; alhoewel ik ge~
S 4 loof.

aÖO M E M O R I Ë N T O T
loof, dat zommige inde goede trouw, doch kort»
ziende waren.
Hec voorgeeven, dat het eenigfte doel was,
zich van de Engelfche politieke beheerfching
ce ontflaan, en aan het zich te ver uitbreidend
gezach van den Stadhouder paaien te ftellen,
W^s wel klinkende: maar zoo dit by veelen het
-waarachtig voorneemen geweest is, was het niet
minder zeeker, dat zommige verder wilden gaan ,
en alhoewel zy lang hunne inzichten vermom­
den, bleek hec welhaast al te klaar, dac zy hec
toelagen, op eene gantfche omkeering der Re­
geeringsform. Ik ben zelfs niec ongeneegen te
gelooven dac by deeze Jaatfte in den begin­
ne, hec voorneemen nimmer geweest is, om
tot die uiterftens, die daarna plaats hebben ge­
had, te komen: maar het werktuig dat zy ge­
bankt hebben, heefc hun bedrogen: zy moes­
ten t Volk op hunne zyde hebben: dit word
pooit geleid don door Enthoufiasme J zy moesten
dierhalven de geesren der Gemeente verhitten,
en dezelve doen gelooven, dat het op de Vry­
heid wierd toegelegd: zy voorzagen ook toe hun
oogmerk niet ce kunnen komen, zonder gewaa-
pend Volk, en wel in zulk een getal, dat het kléin-
der doch beeter gcoeffend getal der Militie,
tegens de greote overmacht niec beftand zou
2} r
n,

O P H E L D E R I N G , ENZ. c3l
zyn. De onëenigheeden met den Keizer gaven
eene gereede geleegendheid om hec platte Land
ce wapenen, en in de Sceeden Genootfchappen
op te rechten, onder fchyn, dat de Leeden der­
zelver beeter gefchikt waren, om zich in de wa­
penen te ocflènen, dan gemeenlyk de Burger-
Compagnien, die gelyk men, en niec zonder ree­
de, voorgaf, geheel ongeoelTend waren. Maar
gelyk die de doodfteek voor de rusc van 'c Land
was, wierd daardoor ook hec gezach der Ma* -
tadors, (gelyk ze door den Raad Penfionaris
plachcen genoemd co worden) eer neder gö-
plofd. De heldhaftige Pryheids Zoonen , zoo als
zy zich noemden, de waapenen in handen heb­
bende , kenden geen paal noch perk meer, en
deeden welhaast hunne Meesters, hunne eerfte
aanvoerders, naar hunne pypen dansfen. De
Heemel weet welk loc de ongebondenheid had
weggelegd, voor allen die hun niec aanbonden ,
zoo de vyf Woerdenfche Dictators, hun eigen
en hunner Metgezellen's val niec zelfs bewerkc
hadden , door hec onbezonnen beltaan tegens
Mevrouw de Princesfe. 't Is myns bedunkens
opmerkingwaardig, dat die vyf Perfoonen, die
zeekerlyk door de verftandigfte en voorzich»
rigfie der Patriottifche beltuurders, gefchikt
waren geworden, om ingeval van kwaaden uic-
S 5 flag 4

M E M O R I Ë N T O T
flag, de Slachtoffers te weezen , juist de geenen
zyn geweesc, die door eene onbezonne daad,
het gantsch Patriottisch gevaarte in ééns hebben
doen inftorcen. Jammer is hec, ja een hoog*
ften beklaaglyk, dac de hertelling door eene
vreemde Mogendheid, mee vreemd Krygsvolk
gefchied is: de harcen van alle waare Vaderlanders
zyn gevoelig aan hec leed,den In- enOpgezeetenen,
Prins- of Pacriocsgezind, aangedaan,
door de oncuchc van losbandige Soldaaten:
maar wac zou 'er van ons geworden zyn,
zoo wy langer onder de beheerfching van de
zoogenaamde Burger-Leegerejes gebleeven waren!
Men vergeeve my deezen uitflap die my uit
de pen gevloeid is, daar zulks niet onnatuurlyk
is, aangezien de verregaande moedwilligheeden ,
die ik gedurende de laacfïe jaaren, dat de euvelmoed
der Patriotten allen, die niet van hunnen
aanhang blindeling wilden zyn, deerlyk reiscerde,
,heb ondergaan. Niec dac ik cegen de meesten,
die ik achee zich te hebben laacen verleiden,
eenige wrok behouder deezen beklaag ik,
en vergeef hun gaarne hec leed my aangedaans
anderen, die meerder hunne handen daarin heb»
ben gehad, zyn genoeg geflrafc, dewyl zy balling-
's Lands met Vrouw en Kinderen moeten

O P H E L D E R I N G , ENZ. £83
ren omzwerven. Laat ons tot ons onderwerp
wederkeeren.
Zoo dra ter Vergadering van Hun Hoog
Mog. de tyding der Ratificatie gekomen was,
leeyerde de Heer Berenger > by afweezen van
den Ambasfadeur de la Vaugion de zaaken van
Frankryk waarneemende , eene Memorie ter
Generaliteit, by welke hy bekend maakte de
bereidwilligheid zyn's Meessers, om aan de Re­
publiek haare bezittingen, door de Franfche
waapenen op de Engelfchen heroverd, kost- en.
fchadeloos, weder te geeven. (V)
Deeze daad was zeekerlyk verplichtende voor.
den Staat: maar de wyze op welke de Memo?
rie was ingericht, zou heufcher geweest zyn ?
zoo de gemelde Chargé d Affaires, niet goedge­
vonden had daar in te ftellen, dat de Koning
die goedheid wel wilde hebben, offchoon by
zyne Maj. eenig mistrouwen was opgekomen, met
betrekking tot de welmeenendheid', en zelfs tot de-
geneigdheid der verëenigde Provintien*.
Hard was het voorwaar, deeze taal te moe­
ten verduuren, na dac de Staat zich om datRyk's
wille eenen verderflyken Oorlog op den hals
had gehaald; na dat men alle middelen om dee­
zen te eindigen, ora Frankryk's wille, van de
(«) Zie Jaarboeken 1783, bi. 1684,
band

284 M E M O R I Ë N T O T
hand had geweezen: en eindlyk, na dat men door
Frankryk, niet tegengaande de fchoonfte beloften,
verlaaten, genoodzaadt was geworden 3 eerder
fchandelyke voorwaarden, onder de bemiddeling
van Frankryk aan te neemen, dan te trachten,
zonder Frankryk, beetere te verkrygen.
Maar de toegedaanheid der geenen die gevoelden,
dat tot de handhaving van 't gezach,
dat zy zich toen reeds hadden aangematigd, en
tot bevordering der oogmerken met welken
zy zeekerlyk toen reeds zwanger gingen, de
hoede en fteun van Frankryk hun volftrekt
noodig was, was zoo groot, dat zy, niet te vreeden
dat by Hun IIH. MM. op de evengem.
Memorie alleen gerefolveerd was ? de dankzeggingen
van den Staat door hunnen Griffier te
doen geworden, wisten ter Vergadering van
Holland op den 29e. O&ober te doen neemen,
de Refolutie te vinden in de Jaarboeken 1783,
bl. 1869. in welke, verre van te doengevoelen,
dat, hoe zeer men de grootmoedigheid des
Konings op haare prys ftelde, men doch in de
volle verwachting was geweest, dat zyne Majefteit
zonder ons niet zou gefloten hebben, in
tegendeel, met de krachtigfte uitdrukkingen,
alle dankbaarheid, als of de Koningin alles de
Republiek beweldaadigd had, uitgeboezemd
m

O P H E L D E R I N G , ENZ. 28$
en beflooten wierd „ dat byaldien het'ter Generaliteit
alleen by het gerefolveerde gelaa-
„ ten wierd, alsdan de Hollandfche Gedepu-
,, teerden aldaar zouden verklaaren, dat Hun
„ Ed. Groot Mog. zich genoodzaakt zouden
„ vinden, afzonderlyk aan zyne Majefteit de in-
„ houd hunner Refolutie te doen geworden."
Maar men defereerds ter Generaliteit aan 't
verlangen der Staaten van Holland, en derzelver
Refolutie, wierd aldaar, fchier woordelyk,
in een Generaliteits Refolutie geconverteerd.
(0)
Terwyl men in Holland dus overbodig was*
om het Cabinet van Verfailles te liefkoozen, hadden
onze Ambasfadeurs te Parys getracht, voor
het fluiten van het definitief Tractaat, beetere
voorwaarden te verwerven: doch te vergeefs.
Zy fchreeven dan den 23 Nov. aan Hun Hoog
Mog. (b) „ dat dewyl zy te vergeefs, en na on-
„ derfcheidene aanmaaningen aan den Hertog
„ van Manchester, om een gunftig antwoord
„ op het voorgeftelde Equivalent voor Nega-
„ patnam, en de verzochte verzeekering, dat
„ geene belemmering, der Hollandfche Maat-
„ fchappy in haaren handel op Bengale door de
(a) Jaarboeken 1783,0!. 1873,
(b) Jaarboeken 1783, bl. 2051.
» En-

fl86 M È M Ö R Ï E N T Ó T
a Engelfchen zoü toegebracht worden, :
zöö
«, lang gewacht hadden, zy geoordeeld had-
„ den, door langer wachten maar tyd verloó-
„ ren zou worden: te meerder, daar de Her-
Si cog hun te meermaalen gezegd had, geene
„ gunftiger last te gemoet te zien : dat zy dier-
3, halven aan evengem. Hertog hadden voor*
„ gefteld, het geteekend Préliminair Traélaat
in een definitief te veranderen: dart, dat dë
„ Hertog daar op geantwoord had; last te heb-
„ ben gekreegen, om aan Hun Hoog Mog.
„ voor te ftellen, het definitief Tradaat te
n London of in den Haag te fluiten." Dat
zy Ambasfadeurs daarop wel hadden voorgefteld,
„ dat dewyl de beide Mogendheeden
i 3 aan derzelver refpeétive. Ministers reeds de
„ volmachten hadden gegeeven, tot het vol-
„ komene fluiten van de Vreede, en dat de
i, Zaaken reeds zoo verre gevorderd waren 9~
t» alle verdere handelingen nutteloos zouden
zyn, en het ook niet noodig was, dat 'eree-
» ö e
propofitie gedaan wierd, die nergenstöë
„ kon ftrekken, dan om het werk, tegen de
fi neiging van den Staat, fleepende te houden.
„ Dat zy niet konden verbergen, dat deeze
„ propofitie weinig ingang zou vinden in dë
a tegenwoordige omftandigheeden van zaaken,-
„ en

O P H E L D E R I N G , ÉNZ. ö8/>
j, en in geenen deele gefchikt fcheen, om de
„ beide Natiën met meerder fucces te leiden,
,, tot eene wederzydfche vriendfchap. Doch
dat, dewyl deeze vertooning nutteloos was
„ geweest, zy zich verplicht hadden geacht,
„ dit voorftel ter kennisfe van Hun Hoog Mog.
„ te brengen."
Ik kan niet nalaaten aan te merken, dat de
Ambasfadeurs zoo wel van de gevoelens der
geenen, die des tyds de zaaken naar hunne zinnelykheid
fchikten, onderricht moeten zyn ge»
weest, dac zy reeds voorloopig, en zonder hec
befluit der Bondgenooten af te wachten, aan
den Engelfchen Gezant hebben doen gevoelen,
dat zyn voorftel ge'en ingang zou vinden;
De inhoud van evengem. brief wierd den
ie. December, by alle de Provintien overgenomen.
Die van Friesland was het eerfte klaar,
en bragc den 11 December eer Generaliteic in ,
eene Staats-Re folutie, by welke het overbrengen
der handelingen van Parys naar London of
's Hage, geheel afgeflaagc-n wierd. (a) Maar *t
was aanmerkelyk, dat die Heeren verklaarden.
„ dat byaldien het Hof van London niet daa-
„ delyk wilde toetreeden tot het fluiten van
„ het definitief Tractaat, zy hec Prélimitiairt
Qt) Jaarboeken 1783, bl. 3157,
„ daar-

4"88 M E M O R I Ë N T O T
s ? daarvoor zouden houden, en alle vërderë
handeling afbreeken." Voorwaar eene by­
zondere geleerdheid: die zeekerlyk aantoonde,
dat drift en heethoofdigheid de Leermeesters
waren.'*
Zeeland die haare Refolutie den t^e. ter Ge­
neraliteit inleeverde, vermeende inteegendeel:
r
it dat door afzonderlyke handeling moest wor-
„ den getracht * beetere voorwaarden van Ert-
„ geland te verkrygen, en niet geteekend wor-
„ den, zoo lang de geringde hoop daartoe over •
bleef: dat teffens de handelingen niet moesten
, t overgebracht worden, voor dat men onder-
, 3 zogt zou hebben, of men eenige gunstigere
•„ voorwaarden zou kunnen verkrygen: doch
„ dat 'er niets deswegens moest bepaald wor-
y den, zonder het Hof van Frankryk, uit hoo£
„ de der verplichtingen aan- het zelve, gedu*
„ rende deii Oorlog."
• Wat kon men reedelyker eri gepaster met de
omflandigheden, in welke de Republiek zich,
betreklyk Frankryk bevond, voordellen? Men
onderfchiktc aan dit Hof's welgevallen, het al
of niet aanneemen van het voordel van Enge­
land. Maar dit alles mocht niet helpen: de ge-
fprekken die ik des tyds in de Vergadering van
Hun Hoog Mog. met de voornaamde en minst
drif-

Ö P H È L D E R I N G , ENZ. 28J
driftige der Patriotten, fde anderen verwaardig­
den zich niet, met my te fpreeken ) had, zouden
nu belachlyk voorkomen: toen was hun zeggen
Vaderlandsch, het myne, zuivere Anglomanie.
Toen de voergem. Refol. van Zeeland ter
Vergadering wierd ingebracht, zeide ik aan ee­
nige Leeden, „ dat ik onderilelde, dat menzee J
# ker was, dat Engeland ons niets beetcrs te
i, London of alhier zou geeven, of ten min*
„ ften dat Frankryk de overbrenging der han-
„ delingen afkeurde: dat my anders zou voof-
„ komen, dat, daar nu geen periculum in mord
a, was, dewyl de Preliminaires geteekend, endë
,j Wapenfchorfing aangenoomen waren, men
het voorftel van Zeeland behoorde in te wil-
i, hgen.
Maar het antwoord, mooglyk met meerder'
drift dan de voorzichtigheid vereischte, uit deri
mond gevloeid j was: Wy kunnen niets fi immers -
doen, dan met Engeland in onderhandeling te tree-
den. Men had zich wel zorgvuldig gewacht,
van het Hof van London te laaten toetzen, of*
'er by het overbrengen der handelingen vari
Parys naar London of 's Hage, op eenige guns­
tigere voorwaarden te hoopen zou zyn; dewyl
men vreesde daarop een gunstig antwoord te?
krygen.
II, DEEI* % 0«

29O M E M O R I Ë N T O T
De kern van hec Siscema, had Friesland m
haare Ref. van Aug. 1783, rondborftig aan den
dag gelegd, mee ce zeggen, dat mooglyk door af­
zonderlyke handeling Negapatnam behouden en aan­
gaande de Vaart door de Molucques beeter e voor­
waarden verkreegen zouden kunnen worden, maar
dat daardoor de Republiek weder aan 't Engelsch
juk gefubmitteerd zou worden.
Maar ia één woord, men kon noch durfde
niec doen, dac 'c Hof van Verfailles onaange­
naam was: de Hertog de la Vauguion, die zy­
nen Meester maar al te wel, ten koste van ons
Land, diende, had zoo wel weeten zich Mees­
ter te maaken van de Geesten der geenen, die
zich 't voornaam beftuur hadden aangematigd,
dat zy als van zyne hand vloogen : daar zy ook
nu, dewyl alle verftandhouding tusfchen zyne
Hoogheid en de Regenten, zoo van Holland
als van d'andere Provintien, die anders als zy
dachten, en hen, geheel verbrooken was, de
fteun en hoede van Frankryk niet ontbeeren
konden.
Ik heb niet in de Noculen van Hun Hoo"-
Mog. gevonden, op welke dagen en op welke
wyze. de andere Bondgenooten hunne advyzen
op den inhoud van laastgem. brief van de Am­
basfadeurs, hebben ingebrachc; maar op den
12 Ja-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 20*
12 January 1784 wierd aldaar befloocen* dat
geantwoord zou Worden: „ Dat voor eene vas-
3, te regel van het begin des Oorlog's gefteld
3, was, niet zonder Frankryk te handelen: dat
,t ingevolge te Parys gehandeld was, en de
Préüminaires aldaar geöooten waren; en dac
*, aan dezelve niets ontbrak, dan ze, gelyk
„ tusfchen Engeland en Araerica gefchied was,
„ in een formeel Tractaat ce converteeren. Daë
3, al wat verder over de Oost- en West Indi-
a fche Compagnie's zaaken noch verhandeld
3 3 moest worden, door en met Comraisfarisfen
i, wel zou kunnen gefchieden. Dat alle ver-
n dere handelingen op eene andere plaars oofe
„ kostbaar zouden zyn, en ftrydig meede Media-*
j, rie door de Keizerlyke Hoven aangenomen;
3, Dac dierhalven hoe eerder zoo beeter be*
t i hoorde geftooteri te wonen* of dac anderzins
3, Hun Hoog M g. hec by dezelve Prédminai-
f > res zouden laaten, en alle verdere coiiicren-
tien daarover nodeloos achten en declinee-
„ ren." Voorts wierd beflooten, ,, dat van al*
les aan "t Hof van Frankryk kennis zou wor-
den gegeeven, mee verzoek om door goe*
de ofEcien by dac van London te bewerken $
dac van de verplaarzing zou worden afge*
zien,
T a Heg

M E M O R I Ë N ' T O T
Hec was dezelfde zang, gefteld op dezelfde
wys, die in alle de voorgaande Refolutien ge­
vonden word: Friesland had nu den coon gegee­
ven: alleen had men nu twee nieuwe reedenen
uitgedacht, naamlyk, de ftrydigheid mee de dooi­
de Keizerlyke Hoven aangenoraene Mediacie,.
en dac hec te kostbaar zou weezen.
Wac hec eerfte becrefc, zoo was hec belach-
lyk ce onderftellen, dac de Mediaceurs gebelgd
zouden zyn, over dac de verfchillende Party-
en, iecs mee gemeen overleg, cot beecere weg­
neeming van hunne gefchiüen bepaalden. En
aangaande hec cweede; zoo was hec waar, in­
dien men zeeker was,geene andere of beecere
voorwaarden ce zullen verwerven, alle koscen
overbodig zouden zyn: maar dit ce beproeven,
daar de Engelfchen hec cegendeel niec ondui-
delyk ce kennen gaven, was, zoo 'c fcheen, wel
der moeite waardig, de kostbare Ambasfade te
Parys te doen veranderen in conferencien in
's Gravenhage, die zekerlyk zoo duur niec zou­
den hebben komen ce ftaan, dan 'c geen de Heer
Brantfen aan 's Lands kis gekost heeft. '
Toen de conclufie op evengem. Refolutie
genomen moest worden, prefideerde Zeeland:
de Gedeputeerde gebonden aan de Provinciale
Ref. van den iS Dec. laatstleedcn, kon hec be­
fluit

O P H E L D E R I N G , ENZ. 203
flcrit niec neemen; die gefchiedde dierhalven ,
door den Heer die 's weeks ce vooren wegens
Holland had voorgezeecen.
Terwyl dac die befluit aan de Ambasfadeurs
te Parys gezonden, en door hun aan de Hoven
van Verfailles en London meedegedeeld wierd,
vond hec laatfte goed, om noch een blyk van
deszelfs bereidwilligheid om alle goede ver-
ftandhouding weder ce doen herleeven, ce gee­
ven , aan ce bieden, om, offchoon hec definitiva
Tractaat noch niec geeeekend was, incusfehen
nochcans eenen Miniscer naar den Haag ce zen­
den, gelyk zulks teffens van den kanc van Hun
Hoog Mog. zou gefchieden. Maar hec was te
vergeefs: men beflooc alleen by de laastgeno-
mene Refolutie ce perfifteeren, doch maakce
evenwel hec voorftel Commisforiaal.
Alhoewel men fcheen op dac tydpunt juist -
geene reedenen ce hebben, om over den by­
ftand van Frankryk ce vreeden ce zyn, en men
weinig genot had gehad van de overbodige ver-
zeekeringen die de Koning gegeeven had, van
deszelfs verknochcheid aan de Republiek, en
van de zoo herhaalde becuigingen om haare be­
langen als zyne eigene re zullen bevorderen,
wierd by de meeste der Regenten, die thans
het rcer in handen hadden, de verwachting die
T 3 uren

®94 M E M O R I Ë N T O T
men van den machtigen byftand van Frankryk
kon hebben, en de onontbeerlykheid derzel-
ve, zoodanig ingeboezemd, dat de tyd dien men
voorby liet gaan zonder eene Alliantie met dat
Ryk te fluiten, als verloren befchouwd wierd.
Friesland had 'er reeds in 1781 van gefproo-
ken; en noch in de voorgaande maand van Au­
gustus , in haare fecreete Refolutie genomen op
den 28 Aug. 1783, verweecen,datmen daarnie?
mar geluisterd had: nu deed zy daartoe op den
24 Pebr. 1784 Het formeele voordel ter Gene­
raliteit. Het wierd by alle de Provintien over­
genomen, en teffens Commisforiaal gemaakt.
In de maand April volgde Utrecht dat voor­
beeld, en de Provintien die zich deswegens
noch niet verklaard hadden , wierden daartoe
Vermaand.
le.-er weet dat het werk daarna zyn beflag
gekreegen heeft, en 't is buiten myn perk daar.
van omdandig verdag te doen; maar ik kan
doch niet nalaaten van aan te merken, dat
boe zeer het niet ontkend kan worden, dat de
Republiek in zoodanige omdandigheeden kan
komen , dat zy als genoodzaakt is, byzonde­
re Verbindtenisfen met Vorsten aan' te gaan,
en zich daar door tot het geeven van zeeke^
fen byftand te Water of te Land te verplichten;

O P H E L D E R I N G , ENZ. £95
ten: (want ik (preek niet van verdragen van
Koophandel,) diergelykc Verbindeenden doch
altyd gevaarlyk zyn, en het wcn^chlyk ware,
dat dezelve altyd vermyd konden worden. Ver­
bindtenisfen van deezen aart, zyn volgends myn
inzien niet gefchikt dan voor machtige Mogend­
heeden onder eikanderen, of voor zeer zwak­
ke, met zoodanige machtigen, onder wiens hoe­
de zy de noodige veiligheid kunnen genieten.
De machtigen moeten zich met anderen veree-
nigen, om een evenwicht tegen overmacht te
vormen: de zwakken hebben geen ander mid­
del om zich, ten minften eenigzins, te bevei­
ligen, tegen den eerften die haar leed of geweld
zou willen aandoen; haare zeekerheid is dan in
evenreedigheid van het ontzach dat men heeft
voor haaren Befchermcr, en 't gevaar gelyk
aan dat van de onmiddelyke Onderdaanen en
Bezittingen van deezen.
Maar voor Mogendheeden van eene middel­
matige macht, doch die nochthans aan de zyde
aan welke zy zich voegen, een aanmerklyk ge­
wicht kunnen byzetten, is 't, myns bedunkens,
gevaarlyk, dat zy zich aan de eene meerder dan
aan de andere machtige Mogendheid verbinden.
Deeze alle hebben belang dat zy niet over­
meesterd worden, maar teffens ook dat zy met
T 4 gee-

§9^ M E M O R I Ë N T O T
geene van haar eenige byzondere Verbindte*
nisfe aangaan: haare zeekerheid is gevestigd
op de B'ayver, op de Jaloezy der machtige Mo.
gendheeden, wiens belang het is, dat de macht
van de eene of de andere geen byvoegzel kry-
ge, waardoor de evenaar der fchaale van hun
vermogen, aan de eene of andere zyde zoude
pverflaan. Doch hier moet voor die middelma­
tige Mogmdh'cden bykomen, een voorzich­
tig en regelmatig Staatkundig gedrag in de bui-
tenlandfehe, en een wys beitier in de binnenr
landfche zaaken, een goed finantieweezen, en
pen behoorlyke Staat van Oorlog: dit alles moet
te zamenwerken, om haar de achting van haare
machtige Naburen te verwerven
Men pasfe dit toe op deeze Republiek, laat.
haare ommegang met haare machtige Nabuu-
ren omzichtig en heusch zyn; laaten door haav
re bellierders de meenkvuldige raderen haa­
rer Regeeringsform met de zoo hoognodige
eensgezindheid en gclykvormige beweeging,
bewogen worden; laaten haare finantien altyd
beftuurd worden met die zuinigheid, die, ge­
paard met yver en nyverheid, haare Ingezee­
tenen tot het toppunt van pecunieel vermogen
gebracht, en haar een fchier onbegrypelyk ere­
miet, en boven dat van alle Volkeren verworven

O P H E L D E R I N G , ENZ. SO?
ven heeft: laat zy haare Grenzen door de Na­
tuur zelve verfterkt, noch met een behoorlyk
aantal wel geoeffend Krygsvolk bezetten, en
zoo tot de hoede van haaren Koophandel en
Zeevaart, als tot verzeekering haarer Havens
en Kusten, een goed aantal Oorlogfcheepen by
de hand zyn. Welke Mogendheid, hoe mach­
tig, zal alsdan haar durven aanranden? Welke
Mogendheid zal haar in haaren Handel en Zee­
vaart durven deeren? Welke Mogendheid zal
dulden, dat eene andere door overmacht, zich
meester maake van een ftukje Lands, op zich-
zelven klein, maar in ftaat om zich te bezor­
gen alle de vereischtens, die wy zoo even,
als tot haare zekerheid noodig, opgeteld heb­
ben?
Wat behoeft zy dan Verbindtenisfen van be-
fcherming, by welke zy doch eene evenredige
befcherming van haaren kant moet belooven aan
te gaan ? en zich in gevaar te ftellen, om, wan­
neer het cafits faderis daar is, en zy ter goeder
trouw aan 't geen waartoe zy zich verplicht
heefc wil voldoen, van dan, hoe aanzienlyk
de macht van haare Bondgenoot, hoe ontzach-
lyk de hulp die zy hem kan bijzetten, wezen
mogen, haaren Koophandel en Zeevaart, de
bronaders van haar welvaart, geftremd te zien?
T 5 De

5f S M E M O R I Ë N T O T
De Gefcbiedenisfen van alle tyden leeren,
hoedanig de Vorften de TraAaaten hebben na­
gekomen, en welke paaien zy ftellen aan hun­
ne verplichting; naamlyk geen andere dan hun
belang, 't Is niet van Traétaaten, maar van 't
belang der Vorften in haar behoud, dat de Re­
publiek haar heil te wachten heeft.
Geen klaarder denkbeeld kan men vormen
van 'sVorftcn's leer op dit ftuk, dan uit 't geen
de laatst overleeden Koning van Pruisfen, de
groote Fredrik gefteld heeft, der Vorften's
plicht te weezen. De pasfage te vinden in de
laatst uitgegeevene Oeuvers Posthumes van dien
Vorst, is zoo aanmerkelyk, dat ik niet kan
nalaaten, dezelve alhier overgezet, in te las-
fchen:
„ Het komt my klaar en baarblyke-
lyk voor, dat een gemeen Burger (un
„ particulier) zich aan zyn woord zorg-
vuldiglyk moet houden, al had hy
„ het onbedachte lyk gegeeven : zoo
„ men hem niet geeft 't geen hem toe-
komt, kan hy zich op de wetten be-
„ roepen; en wat 'er gebeurd, 't is maar
M
e e n
enkeld Mensch die 'er by komt
„ te lyden. Maar tot welke rechtbank
„ zal een Vorst zyne toevlucht nee-
oi men,

O P H E L D E R I N G , ENZ. 299
„ men, zoo een ander deszelfs Verbindtenisfen
verbreekt? „ Het breeken
van het woord van een gemeen Bur-
„ ger, fleept het ongeluk van één
Menseh met zich, maar dat van ee
„ nen Vorst de algemeene onheilen van
„ geheele Volkeren. De geheele vraag
komt daarop uit: Is het beeter dat
„ het Volk verga, of dat dat de Vorst zyne
„ Verbindtenifen verbreeke ? Wie zal
„ onnozel genoeg zyn om te twylfelen
w dit te beflisfen ?
„ Gy ziet door 't geen wy voorgefteld
„ hebben, dat alvoorens een beflisfend
„ oordeel over een's Vorften's daaden
,, te vellen, men beginnen moet met ry-
„ pelyk te onderzoeken de omftandigheeden
in welke hy zich bevonden
„ heeft, 't gedrag zyner Bondgenocen,
„ de middelen die hy had of die hem ont-
„ braken, om aan zyne verplichtingen
„ te voldoen: want, gelyk wy gezegd
„ hebben, de goede of kwaade ftaat der
„ Geldmiddelen , zyn als de pols der Staa»
ten, die meerder invloed op de Staat-
„ en Krygskundige verrichtingen heb-
„ ben, dan men geloofd of weet. Hoe
„ Pu»

3 CI
* M E M O R I Ë N T O T
», Publiek, aan wien die kleinigheeden
„ C details) onbekend zyn, oordeelt maar
„ op het utterlyke, en bedriegt zich
„ gevolgelyk in zyne beöordeeling: de
„ voorzichtigheid belet dat men hem
„ te recht helpt, dewyl het 't toppunt
„ van zotheid zoude zyn, zelfs uit yde-
,3 le glorie, den 'zwakke kant van den
„ Staat ruchtbaar te maaken : daar de
„ vyanden bekoord door zoodanige ont-
„ dekking, niet nalaaten zouden hun
„ voordeel daarvan te maken.
„ De wysheid vereischt dan, dat aan
„ het Publiek de vryheid in zyne roeke*
?, looze beöordeelingen gelaaten wor-
„ de, en dat een Vorst zich niet kun-
„ nende rechtvaardigen by zyn leeven
„ zonder het belang van den Staat in
„ de waagfchaal te ftellen, te vreede
33 z
y» zyne daaden te wettigen voor de
„ onzydige oogen van het Nagedacht."
Oeuvres Posthumes de Frederic, Roi
de Prusfe, Tom. I. avant propos, pag.
14. & fuiv.
Zeer glimpig voorwaar, is dit voorgefteld:
en het is onbetwistbaar, volgends de wetten der
goede Staatkunde, ja der rechtmatigheid, dat
wan»

O P H E L D E R N G , ENZ. gót
wanneer een Vorst kiezen moet tufchen hec
breeken zyner Tractaaten, of den ondergang,
ja aanmerkelyk onheil zyns Volks, die laatfte
by hem hec zwaarfte weegen moer. Maar wan­
neer de Vorften aan hunne Verbindtenisfen
niec voldoen uic enkele zuchc om hunne machc
en aanzien ce vergrooten, zyn zy, offchoon Vj
door hunne machc zulks ftrafloos kunnen doen,
niec minder doemwaardig dan byzondere Lie­
den, die aan Wecten en Rechcbanken onder-
heevig zyn. Niemand zal den grooten Fredrik
veroordeeien, om dac hy in 'c begin van den
zevenjaarigen Oorlog, dair hy achter de gehei­
me oogmerken der Hoven van Weenen, Pe­
tersburg en Dresde gekomen was, deeze dosr
eenen gewaapenden inval, niettegenftaande de
Tractaaten mee de eerfte en laacfte korc ce vo­
ren geflocen, verydeld heefc: maar re vergeefs
wil de groote Vorsc, de leer die hy inzooever>
gem. Voorrede voorlteld, coepasfelyk maaken
op de zoogenaamde verdeeling van Polen. Zie
het s d&
deel van het zelfde Werk.
Myne Leezers houden my deezen uitflap een
bescen: gecroffen, door dac ik in de Hiscorie
van onze Republiek, (ik meen zederc ze op haar
zeiven heefc kunnen beftaan, en fpreek niet
van den tyd in welken zy volftrekt uitheem-
fche

$02 M E M O R I Ë N Tot
fche hulp noodig had , en alles, zelfs haare op*
perheerfchappy daarvoor aanbood) gevonden
heb, dac geen Traécaec, geene Verbindcenisfe,
in welke zy zich tot het geeven van hulp ver­
plichte, haar immer voordeelig, ne maar fcha-
delyk, geweest is, heb ik niet kunnen nalaacen,
myne denkenswyze ce boek ce ftellen; daar hec
doch zeer mooglyk is, dat ik ongelyk hebbe,
en dat anderen, die achten dac de zeekerheid
der Republiek op Alliantien met machtiger
Mogendheeden, van welken zy eenen machti­
gen byftand des noods befpreekr, en eenen aan
haare machc geëvenredigden byftand toezegr,
gevestigd is, 's Lands oorbaar beeter inzien.
Ik keer weder ter zaake.
Den 28 April ontvingen H. H. M. M. fchry-
vcns van de Ambasfadeurs , by hec welk zy
meldden, dac de Engelfche Miniscer hun had laa­
ten weeten, dat hy de noodige beveelen ont­
vangen had, om het definitief Vreede 's Trac­
taat te teekenen: en dac zy Ambasfadeurs met
gem. Miniscer waren overeengekomen , om,
onder goedkeuring der Bondgenooten , de on­
derhandelingen in de volgende week roe het
voorz. einde voort te zetten.
Daartoe wierd aanftonds lasc gegeeven, door
alle de Provintien behalven Zeeland , die haa-
rs

O P H E L D E R I N G , ENZ. 303
re Staats- Refolutie den 18 Dec. van't voorige
jaar, by welke zy de afzonderlyke handeling
met Engeland, onder zeekere voorwaarden
had aangeraaden , bleef inh.treeren.
Ingevolge van deeze last, kreeg het Vree»
dc'swerk dan den si Mey zyn beftag , en de
Ambasfadeurs zonden het definitief Tractaat
aan Hun Hoog Mog. , met een verflag van 'c
geen by de laatfte onderhandeling was voorgevallen.
Zie die Misfive, en het Tractaat zeiven
, onder de Ryl. L a
. B. B.
Het klinkt vreemd, dat, daar men, om de aangebodene
directe handelingen met Engeland
van de hand te wyzen, had voorgegecven, dat
dezelve onnoodig waren, dewyl 'er doch niets
meerder te handelen was , en de préliminaire
Articulen alleen als definitive waren te teekenen;
men nu noch wilde handelen over eene
naauwere bepaaling van de ces/ie van Negapatnam
, met de dependentiën van dien: en over eene
Verbindtenis van de zyde yan zyne Groot-
Britt. Maj. om de commercie van de Nederland- !
fche Ingezeetenen, in Bengale en andere plaatzen
yan de Indien, niet te zullen geneer en.
De Plenipotentiarisfen, ten minften de tweede,
(die meer dan den anderen in *tgeheim was)
hadden om zichzelven gelyk te weezen, en het
voor-

S©4 M E M O R I Ë N T O T
voorgeeven van hunne beftuurders, dat 'er doé
loven de préliminairepunclen niets te verkrygen was ,
te bekrachtigen„ maar daadlyk definitief moeten
geteekend hebben, zonder de lieden, die anders
als zy dachten , geleegenheid te geeven om te
zeggen, V geen gy nu vraagt, zou tenminfienhet
onderwerp van afzonderlyke handeling hebben kun
nen weezen t
Maar wat daarvan zyn moge, de Ambasfa­
deurs hadden geteekend, en verzochten om de
Ratificatie, binnen den geftelden tyd van een
maand. Deeze wierd, by een circulaire Mis­
five aan de Staaten Generaal ten zelfden dage
afgezonden, verzocht.-
Holland, Zeeland en Utrecht ftemden 'er in
me, den -oe Juny: Friesland den 14?: Overys-
fel en Stad en Lande den i s
e
daaraanvolgende:
cn 'c befluit wierd ook op deezen dag genomen,
alhoewel Gelderland verzocht als noch onge-
fast, dat het mocht worden uitgeffeld.
Dusdanig was her einde van eenen Oorlog,"
•die door het toedoen der zelfde heethoofdige
Lieden, die de voornaarnffe oorzaaken van des-
zelfs begin waren geweest, door dit ongunftig
Tractaat geëindigd wierd : die Oorlog bekleed
eene aanmerkJyke plaats in de gefchiedenisfen
van ons laud, doordien dezelve vast de eer-
11©

O P H E L D E R I N G , ENZ. 305
Se aanleiding gegeeven heeft, tot alle de onlusten
die de Republiek op het pnnt van haaren
ondergang gebragt hebben: en van welke
onlusten zy noch de droevige gevolgen gevoelt,
zoo door gisting die noch in de gemoederen
heerscht: als door het misfen van zoo
Veele Ingezeetenen , onder welken 'er zeekerlyk
vee'len zyn, ja de meesten,die begoocheld,
door de Kunstenaryen der hoofden, en vervoerd
door den kreet van geweld en vryheid,
die men beurtelings heeft doen opgaan, zich
wel fchuldig hebben gemaakt, maar teffens meedelyden
en toegeevenheid waardig zyn. Deezen
ondertusfchen zyn de flachtoffers, om dat
zy met minder doorzicht voorzien, zich hebben
laaten beleezen, om opentlyk te pleegen
daaden van oproer en geweld, alleen aan hunne
verhitte geesten voorgefchreeven, door de
geenen, die alhoewel de beleiders en aanftookers
van de fchandelykue bedryven, de verdiende
ftraf ontweeken hebben, 't zy door het Land -
te ruimen: 't zy door zich voorzichtiglyk, als
't ware gedekt te hebben, door Statelyke of
Steedelyke Refolutien, die zy nochthans door
hunnen invloed hebben doen neemen.
Het is eene moeilyke zaak, een recht en met
onpartydigheid gevormd tafereel te maaken vaa
IL DEEL. Y

gp6 M E M O R I E S T O T
de verregaande biiitenfpoorigheden, als ik ze dus
•noemen mag, die voornaamlyk in hec jaar van
1787 in het Staats en Scadsbeftuur hebben plaats
gehad. Dat tydffip is nu noch te naby, om de
waare beweegredenen aan den dag te kunnen
brengen, alzoo zulks niet kan gefchieden , zon­
der de Lieden te noemen, die de voornaamfte
rollen gefpeeld hebben, en veelen derzelver
in het allerongunstigst licht te doen voorko*
men: maar men kan in 't algemeen zeggen, en
dit blykt niet duider uic 't geen ik in deeze
Memoriën heb ce boek gefteld, dac hec onge­
lukkig befluit om met Engeland te breeken in
.eenen tyd dat de Republiek volftrekt buiten
ïLac was om cegenweer ce doen, men zwyge
van Oorlog re voeren, de oorfprong van alles
geweest is. De noodlotcige flagen die de Re­
publiek gedurende denzei ven heefc ondergaan;
hec algemeen ongenoegen daar uit ontftaan, aan»
-gekweekt door de geenen, die, 'c zy uic byzon­
dere inzichten van Ambitie, 'c zy uic eigen be.
lang, 'c zy uic wraakzucht, over gewaand of
Wgezentlyk aangedaan leed, maakten de Natie
fatbaar voor die indrukzelen, die men haar on»
der de welklinkende naamen van Vryheid en
Vaderlandsliefde, wilde doen aanncemen.
Mm dcnkc niet ? en ik durf uic hoofde der
grcn-

O P H E L D E R I N G , ENZ. 307
grondige kennis, die ik vermeen van den inborst
van zommigen te hebben, verzeekeren,
dat de beginfelen van allen, die in 't vervolg
voor de hoofden gehouden, en ook waarlyk ge- •
weest zyn, Hecht zyn geweest; geenzins, ee- -
nc vrees, gegrond of niet, voor het vermogen
van den Stadhouder, (mooglyk vergroot door
het herdenken aan leed in perzoon of familie
ontvangen) een niet ongegrond ongenoegen
over den grooten invloed van 'c Hof van London
: en nog grooter over het in veele opzichten
zwak beftuur en de haat daardoor tegens
den Hertog van Brunswyk, die men 'er
meerendeels de fchuld van gaf, zyn ontwyffelbaar
de eerfte reedenen geweest, van 'c gedrag
dat zommige, toen het Franfche Hof deel aan
de Americaanfche onlusten genomen, en geene
kunstenaryen gefpaard heeft, om ons in den
Kryg in te wikkelen, hebben gehouden.
Een groot ongeluk is geweest, dat de Lieden
die het fpel, als ik my zoo eens mag uitdrukken,
begonnen hebben, van gedachten zyn
geweest den fteun van 't Hof van Verfailles
noodig te hebben, om als een tegenwicht tegen
dat van London te dienen: waardoor zy
zich allengskens daaraan zoodanig verbonden
hebben, dat zy eindlyk het voorfchrift van dat
Va Hof

3°8 M E M O R I Ë N T O T
Hof hebben moeten volgen. Ik heb langza­
merhand den weg zien baanen, voor alle de
akelige gebeurtenisfen, die onlangs ons land
beroerd, en het zelve op den oever van des­
zelfs ondergang gebragt hebben, en noodzaak-
lyk gemaakt, eene redding, die alle welgeaar-
te en oprechte Vaderlanders niet als met af­
keer konden wenfchen, en met geen zuiver ge­
noegen, nemaarmet droefheid, hoe zeer daar
ook in 'c byzonder in betrokken, befchouwd
hebben.
De wederkaatzing is in de natuurkunde aan
de kaatzing gelyk: zoo fterk als men het ge­
vestigd gezach van den Stadhouder aanviel,
200 fterk moest de wederftand zyn: het belang
van 'c Hof van Frankryk was, de daaden van
deszelfs Vrienden daartoe in te richten, en ze
te onderfteunen; een party daartoe onder de
Regenten te maaken, was niet genoeg: deeze
kon vooreerst niet groot genoeg weezen, om
volftrekt Meester te zyn, zoo lang de Stadhou­
der den anderen onderfteunden, deez' moest
dan uit den weg, of ten minften zyn gezach
merkelyk gefnuikt worden.
My is wel voorgekoomen, dat men zich een
poos gevleid heeft, dit oogmerk, zonder op­
roer te kunnen bereiken; en 't Stadhouderlyk

O P H E L D E R I N G , ENZ. 3Ö£
gezach, dooreen berichtfchrifc, zonder aan het -
wettig gezach derzei ven, by 't aanvaarden zy-
ner bedieningen, opgedraagen, te kort te doen,
eens voor al te omfchryven. Veele onder die
zoo dachten, zouden niet dan met afgryzen
hebben kunnen befchouwen, 'c geen daarna,
zoo zy hadden kunnen voorzien, dat men zulks
voorhad, gebeurd is: en zouden zeekerlyk de
hand daartoe niet gebooden hebben. De mees­
ten by gebrek aan doorzicht, hebben zich laa­
ten verleiden: men heefc hen allengskens ver­
der gebracht: de kunstenaryen van 'c Franfche
Hof, 'c geld door 'c zelve , zoo niec coc cor-
rupcie der Regencen, ctn minften coc aanruyïng
der Gemeence gefpandeerd, daar na hec gevoel
dac men ce ver gekomen was, en men nu niec
ac'icer uic kunnende, Frankryk's hulp niet ont-
beeren kon; die alles heefc eindlyk genood-
zaakc, de geweldigfte middelen by de hand ce
neemen , en daartoe de gewapende Inwoonders
in de Steeden en ten platten Lande te gebrul-'
ken. Het natuurlyk en noodzaaklyk gevolg
daarvan is geweesc, hec ophouden van alle wec-
tig gezach, en het gedwongen gehoor geeven
aan eenen drom van reedelooze en verhitte
menfchen, die meerendeels geleid wierden door
V 3
l i e
'

3IO MERÏORIEH T O T
lieden, die geene andere gefchiktheid daartoe
hadden, dan dac zy uicmuncten in drifc en on-
bezonnenheid boven hunne makkers.
De Notulen van de Vroedfchap dezer Stad,
gedurende dien tyd, houden in de bewyzen
dac de Regeering, en de geenen die deeze naar
hunnen zin gefchikt hadden, volkomen zonder
gezach waren, zoó dra hunne denkbeelden met
die van de Gedepuceerden van den groocen
.-Krygsraad en van de zoogenaamde Gecommic-
teerden van meer dan 17000 Ca) Inwoonders
van de Stad, of van haare Jurisdictie nier ftrook-
ten. Hec oogenblik is daar geweesc, dac de Re-
gee-
Ca) Een groot getal, voorwaar, alhoewel mooglyk
«iet groot genoeg, om de Volks-ltem in eene Stad, daar
omtrent 250,000 Inwoonders geteld worden, uittemaa-
ken: maar alle twyffeling daar van vervalt, als men de
lyst der teekenaaren van die beruchte Afte van Qualifi-
catie befchouwt, geen tiende deel derzelven kunnen Bur­
gers genaamd worden, en deezen zyn doch alleen die mei»
kan zeggen de Volks-ftem te kunnen uitmaaken, de mees­
ten zyn van 't laagfte (lag van Volk, Vreemdelingen,
Knechts, wiens Meesters of Baazen hun genoodzaakt had­
den te teekenen. Zeekere Fabrikanten hebben, hunne
naaraen tekenende,en daar in gevolgd door hunne Knechts
hunnen en deezen 's naamen , met eenen kring omtrokken,
als of zye» corps de Acte onderteckend hadden.

ÖPHËLflERINdjEftZ. (gl
geering door den Krygsraad en door de voor
noemde Gecommitteerden genoodzaakt zou zyn
geworden 3 om de Stad aan alle de aakelighee-
den van eene beleegering bloot te ftellen, ter-
wyl op denzelfden tyd, die heethoofden zich
niet hadden kunnen verftaan , op herhaalde aan*
maning der Vroedfchap, om een bekwaam Per-
foon, de Militaire zaaken verftaande, te benoe­
men, maar liever aan hun hoofd hadden,Men*
fchen die eerder gewend waren de pen dan den
deegen te gebruiken, en over hunne winkel-
knegts dan over gewapende lieden te gebie^
den: terwyl men tot Commandant van eene
Stad als Amfterdan, in welke by de 7000 ge-
wapenden, behdven de Burgery 3
waren, en
die, men wilde eene beleegering doen onder­
gaan, had aangefteld, eenen Jongeling, diegee-
ne andere kennis noch ondervinding in Mili'
taire zaaken had, dan de geene die hy op de
Slagvelden der gewapende Genootfchappen had
opgedaan t
Ons Land in 't algemeen, deeze groote Stad
in 't byzonder, was gekomen tot dat punt vari
ongeluk, dat zy door hunzelven niet konden
gered worden: zoo de Pruisfchen niet geko­
men waren, hadden de Franfchen ingeroepen
V 4 nioë-

312 M E M O R I Ë N T O T
moeten worden: welken van beiden \ besr
huis zou gehouden hebben, weet ik niet. \ I»
zeeker dat de eerfïen, wegens hun gedrach ten
platten Lande, het niet fchappelyk gemaakt heb-
'ben: maar zoo zy niet gekomen waren, wat
zou van alle de geenen, die niec met de heer-
fchende party hadden willen meedewerken,
geworden zyn ? Zouden alle die gewapende
Corpfen, die zich van alle ontzach voor de Re­
geering ontfiagen hadden, niet tot uiterstens
gekoomen zyn'?
Is 't dan niet natuurlyk, dat wy ons over
die verlosfing verheugd hebben ? en te meer­
der, daar wy ons niet te verwyten hebben,
vreemde Troupes in ons Land re hebben doen
komen. Men mag daarvan gelooven wac men
wil, my is niec bekend, en ik vermeen taam-
Jyk wei onderricht re weezen, dac immer door
of van weegen eenig Regent of Regenten aan
't Hof van Berlin adres gemaakt zy om Trou­
pes herwaards ce zenden. Zy zouden waar-
fchynlyk nimmer gekomen zyn, zoo de onbe-
zonne ophouding van Mevrouw de Princes,
zyne Majeffeic van Pruisfen niec als genood-
zaakc had, zich den hoon zyne Zuster aange­
daan, aan te trekken. Deeze, voor de geenea
die

O P H E L D E R I N G , ENZ. 3*3
die de oude Conftitutie waren toegedaan, zoo
gelukkige gebeurtenis, moet de geenen, die,
om zichzelven te dekken, en anderen, voor 'c
geen zy Bfetéfe doen, verantwoordelyk te maaken
, het zoogenaamd Woerden's Defenfieweezen
ter Vergadering van Holland hebben doen
benoemen meenigmaal berouw doen hebben,
dat zy tot hunne Voorvechters., Lieden vaa
zoo weinig doorzicht verkooren hebben.
Ik zeide zoo even , dat zoo de Pruysfifchen
nier gekomen waren, de Franfchen zouden gekomen
zyn, en ik niet beflisfen wil, wie van
beiden het met plunderen en rooven best gemaakt
zouden hebben, alhoewel het niet denkelykzouzyn
geweest, dat men in den Franfchen
Bevelhebber , die voorzichtigheid , bedaardheid
, verftand en oordeel zou hebben aangetroffen,
die in den Pruysfifchen zoo uitmuntten.
Maar 't is zeeker dat de geenen, tot wiens
hulpe en onderfleuning de Franfchen zouden
gekomen zyn, niet hebben kunnen zeggen, dat
ze niet geroepen waren. Zoo veele Franfchen
Canonniers en Ingenieurs die alomme den zogenaamden
Patriotten ten dienst hebben geftaan,
op eene bedekte wyze in het Land gekomen:
bet beloofde Secours door Frankryk, en hec
V s vee

314 M E M O R I Ë N T O T
verzoek om hetzelve te mogen hebben $ de
klachten dat het niet gekomen was, en mooglyk
nimmer komen zou: zyn ontegenfpreeke-lyke
bewyzen, dat men met het Ministerie van
Frankryk daarover gehandeld had. Het komt
my onder vcrbeetering voor , dat eene daad
van die aangeleegenheid, gepleegd door eenige
byzondere P.-rfoonen , zonder genoegzame
last, want nimmer is daartoe eenig Staatsbefluit
genomen, altyd is cn blyft ten uiterfteh
ftrafwaardig. Zonder dit met veelvuldige bewy^en,
zoo als gemakkelyk zou kunnen gedaan
worden, te ftaaven, zal ik alleen onder 't
oog myner Leezers brengen den brief, den 21
Septemb. 10% op last van de Vroedfchap deezer
Stad, door den Penfionaris van Berckel aan
den Koning van Frankryk gefchreeven, luidende
:
S I R E .
Nous avons apris cjue des dix neuf mem-
„ bres qui compofent lWemblée Souveraine
w des Etats d'Hollande, il y en a eu fix qui

O P H E L D E R I N G , ENZ. $15
fe font conformés avec une propoficion au
,, corps des Nobles de cette Province, pour an-
„ nulier toutes les Refolutions des dits Etats
„ prifes ci devant au fujet de la fuspenflon
„ du Prince d'Orange, comme Capitaine Gen:
„ de cette Province, & au fujet du Comman-
„ dement de la Garnifon de la Haye. Le len-
„ demain les deputés de quatre autres villes
„ ont eté forcés par les armes Prusfiennes qui
., viennent d'attaquer cette Province de fe
joindre aux fix membres fusmentionès de
& forte que nonobftant, 1'abfence des deputés
de notre ville & de ceux de huk autres qui
ont du fe retirer du lieu ordinaire de la rei
fidence des Etats, ou les deliberations ne
pouvaienc être continuées fans un danger
„ eminent, on a pris le 18 dernier une Refolu-
„ tion conforme a la dice propofition du Corps
„ des Nobles. Refoluton diftée par la force ,
' & fans la concurrence des membres de la
, plus grande Confideration, qui par cela mê.
me ne fauroit ctre confiderée, que comme
\\ abfolumentnulle & illègale, fur toutencon-
" fideration de notre demarche equitable par
, la quelle nous avons invités tous les mem-
'-. bres de la dite asfemblee dans notre ville,
„ pour

316 M E M O R I Ë N T O T
„ pour y deliberer avec plus de fureté & fans
„ être fujet aux incurfions de Troupes etran-
„ géres aux quelles la Haye par fa fituauon
„ etait expofée. Cependanc nous aprenons que
„ les dix membres qui de cetre ficori fe font
„ feparés de nous ont trouvés a propos de fai*
r e
»>
indiquer a votre Majesté què les Etats
„ d'Hollande eusfent remis le Prince d'Oran-
„ ge dans toutes fes foncfions, ce qui pourrait
& imam e votre Majesté dans 1'erreur, comme
„ fi cela e>:t eté decreté d'une maniére legitime
„ & fans contrainte. C'est pour quoi nous avons
,_, 1'honneur de communiquer a votre Majefté
„ les veritables circonffances de cette affaire.
„ Ce n'est pas 1'asfemblée des Etats d'Hollan.
„ de qui au pris une telle Refoliuion, ce n'est
qu'une partie tres mince de cette asfem-
„ b!ée qui s'est rangée du coté du Prince
„ d'Orange, pour il y a quelque temps s'op-
„ pofer a ceux qui ont foutenus la conftitu-
„ tion originelle de cette Republique, contra
fes ufurpations , a ce petit nombre fe font
„ joint, les deputés de quelque villes qui ont
„ eté forcées par les armes Prusfiennes, ou par
„ la crainte d'en être attaquées. La ville d'Am-
„ fterdam, a refufé hautement d'envoyer des
» de

O P H E L D E R I N G ENZ. 317
„ deputés a une asfemblée ou la crainte & fles
,, defespoir diftérent les Refolutions. Elle a
protesté contre tout ce qui fe pasfa dans une
„ asfemblée de gens asfujettis au bon plaifir
„ d'une Puisfance etrangére."
„ Voila, Sire, la fituation aftuelle d'une Pro-
vince qui a 1'honneur d'etre votre alliée, &
„ d'une ville qui ne fauroit être indifferen-
„ te aux puisfances de 1'Europe, comme elle
„ est le foutien des Provinces Unies. Voiant
„ arriver les maux qui 1'accablent elle a re-
„ clamé avec la plupart des membres de cetté
„ Province, 1'asfiftance de votre Majesté. El-
„ le la reclame encore avec le plus grand em-
„ presfement, dans le moment ou elle doit pa*
„ rer toute feule les attaques der Troupes
„ Prusfiennes, dans 1'esperance que votre Ma-
„ jefté n'en fera pas detournée par des infor.
„ mations qu'ElIe fuira appercier, d'après ce
„ que nous avons eu 1'honneur de mettre fous
„ fes yeux."
Met dit ftuk zal ik dit werk befluiten, en
wel met den wensch dat het der Voorzienig­
heid behagen moge, myn Vaderland, dat in des­
zelfs opkomst en voortgang, zoo oogfchynlyk
derzelver genadigen invloed gevoeld heeftj', in
Haa-

3l8 MEMORIËN TOT OPHELDERING ENZ.
Haare geftadige hoede te neemen, en door het
afwenden van alle ongelukken de geesten van
deszelfs Inwoonders te bewaren voor die -onrustige
en wanhoopende denk- en handelwyze die
dikmalen voortkomen uit ramp- en tegen»
fpoed.
B Y-

B Y L A G E N.

BY,

B Y L A G E L*. A.
Den 10 July.
Als ikbefchouw, Heer en Vriend, de droevige
omftandigheeden , in welke ons arm Land zich be­
vind , en de weinige reeden dié 'er is om te ver­
wachten , dat wy 'er door onze eigene krachten of
door hulp van anderen uit gered zullen worden,
kan ik niet nalaaten van te fidderen, dat men van
de hand wyst, de aanbiedingen om eene Negotia­
tie te entameeren, onder préliminaire voorwaarden ,
die in de daad tot niets verbinden : die alleen maar
vooruitzicht geeven van de vernietiging van een
punt aan 't welk wy thans onzen droevigen toeftand
verfchuldigd zyn: een punt dat wy nimmer zullen
wederkrygen, veel minder kunnen handhaven. Aan
het geeven van eene Satisfticlie, dewelke, eerfte-
lyk, conditioneel en wederkeeriggefteld wordt, ten
anderen, niet bepaald word hoe en op hoedanige
wyze gefchieden zal en dierhalven een punt van
onderhandeling moet zyn, en waarlyk eene zoo
geringe zaak in tegenftelling der Vrede, 't Is he-
laas! de vraag niet, wat Engeland ten on: ri be­
hoeven en tot reparatie van hec leed ons aangedaan
Mioorde te doen, maar wat men met reede, inden
ftaat in welken onze zaaken en die van Europa zyn,
verwachten kan, dat men van dat Ryk zal kunnen
bedingen. Zal men wachten om Vreede te maaken
datd'algemeenegeflooten worde? of, om beter te
ii. DEEL. X zeg-

B Y L A G E L a
. A.
zeggen, zal men tot die tyd fïil zitten, endenftap
die nu van wegens Engeland, (want zoomoet men
't confidereeren,) gedaan wordt, yan de handwy.
zen? Vleit men zich, dat de Mogendheeden by
die algemeene Vreede onze belangens zullen beharugen
? daartoe is immers geene de mindftc waarfchynlykheid:
een Traftaat op den voet van die der
andere Mogentheden, en de «edergeeving van onze
veröverde Coloniën , is het beste dat wy kunnen
verwachten Maar wie kan hoopen dat de Engelfchen,
wanneer zy met hunne machrfgfte Vyanden
Vreede zu !
len gemaakt hebben, aan onsSatis.
factie voor den hoon ons aangedaan, of beetering
voor de fchade ons toegebracht, geeven zullen? of
dat die Mogendheeden, dien daar niets aangeleegen
legt, dat voor ons zullen vorderen en de Vreede
daarvan laaten afharden? Wy kunnen waarlyk
mets goeds verwachten dan door afzonderlyke handeiinge.
Ik ftem gaarne toe dat wy door dathandelen,
ons niet in een ander gevaar moeten werpen,
naamlyk Oorlog met Frankryk of eenige andere
Mogendheid: maar even daarom moet de handeling
voorzichtig voortgezet en Engeland zelve
daardoor aangezet worden,om ons voordeelige voorwaar
• tl, die ons gedrach bv Vrankrvken de Noordfche
Mogendheeden in allen gevallen kunnen billyken,
toe te ftaan: wan t wil Engeland met ons eene
afzonderlyke Vreede maaken, zoo moet ze die Vreede
voor ons zoo eerlyk en voordeelig maaken, dac
Frankryk zelve niec kvvaalyk neemen kan, dac wy
2 2
kernen. Ik prys zeekerlyk de voorzichtig-
heid »

B Y L A.G E L\ A.
heid, maai- om uit een verregaand wantrouwen , de
Sardimfche Ministers te fuspe&eeren van kwaade
trouw, daar zy buiten eigenbelang zyn, is tot een
ander exces overflaan. Ik benmetUE. van gedachten
geweest, dat wyonsniet direct moeten vertoonen;
maar de gantfche handeling daarommc van de
hand te wyzen , dan gaat te ver. Ik heb immers de
ftukken in handen uit welken altyd blyken kan dat
niet door ons maar aan ons het eerfte aanzoek gedaan
is. Ik heb van de morgen uw antwoord en dat van
den Heer Hmghtns zakelyk aan de andere Heeren
gccommuniccert: dus is die zaak geëindigd, enwy
moeten nu hoopen dac 'er rigöureufe middelen gebruikc
zullen worden, en dac zc van fucceszullen
zyrij dewyl de zachte van de hand worden geweezen:
en van den tyd, die ons doch, geeneRoozen
beloofc, afwachten, welk noodlot ons befchooren
is. Ik zié met leedweezen dac de fchoone woorden
van eenen Ambasfadeur, die eer plaacze zynde,
ons met fchoone woordengedoekcheeft, terwyl
de declaratien tegen ons, zonder dat hy iecs
oncdekc had, gedaan wierden, wederom ingang vinden,
en nieuwe hoop, die men zoo lang vruchceloos
gevoed heefc, doen herleeven. Vous neferéz
rienen Rusfie, heefc de Keizer aan Hop gezegd, que
perdre vos péines & depenfer votre ar gent: en daar zal
alles op uitkomen.
Blyve &e.
Xe ' ï Y.

E Y L A G E L". B.
Reponfe du Ministre Anglaisau
Ministre de la Suède le Baron
de Nokken, du 18 Sept. 1781.
-La confervation de la trahquilité publique a eeé
le premier objet des foins de fa Majesté pendant
tout le cours defonregne. Le commencement de ce
regne a eté fignalé par Ie retour de la paix.
Le Roi a fait des grands facrifices pour procurer
ce bonheur a 1'humanité, & il avait lieu de fe natter,
que par cette moderation au milieu de la victöire
, il asfurait le repos public fur desfondements
folides & darables. Mais fes esperances ont été
trompés, & ces fondements ont été ebranlés par
la politique ambitieufe de la cour de Verfailles.
Cette Cour après avoir foutenue en fecret la rebellion
allumée en Amerique s'eft liguée ouvertement
avec les fujets rebelles de fa Majesté, & par cette
violation de la Foi publique, par eet acte d'hosti-
Eté directe elle a commencée la Guerre.
La conduite de la Republiqued'HolIande pendant
tout le cours de cette Guerre a excité une inJignation
Generale. Cette Nation fe prefente fous un
aspect bien different de celui d'une Nation uniquement
commergante: c'est unePuisfancerespeüable
liée depuis longtemps avec la Grande Bretagne par
1'alliance la plus étroite. Le principal objet de cette
allian.ee était leur fureté commune, & nomme-
meot

B Y L A G E L a
. B.
ment leur protecfion mutuelle, contre les desfins
d'un voifin dangereux que leurs efforts reunis ont
fi fouvent fait avorter pour leur bonheur reciproque
& pour celui de 1'Europe enticre.
La defertion de tous les principes de cette al- -
liance que le Roi de fon coté avait conftamment
maintcnue, un refus obftiné de remplir les Engagements
les plus facrés, une infrachon particuliere
des Traites les plus folemnels,dcsfecoursfournisa
ces mêmes ennerais, concre lesquels le Roi était en
dro t de les reclamer. • un azile & proteftion
accordée dans les ports Hollandais aux Pirates Americains
en violadon directe des ftipulations les plus
t-laircs & les plus precifes . & pour combler la
niefure un deni de juftice & de SatisfaChon pour
raffront fait a la dignité du Roi, par uneligue clandestine
avec fes fujets Rebelles, tous ces griefs
aecurnuléS n'ont laisfés au Roi d'autre parti a pren-
dre que celui qu'il a pris avec 1c regret ie plus fen-
fibie.
En expofant au public les raifons, qm ont rendus
cette rupture inevitable, fa Majesté a attribué
la conduite de la Republique k fa veritabie caufe,
^1'influence funeste d'une faction, qui facriflaitl'interec
national a des vues particulières.
Mais le Roi a marqué en même temps Ie defirle
plus fincêre de pouvoir ramener la Republique a ce
ïistème d'union étroite, d'allianee efficace & de protecfion
mutuelle, qui a tant contribué a laprofperité
& a la gloire des deux Etats.
Lorsque flmperaSrice de toutes les Rusfies a
X 3
o f
'

B Y L AG E L\ B.
offert fes bons offices pour effectuer une reconcillation
par une paix féparée: Le Roi entemoignantfa
juste reconnaisfance de cette nouvelle preuve d'une
amitié, qui Lui est fi precieufe, aevité decompro-
Hïettre la mediation de fa M. I. dans une Negooation
infruttueufe. Mais aétuellement qu'il y a quelques
marqués d'un changement de dispofition dans
la Republique , quelques indices d'une envie de retourner
a ces principes que la partie la plus fage de
la Nation batave n'a jamais defertés, uneNegociation
pour une paix fepsrée entre le Roi & leursH,
H. P. P. pourra s'ouvrir avec quelqu'esperance de
fucces, fous la mediation de 1'lmperatrice de tou,
tesles Rusfies, qui a été la première aoffrir fes bons.
offices pour eet ouvrage fakitaire: SiS. M. n'en a
pas profité d'abord, c'eft qu'il y ayait tout lieu de
croire que la Republique ne cherchait alors qu'a
amufer par une negociadon infidieufe, mais le Roi
croirait mal repondre aux fentiments, qui ont dictés
ces premières offres, & manquer aux égards fi
justement dus a fa Majesté Imperiale, & a la confiance
qu'elle infpire, s'il asfociait a cette negotiation
celle d'aucune autrepuisfancc, mêmecelled'un
Allié le plus refpeclable & pour qui Ie Roi a i'amitié,
la plus fincère,

B Y L A G E L a
. C.
WEL ED. HEER!
Den 9 Nov. 17S1.
ïTeden is de tyding, dat het Hef van Engeland
de Mediatie der Keizerin van Rusland heeft aangenoomen,
ingekomen, maar in welke termen, ismy
noch onbekend, 't Gem. Hof heeft die vanZweeden
geweigerd, en wel in eene Memorie, doorliet
Engelfche Ministerie aan den Baron Noleken ovcrgegeeven.
In deeze Memorie worden tegen de Republiek
zoodanige infolente bewoordingen gebruikt,
cn gerepeteerd alle de zotheden die in het Engelsch
Oorlogs Mamfest ftaan; dat Ik niet begrypen kan,
dat men in Engeland van gedachten op 't fujet van
de Republiek en voornaamlijk van onze Stad veranderd
zoude zyn, daar men niet heeft kunnen nalaaten,
zioh het nutteloos vermaak te geeven. om
zonder eenige noodzaakjijkheid, den Staat op eene
verregaande en hoonende wyze in eene Memorie,
aan eene andere Mogendheid overgegeeven , en het
onderwerp het zekerlyk niet vereischte, te inculpeeren.
Men heeft in Engeland immers wel kunnen
verwachten, dat die Memorie ons bekend zou
worden: en vervolgens verbit ering verwekken: wat
wil men? Vreede of Oorlog? wat beduiden die
fchoone woorden die UE. my heefc overgebrieft ?
Nu zyn die 10 a 14 dagen om, cn men heeft tyd
i n s
X 4

B Y L A G E 'L». C.
ding uit 't Noorden: wat zal men nu doen ? Men
fpreekt in opgem. Memorie van Negotiations infidieufes
die men van onze kant zou hebben willen
beginnen, maar ik vrees dat die benaaming beeter
aan die van hunne kant zou pasfen.
Ik heb UE. dit willen melden, om dat ik in der
daad getroffen ben door de bewoordingen van meergem.
Memorie. Ik weet wel dat het maar woorden
zyn , maar weinige ooren zyn zoodanig daar tegen
gehard, dat door die onaangenaame klanken een
goed deel der bereidwilligheid niet worde weggejiomen.
Ik blyve met alle achting &c.
B7-

B Y L A G E L\ D.
WEL ED. GESTRENGE HEER!
XjEd: Geftr: geëerde letteren van den 13. heb
ik gisteren ontvangen; den inhoud heeft my getoucheert,
al wat ikde eer heb gehad UEd: tc
berichten ben ik van overtuigt geweest, blyf zulks
nog. Vreedzaame gevoelens heeft men. Weest daar
vanverzeekert. Zoo veel als wy, verlangt men daar
na. en het is haar interest. Maar nu die Courier
zoo lang weg blyft. (Want nog is dezelve hier niet.)
Misfchiei) willen zy nu ook wagten na de tyding
van Amerika. Die moet eerstdaags inkomen, die
kan decifief zyn. Ik houdemy verzeekertdat UEd.
Geft. denken en zeggen zult, nu is 'er geen twyfel
aan, men dupeert ons, eerst de Cour: van R: en
nu weer tyding van Amer: — Alle zaaken in de
Wereld zyn mogelyk. Maar zo als ik hier nu alles
gezien en gehoord heb t'zedert 3 a 4.Maanden, zo
zoude ik myn leven durven zetten, dat het oprecht
ernst is. Nog een weinig tyd en UEd: Geft: zal
dan ondervinden dat ik my niet bedrogen heb.
De bewuste Memorie is my belooft, die zoude
niet, voor zoo veel men zich konde herinneren in
terme gefchr: zyn om ons techoqueeren. Maar wel
pour faire plaifir a Madame, die alleen de eer wil
hebben van Mediatrice te zyn, en zig min of meer
het zig heefc aangetrokken, dat twee andere Mogendh:
zig daar mee hebben willen moeijen.
X 5 Do

B Y L A G E IA D.
De tyd en de omftandigheeden zullen my ten
overftaan van UEd. Geft: juftificteren, en UEd:
Geft: t'eeniger tyd doen ondervinden, dat ik hier
meer goed gedaan heb als UEd Geft. zig verbeeld.
Ik hoop dat alles zignogna wensch voor het nieuwjaar
zal fchikken. Dit zeg ik in een ruim tydperk
te neemen. Hebt dog geen wantrouw en in my, want
zulks meriteer ik niet. Ik heb de eer van met de
uiterfte hoogachting te zyn.
Wel Edele Geftrenge Heer!
London,
den 20 Nov. 1781.
Uw Ed: Geftrengens
zeer ootmoedige Dienaar
B. v. d. Oudermeulen.
BY.

B Y L A G S LA D. A°.
W E L E D E L E H E E R !
H et is thans zeker dat de Mediatie door Engeland
is, en door ons zal aangenoomenworden, wat
wil men nu aldaar ? wil men, ingevolge van den
eisch der Keizerin , een Plaats tot een Congres . en
Plenipotentiarisfen verkiezen? Wil men (zoo als
men voorgeeft dat de Keizerin verlangt) Petersburg
daar toe bepaalen ? Dit laatfte zou ons zeekerlyk
niet aanftaan: en wy zouden geen zin hebben om
zoo verre over de importantfte belangens van de
Republiek te gaan handelen. Of verkiest men on,
der de hand en in fecretesfe, evenwel met de nodige
communicatie aan de Keizerin, 't zy hier,'tzy
jn Engeland te handelen ?
Op dit alles verzoek ik hoe eerder zoo beeter
Cathegorisch antwoord. Naar dat antwoord zalik
my reguleeren, om myn oordeel te vestigen wegens
't geen men te wagten heefc: en het zal dan biyken
of de daaden zoo heusch zullen zyn, als de
woorden geweesc zyn. ,
Ik blyve &c.
Amfterdam,
den 20 Nov. 17 81,
BY-

B7LAGE LA E.
WEL E D. HEER.'
Ik heb UEd*. zeer geëerdens van den 16, 20 en
23 Novemb. op den rechten tyd wel ontfangen,
maar niet geantwoord, om dat wat naders verwachte.
Gisteren zyn my UEds. van den 25 en 270e
geworden over Amfterdam. My dunkt men maakt
veele Complimenten, ik hoop, of wensch ten minften,
dat dezelve op watdcegelyks zullen uitkoomen,
en dat wy in onze verwachting niet bedrogen
zullen zyn. Zoo men voor den dag wilde koomen
met voorftellen, dien wy niet zonder fchande,
(ik verfta dat woord in eene Hollandfche, niet
ia eene Engelfche zin) zouden kunnen aanneemen,
is 't beeter niets te beginnen. Daar is van my en
van myne Stad, gaande ik in alles d.e concert mee
myn Confraters, anders niets te wachten. Onzegeneigdheid
tot verzoening is finceer ; maar 't moet
op eene eerfyke wyze gefchieden: zoodanig, dat
onze Medeburgers, ;'a gantsch Europa het befluit
in den tyd niet anders dan zullen kunnen, ja moeten
goedkeuren. W y zullen vertrouwen dat de Ridder
zulks ook begrypt. Ik denk niet dat de Keizer
zich met de zaak bemoeijen zal. Wat zegt men in
Engeland van dien Heer zyn voorneemen , om het
overfchotvan de Barrière te deftrueeren. DeTraptaaten
desaangaande zyn ook ten behoeven van Engeland
gemaakt: en zoo ooit het oude Sistema weder

B Y L A G E IA E.
der herfteld word, zal Engeland mooglyk met geene
goede oogen kunnen aanzien, dat Frankryk met
koufen en fchoenen in de Nederlanden zal kunnen
treeden.
't Is my lief dat Petersburg tot handelplaats te
bepaalen, in Engeland zoo weinig fmaakt als hier,
zeekerlyk geloof ik dat het goed zou zyn, dat iemand
uit Engeland hier kwam, 't is zeer difficiel
dat wy van hier, zonder veel op fpraak, iemand naar
Engeland zenden.
UEd. begrypt zulks, en ik vertrouw ook, God
dank, van 't jaar in de politie zyn, om wel naar de
Vreede te wenfchen, doch den Oorlog niet te vreezen.
Gaandeweg worden wy fterker, daar het tegendeel
voor Engeland waar is.
, UEd. fpreekt my altyd van Y. maar wat zeggen
S. N. en G.
Ik blyve met veel achting &c.
's Hage,
den 7 Dec. 1781.
BY-

B Y L A G E LA F.
Extract of a Letter from Blackeaey Dec: 19.
O n Thursday evening last two Cod fmacks to
wed in to ihis harbour a large Dutch hospital Ship
which had broke from her moorings in the Texel
in a hardgale of wind, and was drove out to fea in
a most distresfed fituation, her crew beingnotonly
deprived of almost all medical asfiftance, but
likewife, nearly of every necesfary of life. There
"were 74 men on board, 30 of whon were unable
to get out of their haramocks, and were inaperishing
State.

E Y L A G E L«. G.
WEL EDELE GEBOOREN HEER!
Ingevolge het gcconvenieerde met U Wel Ed.
Gcb. voor myn vertrek naar herwaerts, omme by
het Ministerie alhier te ondertasten, op welke wys
men by hetzelve denken en handelen zoude, ingeval
de Republiek eene afzonderlyke Vreede met
Engeland, kwam te maaken, zoo hebbe thans het
genoegen U Wel Ed. Gebore deswegens hetgeen
my is voorgekomen, te kunnen communiceeren.
Gepasfeerde Dingsdag ordinair Verfailles voor
de Ambasfadeurs, en Chargés d'Affaires by den
Heere Graaf de Vergennes dineerende, zoo deede
zyn Hoog Ed. Geb. my de eer aan my afzonderling
te neemen, en te zeggen, dat hy wel wenste
een afzonderlinge converfatie met my te hebben
over zaaken, niet de Compagnie, maar de Republiek
raakende Ik betuigde niets geëmpresfeerder
te hebben, als aan deszelfs ver/.oek te voldoen , en
dat ik my op Donderdag daaraan by zyn Hoog
Ed. Geboore zoude vervoegen, om half twaalf maakte
ik te Verfailles te zyn, waarop direct ons entre.
tien een aanvang nam.
De Introductie van deszelfs converfatie belfond
in eenige flatteufe uitdrukkingen ten mynen opzichte
zoo wegens perfoneel vertrouwen , ze betuigde
verder zich tot heeden nimmer een denkbeeld
had kunnen vormen van een feperate Vreede

B Y L A G E LA G.
detusfchen de Republiek en Groot Brittannien, zon»
der dat de eerfte geheel of gedeeltelyk afging van
de gronden, waaruit den Oorlog zyn oorfprong had
genoomen, of dat Engeland een laagheid deede,
die nimmer in het verftand dier Natie op zoude
kunnen koomen, gevolglyk dit beide in dat daglicht
befchouwd, zich desweegens nimmer had bekommerd.
Toch dac hy Minister, thans ziende .
men niettemin deeze twee oncwiscbaare zekerheeden,
voortging van de zyde van de Republiek , van
zich toe zoo een feparace Vreede geneegen ce toonen
, en men dus eenige geneigdheid moec gevoelen
, om eer bekooming der Vreede van het zwaarwichtig
Articul, waarby alle zuidelyke Natiëngcinteresfeerd
zyn, het zy te glisfeeren, dan wel hetzelve
te modereeren i of wel dat de betuiging van
Engeland van gehoor na Vreede met de Republiek
te willen geeven, een kunstgreep dier Natie was,
om de Republiek deeze winter in eene cal m te te
houden, en dus teegen het fomerfaizoen minder tegenftand
van hare zyde Ce wachten te hebben. Dat
de Kroon van Frankryk de Republiek op geenerhande
wyze paaien konde noch wilde zetcen, om
zich al of niec mee Engeland feparaat ce bevreedigen,
doch dac wel gemelde Kroon van de heusheid
en vriendfehap van de Republiek verwachtte om
hun van hunne onderhandelingen niet ignorant ce
willen laacen; wilde dezelve hetzelve niec Minisceriëel
doen, als dan hetzelve konde laacen verrichten
door zoodanige particulier, waarop de Republiek
ten volle hun vertrouwen zoude kunnen vestigen ;
dat

BYLAGE U. G.
dat' dewij! de maatregelen door de Kroon te nedmen
; om Engeland te beöorloogen, alsdan van gedaante
zouden veranderen, en in plaats van een Zeemacht
in de Oost-Indien ter dekking en beveiliging
onzer Bezittingen, en om dezelve niet in's Vyands
handen te zien vallen, te zenden en te houden,
dezelve voordeeiiger voor de Kroon te emploijeeren;
dat ook, ingeval 'er in de voorftellingen van
Engeland eenige volftrekt fchadelyke pointenvoor
de Kroon van Frankrijk mochten voorkoomen, dat
'er als dan middel op deeze wys zoude weezen, om
dezelve te verzachten of te veranderen, befluitende
met te betuigen, niets vuurigertebegeeren, als
de Republiek buiten volftrekte fchaade van zyn
Ryk te zien prospereeren.
Ik betuigde op dit alles zeer gevoelig te zyn zoo
Omtrent de byzondere blyken van vertrouwen, de
genegendheid mywaarts, als teffens over de gevoelens
van Vriendfchap, -welke hy Graaf ten opzichte
onzer Republiek verklaarde te hebben, dat ik
in de eerfte plaats vryheid verzocht dezelve aaü
myn vertrouwdfte Vrienden, invloed in hetMinisterie
hebbende te mogen openbaaren, op dat de
Republiek van dezelve het noodige gebruik zoude
kunnen maaken
In de tweede plaats, dat dewyl den Heere Hertog
de la Vauguion dikwyls met te veel yver en
vuur de belangens van zyn Kroon wilde doen verftaan,
hem Ambasfadeur wat gemaatigdheid wilde
inboezemen.
Zyn Hoog Ed. Gebore beantwoordde het eerfte
II. D E E L. Y roet

B Y L A G E L». G.
met zich gerust op myne discretie en doorzicht te
verlaaten, en het tweede met te zeggen, den Hertog
een eigenhandige inftrucfle te hebben toegezonden,
om zich ftiptelyk na te gedraagen.
Zie daar, Mynheer, my van myne beloften
uwaards aan de eene zyde, en van myn pligt als
regtgeaard Nederlander gekweeten, overlaatende
aan die het bewind in handen hebben, daarvan
zoodanig gebruik te maaken, als ten nutte van
de Republiek zullen dienftig en noodig oordeelen,
my ten vollen verlaatende op de ftipfte fecretesfe
zoo van de zyde van U Wel Ed. Gebore als van die
geene, aan wie U Wel Ed, Gebore noodig zult oordeelen
ouverture van myn verhandelde te geeven.
Het is onder betuiging van de opregtfte hoogachting
, dat ik de Eer heb te zyn
Wel Edele Geboren Heer!
Parys,
den 7 Dec. 178L
ü Wel Ed. Geboren Onderdanige
en Gehoorzaame Dienaar
P. E. VAN BE PERRE.
BY -

a t
P - 2

B Y L A G E. L'. H.
tnen S f
. Petersburg zal kiezen, en het als een tccken
van attentie zal aanzien, dat hymy dit niet Ministeriëel
zeide, maar dat Ik het doch als uit my
zeiven aan den Staat konde melden, als dat voorzeeker
vernoomen te hebben. Je ne doute point, "
voegde hy' er by, qu'en confequence vous recevrcs
incesfamment vos inftruótiofis & pleins pouvoirs cela
fera bien plus convenable, & micuxpourlachofe;
foiés fur, que nous nous interesfcrons vivement
pour les Etats Generaux, quand vous fercs tnuni,
nous parierons plus ouverrement cnfemble.
Ik kan U Ed. Geftr. verzeekeren, dat de Staat ïich
ferm moet houden, geene zwakheid toonen, en met
digniteit fpreeken.
Ik heb d'eer, enz.
St. Petersburg,
den 2 Nov. 1781.
WASSENAE».
BY-

Dat 2 fvr „
Rcc22p ov
- ^Sï,
B Y L A G E L'. L
HOOG EDELE GESTRENGE HEER 1
.
Ïïier nevens zal U Ho. Ed. Geftr. ingeflooten
vinden een verbale infinuatie, welke de Heer Vice
Cancclier laatstïeeden Woensdag aan my, gelyk aan
den Heer Ambasfadeur yan Wdsfenaer gedaan en
*tcr hand gefteld heeft, ten einde als UHo.Ed. Geftr.
uit dezelve infinuatie waartoe my gehoorzaamst ge»
draage, breder zal gelieven te verftaan.
Ik zend dezelve niet direct over aan den Staat,
dewyl veronderftelle, dat de Heer van Wasfenaer
zulks zal hebben gedaan, het geene vertrouwe, dac
my niet ten kwade zal geduid worden, terwyl den
Heer Vice Cancelier my dezelve infinuatie ter hand
fteldc, chargeerde en verzocht zyn Excell my noch
particulier, dat by het noodige gebruik, da t daarvan
zoude maaken den Scaac de krachtigfteenfterkfte
verzeekering zoude geeven van hec verlangen en
de dispofitien waar meede haare Keizerlyke Majefteit
geanimcerc was, om, zoo veel, als van haar'
afhing, te contribuecren , om de twisten tusfchen
den Staat en Engeland door een prompt accomodement
te termineeren van de'activiteit, den yver en
de volmaakfte onzydigheid , waarmede Hoogstdezelve
daartoe zoude werkzaam zyn, en van de fcru-
Y 3 pu-

B Y L A G E IA L
puleusheid, welke Hoogstdezelve zoude gebruiken
in het menageeren van de ouvertures en propofi»
tien, welke haar Ho. Mo. op de voorfz infinua.
tie zouden willen doen, zonder dat daarvan eemg
gebruik gemaakt zoude worden, waardoor haar dig.
niteit en belangens gecompromitteert zouden worden
, ik heb de Eere my van dien opdracht hier mede
onder adres van UHo. Ed. Geftr gehoorzaamst
tekwyten, niet twyffelende, of Hoogstdezelve zal
wel daarvan zulks, en daar het behoord, de nodige
ouvertures gelieven te doen.
(N.B. dit volgende in Cyffer.)
Na my aldus gekweeten te hebben van het geene
waarmede de Heer Vice Cancelier my particulier
opgedragen heeft, zo laat ik aan het oordcel van
. LI Ho. Ed. G. over, of en in hoe verre het met de
digniteit en de belangen van den Staat overeenkomt,
om aan de ingemeldc infinuatie onthoudene propolitien
te defereeren.
Het komt dezelve zeer illu foir voor, en maar ge»
•fchikt, om de prteftatie van het effect van de Maritime
conventie te eloigneeren, en op een glimpige
wyze te ontgaan.
Ik kan UHo. Ed. Geftr. daarby ook verzeekeren,
dat de Koning van Engeland in deszelfs antwoord,
waarby de feparate Mediatie van de Keizerin aanneemt
, altoos prasfupponeert, dat de Republiek aan
engagementen zoude voldoen, en terugkeeren tot
deszelfs, vorige principes. Dus zie ik daaruit gcens.
zints,

B Y L A G E L«. I.
zints, dat de Koning van Engeland het omtrent de
Vreede met de Republiek ernst is, maar dat veel
meer opzettelyk blyft ftaan, om van de Republiek
te eisfchen, Conditiën, die met deszelfs digniteit en
belangen incompatibel zyn .derhalve geloove,dat,
byaldien by het antwoord op de voorfz. infinuatie
haar Ho. Mo. op eene gepaste wyze zouden willen
infinueeren, dat Hoogstdezelve, alvoorenszich daar
op te kunnen verklaaren, verlangden prsalabelyk
gerust gefteld te worden, dat de Koning van En-
geland het principe van de Neutraliteits conventie
aanneeme en erkenne, als een belang, waarin met
haare Geallieerden gemeenfchappelyk betrokken
zynde, aan den onzeekcren uitval van een Vredes
Negotiatie of aan de convenientie van den Koning
van Engeland niet kunnen abandonneeren. Ik zal
U Ho. Ed. Geftr. op dit fubject met volgende myne
gedachten breder mededcelen.
Ik heb de Eer, &c.
§t. Petersburg,
den 2 Nov 1781.
y 4
J. J. DE SwART.
BY.

B Y L A G E L«. L,
PRO M E M O R I A .
De reedenen om welke men van gedachten is,
dat met en beneevens onzen Ambasfadeur, de Heeren
thans Gedeputeerden der O. I. C. behoorden
gequalificcerd te worden, om met de Ministers van
het Kabinet in Frankryk, over zaaken der Republiek
jn 't algemeen aangaande te kunnen handelen, zyn,
voor een groot gedeelte, opgcflootën in de kennisfe
die men heeft van de hoedaanigheeden van den
Ambasfadeur, en van die Gedeputeerdens, Menonderfleld
dan, dat de nuttigheid daarvan erkend is.
Om de nodige Qualiflcatie aan gem. Ministers te
doen verkrygen, en dezelve by het opgem. Ministerie
te legitimeeren, geeft men in bedenking de
volgende wyze:
Door den Heer Griffier of Raadpenfionaris aan
den Heere van Berkenrode te laaten fchryven • houdende:
„ dat dewyl de zaaken van d'O. I. Comp.
H Qver welke in Frankryk gehandeld wordt, zoo-
» danig tegenwoordig met die van de Republiek
« in 't algemeen verknocht zyn, dat over dezelve
„ fchier niet onderfcheidelyk kan gehandeld wor-
» den; Hy Heer Ambasfadeur, met kennisfe van
» Z. D. H gelast wordt, voortaan met deGedep.
ft van gem. Comp., over alle voorkomende zaaken,
M met welke Hy Ambasfadeur, van weegens den
„ Staat gechargeerd zal worden; (ten zy Hem cxn
piesr

B 7 L A G E L\ L,
„ presfelyk eene volftrekte geheimhouding gelasfc
„ wierdt) communicatief te handelen, en de be-
„ kwaamfte middelen te beraamen: gelyk aan gem.
„ Gedep. van Comps. wegen belast zal worden,
„ niets te doen dan met overleg, kennis en befchik-
„ king van Hem Ambasfadeur. Dat Hy Ambasfa-
„ deur gem. Gedep. aan zoodanige van 's Konings
„ Ministers en op zoodanige plaatzen zal prcfcn-
„ teeren, als Hy noodig zal achten, daar byzeg-
„ gende, dat Hy gelast is, te verzoeken , dat aan-
„ gezien de zaaken van de O. I. Comp. thans zoo
„ naauwmet die van den Staat verbonden zyn,dat
„ feparatelyk over de eene, zonder den anderen
„ niet kan'gehandeld worden, 's Konings Ministers,
voortaan aan Gedep. van gem. Comp. met
* naamen de Heeren van der Perre en Boers, het
„ zelfde geloof en vertrouwen gelieven te gee-
„ ven, zoo wel in zaaken der Rep. in'talgemeen,
„ als der Comp. in 't byzonder aangaande, als
„ aan Hem Ambasfadeur "
Voorts noch aan gem. Ambasfadeur te fchryven,
dat men van de komst van den Heer Boers gebruik
zal maaken, om aan Hem Heer Boers zoodanige
Inftruótien te geeven, als Hyby zyne terugkomst
„ te Parys aan Hem Heer Ambasfadeur en aan zynen
mede Gedeputeerden zal communiceeren "
Wat aangaat gem. Inftniftien, zou men voordellen
, dat dezelve zouden behooren te gaan over ds
volgende pohóten:
10. Trachten te ontdekken, de gedachten van't
Hof van Verfailles over eene afzonderlyke Vreede
y j m-

B Y L A G E V. L,
tusfchen de Republiek en Engeland, alhoewel het
niet denkelyk is, dat de Vreede voor heteindigen
der Krygsöperacien geflpoten zal kunnen worden,
zoo zouden doch onderhandelingen over dat heilzaam
werk plaats kunnen hebben, dewelke hetzelve
voor het Najaar zouden kunnen applaneeren,
wanneer men, doch zeer geëmbarasfeerd zou zyn,
zoo men niet beeter dan heden van Frankryks Intentien
geinformeerd was, 'c is dan noodig, dat
het evengem. poincl niet verzuimd worde, maar
dac men crachce deswegens hec nodig lichc tekrygen,
voornaamlyk, aangaande het geen Frankryk
doen zou, byaldien de Republiek eene Vrc-ede,
die niet naar deszelfs zin zou zyn, kwam tefluiten.
2°. Het Ministerie onder 't oog brengen, hoedanig
eene Vreede, by welke men eene volftrckte
vryheid van Zee zou bedingen, voor Frankryk
zeiven voordeelig zou zyn: dewyl men als dan hec
Ryk zou kunnen voorzien van genoegzaams
Scheeps- Macerialen: dac bovendien de Navigatie
in 't algemeen, als dan weder van en op Frankryk
door de Scheepen onzer Ingezeetenen gedaan kunnende
worden, het Ryk niet meer zou behoeven
te geeven, die ontzachlyke Convooyen, en dus
hunne Oorlogfchecpen gebruiken, om den Vyand
meerder afbreuk ce doen.
3°. Voornaamlyk crachcen te ontdekken^ de intentien
van 't meergem. Hof, aangaande deCaab,
Sc. Euftatius, Isfequebo enDemerary, (daar men
denkt • dat zy nu Meesters van zullen zyn) byab
dien wy een afzonderlyke Vreede mee Engeland
öoocen. 4 U
. Het

B Y L A G E IA L.
4°, Hec rcgulceren der Krygsöperatien, ingeval
zulks becer te Parys dan hier gefchieden kan, en
hier gefcbicdende, als dan , voor zoo verre daar
over in Frankryk met hec Miniscerie gehandeld zal
moeten worden.
5°. Na te fpooren hoe verre en op welke voorwaarden
het Hof van Frankryk zoude toelaacen,
dac de Americaanen zich met de Engelfchen verzoenden.
— Of men dulden zou dac aan Engeland
eenig commercieel voordeel boven de andere Natiën
zoude worden toegedaan. — Of men in Frank»
ryk gaarne zien zou, dat wy de onafhangelykheid
van America, voor en al eerder zulks door de andere
Mogendheeden of eenige derjelven gefchiede,
erkenden, — en zoo ja, of men dan zou
meedewerken , of een minften aanzien, dac gem.
Americanen ons eenige byzondere voorrechten boven
de andere Nacien coekenden, welke
voorrechten dac zouden kunnen of mogen zyn.
6 '. Na te vorfchen of 'er eenige onderhandeling
met Engeland plaats heefc, en welke.
70. Insgelyks of 'er byzondere liaifons, cn zoo
ja, welke, cusfehen de Hoven van Weenen en
Verfailles plaacs hebben. Of men te Verfailles
van 'c flechcen der Barrière Ce vooren kennis heeft
gehad Of 'er quescie is van eenige ruiling in
de Nederlanden cegen Lotharingen of den Elzas:
of mooglyk beiden.
8°. Of'er zyn, liaifons, en zoo ja, welke, tusfchen
Frankryk en Rusland, — welkeinfluentiehet
eerfte in het bepaal en der voorwaaiden der gewa.
pende Neutraliteit gehad heeft. s>°. Wel-

B Y L A G E Lf«. L,
9". Welke liaifons en van wat natuur'er zyn mee
den Koning van Pruisfen, • als meede met
Zweeden.
10". Informeeren waarom Spanje de onaf hange-
Jykheid van America noch niet erkend heeft. er
En waarom door Frankryk daar niec op geltaai
word
n°. Na tevorfchen, of, byaldien het Spaanfche
Hof ftond op hec verkrygen van Gibralter, en zien
piet wilde laaten vergenoegen mee Portmahon, cn
daardoor de algemeene Vreede belet wierd, Frankryk
Spanje daarin fouceneeren zou.
12°. Trachten teweeten, de voorwaarden welke
de Keizer (zoo als zyne Maj. aan den Burgemeester
Rendorp gezegd heeft) aan Engeland aangebooden
heefc toe bevordering der algemeene Vreede ,
en die by Engeland zyn afgeweezen.
13 0
. Na te vorfchen, of 'er, en als dan welke menées»
door Frankryk gebruikt worden of zyn ,om
den Oorlog tusfchen de Keizerin en den grooten
Heer te beftooken.
?4'. Byzonder na ce fpeuren, of men iets weet
van 's Keizers intentien aangaande de Schelde; cn
te verneemen hoe verre Frankryk, a'sGuarantvan
bet Tractaat van Munfcer, het poinct aangaande de
gem. Schelde, zou willen handhaven.
15°. Op eene behendige en zeer voorzichtige wyze
aan den Heere de Vergennes en aan anderen van
's Konings Ministers, die gelyk de Marquis de Casfries
niet ce parciaal zyn voor den Hertog & UiVmguion
te doen zien, hoe verkeerdelyk gem. Hertog
alhier gehandeld heeft, en noch handclc. Ein-

ÈY.L A G E V li
Èindcl/k zou men, den Heere Boers by mondd
kunnen gelaften met alle omzichtigheid, en daar"
alleen maar gebruik van makende, wanneer hy zou
achten zulks ten voordeele en tot nutte van den
Staat te kunnen doen, aan het Franfche Ministerie
te doen blyken, dat 'er mooglyk wel inclinatie zou
zyn, om na dat wy eene afzonderlyke Vreede met
Engeland gemaakt zouden hebben, of de algemeene
Vreede gefloocen zoude zyn, alsdan aan Frankryk
te cesfeeren zekere Etablisfementen van onze
O. I Comp. mits men aangaande het maaken van
eene zoodanige afzonderlyke Vreede eene gepaste
faciliteit betoonde: of dat men zich engageerde,
om by het maaken van eene algemeene. onze belangens
te bevorderen, voornaamlyk aangaande het
poincf. van eene gevocglyke fchavergoeding.
N.B. Men heeft hier in 't oog de cesfie van
zoodanige Etablisfementen, die der Comp.
tot last zyn; de Heer Boers kan deswegens
nadere Illucidatie geeven.
Men neemt noch de vryheid hier by te voegen,
dat men oordeelt nodig te zyn, aan 't Hof van W eenen,
hoe eerder zoo beeter verflag te laaten doen,
van 't geen, tusfchen Engeland en ons, aangaande
het maaken van eene afzonderlyke Vreede gepasfeerd
is. Zyne K. M. gedachten daarop en op
het Vreede 's werk in 't algemeen te verneemen —
te trachten te ontdekken, welke Verbindtenisfen'er
zyn, tusfchen den Keizer en den K, van Frankryk. —
Tus-

B Y L A G E L«. L.
Tusfchen den Keizer en de Keizerin van Rusland.—
Welke zyn de voorwaarden daar reeds van gefprooken
is, die in 't Voorledene Jaar aan Engeland ge'
boden zyn. Hoe verre thans het algemeen
Vreede's werk gevorderd is. Hoe verre de
Idéés van den Keizer op 't verftand van de gewaapende
Neutraliteit zich uitftrekken Of
zyne Maj. op dat ftuk op zyn Fransch of op zyn
Deensch denkt. Of zyne Maj. eenige intentie
aangaande de Schelde heeft, en welke. Met
welk oog Hoogstdezelve zou aanzien, dat Engeland
noch meerder gehavend wierd: dat hetgeconquesteerde
in America in handen der Franfchen en Spanjaards
bleeve, dat Portmahon en Gibralter aan deezen
gecedeerd wierden, om hun tot de Vreede over
te haaien. Met eene gepafte discretie te vertoonen,
hoe gevaarlyk het voor gantsch Europa zou
kunnen worden, dat het Huis van Bourbon zo machtig
wierd, dat het Huis van Oostenryk, Engeland
en Wy altyd de balance hadden kunnen houden. —
Dat Engeland gevaar liep, van na deezen Oorlog,
ten minften voor een ruim getal van Jaaren, niette
zullen zyn dan eene Mogendheid van den tweeden
rang. Dat hoe machtig de Keizer thans ook
mochte weezen,'Hoogstdezelve doch vooreerst gee.
*e Zeemogendheid konde worden, daar Spanje en
Frankryk door derzelver gelegenheid, beiden ter
Zee en te Land machtig zyn; én daardoor altyd geducht
voor de Staaten van 't Huis van Oostcnrvk
in Italië. Dat het Huis van Bourbon door de bezitting
van Napels en Sicilië, en door middel van
de

B Y L A G E La. L.
de Rep. van Genua, altyd afhangclyk van Frankryk,
evengem. Staaten merkelyk beftoken en benaauwen
kan Na te vorfchen, of 'er iets
wegens Bergen op Zoom, te Weenen op het tapyt
Is. Eindelyk te zien of het mooglyk zou
weezen, den Keizer uit confideratie voor onze toegeeflykheid
op het ftuk der Barrière te perfuadeeren,
om ons over te geeven, te verkoopen of te
cedeeren, de gronden dewelke Hem toebehooren,
en zoo men wel onderricht is, volftrekt nodig zyn,
tot het in ftaat brengen der Fortificatiën en Inundatien
van onze Barrière.
Men onderftelt, dat men taamlyk wel geinformeerd
is van het Sistema en d'lntentien van 't Hof
van Berlyn: terwyl de komst van den Heer Marcoff,
die denkelyk meerder in 't vertrouwen van
zyn Hof is dan de P. Gallitxin, geleegenheid zal
geeven, om van d'intentien van de Keizerin geïnformeerd
te worden.
BY-

B Y L A G E L=. M.
Extract uit eenen Brief van den
Heere van der Perre aan den
Heere van Lynden van Emterswyk.
Parys den 3 Jan. 1782.
HOOG E D. &C
Hebbe d'eere gehad te ontvangen U Wel Ed.zoo
zeer geëstirneerde van den 24 laastleden. De
gevolgen die Ü H. Ed Geb. uit myn mondgefprek
met den Heere Graave de Vergennes trekt zyn ten
hoogften flatteus voor My. Ik zal trachten het
vertrouwen van dien waardigen Minister, door zyn
Hoog Ed. Geb. voor zoo verre my daartoe de vrybeid
vergund en Ik in ftaat gefteld worde, van het
te pasfeerene in de Republiek op eene openhartige
wyze ouverture te geeven, te cultiveeren, endaardoor
de ongehoorde pretentien van deszelfs Ambasfadeur
en de daaruit voortfpruitende desordres
en Cabaalen tegen te gaan.
Een nieuwe proef dat dien Heer tegens de ordres
en intentien van dien Minister aangaat, is zyne
geformeerde pretentie aan den Heere van der
Hoop voorgefteld, om de gecombineerde operatien
voor het aanftaande faifoen door zyn Canaal aan
zyn Hof te communiceeren en dirigeeren, niemand
anders in dezelve willende gekend hebben, terwyl
den

B Y L A G E L a
. M.
den Heer de Vergennes aan wien deeze pretentictï
communiceerde, declareerde zulks geheel verkeerd
en de lange weg zou zyn: dewyl indien men de
arrangementen hier in loco neemt, men in een ogen­
blik (na omftandigheden van tyden die van het eene
moment tot het andere vérfchülen) plans kan be-
raamen, en ter uitvoer laaten brengen: vermeenen-
de den Heer Hertog die thans in loco is, over zy­
ne pretentien te onderhouden en te gelasten zich 1
des wegens niet te bemoeijen,
Het doet my leed, dat ik dien Minister, dié
zeer veel perfonede qualiteiten heeft, op die wys
aan onaangenaame reproches bloot ftelle, doch Ik
begryp daar tegen, dat 'er geen ander middel is,
om dien Heer te maatigen, die van trap tot trap
opklimmende, zoude eindigen met te gebieden:
te.meerder, dewyl het fchynt 'er Lieden in de'
Republiek zyn, die zich door zyn Ed. laaten in-
quieteeren, terwyl anderen zyn gedrag laaten die­
nen om eene heersehzuchtige denkenswyze van dit
Hof te doen voorkomen, die, gelyk U Exc. uit
myne vorige zult gemerkt hebben niet quadreerd
met de converfatien die met den Heere Grave ge­
had heb, en noch dagelyks hebbe.
Ik ben en blyve van gevoelen, dat wil de Repu­
bliek zulke zaaken Ministeriaal behandeld hebben ^
den Heere van Berkenrode (omtrent wien ik noch-
maals myne mondelinge converfatie met U Exc. eri
Zyne Hoogh herhale, en men zich bedriegd, in-
geval men begrypc geen invloed ten Hove heeft)
daartoe zoude dienen te worden geëmploieerd:
JJu D E E L Z wif-

B Y L A G E L a
. M.
verkiest men onderhandeling en fchikking buiten
het Ministeriale, zoo blyf ik op den duur bereid,
my daartoe wel te willen laaten emploieeren, betuigende
geene andere ambitie te hebben, als myn
Vaderland tot nut te zyn.
Ben Uw Exc. enz.
P. S. Wat nu aanbelangd Uw Exc. verzoek, hoe
de flooping der Barrière Steeden alhier wordt opgenomen,
en of men 'er iets prealabel heefc van
geweeten, zoo kan Ik U Hoog Edg. verzeekeren,
dat men hier even ignorant van dat voorneemen geweesc
is als in de Republiek: ja dat meer is, hetzelve
niet zeer gefmaakt wordt; doordien men
hetzelve aanmerkt, als een voorzorg die de Keizer
gebruikt, om by rupture met Frankryk, zyne
Nederlanden niet op eene reize in hunne macht te
zien, dat dezelve niet als met eene zwaare Armée
en onnoemlyke kosten te verdryven zyn, gelyk
den Oorlog van 1747 zulks ten klaarften heefc aangecoond.
Ik zie mogelyk, enz.
BY-

B Y L A G E L\ N.
N O T E .
Son Excell'. Mr. 1'Ambasfadeur de France est
prié d'être informé, qu'au i r
. Avril pouroient êcre
prets j Vaiffeaux a 60 Pieces & le Tigre.
8 ou 9 a 50.
3 a 40.
11 a 36.
10 a 20.
Au 1 May, 1 a 70 Pieces & 4 a 60.
Au courant de 1'Eté & de 1'Automne pouront
être achévés 2 a 70 Pieces ,4a 60. ia 50 & 3 a
4 a 40. Mais les Officiers & 1'Equipage manqueront
peut être.
Les operadons abfolument necesfaires font un
Convoy pour la Mer Baldque, un Convoy aux Indes
Occidenta'es, & le depart des Vailléaux des
Indes Orientales.
Si donc fa Majesté le Roi de France, voudroit
vers le tems que la Flotte peut fortir du Texel,
faire blocquer le Canal par fon Esquadre, combinée
avec celle d'Espagne, afir que les forces de
1'Angleterre fusfent divjfées, & que la Republique
pouroit nettoyer la Mer du Nord, & interceptor
les Convoys Anglais allant vers & venant de la Mer
Baldque, & ouvrir un pasfage libre pour leNord,
fa Majesté feroit un bien eflentiel a la Republique.
Son Excellence M>-. le Duc de la Vauguion est
prié de feconder ces vues par ces bons offices.
La Have 21 Dec. 1781.
Zo BY-

B Y L A G E L». O.
N O T E .
"Fn vertu des Rcfolutions de Leurs Hautes Pufsfances
du 4 & 25 de ce Mois pour concerter avec
la Cour de France les operadons de la Campagne
prochaine le fousfigné Confeiller & Fiscal pour
1'Amirauté d'Amfterdam, a été autorite de communiquer
a fon Exccllcnce Monfieur Ie Duc de la
Vmguion, que lts operations maridmes indispenfables
pour eet Etat font de donner proteclion
Aux Vaifleaux destinés pour les Indes Orientales.
A ceux destinés pour les Indes Occidentalcs:
& a ceux qui le font pour' la Mer Baltique.
Afin de prócurer la proteftion requifé a ces Na.
vires.
1 Vaiffeau de 70 Pieces.
7 a 8 . de 60 •
6 a 7 . de jo • ,
Le Tigre.
2 a 40
10 a 36 «. «.
7 a 20
feront prets vers la Mi-Avril ou au plus tard vers
e premier du May, fi l e s tempetes, qui ont eu
l>eu ce Mois ci, ne retardent d'autant les preparatifs
necesfaires.
F
L'intention feroit de les faire tousfortiralafois,
& que

B Y L A G E L». O.
& que les Vaifleaux de Ligne formasfent un
Esquadre d'obfervation, afin de proteger les Fregattes
qui convoient les Vaifleaux Marchands.
Cet Esquadre conduiroic vers la hauteur de la
Mer Balcique, les Vaifleaux deftinés pour ces Pa«
rages, & vers la hauteur de Hitland, les Vaifleaux
pour les deux Indes: & detacheroit avec eux un
Vaisfeau de 60, 2 a 50, & 3 a 4 Fregattes, qui
feroient voile enfuite vers Dronthem, pour prendre
fous leur protedtion les Vaifleaux des Indes,&
les ramener dans nos Parts: retourneroient enfuite
vers la Mer Baltique, pour prendre les Vaifleaur
qui fe trouveroienc prets, & les reconduiroient a
la hauteur de nos Ports. Puis Elle croiferoit dans
la Mer du Nord, pour couvrir nos Ports, qui
manquent des moyens de defenfe qui feroient a
defirer, n'y ayant pas asfez de Vaifleaux de Guerre
pour pouvojr s'eq fervjr fur les Rades 3 la oefen
fe des Cótes.
Cet Esquadre tacheroit de faire dans la Mer du
Nord autant de tort a 1'ennemi que les circonftances
le permettroient. Peut être pourroit Elleencore
une fois reconduire vers la Baltique les Vaifleaux
qui dans ce tems fe feroient apprêtés pour faire ce
ypyage, y reprendre ceux qu'ElIe trouveroit prets
a retourner, & les ramener dans nos Ports: aller
enfuite a la rencontre des Vaifleaux attendusdesln.
desOccidentales, qui pourroient être vers le Mois
d'Oólobre dans ces Parages: & pour lors les Vaisfeaux
reviendroient a la fin du dit Mois tous enfemble
dans nos Ports, fe preparer a entrer dans
Z 3 leurs-

B Y L A G E IA O.
leurs ftations d'Hyver, ce qui malheurcufement vu
la conftitution des Ports de cette Republique doit
étre fait de bonne heure.
Mais comme il est necesfa :
re pour ofer entreprendre
toutes ces operations, fans manquer a Ia
prudence qu'exigent les circonftances denotreMarine,
qui ne peut fouffrir beaucoup d'echécs , vu
le manque total de Vailfeaux, d'Officiers & de
Matelots, pour remplacer ceux qui pourroient
tomber entre les mains des Ennemis, que leurs forces
Navales foient occupées quelque autre part,
les operations reciproques devroient principalement
tendre a ce but.
Son Excellence Monfieur le Duc de la Vauguioti,
est prié de vouloir faiie pasfer ce Memoire a fa
Cour, & de communiquer les Inftructions qu'il regevra
a cet egard, ainfi que les moyens & les forces,
qui fa Cour pourroit ou voudroit employer
pour atteindrc le but qu'on vient depropofer, afin
que les ordres pour effecluer les operations ci desfus
mentionnces, puisfent être donnés avec quelque
esperance de fuccès.
La Haye
26 Mars 1782.
(figné)
J: C: VAN DER HOOP.
B Y-

B Y L A G E L». P.
T'ay fait parvenir au Roy le plan des mefuies
lïostiles contre 1'Angleterre que Monfieur le Confeiller
Fiscal de l'Amirauté d'Amfterdam, aétéautor
fé a me remettre: fa Majesté me charge d asfu
r qu'ellefera tout ce que les circonftance,
lurei qu f avor;fer efficacement les
lui permettront, pour tavoi ler i
operations, qui y font developpées & ^ pen
flqu'il est important
houder continue d'en prepaier, cc QCU
cution avec la plus grande achvite.
La Haye,
le 8 Avril 1782.
(fignê)

8 Y L A G E L». q.
La Haie ce ,J Avril 1782.
T
J->e fousfigné Confeiller & Fiscal de l'Amirauté
d'Amfterdam, ayant communiqué la Note de fon
Excellence Monfieur le Duc de la Vauguion, dacée
«du 8 Avril 1782 mais qu'il n'a recue°quelematin
du i6 3 est chargé de reprefenter a fon Excellence:
Que cette Note ne determine en aucune facon
les demandes , que le fousfigné a fait dans Ie Memoiré
du 26 Mars par le quel fon Excellence est
pnée de communiquer les Inftruftions qu'il recevra
ainfi que les moyens & les forces, que fa Cour
pourroit ou voudroit employer pour atteindre le
but propofé, afin que les ordres pour effeétuerles
operations puisfent être donnés avec quelque esperance
de fuccès,
Qu'ainfi cette Note - ne peut être reguardée que
Comme une réponfe provifionelle, & une preparaten
pour des Inftructions ulterieures & plusparticuheres,
qui fixent un concert d'operations.
Le fousfigné peut asfurer fon Excellence, que
toutes les mefures pour mettre les plans propofés
cn execution fe font avec toute 1'acfivité posfible.
La fortie d'une petite Esquadre vers les Indes Oc-
Cidentales il y a quelques jours en fert de preuvemais
la Prudence, qu' exige les circonftances &la
fitua-

B Y L A G E IA Q.
fituation de la Marine de 1'Etatne permet pas d'executer,
quelque deur que 1'on en aye, les autres
operations projecties, avant d'être informé avec
plus d'exaétftude des moyens & des forces, que fa
Majesté Tres Chretienne voudra bien employer
pour faire diverfion aux forces des Ennemis: ce
que ne peut que rallentir 1'execution des operations
ulterieures.
Z5
BY-

B Y L A G E L». R.
La Haye, le 17 Avril.
Ï_/e Courrier que j'ai expedié 1c 27 Mars pour
faire parvenir au Roy fans delay, le Memoire que
vous avés été autorifé a me remettre, esc revenu
ici le 6 avril. J'ai eu 1'honneur de faire part a
Monfieur le Prince Stathouder, que Sa Majesté me
chargeoit de 1'asiurer, qu'ElIe feroit tout ce que
les circonftances luy permettroient, pour favorifer
efficacement les operations developées dans Ie
Plan que luy a été communiqué, & qu'Ellepcnfoit,
qu'il étoit important, qu'il en preparat& en fuivit
1'execution avec la plus grande activité. Monfieur
le Prince Stathouder me pria d'asfurer fa Majefté,
qu'il ne negligeroit rien pour les accelerer, & j'ai
transmis trés exax tement fa reponfe.
Lorsque j'ai eu 1'honneur de m'entretenir avec
vous avant hier matin, vous m'avez paru defirer
que je vous remisfe par écrit, ce que j'ai ditaMonfieur
le Prince Stathouder, & je me fuis empresfé
de vous addresfer la Note, que vous avez recu.
J'ai cru devoir la dater du 8 de cemois, par ce
qu'elle contient precifement, ce que j'ai eu 1'honneur
de dire ce jour la, a Monfieur le Prince Stathouder.
Recevez Monfieur une nouvelle asfurance des
fentiments inviolables avec les quels j'ai 1'honneur
d'être, vosre trés humble & trés obeisfant Serviteur.
(Jigne) Le Duc
DE LA VAUcuYON.
B Y-

B Y L A G E L". S.
J'ai pris la liberté de mettre dans la Note, que
j'ai eu 1'honneur de remettre hier a vótre Excellence
, que la Note datée du 8 Avril n'avoitcté recue
que le 16, pour faire connoitrea la Cour de France
les raifons du delay de cette reponfe , que n'a pu
être datée avant le 16, & prouver par la, que les
égards dus a fa Majefté nous font agir avec tout
le zele & 1'ardeur posfible. Et pour fixer plus particulierement
le fens de Parade, que cette Note ne
peut être regwrdée que comme une reponfe provifionelle,
6f une preparation pour des InfiruEtiom ulterieures
& plus particulieres , qui fixent un concert d'operations
, je puisavoir 1'honneur d'informer votre Excellence,
qu'en dresfant ce Memoire ccparaculierement
cet arücle , je n'ai employé ces expresfions
que dans un fens Militaire, «St que j'ai eu en vue
de temoigner a votre Exellence, quefonMemoi-
Te du 26 Mars, n'étoit point asfez detaillé pour
pouvoir donner en confequence des ordres, ausfi
precis qu'il le faudroit, pour faire fortir toute la
Flotte; & qu'eile ne contenoit pas ce developpement
& cette expofition des mefures, que fa Majesté
le Roy de France voudroitbien prendre, pour
atteindre le but propofé, nommement la diverfion
des forces de PEnnemL Et je puis asfurer votre
Excellence , que cet article de mon Memoire n'est
nullemenc deftiné a établir, que puisque le concert
pro-

B Y L A G E U. S.
propremenc d;t n'étoit pas fixé, les Refolutions
de leurs Hautes Puisfances de 4 & 25 Mars pourroient
par Ia perdre leur valeur, &porter quelque
alteradon aux engagements envers la Cour de
France
Je viens de communiquer Ie contenu de celle ci,
de même que cette explication a S. A S. Monfieur
le Prince d'Orange, qui y donne fon entiere approbation,
& confirme que le vrai fens de 1'artiqle
en question est tel, que je viens de Ie developper
a votre Excellence.
La Haye,
Je 17 Avril 1782.
BY-

B Y L A G E L a
. T,
Na te remife a Monfieur van der Hoop,
Je 3 May, I^8'Ï. ce qui contientle
refultat de 1'entretien , que j'ai eu
avec Monfieur le Prince Stathouder.
Le 50 Avril.
X^e Roy a fait le plus ferieufe attention aux obfervations
contenues dans le nouveau Memoire que
Monfieur van der Hoop, a eté autorifé a me remettre
relativement au Concert, que les Etats Gcneraux
ont propofé a fa Majesté, & qu'elle aagrée. —
Elle me charge de temoigner a Monfieur le Prince
Stathouder, qu'elle a vu avec le plus grand interet
& la plus grande iatisfaction l'adtivité, qu'il a mife
a accelerer les preparatifs de la Flotte de la Republique
, ce qui confirme 1'opinion qu'ElIe avoit de
la fincerité de fes dispofitions.
Sa Maiefté a priscn confideration tous les moyens
d'opcrer la plus puisfante diverfion des forces Angloifes;
deja les armements preparés dans les ports
ont appellé fur les cótes du Royaume. tous les
Vaisfeaux, qui fe trouvoient prèts dans ceux de la
Grande Bretagne, & ont par la asfuré le pasfage
de 1'Esquadre Hollandoife defiinéeaux Indes Occidentales
& fortie du Texel le 8 Avril. Desque la
graa-

B Y L A G E L». T.
grande Flotte combinée, que dok agir dans les
parages de 1'Europe, fera en Mer, il esc vraifemblable,
qu'elle atcirera la plus grande partie des
forces Britaniques dans les poincs qu'elleoccupera,
& que 1'ennemi commun fera ainfi privé des moyens
d'augmencer celles, qu'il deftine a la MerduNord.
Les dispoficions relacives aux operations de la
Manche devant êcre combinés avec les autres entreprifes
a faire pendant le cours de la Campagne,
Ie Roy a demandé au Roy c'Ëspagne une reponfe
definicive a cec egard qui doit Lui parvenir incesfammenc.
C'est pour la hater, & pouvoir repondre
plus promptemenc a tous les defirs cemoignés
par Monfieur le Prince Scachouder, que fa Majesté,
le 23 du mois dernier, le lendemain de 1'arrivée
de mon Courrier, en a fait expedier un nouveau
a Madrid, dont le recour est accendu avec
la plus vive impacience.
(figné)
Le Duc
DE LA VAl'GUYON.
BY-

1
B Y L A G E IA V.
EDEL MOGENDE HEEREN!
Zo dra ik kennis gekregen heb van de Refolutien
van Haar Hoog Mog. van den 4 en 25 Maart van
dit lopende jaar, heb ik den Raaden Advocaat Fiscaal
van het Collegie ter Admiraliteit te Amfterdam,
gelast om met den Heere Hertog de laFau-
Kuym in negotiatie te treeden, tot het concerteeren
van de wyze, op welken de operatien ter Zee van wederzyden
voor de aanftaande Campagne zouden kunnen worden
ingericht. Dezelve heeft vervolgens den volgenden
dag den 26 Maart, (na dat Hy reeds op den
2i Dec. des voorigen jaars met myne voorkennis
aan gemelden Heer Ambasfadeur fchriftelyk had
verzogt, dat zyne Excellentie zyne goede officien
daar heen zoude rigten, dat tegens den tyd, dat de
Vloot van de Republiek uit Texel zoude kunnen
zeilen, een gecombineerd Esquader van de Hoven
v,n Frankryk en Spanje het Canaal blocqueerde)
van Mynent wegen aan den Heere Hertog delaVauguion
overgegeven eene Nota, in welke gedetailleert
z y n de militaire operatien, welke na myn begrip
in dit jaar door den Staat gedaan moesten worden;
opgegeeven de magt met welke zulks zoude kunnen
gefchieden; en bepaald den tyd, tegens welken
die operatien zouden kunnen worden begonnen.
Teffens is aan gemelden Heere Ambasfadeur te
kennen gegeeven, dat de voorzichtigheid en de toeftand

B Y L A G E L\ V.
ftand van de Marine van den Staat vorderden, da£
om die operatien met gerustheid werkftellig temaak
ken, de magt van den Vyand wierd afgetrokken en
gediverteerd, en dat de wederzydfe of Concert-operatien,
voornamentlyk dat oogmerk ten doelwit
moesten hebben. En vervolgens is ge m Heer Am
basfadeur verzogt, die Nota te willen zenden aan
zyn Hof, en aan my te willen meededeelen de In
ftructien die zyn Exc. hier omtrent zoude ontfangen:
als mede de middelen en de magt, die het
Hof van Frankryk zoude willen en kunnen gebruiken,
om voorsz. oogmerk te bereiken, opdat de
orders tot uitvoering der ontworpene öperatiën,
met hoop van fucces zouden kunnen worden gegeeven.
Gemelde Heer Ambasfadeur heeft my op den 8
April mondeling, en op den 16 fchriftelyk aan den
gemelden Raad Fiscaal geantwoord, dat zyne Ma.
jefteic de Koning zyn Meester hem had gelast te
verzekeren, dat Hoogstdezelve alles doen zoude
wat de omftandigheeden permitteerden, om de voorgefielde
öperatiën met kragt te favorifeeren, en
dagt van aangelegenheid te zyn . dat ik met alle activiteit
zoude voortgaan in 't gereed maaken en
exëcuteeren der voorsz. Plans.
Dien zelfden dag heeft gem Raad Fiscaal aan
den Heere Ambasfadeur wederom uit mynen naam
en met myne kennis fchriftelyk gereprefenteert,
dat die Memorie geenszints beantwoorde aan de
vragen, die op den 26 Maart gedaan waren, om namentlyk
mede te deelen de magt en de middelen,
met

B YLA GE li». V.
tnet Welken het Hof van Frankryk voorsz. óógmerk
der Concertöperatiën zoude onderfteunen.
Dat zyn Exc. zich verzekert kon houden, dat alles
wierdt aangewend om met de meeste activiteit
de voorgeftelde Plans ter uitvoer te brengen: dat
daar van ten bewyze ftrekte het uitloopen van een
klein Esquader naar de West-Indien: maar dat de
•voorzichtigheid, die de toeftand van de Marine van
den Staat vorderde, niet permitteerde de andere
öperatiën uit te voeren, voor dat 'er eene naauwkeuriger
opening gedaan wierd van de magt en middelen,
die zyne Majefteit wel zoude willen gebruiken
, om de magt van den Vyand te occuperen of
buiten activiteit te houden.
Vervolgens heeft gemelde Heer Ambasfadeur nader
aan my op den 30 April mondeling, en aan den
Fiscaal van der Hoop op den 3 Mey fchriftelyk geantwoord,
dat de Koning z:yn Meester hem gelast
had aan my te betuigen, met genoegen te hebben
gezien den iever en activiteit, met welken depra>
paratien tot het gereed maaken van de Vloot waaren
voortgezet. —
Dat zyne Majefteit in overweging had genomen
alle dé middelen om eene krachtdadige diverfie van
des Vyands magt te veröorzaaken: — dat reeds de
toerustingen, die in zyne Havenen gemaakt wierden
, op de kusten van zyn Ryk hadden te zamen
getrokken, alle de Scheepen, die in Engeland gereed
waren, en daardoor verzekert de doortogt
van het Esquader van deezen Staat, het welk
den 8 April na de West - Indien was uitgezeilt.
n. DEEL. A» Dat

B Y L A G E L a
. V.
Dat zoodra de groote gecombineerde Vloot,
die in de Zeeën van Europa moest ageren, in Zee
zoude zyn, het waarfchynlyk was, dat die tot zich
zoude trekken het grootfte gedeelte der Engelfche
Zeemagt, en daardoor den gemeenen Vyand beletten
te vermeerderen de magt, die dezelve voor de
Noord Zee had gefchikt.
Dat de dispofitien omtrent de öperatiën by het
Canaal moetende worden verbonden met de andere
. die geduurende den loop van deze Campagne
zullen worden gedaan, — de Koning zyn Meester
aan den Koning van Spanje, een definitief antwoord
daaromtrent gevraagt had, welke eerlang
gewagt wierd. Dat om dat te verhaasten, de Koning
zyn Meester den 23 I. J. een ander Courier had
gezonden, waarvan de terugkomst met ongeduld
gewagt wierd.
Ik kan niet verbergen, Edele Mogende Heeren,
dat deeze fuccesfive antwoorden van 'c Hof van
Frankryk my niet zo voldoende zyn voorgekomen
als ik ze verlangt en verwagt hadde, terwyl ik aan
UEd. Mog. moet doen opmerken, dat de drie voornaame
verëischten en onderling geconcerteerde
öperatiën ontbreken, de bepaaling namentlyk van de
magt, met welke die zouden worden ondernoomen,
— van den tyd tegens welken die zouden
beginnen, en — van de plaats op welke die zoude
worden gedirigeert.
En het komt my voor, dat zonder zoodanige
naauwkeurige kennis de voorgenomene öperatiën
met dezelfde gerustheid niet kunnen worden begon-

B Y L A G E L». V.
gonnen, waarom ik dan' ook UEd. Mog. in bedenking
geeve of niec nadere reprefentacien aan 't
Hof van Frankryk zullen behooren gedaan, en
daarby voorgedragen ce worden. Dac hun Hoog
Mog. mee alle bereidwilligheid zyn gekomen tot
het geeven van zoodanige verzeekeringen, als de
Heer Hertog tie la Vauguim op den i8 2
. Maart
heefc voorgefteld, en op den 25. daar aanvolgende
, rondborftig hebben gedeclareerd, dac zy zich
op geenerly wyze, en om geenerley oorzaaken
van de uicvoering van hec vastgeftelde concerc der
öperatiën eer Zee, geduurende d'aanftaande Campagne
, ten zy met onderlinge bewilliging zullen
afgaan, of zich daarvan laaten detourneeren. —
Dat hun Hoog Mog. met alle ernst verlangende
van hunne zyde, die engagementen ce volbrengen
, den Admiraal Generaal van de Unie verzogc
hadden met het Hof van Frankryk ten fpoedigften
te concerteeren, de wyze op welke, d'operacien
ter Zee van wederzyden voor d'aanftaande Campagne
zouden moeten worden ingericht —Dat hun
Hoog Mog. uit de informatien hun door gem. Admiraal
Generaal gegeeven, gezien hebben, dat
met alle mooglyke openhartigheid en vertrouwen
aan den Ambasfadeur van zyne Allerchriscelykfte
Majefteit opening is gegeeven van de operatien die
gem. Admiraal Generaal ce recht vermeende dat van
wegens dezen Staat moesten worden gedaan. •
Dan dat aan Hun Hoog Mog zynde meede gedeeld
geworden, de fuccesfive antwoorden van opgem.
Ambasfadeur, omtrent het doen van onderlinge opa-
Aa 2 ra-

B Y L A G E L". V.
ratiën, Hun Hoog Mog. wel hadden gewenscht,
in dezelve te vinden eene meerdere opening van
de macht, met welke zyne Majefteit deeze öperatiën
zou doen onderfteunen; van den tyd dat dezelve
zouden beginnen, en der plaatfen daar dezelve
zouden worden gedirigeerd, • Dat de
kennisfe, van alle die zaaken, van de uitterfte
aangelegenheid is, om daar op te kunnen bepaalen,
de diverfie van de macht van den vyand, en
dat die kennisfe, juist in dat tydftip van de meeste
aangeleegenheid is, om dat de tyd tot het doen
der öperatiën d:ar is, en dat anderzints ook de
voorgenomene öperatiën naauwlyks immers niet
met dezelfde gerustheid kunnen worden werkftellig
gemaakt. Dat hun Hoog Mog. wel begrypen,
dat zyne Majefteit wederhouden word, zich
klaarder uit te laaten, doordien Hoogstdezelve
billyk verlangde , de gedachten van den Koning
van Spanje, daarover te verneemen, doch datondertusfchen
de zaak presfeert, en dierhalven zyne
Majefteit verzogt word, door zynen Ambasfadeur
zoodanige openingen te laaten geeven, door welke
de geprojecteerde öperatiën kunnen worden
werkftellig gemaakt. Eindelyk, dat copie van het
gerefolveerde zal gezonden worden aan den Ambasfadeur
van Berkenroede, met last, om dien
conform, en daar Hy 't van de meeste vrucht
zal oordeelen de noodige reprefentatien te doen.
Ik vertrouw dat hun Hoog Mog. met my zullen
begrypen, dat byaldien op die reprefentatien, geen
fpoedig en voldoend antwoord komt, van het concert

B Y L A G E L*. V.
eert weinig vrucht te wachten is, en men de macht
van den fraat niet langer werkeloos moetende hou-,
den, naarmaate 's Lands Oorlogfcheepen in gereedheid
zullen zyn, van dezelve ter voorziening
en defenfie van de Coloniën van den Staat, en protectie
van de Commercie en Navigatie van deszelf»
Ingezeetenen, met verdubbelde voorzichtigheid,
gebruik zal behoren getóaakt te worden, terwyl ik
U Hoog Mogende kan verzeekeren, dat ik daarin
met alle mogelyke zorgvuldigheid en voorzichtigheid
te werk zal gaan.
Aa 3
BY-

B Y L A G E L». W.
CONCEPT RESOLUTIE.
Hebben H. E. M., Z. H. bedankt voor Hoogst,
deszelfs attentie en voortduwende zorg voor het
welzyn van de Republiek, en is voorts goedgevonden
en verdaan, dat den Heere Hertog de la
Vauguion zal werden verzogt zyne Allerchristelykfte
Majefteit te reprefenteeren.
Dat H. H. Mog. by aanhoudenheid hebbende
ondervonden, de onderfteuning van zyne Majefteit
in het verfterken van hunne posfesfien in Oost-Indien,
nader op den 24 April LI. hebben vernomen
uit één ten dien dage ontvangen Brief van John Salomon
Gilles, gefchreeven uit St. Martin den 1 Dec,
1781, en geSdresfeert aan Be wind hebberen van de
W. I. Comp. dezer Landen; dat het zelve Eiland
door de roemrugtige wapenen van zyne Majefteit,
op den 27 Nov. des vorigen jaars op de Engelfchen
was hernomen, en het Commando aan den
voorigen Commandeur Abraham Heiliger, Pz, uit
naam van H. H. Mog was gegeeven.
Dat die tyding H. H. Mog. met de levendigfte
erkentenis en verpligting aan zyne Majefteit heeft
vervult, en H. H. Mog. op hetkrachtigfte verfterkt,
in haar verlangen om van Hoogstderzelven ook te
erlangen, die 'hulp en medewerking in de Zeeën
van Europa, die de toeftand van de Marine van
den

B Y L A G E. L\ W.
den Staat in vergelyking van die van den Vyand
noodzakelyk vorderden.
Dat H. H. Mog., ten uiterften gevoelig over de
zeer gunftige verzeekeringen van zyne Majefteits
aanhoudende vriendfehap en voortduurende zorg en
hulp, met alle bereidwilligheid zyn gekomen tot
het geven van zoodanige verzekeringen, als de
Heer Hertog de la Vauguym op den 18 Maart heeft
voorgefteld, en op den 25 daaraanvolgende rondborftiggedeclareert,datH.H
Mog zeer mogilyk zich.
op geenerleye wyze en om geenerley oorzaaken van de
uitvoering van het vastgejlelde concert der öperatiën ter
Zee, geduurende de aangaande Campagne , ten zy met
onderlinge bewilliging zullen afgaan, of zich daarvan
laten détourneren.
Dat H. H. Mog. met alle ernst verlangen van
hunne zyde te volbrengen die engagementen, die
door deze hunne bsfluiten op hun leggen, en zelfs
geïnclineert zyn door geenerlei voorflagen zich
van dezelven te laten détourneren.
Dat dan ook H. H. Mog. aan Zyn Hoogheid,
als Admiraal Generaal van d'Unie, hebben verzogt
met het Hof van Frankryk ten fpoedigften te concerteeren
de wyze op welken d'operatiën ter Zee
van wederzyden voor d'aanftaande Campagne zouden
kunnen worden ingerigt, en nu uit delnformatien
door Hoogstderzelven aan Hun gegeeven,
hebben gezien, dat met alle mogelyke openhartigheid
en vertrouwen aan Hoogstdeszelfs Ambasfadeur
opening is gegeeven van de öperatiën, die
Aa 4 Z.H.
r

B Y L A G E L». W.
Z. H. te regt vermeende, dat van wegens dezen
Staat moesten worden gedaan.
Doch dat teffens aan Hun zynde medegedeeltde
fuccesfïve antwoorden van den Heere Hertog de la
Vauguyon omtrent het doen van die onderlinge operatiën,
H. H. Mog. wel hadden gewenscht in dezelve
te vinden een meerdere opening van de magt
met welke het zyne Majefteit zal behagen de operatiën
te onderfteunen, — van den tyd dat dezeU
ve zouden beginnen, en der plaatfen, daar dezelve
zouden worden gedirigeert.
Dat de kennisfe van alle die zaaken van de uiterfte
aangelegenheid is, om daarop te kunnen bepalen
de diverfie van de magt van den vyand. eq
dat die kennisfe juist in dit tydftip van de meeste
aangelegenheid is, omdat de tyd tot het doen van
Krygs-operatien daar is.
pat vervolgens ook, devoorgenomeneöperatiën
paauwjyks, jmmers niet met dezelfde gereedheid,
kunnen worden werkftellig gemaakt.
Dat H. H. Mog. wel begrypen dat zyne Majesteit
wederhouden wierd, zich klaarder uit te laten,
doordien Hoogstderzelve billyk verlangt, de gedachten
van den Koning van Spanje daarover te vernemen.
Doch dat ondertusfchen de zaakpresfeert,
en dat derhalven Hy Heer Ambasfadeur verzogt
word, hy zyne Majefteit ernftigaan te houden, dat
he.t Hoogstderzelve behagen moge, om op de hier
voorgaande punclen zoo fpoedig mooglyk nadere
ïnftructie te geeven, ten einde Hy Heer Ambasfaffew
zoodanige opening kan geeven, door welken
de

B Y L A G E L a
. W.
de geprojecteerde öperatiën met gerustheid zouden
kunnen worden werkftellig gemaakt, en H. H.
Mog. grond mogen hebben, om zich met derzelver
goed fucces te vleijen.
Dat wyders Copie van voorfz. Rapport van Z. H.
en van de Republiek zal worden gezonden aan den
Heer Ambasfadeur van Berkenrode, met last om die
conform, en daar hy het van de meeste vrugt zal
oordeelen, de noodige reprefentatie te doen.
Aa 5
BY-

B V L A G E IA X.
Exhibitum den 6 Mey 1782.
SECREET.
EDEL MOGENDE HEERENI
Zodra ik kennis gekregen heb van de Refolutien
van Haar Hoog Mog. van den 4 en 25 Maart van
dit lopende jaar, heb ik den Heere van der Hoop,
Raad en Advocaat Fiscaal van 't Collegieter Admiraliteit
te Amfterdam, gelast om met den Heere
Hertog de la Vauguyon in Negotiatie te treeden,
tot het Concerteren van de wyze, op welkende operatien
ter Zee van wederzyden, voor de aangaande Campagne
zouden kunnen worden ingericht.
Dezelve heeft vervolgens aanflonds den volgenden
dag den 26 Maart, (na dat Hy reeds op den
21 Dec. des voorigen jaars met myne voorkennis
aan gemelden Heer Ambasfadeur' fchriftelyk had
verzogt, dat zyne Excellentie zyne goede officien
daar heen zoude rigten, dat tegens den tyd, dat de
Vloot van de Republiek uit Texel zoude kunnen
zeilen, het Gecombineerde Esquader van de Hoven
van Frankryk en Spanje het Canaal blocqueerde)
van mynentwegen aan den Heere Hertog de la Fauguion
overgegeven eene Nota, in welke gedetailleert
zyn de Militaire operaticn, welke naar myn begrip
in dit jaar door den Staat gedaan moesten worden;
opgegeeven de magt mee welke zulks zoude kun-
nen

B Y L A G E L». X.
nen gefchielen; en bepaalt den tyd, tegens welken
die operatien zouden kunnen worden begonnen.
Teffens is aan gemelden Heere Ambasfadeur te
kennen gegeeven, dat de voorzichtigheid en de
toeftand van de Marine van den Staat vorderden,
dat, om die öperatiën met gerustheid werkftellig te
maaken, de magt van den Vyand wierd afgetrokken
en gediverteerd, en dat de wederzydfche of
Concert-operatien, voornamentlyk dat oogmerk ten
doelwit moesten hebben. En vervolgens is gem.
Heer Ambasfadeur verzogt, die Nota te willen
zenden aan zyn Hof, en aan my te willen meededeelen,
de Inftrufftien die zyn Exc. hier omtrent
zoude ontfangen: als mede de middelen en de magt,
die het Hof van Frankryk zoude willen en kunnen
gebruiken, om voorsz. oogmerk te bereiken, opdat
de orders tot uitvoering der ontworpene öperatiën,
met hoop van fucces zouden kunnen worden
gegeeven-
Gemelde Heer Ambasfadeur heeft my op den 8
April mondeling, en op den iö fchriftelyk aan den
gemelden Raad Fiscaal geantwoord, dat zyne Majefteit
de Koning zyn Meester hem had gelast te
verzekeren, dat Hoogstdezelve alles doen zoude
wat de omftandigheeden permitteerden, om de
voorgeftelde öperatiën met kragt te favorifceren,
en dagt van aangeleegenheid te zyn, dat ik met
alle adtiviteit zoude voortgaan in 't gereed maaken
en exëcuteeren der voorsz. Plans.
Dien zelfden dag heeft gem. Raad Fiscaal aan
den Heere Ambasfadeur wederom uit mynen naam
en

BY L A G E L\ X.
en met myne kennis fchriftelyk gereprefenteert,
dat die Memorie geenzints beantwoorde aan de
vragen, die op den 26 Maart gedaan waren, om
namentlyk mede te deelen de magt en middelen,
met welken het Hof van Frankryk voorsz. oogmerk
der Concert öperatiën zoude onderfteunen.
Dat zyn Excellentie zich verzekert kon houden,
dat alles wierd aangewend, om met de meeste activiteit
de voorgeftelde Plans ter uitvoer te brengen:
dat daarvan ten bewyze ftrekte het uitloopen van
een klein Esquader naar de West-Indiën, maar dat
de voorzichtigheid, die de toeftand van den Staat
vorderde, niet permitteerde de andere operatien
uit te voeren, voor dat 'er eene naauwkeurige
opening gegeeven wierd van de magt en middelen
die zyne Majefteit wel zoude willen gebruiken om
de magt van den Vyand te occuperen of buiten
activiteit te houden.
Vervolgens heeft gemelde Heer Ambasfadeur
nader aan my op den 30 April mondeling, en aan
den Fiscaal van der Hoop op den 3 Mey fchriftelyk
geantwoord dat de Koning zyn Meester hem gelast
had aan my te betuigen met genoegen te hebben
gezien de iever en activiteit, met welken de
prteparatien tot het gereed makqn van de Vloot
waren voortgezet.
Dat zyne Majefteit in overweeging had genomen
alle de middelen om eene kragtige diverfie van
des Vyands magt te veroorzaaken: dat reeds de
toerustingen die in zyne havenen gemaakt wierden
, op de Kusten van zyn Ryk hadden te zamen
ge-

B Y L A G E L a
. X.
getrokken alle de Scheepen , die in Engeland gereed
waren, en daardoor verzekert de doortogt
van't Esquader van den Staat, het welk op den 8
April naar de West-Indien was uitgezeild.
Dat zoo dra de groote Gecombineerde Vloot,
die in de Zeeën van Europa moest ageeren, in
Zee zoude zyn, het waarfchynlyk was, dat die
tot zich zoude trekken het grootfte gedeelte der
Engelfche Zeemagt, en daardoor den gemeenen Vyand
beletten te vermeerderen de magt die dezelve
voor de Noord Zee had gefchikt.
Dat de dispofitien omtrent de operatien by het
Canaal moetende worden verbonden met de andere,
die gedurende den loop van deeze Campagne
zullen worden gedaan, de Koning zyn Meester aan
den Koning van Spanje een definitif antwoord
daar omtrent gevraagd had, het welk eerlang ge.
wagt wierd.
Dat om dat te verhaasten, de Koning zyn Mees­
ter den 23 April een ander Courier had gezon­
den, waarvan de terugkomst met ongeduld gewagt
wierd.
Ik hebbe gemeent Edele Mogende Heeren, van
al 't bovengemelde aan UEd. Mogende openinge
te moeten geeven, in hoope en verwagtinge van
in dezen aan de Intentie van Hun Hpog Mog. te
hebben voldaan, in welk geval ik my vleye dat
Hoogstdezelve myn gedrag wel zullen gelieven te
approberen.
Voor het overige vertrouwe ik, dat UEd. Mog.
met my zullen begrypen, dat de Zeemagt van den
Staat

B YLAGE L>< X.
Staat niet werkloos zal moeten blyven, maar dat,
naar maate 's Lands Oorlogfcheepen in gereedheid
zullen zyn, van dezelve ter voorziening en defenfie
van de Coloniën van den Staat en protectie van
de Commercie en Navigatie van deszelfs Ingezetenen,
met verdubbelde voorzigtigheid gebruik zal
behoren gemaakt te worden, terwyl ik UEd.
Mog. kan verzekeren, dat ik daarin met alle mogelyke
yver en omzigtigheid te werk zal gaan.
BY-

B Y L A G E IA Y.
Den 19 Aug. 1782.
SECREET.
INSTRUCTIE voor den Heer Gerard
Brantfen, Gedeputeerde ter Vergaderinge
van haar Hoog Mogende,
gaande als Minister Plenipotentiaris
na het Hof van Frankryk. om nevens
den Heere ordinaris Ambasfadeur Lestevenon
van Berkenrode, de aanftaande
Vreedens Negotiatien aldaar by te
woonen.
Cjemelde Heer Brantfen deeze Inftructie en zyne
verdere Depêches ontfangen hebbende, zal zich
op het fpoedigfte, en hoe eerder zo beeter begeeven
na Frankryk, en te Parys aangekoomen zynde,
zal hy zich terftond addresfeeren aan haar
Hoog Mogende bovengemelde ordinaris Ambasfadeur,
den Heere Lestevenon van Berkenroede, en
aan hem overgeeven het dubbeld van deeze zynen
lasden Inftructie, om door hun gezamentlyk en de
concert uitgevoerd te worden.
Vervolgens zal hy Heer Brantfen, met overleg
van gemelde Heer Lestevenon van Berkenrode, van
zyne aankomst kennis geeven, zyne credentialen
oyerleeveren, audiëntie verzoeken, en de curialitt
*&

B Y L A G E IA Y.
afleggen, zoo by den Koning, als daar het verder
behoort, op zoodanige wyze, als het zelve aldaar,
ten opzigt van Ministers Plenipotentiarisfen gebruikelyk
is, of zoo als hy zal vermeenen, tot uitvoering
van zyne Commisfie, best te conveniëeren.
Zal voorts in zyne eerfte audiëntie en vervolgens,
zoo dikwyls het te pas komt, de concert met gemelde
Heere Lestevenon van Berkenroode op het allerkragtigfte
aan zyne Majefteit betuigen de hooge
achting, die haar Hoog Mogende hebben voor
de Perfoon van zyne Majefteit en haare byzondere
gevoeligheid aan zyn MajefteitsVriendfchap,
en geneegendheid voor deezen Staat, waarvan zy
de daadelyke blyken zedert eenigert tyd met veel
dankbaarheid hebben ontvangen en erkennen, en
daar by verzeekeren. dat haar Hoog Mogende ten
hoogften estimeeren het geluk, dat zy hebben,
van met zyne Majefteit, niet alleen in Vreede en
Vriendfchap te leeven, maar ook door een onderlinge
verftandhouding, ten besten en tot fecuriteit
van weederzydfche Ryken, Staaten en Landen te
zyn verbonden.
Dat volkomen geneegen en gerefolveeit zyn,
de fchikkingen, die ten gemeene beste reeds gemaakt
zyn, of nog verder gemaakt zouden mogen
worden oprechtelyk na te komen en te onderhouden,
en alles wat in haar vermogen is, te contribueeren
tot confervatie en vermeerdering van de goe.
de intelligentie tusfchen wederzydfche Ryken, Staaten
en Onderdaanen, en by alle geleegendheeden te
toonen, dat de affettie en geneegendheid van zyne
Ma*

B Y L A G E L\ Y.
Majefteit voor den Staat, aan haar zeer dierbaar
en waard is, in hoop, dat zyne Majefteit die zyne
affectie aan den Staat wel zal willen blyven
gunnen en continueeren.
Zyne Allerchristelykfte Majefteit door deszelfs
alhier refideerende Ambasfadeur den Heer Hertog
de la Vauguyon, op de verpligtendfte wyze gemanifesteert
hebbende, Hoogstdeszelfs gunftige intentie
, om by de Negotiatien over de generaale
Pacificatie het belang van de Republiek in het OOJ;
te houden, zullen de voornoemde Heeren Lestevenon
van Berkenroode en Brantfen, niets verzuimen,
maar alle vlyt en yver aanwenden, om deeze favorabele
dispofitie van Hoogstgedagte zyne Majefteit
en Hoogstdeszelfs geneegendheid voor deezen
Staat, meer en meer aan te kweeken en te verfterken.
Ten dien einde zullen gemelde Heeren omtrend
al het geen de onderwerpen van hunne Commisfie
aangaat , of daartoe eenigzints betrekkelyk kan
zyn, communicatif en de concert met het Ministerie
van Hoogstgedagte zyne Majefteit te werk gaan,
en aan hetzelve van alles confidente opening geeven.
Zullen zig in geene onderhandeling over de Vree.
de tusfchen het Ryk van Groot Brittannien en de
Republiek inlaaten of daarover met de Miniscer van
het Hof van Engeland in conferentie treeden, zonder
alvoorens ten duidelykfte en bui een alle dubbelzmnigheid
verzekert Ce zyn, dac hec de ware intentie
van zyne Groot Brict. Majefteit dadelyk is
en blyft, om aan de Republiek volleedig toe te
kennen en haar ongeftoort te laaten genieten de
ii. DEEL, Bb rech-

B Y L A G E L a
. Y.
rechten van de neutrale Vlag en de vrye Vaart en
Navigatie in conformiteit en volgens de teneur der
* Pointen, by de declaratie van haare Majefteit de
Keizerinne van Rusland, in dato den 28 February
1780, in het breede vervat.
De gemelde Heeren hiervan gecertioreert, en des-
weegens de noodige verzeekering bekomen heb-
bende, zullen voorts in de als dan tehoudenecon-
ferentien met de Minister van zyne Gr. Britt. Ma­
jefteit de zaak daarheen dirigeeren, dat by het con­
cepteeren van een Tractaat van Vreede en Vriend-
fchap tusfchen Hoogstged. zyne Majefteit en de
Republiek, alle depointen, concerneerende de vrye
vaart uit de voorsz. declaratie van Haare Rus Kei­
zerlyke Majefteit woordelyk en na de Letter geadap-
teert, en in het zelve Tractaat overgebragt wer­
den, en dat verder, ten aanzien van de definitie der
Contrabande wesaangaande by de opgemelde declara­
tie tot het Commercie Traftaat tusfchen de refpcfti.
ve Mogendheeden, als toen fubfifteerende gerefe-
reert wierd, als nu van nieuws zoodanige precife
en duidelyke bepaaling werdegeftatueert, waardoor
ten klaarfte kome te blyken, dat alle NavaleMuni-
tien of naval flores voor vrye goederen werden ge­
houden, en geenfints onder de benaaming van Con­
trabande gereekend zullen mogen werden; mitsga-
ders dat met opzigt tot de vifftatïé van de Koop.
vaardyfeheepen, als vaste en onwrikbaare reegels
werde geconftateert 10. Dat de Schippers der Koop-
vaardyfeheepen zullen kunnen volftaan, met de Ex­
hibitie van haare Scheeps Papieren, waaruit van de
La-

B Y L A G E U. Y.
Ladingen zal kunnen confteeren, en waaraan ge»
loof zal moeten werden gegeeven, zonder dat dezelve
aan eenig molest van vifitatie onderheevig
zullen zyn, en 2°. dat wanneer de Koopvaardyfcheepen
door oorlogfcheepen werden geconvojeert,
aan de commandeerende Officieren het Convoy
geleidende op hun woord en affirmatie nopens
den aard der inhebbende Ladingen volkoomen geloof
zal werden .geattribueert, zonder dat van geconvoyeerde
Scheepen eenige exhibitie van Papieren
, veel min vifitatie gevergt zal mogen werden.
Dezelve Heeren zullen voorts aandringen en als
een Conditie fine qua non vasthouden, dat alle de
Posfesfien door de Oorlogfcheepen of ArmateurS
van zyne Groot Britt: Majefteit of door de wapenen
van de Engelfche Oost - Indifche Compagnie ^
geduurende de tegenswoordige Oorlog op de Republiek
verovert, en die voor het fluiten der Vreede
verder geconquesteert mogten werden, aan haar,
onder gelykeeventueele Verbinteniffe, gereftituee'rC
zullen moeten werden: en zulks zoo veelmogclyk
in die Staat, als dezelve zich ten tyde der invafie
hebben bevonden. En nademaai verre de meestë
van die Posfesfien althans door de wapenen van'
zyne Allerchristelykfte Majefteit op de gemeens'
Vyand wederom zyn hernoomen, zoo zullen welgemelde
Heeren by Hoogstged. zyne Majefteit eS
het Ministerie ten kfagtigfte infteeren, ten einde
door een belofte van de dadelyke reftitut ;
e dier
Posfesfien aan deezen ftaat na het fluiten der Vree*
de reëele preuves der zoo zeer betuigde geneegend-
JBb 2 beid

B Y L A GE L». Y.
heïd en affectie van Hoogstgemelde zyne Majefteit
vooi' de Republiek gegeeven mogen werden.
En zullen voorn. Heeren ten fterkfte infteeren
op behoorlyke dedommagement en vergoeding van
alle de fchadens en verliezen door de Kroon van
Groot Brittanien den Staat en deszelfs Ingezeetenen,
zo in als buiten Europa onregtvaardiglyk
toegebragt.
De voorn. Heeren zullen in zaken de belangens
van de O. Ii Comp. deezer Lande aangaande de
confideratien van de Gecommiteerdens, die zich
wegens dezelve Compagnie althans tot Parys bevinden,
moeten inneemen, en met dezelve in die
zaaken, de concert gaan.
En zullen dezelve Heeren in alles goede Correspondentie
en onderlinge Communicatie houden,
met de Ministers van de Verdere oorlogende Mo*
gendheeden, wordende aan dezelve Heeren wel fpe*
cialyk geinjungeert en aanbevoolen, dezaakendaar
heen te dirigeeren, datbyde voorsz. onderhandelingen
geenerhande aanleiding gedaan worde, om
eenige Traétaten of ftilftand van wapenen, anders
dan met gemeene en gelyktydige concurrentie van
de belligereerende Mogendheden te fluiten of te
treffen.
De voorn. Heeren zullen voorts in 't generaal,
geduurende den loop van deeze geheele Negotiatie
in het oog houden, dat de Conferentien te Parys
voor als nog alleen als préparatoir en preliminair
moeten worden aangemerkt, en dat de beflisfing
der pointen, welke als differentiaal mogten over-
bly

B Y L A G E L*. Y.
blyven, te gelyk met de finale adjufteering van
het definitief Tractaat van Vreede, tot het generaai
Congres gereferveert zullen dienen te worden:
alles ten ware Hun Hoog Mogende van het fucces
deezer onderhandelingen en de inclinatie der oorlogende
Mogendheeden nader geinformeert zyn.
de, tot acceleratie van de Vreede, mogteu goedvinden
hen tot het finaal en peremtoir fluiten van
een Tractaat te qualificeeren.
Voorts zal hy Heer Brantfen, neevens den Heer
Lestevenon van Berkenrode, hem reguleereu na al het
geen aan hun by aanfehryving van haar Hoog Mogende
hier na zal worden aanbevoolen, en na zyn
vermogen tragten het zelve te effeftueeren, aan
haar Hoog Mogende van tyd tot tyd advifeerende,
het geen hem daarop, als anderfints zal voorkomen,
van zaken, die reflexie en confideratie verdienen.
Aan hem zal een Sleutel van een Cyffer ter hand
gefteld worden, om gebruikt te kunnen worden in
zaken, fecretesfe vereisfehende, die hy zal oor.
deelen in Cyffer gefchreeven te moeten worden,
de zaaken in" of buiten Cyffer, vervattende in een
brief apart, zonder daarmeede andere zaaken te
vermengen, om hetSecreet te beeter alhier gemenageert
te kunnen worden, addresfeerende zyne
fecreete brieven aan den Griffier van haar Hoog
Mog. volgens de Refolutie van haar Hoog Mogende
van den 31 July 1651 > op de groote Zaal alhier
genoomeu, daarvan een Extract aan hem zal
worden ter hand gefteld.
Met de Ministers van uitheemfche Koningen,
B b 3 Pr in
*

B Y L A G E L\ Y.
Princen en Staten, Vrienden en Geallieerden van
den Staat, of met haar in Neutraliteit fta-ande, die
zich aan het Hof van Frankryk bevinden, zal hy
goede Correspondentie onderhouden, om daardoor
te eerder en te beeter van alles, den dienst
van den Lande, dierectelyk of indireófelyk rakende
geinformeert te worden.
Zal de Hoogheid en Rang van haar Hoog Mogende
allen thalve conferveeren, zoo in concurrentie
met andere Ministers als overal daar het te pas
zoude mogen koomen ; houdende rang, immediatelyk,
na de Ministers van de Koningen en van de
Republiek van Venetien.
Ook zal hy puncfuelyk agtervolgen haar Hoog
Mogende Refolutien van den 10 Aug. 1651, en
yan den 29 April 1675, op het fubject van giften,
gaven of gefchenken genoomen, ten welken einde
Extract, van gemelde Refolutien aan hem zal worden
ter hand geftelt.
t' Zyner wederkomst, zal hy van zyne verrigtinge
en wedervaaren aan haar Hoog Mogende
rapport doen, ook fchriftelyk verbaal overleevc
ren omtrend het doen van her voorsz. Rapport
hem reguleerende naar haar Hoog Mogende Refolutie
van den r Juny 1671, meede by Copie aan
hem ter hand ftellen.
Eindelyk zal hy gehouden zyn, in alles zich wel
cn getrouwelyk te gedragen, en de zaken hem aanbevolen,
die het vereisfchen, fecreet houden, niet
alleen geduurende zyne Commisfie, maar ook daarna
Aldus gedaan &c. den
B Y-

B Y L A G E L\ Z. I. L«>.
Lyst der Scheepen van Linie, die van
50 ftukken daar onder begreepen, welke
in de Jaaren 1782 en 1783, by het Collegie
ter Admiraliteit op de Maze in dienst
zyn geweest, binnen Europa.
De Kortenaar a 64 ft.
Prins Frederik a 64 ft.
De Wasfenaar a 64 ft.
„ n. Deeze drie Scheepen
De Hercules a 64 it. -j z y n e e r s t n a den Oor-
De Prins Willem * 64 ft. L log in dienst gekoo-
„ \ men, doordien te vo-
De Tromp a 54 ft. J r e n niet klaar hadden
De Schiedam a 54 &.
Bb 4
k u n n e n z y n
'
B Y»

B Y L A G E U. Z. 2. J>.
T
X-/yst der Scheepen van Linie, de vyftigers
daar onder begreepen, die geduu.
rende het Jaar 1782, by het Collegie ter
Admiraliteit te Amfterdam, binnen Europa
in dienst zyn geweest,
Admiraal Generaal a 70 ft.
Amfterdam a 6 o
Admiraal de Ruiter a 60 ft»
ü t r e c h c
a 60 ft.
Gelderland a 60 ft.
ü n i e
a 60 ft.
Rhynland a 6 q ft>
Princes Louifa a 5c ft.
Erfprins a J O ft>
Admiraal Piet Hein a jo ft.
Glinthorst a j 0
Batavier a S o ft§
B y-

E Y L A G E L\ Z. 3. L c
°.
Iiyst der Scheepen van Linie, by het
Collegie van Zeeland.
De Zuyd-Beveland a 70 ftukken.
De Goes a yo — — 1
fib s

B Y L A G E h\ Z. 4.
JL/yst der Scheepen van Linie, de vyftigers
daar onder begreepen, die geduurende
het Jaar 1783 by het Collegie ttr
Admiraliteit te Amfterdam, binnen Europa
in dienst zyn geweest.
Nieuw. De Vryheid a 70 ftukken.
Nieuw. Jupiter a 70 ft.
Amfterdam a 60 ft.
Admiraal de Ruyter a 60 ft.
Gelderland a 60 ft.
Nieuw. Overysfel a 60 ft.
Nieuw. Utrecht a 60 ft.
Nieuw. Drenthe a 60 ft.
Rhynland a 50 ft.
De Princes Louifa a 50 ft.
De Erfprins a 50 ft.
Admiraal Piet Hein a 50 ft.
De Batavier. a 50 ft.
B Y-

B Y L A G E L». AA.
Misfive van dc Heeren Berkenroode
en Brantfen.
D a t
' 7
?Nov. 1782.
Ree. 13]
SECREET.
HOOG EDELE GESTRENGE HEER!
anneer wy onderdaags aan den Heer Grave
de Vergennes communiceerden, dat de Heer Fitz
Herbert in eene particuliere converfatie aan den
tweede ondergef. bad te kennen gegeeven, dat toe
hiertoe noch wel geen nrdres of inftruftien van
zyn Hof had ontfangen, om met ons in eenige onderhandeling
te treeden, maar dat echter van ter
zyde geïnformeerd was dat men in Engeland niet
zeer vergenoegd fcheen te zyn, dat wy in onze eerfte
conferentie met hem, de confesfie van de vrye
Navigatie, als een preliminaire conditie fine qua non ,
hadden gevorderd, en daar aan het al of niet handelen
over de Vreede hadden teaccrocheerd, en
dat wy te gelyker tyd aan zyne Excell. onze verwondering
betoonden, dac, daar de Heer Fox, voormaals
Secretaris van Staat, die poinereeds had toegeftaan,
( hoewel na 'c begrip van Haar Hoog Mo;::
niet klaar en duidelyk genoeg, om daar in volkomen
te berusten) het Engelsch Ministerie thans
daar omtrent, of ten minften omtrent de wyze, op
welke wy 't zelve overeenkomftig onze Inftruccie
hadden voorgefteld, eenige zwarigheid fcheen te
maa-

B Y L A G E IA AA.
maaken, toonde Hy van deeze bedenkingen van de
zyde van Engeland niet onbewust te zyn en deed
ons te gelyk gevoelen zyne vreeze, dat deeze preliminaire
vordering misfchien onze geheele Neaotiatie
zoude kunnen retardeeren, terwyl ondertus*
fchen de Ministers der andere belligereerende Mogendheeden
met de hunne zouden vorderen, en dat
wy alzoo een oponthoud zouden geeven aan eene
zaak, die voor het gemeene welzyn zoo falutair
en wenfchelyk was,
Hy zeide verder dat men zich na zyne gedachten
niet zoude prtejudiciëeren, wanneer men alle
de pointen, die wy tot een bafis van onderhandeling
wilden ftellen , ce gelyk proponeerden, dat men
't Artikul van de vrye Navigatie aan 't hoofd konde
plaatfen, dat zy op dezelfde wyze alle hunne
preliminaire conditiën hadden voorgefteld, en dat
men dan vervolgens in discusfie kon komen.
Dat Hy immers meende, dat men aan Engeland
alle gelegenheid moest beneemen, om praïtexten
of delayen te zoeken.
Dat men daar en boven diende t'obferveeren,
dat de vordering van de vrye Navigatie, op den voet
van 't Trattaat van de gewapende Neutraliteit, zeekerlyk
by het Ministerie van Engeland reflexie
moest baaren.
Dat 't geconveniëerde by dat Tractaat alleen de
hooge Contractanten concerneerde, en dit tot hier
toe noch geen algemeen Zee regt was geworden,
terwyl 't zelfs mogelyk zoude zyn, dat'er Mogendheeden
gevonden wierden, die de gemaakte fchik-
kin-

B' Y L A G E L\ AA,
longen by het gementioneerde Tractaat nietvaö
haare convenientie oordeelden.
Dat 't Hof van Groot Brittannien de principes
van 't zelve Tractaat, met opzigt tot de Hoven
van Rusland, Zweeden, Denemarken, &c. ook
nooit had geadopteerd, maar op de declaratoiren
van de gem. Hoven alleen verklaard had, de vrye
vaart te zullen refpe&eeren, conform de fubfifteerende
Traclaaten.
Hy voegde 'er eindelyk by, dat alle deeze confideratien
hem van zoo veel gewigt waren voorgekomen
dat hy ons niet wilde verbergen, dac
s'avonds te vooren, ter geleegenheid van het afzenden
van een Cnurier nan den Heer Hertog de In
Vauguyon daarover gefchreeven ce hebben, teneinde
dit aan het Ministerie in de Republiek voor ce
houden, en dac wy niec kwalyk zouden doen om
daar omcrenc ook nadere Inftrudtien te vraagen.
Wy hebben wel niet nagelaaten aanftonds te reprasfenceeren
de remarques, die 'er zouden kunnen
vallen om in zoo verre eenige verandering in onze
Inftrucfie te maaken, maar echter ook gemeend
de kennis van deeze converfacie aan haar Hoog
Mog: niet te moeten onthouden, gelyk wy thans
dan ook d'eer hebben ons daar van onder U Hoog
Ed. Geftr. addres t'acquiteeren en daarby in bedenking
ce geeven, of, ingevalle haar Mog: zouden
mogen oordeelen in de cegenwoordige omftandigheeden,
om zich te meer van het appuy van dit Hof
te verzeekeren, aan de confideratien van hetFranfche
Ministerie te kunnen defereeren, als dan evenwel

B Y L A G E L\ AA,
wel ons niet zouden gelieven te gelasten, om niet
anders, dan na mate de gefteldheid van zaaken ons
mogt voorkomen 't volftrekt te vereisfchen, de gevorderde
conditie, fine qua non, tegelykmctdean.
dere pointen, doch aan het hoofd van dezelve,
voor te ftellen en ons in geene discusfie van die volgende
pointen, immers in geen andere, dan voor
zoo ver dezelve zoude kunnen ftrekken tol een nuttige
ontdekking van de waare meening van den Engelfchen
Minister omtrent dezelve, in te laaten, dan
na dat 't eerfte tot klaarheid zou zyn gebragt.
Wy denken dat daar door genoegzaam aan de
idéés van den Heer Gravel Vergennes voldaan zynde,
de gevreesde pretexten om onze onderhandeling
te traineeren, weggenomen, en de noodige
fermeteit, welkers vermindering tenuiterftenadeelig
zoude zyn, betoond zoude blyven.
Wy onderwerpen niet te min refpeéfueufelyk
deezen onzen voorflag aan haar Hoog Mog: hooge
wysheid en doorzigt, en zullen niet in gebreeke blyven,
om, zoolang wy geene nadere ordres bekomen,
en de Heer Fitz Herbert aanzoek by ons mogt
doen tot 't hervatten der Conferentien, op de concesfievan
't preliminaire point, zonder ons verder over
iets t'elargeeren, ftandvastig te blyven aandringen.
Wy hebben d'eer &c.
Hoog Edele Geftrenge Heer .' &c.
Parys den 7 November 1782.
LESTEVENON VAN BERKENROODE.
G. BRANTSEN.
B Y-

B Y L A G E L*. BB.
SECREET.
Misfive van-haar Hoog Mog. met eenMis'
Jive der Ambasfadeurs in Frankryk waar
by de Ratificatie van Engeland op het V

B Y L A G E L«. BB.
EDELE MOGENDE HEEREN!
D e Heeren Lestevenon van Berkenroode en Brantfen,
Onze ordinaris en extraordinaris Ambasfadeurs
en Plenipotentionarisfen refpeótive aan het Hof van
Frankryk, hebben by derzelver Misfive van den 22
deezer loopende maand, waarvan Copie hier neevens
gaat, aan Ons kennis gegeeven van de uit.
wisfeling der Ratificatien van het Traótaat van
Vreede tusfchen Ons en zyne Majefteit den Koning
van Groot-Brittannien, opdenèoMeylaatstleeden
te Parys geflooten, en daar by overgezonden de
Origineelc ACte vou RatlC^-aUi. j;

B Y L A G E L». BB.
aan U Edele Mog. gelyk meede aan de Heeren
Staaten van de andere Provinciën toe te zenden,
om te ftrekken tot hoogstderzelver informatie.
Waar meede
eindigende, bidden Wy God Almngtig, Edele
Mogende Heeren, U Edele Mog. te willen houden
in zyne heilige protectie. In den Hage den 28 Juny
1784.
Onder ftond,
Uwer Edele Mogentheeden goede
Vrunden,
De Staaten Generaal der
vereenigde Neederlanden.
Was gepaiaphccrt,
R. Sloet, vt.
Lager ftond»
Ter ordonnantie
van dezelve.
Was geteekent,
H. Fagel.
II. DEEL. Cc HOOG-

K O O G E D E L E G E S T R E N G E H E E R J
2JOO ras Wy gepasfeerde Vrydag ochtend met
de Courier van Bazel d'eer hadden te ontfangen
haar Hoog Mog, Misfive van den 15 deezer, tot
Bylage hebbende hoogstderzelver Refolutie, ten
zelvei daage genoomen, mitsgaders de Acte van
Ratificatie van het Tradtaat van Vreede, tusfchen
haar Hoog Mog., en zyne Majefteit den Koning
van Groot Brittannien op den 20 Mey laastleeden
alhier geflooten, hebben Wy niet nagelaaten daar
van aanftonds aan den Heer Huiles Minifter Pleni-
potentiaris van hoogstgedagte zyne Majefteit adver­
tentie te geeven, en aan denzelven voorgeflagen
om, terwyl Wy reeds geinformeert waren, dat
hy de Afte van Ratificatie insgelyks van zyn Hof
had bekomen, en Wy Ons dien dag na Verfailles
moesten begeeven, om op het Levé van den Ko­
ning te zyn, des anderen daags 's morgens aan het
Huis van den eerst ondergeteekende by een te ko­
men, om de uitwisfeling van de voorfz. Aflens te
komen doen.
Gemelde Heer zig daar toe gereed getoond heb­
bende, hebben Wy ter beftemder uur en plaats,
na voorgaande lefluure van de refpeclive Aflens
van Ratificatie , en het daar by geinfereerde Trac­
taat, dezelve uitgewisfelt, en hebben de eerde
Origineele Acte van Ratificatie van zyne Groot-
Brittannifche Majefteit, hier by, onder Uw Hoog
Edele Geftrenge addres aan haar Hoog Mog. te
doen

B'Y L A G E IA BB.
dóen toekomen, terwyl Wy teffens tot Uw Hoog,
Edele Geftrenge informatie daar by moeten voegen,
dat Wy by de lectuure van het in de Engelfche
Acte van Ratificatie geinfereerde Vreedes Tractaat
geremarqueert hebbende-, dat in de titulature van
den Heer Hailes, geomitteert waren de woorden,
le trés excellent Seigneur en dat in de titulature van
den eerfte ondergeteekende, in plaats van Ambasfadeur
ordinaire aaprès de fa Majefté le Roi de France,
gefteld was, auprè-s de fa Majefié tres Chrefiienne y
de Heer Hailes Ons heeft gezegt, dat Lord Carmanhen
hem had gefchreeven, dat men de eerfte
gemelde omisfie gedaan had, cm dat hy Iïeer Hai-,
les het carafter van Ambasfadeur nier hebbende,
ook geene titulature te pas kwam, en dat delaastgemelde
verandering gemaakt was, om dat haar
Hoog Mog. in ons Pleinpouvoir gebruikt hadden
de woorden apud Majeftatem Chriftiananisji.nam,
verzoekende Ons inftantelyk, dat Wy, bevorens
de uitwisfeling te doen, het affchrift van het Tractaat,
in de Acte van Ratificatie van haar : !
oog
Mog gcinfereert, dien conform wilden redresfeercn.
Wy hebben ten aanzien van het laatfte, wel
aanftonds begreepen, dat dit de' waare reeden van
die gemaakte verandering niet was, maar dat de
de Koning van Engeland den titul neemende van
Roi de France, en geene andere aan den Koning
van Frankryk geevende, dan die van Roi trés Chrestien,
het Minifterie in een publicque Acte ook liever
geen andere wilde admitteeren tot voorkoming
Cc 2 van

B Y L A G E IA BJ5.
van de confeqaentien, die daar uit zouden kunnen
getrokken worden, dan deeze beide poinclen van
geen het minfte belang voor den Staat zynde, en
het ons mitsdien volftrektonnoodig voorkomende,
om daar over in eenige difcusfie te treeden, of
een oponthoud aan de uitwisfeling van de refpective
Actens van Ratificatie toe te brengen, hebben
wy aan den Heer Hailes geantwoord, dat wy, om
een uniformiteit aan de weederzydfche Fxemplaaren
te geeven, geen zwaarigheid maakten dievefzogte
omisfie en verandering te admitteeren,gelyk
wy dan ook dadelyk hebben gedaan, vertrouwende
wy, dat hun Hoog Mog. het zelve zullen aggreëeren.
Wy hebben de eer met alle hoogagting te zyn
Hiog-Edele Geftrenge Heer eïfe.
Parys,
«den 22 Juny 17S4.
Was getcekent,
Leftevenon van Berkenroode.
G. Brantfen*
TR AI-

TRAITÉ DE PAIX
E N T R E
SA MAJESTÉ LE ROI DE L A
GRANDE BRETAGNE,
E T
LEURS H A U T E S PUISSANCES
LES ETATS GENERAUX DES
PROVINCES UNIES DES
F AIS-BAS.
Au mm de la Très-Sainte &f Indivifible Trinhè,
Pere, Fils 6? Saint Esprit, ainjifoit-il
Soit notoire h touï ceux qu'il appartiendra ou
peut appartenir en maniere quelconque, le ferenifiime
& trés puiffanc Prince & Seigneur George
Trois, par la grace de Dieu, Roi de la Grande
Bretagne, de France & d'Irlande, Duc de Brunsvic
& de Lunenburg, Archi-Treforier & Eledeur du
Saint Empire Romain &c. & les Hauts & PmlTans
Seigneurs les Etats Generaux des Provinces Unies
des i'ais-bas, ayant pofé les fondemens de Pajx par
les Preliminaires fignés a Paris le 2 Septembre dernier
& fa dite Majefté «Sc les Etats Generaux voulant
confommer un fi grand & falucaire ouvrage
ont nommé & authorifé favoir, de Ia parede fa
Maiefté Britannique, Daniël Hailes Ecuyer, Mimsu
c
Cc 3

B Y L A G E IA BB.
tre Tlenipotentiaire de fa Majeflé Brkarinfqoe
prés dc fa Maicfté -trés Chretienne, & de la part
de Leurs Haur.es PuiiTances les dks Etats Generaux les
trés nobles & trés Excellents Seigneurs Mattheus
Lesteveion, Seigneur de Berkenroode & Stryen, Deputé
a raflemblée des Etats Generaux des Provinces
Unies des Pais bas de la part de IaProvincede
Hollande, & leur Ambasfadeur ordinaire auprèsde
fa Majefté le Roi Trés Chretien, & GerardBranU
Jen, Bourgemaitre & Senateur de la Ville d'Arnhem,
Confeiller & grand Maitre des monnoves de
la Republique, Deputé aux Etatt Generaux des Provinces
Unies ,.& leur Ambasfadeur extraordinaire &
Plenipotentiaire prés fa Majefté trés Chretienne;
Lesquels apres s'ètre duement communiqué leurs
pleinpouvoirs en bonne forme font convenus des
Articles fuivans.
Article premier.
II y aura une Paix Chretienne, Univerfelle, per.
petuellc tanc par Mer que par Terre, &uneamitié
fmcere & conftante fera retablie entre fa Majetté
Britannique , fes Heritiers & Succeffeurs , Royaumes
Etats de Sujets & Leurs Hautes Puisfances les
dits Etats Generaux & leurs Etats & Sujets de quelque
qualité & condition qu'ils foyent fans exception
de lieux ni de Perfonnes. Eniorte que les hautes
parties Contraétantes apporteront la plus grande
attention a maintenir entre Elles & leurs dits
Etats & Sujets cette amitié & correspondance reciproque,
fans permettre dorenavant, que de pare
ni d'autxe on commette aucunes fortes d'hoftilités
par

B Y L A GE L*. BB.
par Mer ou par Terre, pour quelquecaufeou fcus
quelque pretexte que ce puisfe être, & on évitera
foigneufemenc tout ce qui pourroit alterer a 1'avc
nir 1'union heureufement retablie, s'attachant au
contraire a fe procurer reciproquement tout ce qui
pourroit contribuer a leur gloire , intéréts &avantages
mutuels, fans donner aucun fecours ou proteétion
dire&ement ou indiredlement a ceux qui
voudroient porter quelque prejudice a 1'une ou 1'autre
des dites hautes parties Contraétantes. Ilyaura
un oubli géneral de tout ce qui a pü être fait ou
commis avant ou depuis le commenccment de la
Guerre qui vient de finir.
I I.
A 1'égard des honneurs du Pavillon & du S al ut
en Mer par les Vaifleaux de la Republique, vis-avis
de ceux de fa MajeHé Britannique, il en fera
ufé refpectivement de la mêrae manitre qui a été
patiquée avant le commencement de la Guerre qui
vient de finir.
I I I.
Tous les Prifonniers faits de part & d'autre tant
par Terre que par Mer, & les Ota-es enlevés ou
donnés pendant la Guerre, & qui nc font pas enco.
re reftitués conformement au Traité Preliminaire ,
feront reftitués au plutöt fans rancon, chaque Puisfance
foldant refpectivemene les avances & 1'entretien
de fes Prifonniers par le Souvcrain du Pais, ou
ils aurout été detenus conformement aux regus &
états conftatés & autres titres authentiques, qui feront
fournis de part & d'autre; & il feradonnére-
Cc 4
ci
*

B Y L A G E L». BB.
ciproquc-ment des furetés pour le paiement des
Dettes que les Prifonniers auroient pu contracteidans
les Etats ou ils auront été detenus jusqu'aleur
entiere liberté.
Et tous les Vaiffeaux tant de Guerre que Marchands,
qui auroient été pris depuis 1'expiration
des termes convenus pour la celTation deshoftilités
par Mer feront parcillemcnt rendus de bonne foi,
avec tous leurs Equipages & Cargaifons, &onprocédera
a 1'execution de cet Articleimmediatement
après 1'echange des Ratifications du prefent Traité.
I V.
Les Etats Généraux des Pro vinces Unies cedent
& garantiffent en toute proprieté a fa Majefié Britannique
la Ville de Negapatnam avec les depen.
dances d'icelle; mais vu 1'importance, que les Etats
Generaux des Provinces Unies attachenc a la posfesfion
de la fusdite Ville, Je Roi de la GrandeBretagne
pour Marqué de bienveülance envers les fusdits
Etais promet, non obflant la dite cesfiun de
recevoir & de traiter avec eux pour la reftitution de
la dite Ville, en cas que les Seigneurs Etats auront
a Pavenir quelque Equivalent.
V.
Le Roi de Ia grande Bretagne reftituera aux Etats
Generaux des Provinces Unies Trinquemale ainfi
que toutes les autres Villes, Forts, Havres&Etabhsfemcns,
qui dans le Cours de la Guerre ont été
conquis dans quelque partie du monde quecefoit,
par les Armes de fa Majefié Britanniqueouparcelles
de la Compagnie des Indes Orientales Angloife,
& dont

B Y L A G E L a
. BB.
& dont il fe trouveroit en posfesfion, le tout daas
1'état ou ils fe trouveront.
VI.
Les Etats Generaux des Provinces Unies promettent
& s'engagent a ne point gêner la Navigation
des Sujets Britanniques dans les Mers Orientales.
VII.
Comme il s'effc élevé des differens entre la Compagnie
Africaine Angloife, & la Compagnie des Indes
Occidentales Hollandoife relativement a la Navigation
fur les cótes d Afrique, ainfi qu'au Sujet
du Cap Apollonia , pour prevenir toute caufe de
plaintes entre les Sujets des deux Nations fur ces
cótes, il est convenu que, de part & d'autre, on
nommera des Commisfaires pour-faire aces égards
desarraneements convenables.
VIII.
Tous les Pais & Territoires qui pouroicnt avoir
été conquis ou qui pourroient 1'être dans quelque
partie du monde que ce foit, par les Armes de fa
Majefté Brittannique, ainfi que par celles des EtatS
Generaux qui ne font pas compris dans ces Articles,
ni a titre de cesfion, ni a titre derestitution, 'fe.
ront rendus fans difficulté & fans exiger de compenfation.
IX.
Comme par 1'Article 9 du Traité preliminaire il
a été ftipulée & fïxée par les Hautes Parties Contractantes
une époque pour les reftitutions & évapuations
a faire de part & d'autre des Villes, Pla-
Cc 5 ces

B Y L. A G E L a
. BB.
ces & Territoires, dont leurs Armes refpeétives fe
feroient emparées & dont Elles fe trouveroient en
posfesfion a 1'exception de ce qui avoit été cedécc
que le terme énoncé dans le fusdit p Article s'est
deja écoulé, les dites Hautes Parties Contraétantes
s'engagent reciproquement & de bonne foi d'obferver
les dites ftipulations, & dans lecas, que par
quelque accident ou autrement les cesfions & reftitutions
y comprifes n'auroient pas eu lieu , d'expedier
dire&ement les ordres necesfaires, afin qu'il
ne reste aucun retardement a 1'accomplisfementdes
dites ftipulations.
X.
Sa MajefTé Brittannique & Leurs Hautes Puisfances
les fusdits Etats Generaux promettent d'obedier
fincéreraent & de bonne foi tous les Articles contenus
& établis dans ce préfent Traité, &Ellesne
fouffriront pas, qu'il y foit fait de Contravention
directe ou indirecfe par leurs Sujets refpeétifs. Et
les fusdites Hautes Parties Contraótantesfeguarantisfent
généralement & reciproquement toutes les
ftipulations du préfent Traité.
XI.
Les Ratifications Solemnelles du prefent Traité,
expediées en bonne & due forme feront échangées
en cette Ville de Paris entre les Hautes Parties Contraétantes
dans 1'cfpace d'un mois ou plutot fi faire
fe peut, a compter du jour de la fignature du préfent
Traité.
En foi de quoi nous Souffignés Leurs AmbafTadeurs
& Miniftres Plenipotcntiaires avons figné de notre
main

B Y L A G E L a
. BB.
main en LeurNom, & en vertu de nos pleinpoavoirs
le prefent Traité Defmibf & y avons fait
appofer le Cachet de nos Armes.
Fait a Paris le vingt de Mai mil fept cent quatre
vingt quatre.
Signé,
(L. S ) Dan 1
. Hailes.
(L. S.) Lestevenon van Berkenroode.
(L S.) Brantfen.
Article feparé.
Xl a été convenu & arieté que Ia langue Frangoife
employee dans tous les Exemplaires du prefent
Traité ne formera point un exemple qui puiffeêtre
allegué ni tirer a confequence, ni porter préjudice
en aucune maniere a 1'une ou a 1'autre des PuilTan.
ces Contraaantes, & que 1'on fe conformera a i'avenir
a ce qui a été obfervé & doit être obfervé,
a 1'égard & de la part des Puiifances qui font en
ufage & en poffeffion de donner & de recevoir des
Exemplaires de femblables Traités en une aucre
Langue que la Franeoife, le préfent Traité ne
laiffant pas d'avoir la même force & vertu que fi le
fusdit ufage y avoit été obfervé.
En foi de quoi nous foulïïgnés Ambasfadeurs &
Miniftres Plenipotentiaires de fa Majefté Britannique
& des Etats Generaux des Provinces Unies
avons figné le prefent Article feparé & y avons fait
appofer le Cachet de nos Armes.
Fait

B Y L A G E L a
. BB.
Fait h Paris le vingt de Mai mil fept cent quatre
vingc quatre.
Signé.
(L. S.) Dan Hailes.
(L S.) Lestevenon van Berkenroode.
(L. S.) Brantfen.
3L>es Etats Generaux des Provinces Unies des
Païs-Bas, a tous ceux qui ces prefentes verront,
Salut. Aïant vu & exatniné les Articles du Traité
de Paix avec 1'Article feparé conclus &fignésa Paris
le vingtieme jour de Mai mille fept cent quatre
vingt & quatre, y&r Daniël Hailes Esciiyer ,Mïmft.ïe
Plenipotentiaire de fa Majefié le Roi de la Grande
Bretagne, au nom & de la part de fa diteMajefté
& les trés Excellents Seigneurs Matthieu Lestevenon
de Berkenroode &.Gerard Brantfen, refpeétivement
Ambasfadeur & Ambasfadeur extraordinaire
& Plcnipctentiaire en Notre Nom & de Notre part,
en vertu de leur pleinpouvoirs refpeétifs, desquels
Articles de Paix la teneur s'en fuit.
Fiat infertio.
Nous voulant bien donner des marqués de Notre
fincerité, avons agrée, approuvé & ratifié Ie dit Traité
de Paix, & unchacundes Articlesd'iceluicedesfus
trancrits comme Nous lesagréons, approuvons
& ratifions par ces prefentes; promettant en bonne
foi & fincerement de les garder, obferver & executer
felon leur forme & teneur, fans allernivenir
au

B Y L A G E L\ BB.
au contraire en quelque maniere que ce ibit direc-
temenc.
Eu foy de quoi Nous avons fait figner ces prefentes
par le Préfident de Notre Aflemblée, contrë
figner par Notre Greffier, & y attacher Notre
Grand Sceau.
A la Haye le quinfiéme Juin mil fept cent qua­
tre vingt quatre,
Onder ftond,
Par Ordonnance des fusdits Seigneur
Etats Generaux.
Gec-rgius Tertius, Dei Graua, Magne Britan,
nis, Francie «5c Hibernie Rex Fidei Defenfor,
DuxBrunsvicenfis «Sc Luneburgenfis, Sacri Romam
Imperii Archi-Thefaurarius «Sc Princeps Elector&c.
Omnibus & fingulis ad quos prefentes he Licere
pervenerint, Salucem.
Ouandoquidem, benigno Numine, opusfalutare
exopcatumque Pacis, & Amicicie reftaurande Nos
inter ac Celfos «Sc Prepocences Dominos Ordmes
Generales Fcederati Belgü, quod non ica pridem
fi-nacis Arciculis Preliminaribus inchoatum erat nunc
demum felicicer confeftum fit, atque Traftacunt
Definitivum inter Nos, & fupra Diftos Dommos
Ordines Generales, per Plenipocentianos utnnque
fufficienter Auftoricate inftrudcos,Die Vicefimo men-,
fis Currenrs , Lucetie Parifiorum conclufum, fignacumque
fueric, Forma & Verbis que fequuncur.

B Y L A G E IA BB.
Fiat infertio.
Nos vifo perpenfoque Traftaeu definitivo fupra
fêripto, eundem in omnibus & fingulis ejus Arciculis
& Claufulis, approbavimus, racum graeum. firmumque
habuimus, ficutperPraefent.es, pronobis,
Heredibus & fuccesforibus noftris, eundem appro
bamus, racum, gratum firmumque habemus; fpondences
& in Verbo Regio promitcentes, Nosomnia
& fingula qua; in prediftoTractatuDefinitKocontinencur,
fincere & bona fide prefh'curos neque pasfuros
unquam, quancum innobis eft, uc aquopiam
•violentur, aut ut ullonodo iisdem in contrarium eatur.
In quorum omnium Majorem Fidem ac Robur hiscc
Prsrentibus mauu Nortra Regia fignatis, magnam
nofcrüm magne Briteannie Sigillum appendi
fccimus. Que dabantur in Palatio Noftro Divi
Jacobi Die Decimo Menfis Junii. Anno Domini
nsillefimo feptingentifimo O&ogefimo Quarco,
Ecgnique Noflri Vicefimo Cniarto.
Signa tum. -
GEÖRGIUS, R.
Inprimê a la ÏIATE, chez J. SCHELTUS.
Imprimeur des Etacs Généraux.
E I N D E .