rullering 2007 - Luster Energiverk

LOKAL ENERGIUTGREIINGLUSTER KOMMUNERullering 2007

SamandragLuster Energiverk ASSAMANDRAGIfølge Forskrift om Energiutgreiingar utgitt av NVE i januar 2003 skal områdekonsesjonær utarbeide,årleg oppdatere og offentleggjere ei energiutgreiing for kvar kommune i konsesjonsområdet.Intensjonen med forskrifta er at lokale energiutgreiingar skal auke kunnskapen om lokal energiforsyning,stasjonær energibruk og alternativ på dette området. På denne måten skal lokale energiutgreiingarmedverke til ei samfunnsmessig rasjonell utvikling av energisystemet.I 2004 utarbeida Vestnorsk Enøk AS den lokale energiutgreiinga for Luster kommune. For å få eit meirlokalt forhold og eigarskap til denne energiutreiinga, har Luster Energiverk som områdekonsesjonær,rullert planen både i 2005, 2006 og 2007.Med bakgrunn i statistikk og analysar frå SSB er data om energiforbruket i kommunen pr. energiberar ogbrukargruppe kalkulert for perioden 1996-2016. Forbruket er korrigert for variasjonar i middeltemperaturi fyringssesongen. Trenden for samla energiforbruk i perioden viser ein liten samla reduksjon. Frå 1996 til2001 var det særleg reduksjon i bruk av biobrensel som er utslagsgivande. Dette er estimat utarbeida avSSB og usikkerheit og/eller nye berekningsgrunnlag kan vere utslagsgjevande. Reduksjonen frå 2001 til2006 skuldast i hovudsak redusert bruk av elektrisitet. Private sin bruk av elektrisk straum auka iperioden, men særleg redusert forbruk av primærnæringane er utslagsgivande.Utviklinga i energiforbruket er vurdert fram til 2016. Den gjennomsnittlege reduksjonen i samlaenergiforbruk er vidareført og berekna til 4,2 GWh. Korrelert for at folketalet held fram å synke, er denreelle relative reduksjonen på 4,0 GWh.I Luster kommune har me ikkje sett på noko spesielt geografisk område.Potensialet for alternative energiløysingar synest å vere følgjande:‣ energifleksible løysingaro ikkje tradisjon for å gjere bruk av Plan- og bygningslova (PBL) i Luster kommune for åfremje slike løysingar‣ fjernvarmeo berre aktuelt i samband med etablering av nye bustadfelt eller industriområde‣ ny vasskrafto Det kartlagde potensialet i Luster kommune for små kraftverk med ein installasjon påunder 10 MW er på heile 680 GWh. Produksjonen av dei anlegga som er omsøkt ellersom er i gong med utarbeiding av søknadar er på kring 250 GWh. Generelt er det eiutfordring med ombygging av linjenettet som følgje av ny kraftproduksjon.o Statkraft er i gong med planlegging av to nye større kraftanlegg i kommunen,Vestsideelvane i Jostedalen (120GWh ) og Vigdøla (60GWh). Konsesjonssøknad erventa ferdig i 2009.‣ energiøkonomiserande tiltako samla potensiale kring 5,9 GWh‣ energistyringssystemo samla potensiale kring 0,1 GWhDet er ikkje gjort nokon samla vurdering av økonomien for ulike løysingar. Den einskilde investor sinevurderingar vil avhenge av mange ulike forhold.i

SamandragLuster Energiverk ASTabell 1: Hovudtala for 2005. I tillegg til fordeling på energiberarar og energibrukarar, vises utviklinga avenergibruken per innbyggar og husstand over 20 år.Hovudtal for 2006ElektisitetOlje/-parafin GassBiobrenselAnna SumKraftkrevjande industri (GWh) 0 0 0 0 0 0Private hushaldningar (GWh) 34,7 0,9 0,2 13,5 0 49,3Offentleg og privat tenesteyting (GWh) 20,7 2,5 0,1 0 0 23,2Anna industri (GWh) 4,8 0,2 0,2 0 0 5,2Andre forbrukarar (GWh) 4,1 0 0 0 0 4,1Sum (GWh) 64,3 3,6 0,5 13,5 0,0 81,8Energi per hushaldning 1996 2001 2006 2011 2016Energiforbruket i private husholdningar iLuster (GWh/år) 57,4 42,6 49,3 48,2 47,2Folketal i Luster kommune 5104 4954 4889 4908 4868Energibruk per innbyggar i Luster(kWh/år) 11245 8609 10090 9830 9699Husstandar i Luster kommune 1992 2033 1934 1914 1901Energibruk per husstand i Luster(kWh/år 21407 20977 25506 25770 25379ii

InnhaldLuster Energiverk ASINNHALDSAMANDRAG ........................................................................................................................................................IINNHALD ............................................................................................................................................................III1.0 INNLEIING ..................................................................................................................................................... 11.1 BAKGRUNN ................................................................................................................................................... 11.2 UTGREIINGSPROSESSEN................................................................................................................................. 12.0 LUSTER KOMMUNE ..................................................................................................................................... 22.1 OM KOMMUNEN ............................................................................................................................................ 22.2 FOLKETALSSTRUKTUR................................................................................................................................... 32.3 NÆRINGSLIV ................................................................................................................................................. 33.0 DAGENS LOKALE ENERGISYSTEM .......................................................................................................... 43.1 INFRASTRUKTUR FOR ENERGI........................................................................................................................ 43.2 ENERGIBRUK................................................................................................................................................. 53.2.1 Fordeling på energiberarar.................................................................................................................. 53.2.2 Fordeling på brukargrupper................................................................................................................. 73.2.3 Energibruk i hushaldningane ............................................................................................................... 83.3 VASSBOREN VARME ...................................................................................................................................... 93.4 LOKAL ENERGIPRODUKSJON.......................................................................................................................... 93.5 ENERGIBALANSE I KOMMUNEN ..................................................................................................................... 93.5.1 Konsesjonskraft .................................................................................................................................. 104.0 FORVENTA ENERGIBRUK ........................................................................................................................ 114.1 UTVIKLING AV NÆRINGSLIVET.................................................................................................................... 114.1.1 Større energibrukarar......................................................................................................................... 114.2 KOMMUNALE PLANAR................................................................................................................................. 124.3 FOLKETALSENDRING ................................................................................................................................... 134.4 UTVIKLING I ENERGIETTERSPURNAD........................................................................................................... 145.0 ALTERNATIVE ENERGILØYSINGAR ...................................................................................................... 155.1 ELEKTRISITET.............................................................................................................................................. 155.2 ENERGIFLEKSIBLE LØYSINGAR.................................................................................................................... 155.3 FJERNVARME............................................................................................................................................... 155.4 ENERGIØKONOMISERANDE TILTAK.............................................................................................................. 155.4.1 Eksisterande byggmasse..................................................................................................................... 155.4.2 Rehabilitering..................................................................................................................................... 155.4.3 Industri ............................................................................................................................................... 165.4.4 Samla potensiale................................................................................................................................. 165.5 ANDRE LØYSINGAR ..................................................................................................................................... 165.5.1 Energistyringssystem.......................................................................................................................... 165.5.2 Potensiale ........................................................................................................................................... 166.0 NY ENERGIPRODUKSJON......................................................................................................................... 17VEDLEGG ........................................................................................................................................................... 19REFERANSAR .................................................................................................................................................... 19ENERGIDATA/DEFINISJONAR ............................................................................................................................. 20PROGNOSERING AV ENERGIETTERSPURNAD ...................................................................................................... 21KART ................................................................................................................................................................ 24iii

1.0 Innleiing Luster Energiverk AS1.0 INNLEIING1.1 BakgrunnIfølge Forskrift om Energiutgreiingar utgitt av NVE i januar 2003 skal områdekonsesjonær utarbeide,årleg oppdatere og offentleggjere ei energiutgreiing for kvar kommune i konsesjonsområdet.Energiutgreiinga skal beskrive noverande energisystem og energisamansettinga i kommunen medstatistikk for produksjon, overføring og stasjonær bruk av energi.Energiutgreiinga skal vidare innehalde ei vurdering av forventa energietterspurnad i kommunen, fordeltpå ulike energiberarar og brukargrupper.Endeleg skal energiutgreiinga beskrive dei mest aktuelle energiløysingane for område i kommunen medforventa vesentleg endring i etterspurnaden etter energi. Inkludert i dette skal områdekonsesjonæren taomsyn til grunnlaget for bruk av fjernvarme, energifleksible løysingar, varmeattvinning, innanlandsk brukav gass, tiltak for energiøkonomisering ved nybygg og rehabiliteringar, verknaden av å ta i brukenergistyringssystem på forbrukssida m.m.Intensjonen med forskrifta er at lokale energiutgreiingar skal auke kunnskapen om lokal energiforsyning,stasjonær energibruk og alternativ på dette området. På denne måten skal lokale energiutgreiingarmedverke til ei samfunnsmessig rasjonell utvikling av energisystemet.1.2 UtgreiingsprosessenSom områdekonsesjonær, engasjerte Luster Energiverk i 2004 Vestnorsk Enøk til å utarbeide ein lokaleenergiutgreiinga for Luster kommune. For å få eit meir lokalt forhold og eigarskap til denneenergiutreiinga, har Luster Energiverk sidan sjølv teke ansvaret for prosessen og rulleringa av planen forbåde 2005, 2006 og 2007.1

2.0 Luster kommune Luster Energiverk AS2.0 LUSTER KOMMUNE2.1 Om kommunenLuster Kommune er ein stor kommune. Med ei utstrekning på 2702 km 2 er han mellom dei størstekommunane i Sør-Noreg. Kommunen strekkjer seg frå den indre del av Sognefjorden, Lustrafjorden, tildei store og kjende fjellområde Breheimen, Jostedalsbreen og Jotunheimen (sjå kart i vedlegg).På grunn av at Luster kommune er så stor i utstrekning og varierar i høgde frå null til 2403 moh., variererklima mykje i dei ulike delane av kommunen. Mens klima langs fjorden og særleg i sørvendte hellingar ermildt, er vintrane lange i dalane som strekk seg opp i fjellet og mot breane. Energigradtal er eit mål forbehovet for oppvarming. Dersom døgntemperaturen er 17°C eller meir, er behovet for energi tiloppvarming liten og energigradtalet lik null. Energigradtal er summen av døgntemperaturar som er lågareenn 17°C (t.d. døgntemperatur på 10°C gjev energigradtalet 7) og seier noko om det generelle behovet forenergi til oppvarming i Luster kommune samanlikna med andre stadar.Tabell 2: Energigradtal for Luster kommune samanlikna med fylket og landet.Energigradtal Luster kommune: Moh. ÅrssumFortun 27 4504Fanaråken 2062 7653Luster Sanatorium 484 4743Gaupne 6 4205Myklemyr 98 4850Bjørkehaug i Jostedal 324 4789Gjennomsnitt (utanom Fanaråken) 4576Sogn og Fjordane 3980Landet 45562

2.0 Luster kommune Luster Energiverk AS2.2 FolketalsstrukturSjølv om Luster kommune er ein stor kommune, er busetnaden hovudsakleg knytt til områda langsfjorden, rundt Hafslovatnet og elles i hovuddalføra. Kommunesenteret Gaupne og Hafslo har flestinnbyggarar (sjå kart i vedlegg).Folketalet i kommunen har hatt ein gjennomsnittleg reduksjon på 0,47% pr. år dei siste ti åra medantilsvarande tal for Sogn og Fjordane fylke er 0,17% reduksjon per år. Grafen under viser den årlegeendringa i Luster samanlikna med heile fylket.0,400,20Årleg befolkningsendringProsentvis årleg endring0,00-0,20-0,40-0,60-0,80-1,001997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006-1,20-1,40LusterSogn og FjordaneFigur 1: Folketalsutviklinga i Luster og Sogn og Fjordane dei siste ti åra. Data frå SSB.2.3 NæringslivLuster kommune er ein stor landbrukskommune i Sogn og Fjordane. Sjølv om sysselsettinga innanlandbruket har vorte redusert, er delen sysselsette i primærnæringane framleis større enn både i fylket og ilandet.Samanlikning av næringslivet i Luster med fylket og landet2006100 %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 %10 %0 %Luster Sogn og Fjordane Heile landetTertiærnæringSekundærnæringPrimærnæringFigur 2: Sysselsetting for 2006 fordelt på primærnæringar, sekundærnæringar ogtertiærnæringar. Data frå SSB.3

3.0 Dagens lokale energisystem Luster Energiverk AS3.0 DAGENS LOKALE ENERGISYSTEM3.1 Infrastruktur for energiNettverksemda er ei monopolverksemd, regulert av Noregs Vassdrags- og Energidirektorat, gjennomenergilov og forskrifter. Dette inneberer at økonomiske rammer og krav til framføring og samhandlingmed andre aktørar er fastlagde.Luster kommune har tre innmatingspunkt frå overliggande nett. Dette er Årøy kraftstasjon som forsynerHafsloområdet, Veitastrond, Solvorn og ytste delen av sørsida av Lustrafjorden. Vidare forsyner Leirdølakraftstasjon Jostedal, Indre Hafslo, Gaupne og Luster. I Dalsdalen i Luster går Sage kraftverk isamkøyring med Leirdøla. Til slutt og lengst inne i fjorden er Fortun Kraftverk som forsyner strekningaLuster – Skjolden, Fortun, Turtagrø og inste delen av sørsida Lustrafjorden.Figur 3: Distribusjonsnettet i Luster kommune.Med den prognoserte endringa i elektrisk energiforbruk vil det ikkje verte behov for dei storeforsterkingane i nettet dei kommande åra. Hovudutfordringa i kraftsystemet i Luster er heller knytt tillokal kraftproduksjon som fylgje av planlagde mini- og småkraftverk. Særleg på Veitastrond er det mange4

3.0 Dagens lokale energisystem Luster Energiverk ASprosjekt på gang. I desember 2006 sendte Luster Energiverk AS inn konsesjonssøknad for ei ny kraftlinjefrå Hafslo til Veitastrond. Denne er planlagd tilkopla eksisterande 66kV linje mellom Årøy og Leirdøla ogvil kunne overføre all planlagd produksjon frå Veitastrondsområdet (opp mot 55 MW). Handsaminga avdenne søknaden held fram i 2008. I resten av kommunen er det ennå usikkert kva linjeløysing som ernaudsynt, men det vert arbeidd med kraftverkplanar både i Jostedalen, Gaupne, Luster, Fortun og påSørsida som krev omdisponering/oppgradering/nybygging av linjenettet og transformatorstasjonane.Nettutbygging i samband med kraftutbygging er tema i alle deler av kommunen. Linjeproblematikken ernærmare omtala i kommunen sin kommunedelplan for små kraftverk som vart vedteken i januar 2007.Tabell 3: Feil og avbrotsstatistikken (FAS) for Luster kommune 2006 syner følgjande tal for leveringsavbrotmed varigheit over 3 minutt, samanlika med landet elles 1 .Tal avbrot over tre min. Tid (timar) ILE i % av levert energi 2Planl. Utfall Sum Planl. Utfall Sum Planl. Utfall SumLuster 0,35 2,45 2,80 0,69 3,03 3,72 0,005 0,018 0,023Nasjonalt 0,49 2,70 3,19 1,14 3,20 4,34 0,007 0,022 0,029Tabellen viser at gjennomsnittskunden i Luster i 2006 opplevde færre og kortare utfall av straum enn detsom er landssnittet. Leveringstryggleiken er høgare enn for resten av landet. Gjennomsnittskunden fårlevert 99,977 % av energien han eller ho ynskjer å kjøpe.3.2 EnergibrukDenne energiutgreiinga konsentrerer seg om stasjonært energibruk, i samsvar med retningslinjene iforskrifta. Det vil seie alt forbruk av energi i bygningar, anlegg og industri. Energiforbruk til transport fellutanom.3.2.1 Fordeling på energiberararElektrisitet er den dominerande energiberar i det norske energisystemet. Men også petroleumsproduktutgjer ein stor del. I nokre geografiske område vert det brukt relativt mykje t.d. ved, koks, fjernvarme,spillvarme og anna, sjølv om desse energiberarane ikkje viser like godt att på den nasjonale statistikken.”Energiutredningen 2000” sorterte på elektrisitet, petroleumsprodukt (fyringsoljer), fast brensel (kol,koks, treavfall, ved og anna avfall) og fjernvarme (gass og fjernvarme).For hushaldningar vert det ofte operert med elektrisitet, olje/parafin, gass, ved og fjernvarme somenergiberarar (oppvarmingskjelde). I og med at hushaldssektoren er så vidt dominerande (utanom KKI),vert energiberarane sortert på tilsvarande måte, men med følgjande oppdeling:‣ elektrisitet‣ olje/parafin‣ gass (propan, naturgass)‣ biobrensel (ved, flis, pellets)‣ anna (fjernvarme, avfallsenergi, restvarme frå industri m.m.)1 Avbrot kan vere planlagde eller tilfeldige, dvs. linjefeil, uhell, naturpåførte feil o.l.2 ILE = Ikkje Levert Energi, dvs. kor mykje energi som ikkje vert levert til kundane på grunn av avbrot5

3.0 Dagens lokale energisystem Luster Energiverk ASEnergibruk i 2006 fordelt på energiberarar100 %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 %10 %0 %LusterLandetAnnaBiobrenselGassOlje/parafinElektrisitetFigur 4: Samanlikning av energibruken i Luster kommune og landet i 2006 fordelt på energiberarar.ElektrisitetLuster Energiverk har områdekonsesjon for Luster kommune og eig og driv distribusjonsnettet ikommunen. I Luster kommune er det 3490 nettkundar med eit samla forbruk på 71 GWh. Maksimalteffektuttak i 2006 var 15,4 MW den 27. januar.VarmepumpeVarmepumper er elektrisk drivne system som hentar energi frå ei varmekjelde som vert nytta tiloppvarming av hus og vatn. Skal desse systema ha ein energigevinst, må dei gje meir oppvarming enndirekte elektrisk oppvarming (varmekablar, panelomnar o.l.). Forholdet mellom tilført straum og avgjevevarmeeffekt kallas effektfaktor og fortel noko om kor mykje straum ein kan spare dersom ein har eitkonstant energibehov og tidlegare har nytta elektrisk straum. Varmepumpesystema kan og reverserast ogdra energi frå bygget og til energikjelda (luft, grunn, sjø) som eit airconditionanlegg.Dei mest effektive varmepumpesystema nyttar ein stabil og stor energikjelde. Borehol i fjell og sjøvarmeer dei mest stabile energikjeldene, men og jordvarme (myrjord betre enn sandjord) er relativt mykje nytta.I Luster har ein både nytta fjordvarmen og borehol. Jordvarmesystem krev ganske store areal. Av størrebygg i Luster er det berre Luster ungdomsskule hentar energi frå sjø/grunnvatn med varmepumpe. Ein delprivate bustadar har og installert varmepumpe som nyttar enten sjøvatn eller energibrønnar (borehol) somenergikjelda. Desse systema er vanlegvis knytt til vassboren varme. Desse varmepumpene har stabiltilførsel av energi sjølv i dei kaldaste månadane (typisk stabilt 3,5 i effektfaktor), men det er knytt relativtstore investeringskostnadar til slike system (kring 120 – 130 000,- for komplett system til ein einebustad(pris frå 2005)).Komfortvarmepumper (luft/luft) som er mest nytta i Luster kommune. Sjølv om vinterklimaet i Luster kanvere kontinentalt og kaldt, har desse varmepumpene etter kvart god effekt sjølv i minusgrader og vert eitviktig supplement for å oppretthalde grunntemperaturen innandørs. Effektfaktoren vil likevel variere medutetemperaturen, typisk rundt 4 ved +7ºC, 3 ved 0ºC og 2 ved -7ºC. Investeringskostnadane for ei slikvarmepumpe er lågare (15-25 000,- ferdig montert) og det kan relativ enkelt installerast i ferdigbygde hus.Varmen vert fordelt i bygget med vifter og distribusjonen er avhengig av korleis bygget er utforma ogkorleis han vert plassert. Av større kommunale bygg med komfortvarmepumpe, er det installert påHelsesenteret i Gaupne og omsorgssenteret i Gaupne.Olje/parafinOljeforbruket til private husvære er omlag som elles i landet og gjeld mest hus bygde på 70-talet.Industri/næring nyttar ein god del olje. Forbruket av petroleumsprodukt vert i stor grad dekt av lokaleforhandlarar som driv utkøyring med tankbil til kundane på bestilling. Statoil og Esso leverer oljeprodukt ikommunen.6

3.0 Dagens lokale energisystem Luster Energiverk ASGassI Luster er det per i dag eit lite forbruk av propan (LPG). Det er fyrst og fremst ved overnatting- ogserveringsstadar som brukar det i dag. LPG vert levert på trykkflasker og/eller på tank.Bruk av gass har auka i regionen, særleg med etableringa av Gas Tech i Førde. Dei leverer både gass oganlegg til både fritidsbruk, bustadar, industri og transport. Generelt har gass ein høg verknadsgrad og erdet reinaste av dei fossile energikjeldene. Det gjere at det vert lite svovel og nitrogen utslepp og CO2-utsleppa vert mindre enn ved bruk av konvensjonell lettoljer. Fundo Wheels i Høyanger er døme påindustrianlegg som har lagt om til bruk av gass i seinare tid og fleire bustadprosjekt (blant anna i Sogndal)har gass som energikjelde. Økonomi og brukarvennleg styring er argumenta som desse viser til. Gass ibustadar brukast både i samband med vassboren varme (og varmevatn), peis og til matlaging.BiobrenselVed er den viktigaste form for biobrensel som er i bruk i Luster kommune. Veden vert i stor grad henta avforbrukaren sjølv i eigen skog eller levert frå ATS i Gaupne eller andre lokale vedleverandørar. Me reknarmed at omfanget er i overkant av forbruket i resten av landet.Varierande prisar på elektrisk kraft dei siste åra har truleg gjort at det vert hogge meir ved i dag enn fornokre år sidan i dei private hushaldningane . Det er for tidleg å seie om denne endringa er varig ellerforbigåande.BioNordic AS i Jostedalen i Luster starta hausten 2005 opp produksjon av pelletsomnar som dei første ilandet. Pellets er oppkutta, tørka og komprimert trevirke som vert levert i 10-20kg sekkar. Omnane har einlagringstank som tek kring 20 kg pellets og tilførsel av pellets vert styrt elektronisk. Dermed kan ein, imotsetning til vedomn, enkelt styre brenneprosessen og ha termostatstyrd oppvarming. Dermed nyttar einmiljø-/økonomigevinsten av ein fornybar ressurs og komforten med elektrisk styring.Ved utgongen av 2006 hadde BioNordic seld kring 250 omnar til det meste av landet. Lokalt i Luster erdet seld lite, mens det har vorte seld mest i Trøndelag og Buskerud. Årsaka til at det er seld mest her ernok at denne energiforma nok er mest kjend i desse områda.AnnaFjernvarmeTanken bak fjernvarme er at ein bygger ein felles infrastruktur for å hente energien og så fordeler ein detut til abonnentar. Energikjelda kan vere alt frå forbrenningsanlegg til fjord- og grunnvarme og storleikenpå anlegga kan variere. Fjernvarmeanlegg må derfor plasserast nær ei god energikjelde og ikkje for langtfrå brukarar. Det vert ei økonomisk utrekning i kvart einskild sak om kostnadane i infrastruktur står iforhold til innsparing.Fjernvarme er derfor mest aktuelt dersom det i eit visst omfang eksisterer bygg med vassbore (ellerluftbore) oppvarmingssystem. Fjernvarme kan også vere aktuelt dersom det er planlagt bustad- ellernæringsbygg med eit visst oppvarmingspotensiale der ein varmesentral vert regulert inn. Det er viktig forfinansiering at etableringane knytt til felles anlegg kjem relativt likt i tid.I Luster kommune ligg det i dag ikkje til rette for etablering av fjernvarmenett i samband medeksisterande byggmasse. Likevel bør det vurderast samarbeidsløysingar for energiutnytting ved etableringav nye bustadfelt og større næringsbygg.Det er bygd fleire anlegg og gjort mange utrekningar rundt om i landet, men i Sogn og Fjordane erFjordvarmeprosjekt i Nordfjordeid nok det prosjektet som er størst og som har gjort mest arbeid både motnæringsbygg/kommunale bygg og private einingar.AvfallAvfallet frå Luster kommune vert levert til Simas sitt anlegg i Festingdalen i Sogndal kommune. Avfalletvert gjenvunne gjennom sortering eller kompostering (eige anlegg). Trevirke vert sendt til Sverige forenergiutnytting.3.2.2 Fordeling på brukargrupperI 2006 var forbruket av energi fordelt som vist i figur under. Klimatisk forhold er med på å gjere athushaldningane i Luster nyttar forholdsvis meir energi enn landet elles. Mangel på kraftkrevjande industri7

3.0 Dagens lokale energisystem Luster Energiverk ASog noko mindre industri og tenesteytande næringar enn landet elles, gjer at energibruken er forholdsvishøgare for hushaldningane enn det som er kalla ”anna industri”.Energibruk i 2006 fordelt på brukarar100 %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 %10 %0 %LusterLandetKraftkrevjande industriAndre forbrukararAnna industriOffentleg og privat tenesteytingPrivate hushaldningarFigur 5: Samanlikning av energibruken i Luster kommune og landet på brukargrupper.3.2.3 Energibruk i hushaldninganeDen utrekna totale energibruken i dei private hushaldningane i Luster har variert dei siste ti åra, men hargenerelt vorte redusert. I denne perioden har det vore store prisendringar på energi og særleg”straumkrisa” vinteren 2001 var spesiell. For Luster kommune skuldast noko av den generellereduksjonen av energibruk redusert innbyggartal. Talet på husstandar varierar meir, men har genereltvorte redusert. Samla gjer dette at energibruken per innbyggar har vorte noko redusert, mens energibrukenper hushaldning har vore relativt stabil dei siste 10 åra.Den største endringa i energibruken skjedde mellom 2001 og fram til 2006. ”Straumkrisa” vinteren 2001kan vere ein årsak ved at folk tenker energiøkonomisk både ved rehabilitering og ved konstruksjon av nyehus. Bruk av ved (biobrensel) til oppvarming kan vere underestimert for Luster kor mange har tilgang tilmykje vedaskog.Tabell 4: Utviklinga av energibruken i Luster kommune per innbyggar og husstand.Energi per hushaldning 1996 2001 2006 2011 2016Energiforbruket i private hushaldningar iLuster (GWh/år) 57,4 42,6 49,3 48,2 47,2Befolkning i Luster kommune 5104 4954 4889 4908 3 4864Årleg endring (%) -0,59 -0,26 0,08 -0,16Energibruk per innbyggar i Luster (kWh/år) 11245 8609 10090 9830 9699Husstandar i Luster kommune 1992 2033 1934 1914 4 1901Hustandsstorleik 2,6 2,4 2,5 2,6 2,6Energibruk per husstand i Luster (kWh/år) 21407 20977 25506 25770 253793 Framskrivinga av folketalet i Luster er utført av SSB og basert på tal fram til 2004. Folketalet i 2005 og 2006viser ein større reduksjon enn framskrivinga til SSB.4 Framskrivinga av husstandar i Luster er basert på eit lite datasett og dermed usikkert.8

3.0 Dagens lokale energisystem Luster Energiverk AS3.3 Vassboren varmeVassboren varme er ein måte å fordele energi/varme i eitt bygg. I staden for å føre straum fram til kvareinskild omn eller varmekabel (eller bære ved/pellets rundt til ved-/pelletsomnar), kan ein ha einoppvarmingsstad som varmar opp vatnet og som sidan vert spreidd rundt i bygget. Med vassbore systemkan ein i tillegg til elektrisitet utnytte mange ulike energiberarar til oppvarming. På landsbasis har delenfullførte einebustader med innlagt vassbore oppvarmingssystem dei siste året vore kring 35 %. Bruken avvassboren varme er truleg som elles i landet.Kommunen kan leggje til rettes for lokal utvikling av fjernvarmesystem ved å gjere aktiv bruk av Plan- ogBygningslov (PBL). Innregulering av varmesentral i samband med nye bustad- eller næringsområde girkommunen rett til å krevje tilknytingsplikt. Luster kommune har til no ingen tradisjon for å utnytte PBLpå denne måten.Av store bygg i kommunen er det Fjordstova og Luster ungdomsskule som har vassboren varme. Fjordstovahar gjennomført eit prøveprosjekt med å nytte solenergi på taket som supplement til oppvarming avvatnet. Dette vart mindre vellykka då ein ikkje kunne nytte systemet mens innstrålinga var mest intens.Kommunen har ikkje etablert enøkfond eller andre aktive verkemiddel som kan bidra til å fremje eiutvikling for energifleksible løysingar.3.4 Lokal energiproduksjonLuster kommune er ein ”kraftkommune” med årleg produksjon på nesten 3 TWh. Statkraft og NorskHydro er dei største aktørane som eigar av høvesvis Jostedal og Leirdøla og Fortun. Luster energiverk ereigar av Sage kraftverk. Dei siste åra har det i tillegg vorte utbygd mindre kraftverk i kommunen igrunneigarane sin regi. I tillegg ligg nedbørsfeltet og magasinet for Årøy kraftverk i Luster kommune.Figur 6: Kraftverk i Luster kommune 2006.3.5 Energibalanse i kommunenSom ”kraftkommune” har Luster ein mykje større produksjon av elektrisk kraft enn forbruk. Med eittotalforbruk på 81,8 GWh (alle energiberarar summert), utgjer dette berre kring 3 % av produksjonen ikommunen.9

3.0 Dagens lokale energisystem Luster Energiverk AS3.5.1 KonsesjonskraftEin føresetnad for å få konsesjon til større utbyggingar, er at lokalsamfunnet skal få tilgang på ein viss delkonsesjonskraft. Gjennom tida har mengda av konsesjonskraft variert med nye utbyggingar, men Lusterkommune kan teoretisk ta ut 229,711 GWh (2005). Men kommunen får ikkje meir enn det kommunensinnbyggarar brukar av straum pluss drifting, dvs. 88,99 GWh (2005). Resten av konsesjonskrafta er detSogn og Fjordane fylkeskommune som disponerar.Konsesjonskrafta er billig for kommunen (8,93 øre/kWh i 2006) og kommunen kan velje om han vil seljedet billig til innbyggarane sine eller få inntekter av krafta ved å selje den ut på den vanlege marknaden.Luster kommune valde frå hausten 2006 å tilby konsesjonskrafta til innbyggarane for 0,45 kr/kWh. Vedutgangen av 2006 var hadde kring 85% av kundane i Luster fastprisavtale. Ordninga vart vidareført ihausten 2007.10

4.0 Forventa energibruk Luster Energiverk AS4.0 FORVENTA ENERGIBRUK4.1 Utvikling av næringslivetVekst i sentrale delar av kommunen tilseier ein vidare vekst i utbygging av varehandel og bygg fortenesteyting. Derfor vert det lagt til grunn ei framskriving av veksttakten i energiforbruket i tenesteytandenæringar.Det er ikkje presentert planar som tilseier uvanlege endringar innan industrien i kommunen, men det erein tendens med fleire nyetableringar i kommunen dei seinare åra. Eventuelle endringar i næringslivetelles vil ikkje påverke det stasjonære energiforbruket i særleg grad.Tabellen under viser at jord- og skogbruk er viktig for Luster kommune. Likevel sysselset primærnæringaberre 10% og mens dei tenesteytande næringane står for 65% av sysselsettinga i Luster.Tabell 5: Talet på verksemder (einingar) i Luster kommune som er registrert i Brønnøysund frå 2002 til 2006(SSB)Bransje 2002 2003 2004 2005 2006Jord- og skogbruk 319 317 330 316 315Fiske og oppdrett 1 1 1 2 2Industri og bergverk 29 30 28 29 31Kraftforsyning 5 7 6 6 6Vatn, avløp og renovasjon 1 0 1 1 1Bygg og anlegg 62 62 53 57 65Motorvogn m.m. 12 11 10 11 12Engroshandel 14 17 17 19 19Detaljhandel 39 36 36 39 36Overnatting og servering 28 29 26 24 22Transport og transporttenester 26 28 25 21 25Post, bank og forsikring 6 6 7 7 7Eigedom 13 17 19 23 30Utleige av materiell og utstyr 3 1 0 0 0Forretningsmessig tenesteyting 29 23 24 24 27Offentleg forvaltning 11 11 10 14 11Undervisning 17 18 16 19 19Helse og sosial 36 38 39 52 52Organisasjonar 17 17 8 7 7Sport og fritid 8 11 17 16 18Anna 10 5 5 5 6Sum verksemder 686 685 678 692 7114.1.1 Større energibrukararMe har sett nærare på verksemder i Luster som nytta over 1 GWh elektrisk straum i 2006. Det erPyramiden AS, Paxar NTP AS og Luster Mekaniske Industri AS, alle i Gaupne. Desse er omtala kvar forseg i punkta nedanfor.Pyramiden ASPrioritert elektrisitet (GWh):2003 2004 2005 20061,3 1,7 1,7 1,6Uprioritert el: IngenOlje:IngenGass: IngenGjenvinning: Frå ventilasjon og tørkeprosess i kryssvekslarVarmepumper: Alle anlegg har kondensatorbatteri (gjenvinning frå kjøl og frys)Endringar: Ingen planlagdeMerknader: Har kjøling på alle anlegg (dvs. at ein brukar mykje straum om sommaren og)11

4.0 Forventa energibruk Luster Energiverk ASAvery Dennison NTPPrioritert elektrisitet (GWh):2003 2004 2005 20061,2 1,1 1,2 1,6Uprioritert el: IngenOlje:Ca 12 000 l diesel til varming av ventilasjonsluft. Tilsvarar om lag 0,12 GWhinnefyrt energi. Vassboren distribusjonGass: IngenGjenvinning: Frå ventilasjon og tørkeprosess i kryssvekslarVarmepumper: 8 små varmepumper (effekt på kring 3 kW kvar)Endringar: Planlagde varmepumpe for forbruksvatnMerknader: Nyttar grunnvatn til kjøling av ventilasjonsluftLuster Mekaniske Industri AsPrioritert elektrisitet (GWh):2003 2004 2005 20061,3 1,9 1,8 1,6Uprioritert el: IngenOlje:11.000 liter diesel til oppvarming (kokoverk) tilsvarande vel 0,1 GWhGass: IngenGjenvinning: UaktueltVarmepumper: IngenEndringar: Ingen planlagde4.2 Kommunale planarKommunen vedtok ny kommuneplanjanuar 2007 (generell del). Den gjev eit oversyn over status ogutvikling når det gjeld folketalsutvikling, bustadbygging, næringsutvikling og samfunnsutvikling generelt.BustadbyggingKommunen ynskjer å oppretthalde busetnaden i bygdene. Folk får blant anna 100 000,- i tilskot vedbygging utanom regulerte felt. I tillegg har kommunen vald å tilby dei attverande regulerte tomtane i deimest fråflyttingstrua områda gratis (grunnpris). Dette er for å prøve å motverke trenden kommunenopplever med ei indre sentralisering der folk flyttar frå bygdene og til bustadfelt i sentra.Det er byggeklare tomter i alle krinsar. Mest attraktive er felta ved Hafslo og i Gaupne. Kommuneplanenlister opp 53 byggeklare tomter i kommunen. I tillegg er det regulert 33 andre tomtar. Det har vorte seldrelativt mange av dei kommunale tomtane.Ny næringsverksemdKommunen satsar på trygging og vidareutvikling av eksisterande arbeidsplassar saman medvidareutvikling av industri, jordbruk, tenesteyting og reiseliv. Kommunen har konsesjons- ognæringsfond.Det er rikeleg tilgang på ledige næringsareal, både på Hafslo, i Jostedalen og Gaupne. Det er stor politiskvilje til å legge til rette for nyetableringar. Kommunen nyttar økonomiplanen som næringsplan.Arbeidsplassar for kvinner og ungdom, saman med kompetansearbeidsplassar, er prioritert.Konkret er det planar om vidareutvikling av turistnæringa i Skjolden, m.a. med utbygging av kai forcruiseskip.MiljømålFrå kommuneplanen: Vern om naturen, viktige kulturminne og kulturlandskap skal liggja til grunn for altplanarbeid og forvaltning.12

4.0 Forventa energibruk Luster Energiverk AS4.3 FolketalsendringFolketalet i Luster har sidan 1996 i gjennomsnitt minka med 0,45 % årleg. Folketalsutviklinga som gårfram av følgjande tabell er SSB sine registreringar og framskriving.Tabell 6: Folketalsutvikling i Luster kommune.1996 2001 2006 2011 2016Befolkning i Luster kommune 5104 4954 4889 4908 4868Årleg endring (%) -0,59 -0,26 0,08 -0,16Husstandar i Luster kommune 1992 2033 1934 1914 1901Hustandsstorleik 2,4 2,5 2,6 2,6 2,6Kommunen legg sjølv til grunn eit stabilt folketal kring 5000. Går det slik, vil energitrongen verte om lag1,5 GWh høgare enn desse prognosane.Bustadstrukturen i Luster er prega av mindre sentra og spreidd busetnad, med høg del einebustader. Påbakgrunn av kommuneplanen er det liten grunn til å rekne med noko dramatisk endring i bustadstruktureni åra framover.Gjennomsnittleg husstandsstorleik ligg noko over landsgjennomsnittet. Dette tilseier også eitenergiforbruk pr. husstand noko over landsgjennomsnittet.Me legg til grunn ei framskriving av noverande utvikling i energibruk pr. husstand - så lenge me ikkjereknar nokon effekt av særskilte tiltak for reduksjon av energibruken.13

4.0 Forventa energibruk Luster Energiverk AS4.4 Utvikling i energietterspurnadEnergiforbruket er karakterisert både ved energimengd og energiberar (-form). Dersom det ikkje opptrervesentlege endringsfaktorar, kan ein trendframskrive forbruket pr. energiberar på grunnlag av utviklingadei siste åra. Som et utgangspunkt blir dette lagt til grunn.Det samla bilete av utviklinga av energibruken til stasjonære føremål i Luster kommune vert presentert itabellen under.Tal omrekna til GWh/år 1996 2001 2006 2011 2016ElektisitetKraftkrevjande industri 0,0 0 0 0,0 0,0Private hushaldningar 37,4 30,1 34,7 33,4 32,2Offentleg og privat tenesteyting 22,3 24,7 20,7 19,9 19,2Anna industri 5,2 3,1 4,8 4,6 4,5Andre forbrukarar 4,4 13,0 4,1 3,9 3,8Sum elektrisitet 69,3 71,1 64,3 61,9 59,6Olje/parafinKraftkrevjande industri 0 0 0 0 0Private hushaldningar 0,7 0,8 0,9 0,8 0,7Offentleg og privat tenesteyting 3,1 2,8 2,5 2,4 2,3Anna industri 0,4 0,6 0,2 0 0Andre forbrukarar 0 0 0 0 0Sum olje/parafin 4,1 4,2 3,6 3,2 3,0GassKraftkrevjande industri 0 0 0 0 0Private hushaldningar 0 0,1 0,2 0,3 0,4Offentleg og privat tenesteyting 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1Anna industri 0 0 0,2 0,4 0,6Andre forbrukarar 0 0 0 0 0Sum gass 0,2 0,2 0,5 0,9 1,2BiobrenselKraftkrevjande industri 0 0 0 0 0Private hushaldningar 19,3 11,6 13,5 13,7 13,9Offentleg og privat tenesteyting 0 0 0 0 0Anna industri 0,1 0,8 0 0 0Andre forbrukarar 0 0 0 0 0Sum biobrensel 19,4 12,4 13,5 13,7 13,9AnnaKraftkrevjande industri 0 0 0 0 0Private hushaldningar 0 0 0 0 0Offentleg og privat tenesteyting 0 0 0 0 0Anna industri 0 0 0 0 0Andre forbrukarar 0 0 0 0 0Sum anna 0 0 0 0 0Totalt:Kraftkrevjande industri 0 0 0 0 0Private hushaldningar 57,4 42,6 49,3 48,2 47,2Offentleg og privat tenesteyting 25,6 27,6 23,2 22,4 21,5Anna industri 5,6 4,5 5,2 4,9 5,1Andre forbrukarar 4,4 13,0 4,1 3,9 3,8Sum 93,0 87,9 81,8 79,5 77,7Befolkningsutvikling frå 1996 (%) -2,94 -4,21 -3,84 -4,62Sum korrelert mot befolkningsutvikling 90,4 85,3 82,5 81,2Kommentar:Det har vore ein nedgong i energibruken i Luster kommune dei siste ti åra. Frå 1996 til 2001 skuldastnedgongen reduksjon i bruk av biobrensel i dei private hushaldningane. Desse tala er estimert av SSB ogknytt ein del usikkerheit til. Truleg er det forskjellar i registreringar av brukargrupper for elektrisitetsendringai same periode. Frå 2001 til 2006 skuldast nedgongen redusert bruk av elektrisk straum. Mensdei private hushaldningane auka sitt forbruk, skuldast nesten heile reduksjonen for ”Andre grupper”reduksjon av elektrisk straum innan primærnæringane.14

5.0 Alternative energiløysingar Luster Energiverk AS5.0 ALTERNATIVE ENERGILØYSINGAREnergiutgreiinga skal beskrive dei mest aktuelle energiløysingane for område i kommunen med forventavesentleg endring i etterspurnaden etter stasjonær energi. Inkludert i dette skal ein ta omsyn til grunnlagetfor bruk av fjernvarme, energifleksible løysingar, varmeattvinning, innanlandsk bruk av gass, tiltak forenergiøkonomisering ved nybygg og rehabiliteringar, verknaden av å ta i bruk energistyringssystem påforbrukssida m.m.For Luster kommune har me ikkje sett på noko spesielt geografisk område. Generelt er det likevelgrunnlag for nokre merknader.5.1 ElektrisitetDet alt vesentlege av stasjonær energibruk vert dekt av elektrisitet. Elektrisitet vil også i framtida vereeinerådande bortsett frå til varmeføremål. Elnettet må difor i alle høve utviklast til å forsyneutbyggingsområde i kommunen.Til nokre bruksområde vil det likevel kunne eksistere/utviklast alternativ til elektrisitet, først og fremst tiloppvarming. I tillegg kan elektrisitetsforbruket effektiviserast ved fornuftig bruk av teknologi,styringssystem m.m.Utbygging og forsterking av kraftnettet kan utsetjast eller avhjelpast med sluttbrukartiltak someffektstyring, utkopling m.m. eller evt. bygging av småkraftverk, vindkraftverk e.a. lokalt. Generelt erutviklinga av småkraftverk den største utfordringa for linjenettet i Luster. Det er ikkje sett i verk nokosærskilt prosjekt for sluttbrukartiltak.5.2 Energifleksible løysingarBruk av varmepumper skjer i dag for det meste på privat basis. Det har vore ein auka bruk avvarmepumper dei siste åra og etter kvart som dei positive røynslene blir betre kjende er det venta at aukenheld fram, også i større bygg . Særleg gjeld dette luft/luft varmepumper som er enkle å montere ieksisterande bygningar.5.3 FjernvarmeMe kan ikkje sjå at fjernvarme er aktuelt for eksisterande byggmasse. Dette bør vurderast ved utleggingav nye byggefelt og industriområde. Nærvarme frå Ungdomsskulen kan vere eit aktuelt alternativ om detskal byggjast nytt symjebasseng i Gaupne.5.4 Energiøkonomiserande tiltakMed energiøkonomiserande tiltak meiner me i denne samanhengen endringar i rutinar eller mindreinvesteringar som har ein privatøkonomisk tilfredsstillande effekt.5.4.1 Eksisterande byggmasseI eksisterande byggmasse er det vanleg å rekne med 5-10 % varig energisparing med gjennomføring avenøktiltak. I snitt vil potensialet for innsparing difor ligge på kring 15 kWh/m 2 . På grunnlag avopplysningar frå Enova (Byggoperatøren) og statistikk frå SSB er det rekna ut at samla byggmasse iLuster kommune er kring 384.000 m 2 , av dette bustader 248.000 m 2 . Ut frå dette er sparepotensialet reknaut til å verte om lag 5,8 GWh.5.4.2 RehabiliteringVed rehabilitering av eksisterande bygg er det mogleg å gjennomføre energieffektiviserande tiltak utoverden reine bygningsmessig rehabiliteringa. I tillegg kjem effekten av at ein ofte må ta omsyn til15

5.0 Alternative energiløysingar Luster Energiverk ASisolasjonskrav o.l. i nyare byggeforskrifter. Dei nye skulane som er bygd på Indre Hafslo og Skjolden harekstra isolering for å auke energiøkonomiseringa. Potensialet bør ligge på kring det doble av enøktiltak ieksisterande bygg, dvs. 30 kWh/m 2 .Årleg tilvekst er på kring 6.000 m 2 , av dette bustadbygg omlag 3.600 m 2 . Dette tilsvarar 1,6 %.Rehabilitert areal vil normalt ligge på mindre enn halvdelen av tilveksten. Innsparinga er derfor bereknatil å ligge kring 0,1 GWh.5.4.3 IndustriUnder det tidlegare enøk-regimet vart det etablert eit enøk bransjenettverk for industrien, der ein samlainformasjon om faktisk energibruk og gav industribedrifter særskilte tilbod knytt til energieffektivisering.Ingen industribedrifter i Luster kommune er med i Bransjenettverket for industrien. Energiforbruket iindustrien utgjer elles ein relativt liten del av samla energiforbruk i kommunen.5.4.4 Samla potensialeSamla vil potensialet for energiøkonomiserande tiltak difor ligge på kring 5,9 GWh.5.5 Andre løysingar5.5.1 EnergistyringssystemEnergistyringssystem vil inkludere SD-anlegg (sentral driftskontroll), utstyr for lysregulering,effektstyring og nattsenking. I tillegg er det snakk om system som kan sikre bruksstyrt forbruk tilventilasjon, lys og oppvarming. Både dei nye skulane og omsorgssenteret i Luster har styring av energienmed effektstyring og nattesenking. Skulane har og rørslesensorar som styrer lys.5.5.2 PotensialeDet er vanleg i bygg å rekne eit potensiale for innsparing ved å ta i bruk energistyringssystem på 25 %.Om me reknar at energistyringssystem blir installert i 1 % av eksisterande byggmasse årleg og at 30 % avnybygg blir tilrettelagt med system for energistyring, tilsvarer dette ein årleg reduksjon i energiforbruketpå 0,1 GWh i høve til kva det elles ville ha vore.16

6.0 Ny energiproduksjon Luster Energiverk AS6.0 NY ENERGIPRODUKSJONSiste åra har utbygginga av minikraftverk komme i fokus. NVE har kartlagt potensialet i heile landet.Sogn og Fjordane er det fylket med størt potensiale. Innan fylket er det Luster kommune som har det klartstørste potensialet.I Luster vart det difor etablert eit ”småkraftprosjekt” i 2003. Prosjektet var 2-årig og finansiert av Lusterkommune, Luster Energiverk og Luster Sparebank. I 2005 vart det vedteke å forlenge prosjektet med trenye år. Det vart i 2006 utarbeida ein kommunedelplan for små kraftverk i Luster kommune som omtalar43 prosjekt i kommunen. Den vart lagt vedteken i kommunestyret i januar 2007.Det er mange prosjekt på gong i kommunen. Dei langt fleste er så store at dei blir klassifisert som”småkraftverk”, dvs. ein installasjon på 1 - 10 MW (1000 – 10 000kW). Tabellen under er nokre av deismå kraftverkprosjekta (under 10 MW) det er arbeida med enten gjennom småkraftprosjektet eller privatog som dermed er dei mest aktuelle:KraftverkGeografiskplasseringInstallasjon(MW)ProduksjonsårÅrsproduksjon(GWh)KommentarBergselvi Fortun 2009 10 30 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2007.Legeevli Fortun Usikkert 0,3 1 Har fått konsesjonsfritak.Smola Fortun Usikkert 0,3 1,2 Melding til handsaming hos NVEEngjadalselvi Gaupne 2009 3,5 12,2 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2006.Røneid Gaupne 2009 3,3 13,9 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2007.Alsmo Jostedalen Usikkert 0,2 0,9 Anka krav om konsesjonshandsamingUnder bygging. Forventa oppstart vårenVanndøla Jostedalen 2008 3,5 12,8 2008Døsjagrovi Luster 2009 6,5 22 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2007.Tverrelvi Luster Usikkert 0,2 0,6 Anka krav om konsesjonshandsamingGruvlet Luster Usikkert 0,1 0,8Kvåle Luster 2008 4,9 18Kinsedalselvi Sørsida Usikkert 3,7 13,3Krokaelvi Sørsida Usikkert 7 24,9Mordøla Sørsida Usikkert 6 21,5Sørheimselvi Sørsida Usikkert 1,1 3,4Under bygging. Forventa oppstarthausten 2008Li Indre Hafslo 2009 0,4 1,4 Melding til handsaming hos NVEElda Veitastrond 2009 8,8 29 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2006.Hola Veitastrond 2009 8,1 21 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2006.Røytevikselvi Veitastrond Usikkert 0,7 2,4Snauedalen Veitastrond 2009 4,4 15 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2006.Storelvi Veitastrond 2009 9,9 36 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2006.Svardalen Veitastrond 2009 9,6 32 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2006.Ugulsviki Veitastrond Usikkert 0,7 2,5 Har fått konsesjonsfritak.Utladøla Veitastrond 2009 1,5 4,5 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2006.Vetle Svardøla Veitastrond 2009 1,9 6 Konsesjonssøknad sendt til NVE i 2006.Sum(avrunda) 97 326Potensialet for utbygging av små kraftverk kan gje ein sikrare og betre fordeling og distribusjon av straumi kommunen, men det er oftast eit problem å få overført krafta til marknaden. Ny kraftlinjer måplanleggast og koordinerast slik at fallrettshavarar i kommunen kan realisere den auka verdiskapinga.I tillegg til ei teknologisk utvikling som har aktualisert små kraftutbyggingar, har og det endra prisregimetmed større etterspurnad etter kraft og tilknyting til den europeiske marknaden aktualisert nye større17

6.0 Ny energiproduksjon Luster Energiverk ASutbyggingar. Vinteren 2006 presenterte Statkraft planar for utbygging av Vestsideelvane og Vigdøla iJostedalen. Desse har eit produksjonspotensiale på hhv. 120 og 60 GWh og ei kostnadsramme på kring270 og 110 mill. kr. Det er planlagd førehandsmelding med konsekvensutgreiingsprogram vinteren 2008og innsending av konsekvensutgreiing og konsesjonssøknad hausten 2008. Byggestart er planlagdtidlegast hausten 2009.18

VedleggLuster Energiverk ASVEDLEGGReferansarPublikasjonar/RapportarKommuneplan for Luster 2007 - 2018. Luster kommuneByggearealstatistikk og energistatistikk SSBFolke- og bustadteljinga 1990 SSBEnergibruk i husholdninger - rapport SSBAune, B. 2002. Energi gradtall (Heating degree days). Normaler 1961-1990. Normaler 1971-2000.Meteorologisk Institutt. Rapport Klima 23/02Firma/personarLuster kommuneArne LerumArne.I.Lerum@luster.kommune.noFjordstovaAnders BolstadPyramidenSverre SøvdeLuster Mekaniske Industri ASGeir ØrenPaxar NTP ASRolf Partenyimia.alme@c2i.netgeir.oren@lmi-as.norolf.partenyi@paxar.no19

VedleggLuster Energiverk ASEnergidata/definisjonarEnergiinnhaldGjennomsnittleg energiinnhald, tettleik og verknadsgrad etter energivare 1 VerknadsgraderEnergibærer Teoretisk energiinnhald TettleikIndustri ogbergverkTransportAnnaforbrukKol 28,1 GJ/tonn .. 0,80 0,10 0,60Kolkoks 28,5 GJ/tonn .. 0,80 - 0,60Petrolkoks 35,0 GJ/tonn .. 0,80 - -Råolje 42,3 GJ/tonn =36,0 GJ/m 3 0,85 tonn/m 3 .. .. ..Raffinerigass 48,6 GJ/tonn .. 0,95 .. 0,95Naturgass (2001) 2 40,2 GJ/1000 Sm 3 0,85 kg/Sm 3 0,95 .. 0,95Flytende propan ogbutan (LPG)46,1 GJ/tonn =24,4 GJ/m 3 0,53 tonn/m 3 0,95 .. 0,95Brenngass 50,0 GJ/tonn .. .. .. ..Bensin 43,9 GJ/tonn =32,5 GJ/m 3 0,74 tonn/m 3 0,20 0,20 0,20Parafin 43,1 GJ/tonn =34,9 GJ/m 3 0,81 tonn/m 3 0,80 0,30 0,75Diesel-,gass-oglett fyringsolje43,1 GJ/tonn =36,2 GJ/m 3 0,84 tonn/m 3 0,80 0,30 0,70Tungdestillat 43,1 GJ/tonn =37,9 GJ/m 3 0,88 tonn/m 3 0,80 0,30 0,70Tungolje 40,6 GJ/tonn =39,8 GJ/m 3 0,98 tonn/m 3 0,90 0,30 0,75Metan 50,2 GJ/tonn .. .. .. ..Ved 16,8 GJ/tonn =8,4 GJ/fast m 3 0,5 tonn/fm 3 0,65 - 0,65Treavfall (tørrstoff) 16,8 GJ/tonn .. .. .. ..Avlut (tørrstoff) 14,0 GJ/tonn .. .. .. ..Avfall 10,5 GJ/tonn .. .. .. ..Elektrisitet 3,6 GJ/MWh .. 1,00 1,00 1,00Uran 430-688 TJ/tonn .. .. .. ..Kjelder: Energistatistikk, Statistisk sentralbyrå, Norsk Petroleumsinstitutt, Kjelforeningen - Norsk Energiog Norges byggforskningsinstitutt.EnergieiningarPJ TWh Mtoe Mfat MSm 3 MSm 3 quado.e. olje o.e. gass1 PJ 1 0,278 0,024 0,18 0,028 0,025 0,000951 TWh 3,6 1 0,085 0,64 0,100 0,090 0,00341 Mtoe 42,3 11,75 1 7,49 1,18 1,052 0,0401 Mfat 5,65 1,57 0,13 1 0,16 0,141 0,00541 MSm 3 o.e.olje 36,0 10,0 0,9 6,4 1 0,89 0,0341 MSm 3 o.e.gass 40,2 11,2 1,0 7,1 1,12 1 0,0381 quad 1053 292,5 24,9 186,4 29,29 26,19 11 Mtoe =1 mill. tonn (rå)oljeekvivalentar1 Mfat =1 mill. fat råolje (1 fat =0,159 m 3 )1 MSm 3 o.e. olje =1 mill.Sm 3 olje1 MSm 3 o.e. gass =1 mrd.Sm 3 naturgass1 quad =10 15 Btu (British termal units)Kjelde: Energistatistikk, Statistisk sentralbyrå og Oljedirektoratet.1 Det teoretiske energiinnhaldet kan variere for den einskilde energivare, verdiane er difor gjennomsnittsverdiar2 Sm 3 =standard kubikkmeter (15 °C og 1 atmosfæres trykk).20

VedleggLuster Energiverk ASUtviklinga innan ulike sektorar varierer noko, men med ein generell tendens av reduksjon ienergiintensitet.Gjennomsnittleg utvikling i produksjon og spesifikk energibruk i perioden1994-1997 (heile landet)Kjelde: NOU 1998:11EnergiprisarI Noreg har me tradisjonelt hatt rimeleg elektrisk kraft. Ikkje minst kraftintensiv industri har nytt godt avdette. Men tilgangen på rimeleg kraft har forseinka omstillinga til meir energieffektiveproduksjonsprosessar og forbruksmønster. Dette gjeld både for bedrifter og private. Pris på energi harberre i avgrensa grad vore utslagsgjevande for val av energiberar.NæringssamansettingDei ulike industrigreinene er ikkje like energiintensive. Kraftkrevjande industri er i hovudsak denråvarebaserte industrien. Industri som er mindre energikrevjande, er ferdigvarebransjar samt elektronikkog IT-industrien. Utviklinga har sidan 1975 syner at kraftintensiv industri har hatt ein sterkareproduksjonsvekst enn annan industri. Likevel har ikkje energibruken auka i same takt.Årleg vekst i stasjonært energiforbuk etter sektor, for perioden 1976-1996Kjelde: NOU 1998:11Den relativt sterkaste veksten i energiforbruket her i landet har me hatt innafor tenesteytande sektor. Ikkjeminst heng dette saman med sterk utbyggingsaktivitet. Gjennomsnittleg årleg vekst i oppvarma areal tilyrkesbygg var i perioden 1976-1996 på heile 3,5 %. Oppvarma areal auka frå 9,5 m 2 pr. innbyggjar i 1970til 15,5 m 2 pr. innbyggjar i 1990. Og særleg sterk har veksten vore dei siste fem åra, i perioden 1994-1998.22

VedleggLuster Energiverk ASBustadutbyggingsstrukturTendensen her i landet går mot større bustader. Veksten i bustadareal har vore slik (Kjelde: NOU1998:11)mill. m 2m 2 /innbyggjar1950 67,2 21,11970 111,6 28,81990 190,9 45,11997 203,0 46,1Einebustader treng meir energi pr. m 2 enn bustadhus med fleire bustadeiningar. Dette heng først og fremstsaman med at energiforbruket til oppvarming går ned.Samstundes vil oppvarmingsmåte vere viktig. Dersom eit bygg vert tilrettelagt for vassboren oppvarming,kan energisparande løysingar som bruk av varmepumpe takast i bruk.Framskriving av energibrukenPå lokalt nivå vil det vere urealistisk å operere med trendframskriving av alle faktorar som kan påverkeenergibruken.Folkeendringar vil derimot slå tydeleg ut i energibruken. Folketal, personar pr. hushaldning og bustadformvil dessutan vere statistisk etterprøvbart.Det same gjeld for endringar i næringslivet, i form av bedriftsetablering eller nedbygging,bransjeutvikling eller sysselsetting.Når det gjeld energiintensitetar og andre tilsvarande moment, får ein legge til grunn nasjonale trendar.23

VedleggLuster Energiverk ASKart24

VedleggLuster Energiverk AS25