Romsdalssoga 2 - Romsdal Sogelag

SVARTEDAUDEN OG ANDRE PESTSJUKDOMAR HERJARBYGDENE -VÅRE.12Ei fæl påkjenning for folk og land vart ymse pestsjukdomar idet 14. hnd., svartedauden i 1349, ein barne-daude i 1359- 60 og einny mannedaude i 1370- -71. Kor stor skade kvar av desse har gjorti bygdene våre, er det uråd å ettervisa, men somt kan vi då finnaut om den samla verknaden av dei alle. Den verste drepsotta varden fyrste, og det er denne alle tenkjer på når det vert tala om«svartedauen», og hundrevis av segner knyter seg til denne - såleisogså fleire frå RomsdaU)Svartedauden kom i frå Kina 'Og herja med uhygge heile Europai åra kring 1350 og drap ned millionar av menneske. Stundom varsjukd'Omen ein lungepest og enda då omlag alltid med dauden, menoHast var han ein kjertelpest; den sjuke fekk då svarte verkfyltesvul}lar i lyska, armholene e)ler på halsen. Folk levde sjeldan meirenn eit døger eller to etter dei vart sjuke. Sotta var svært smertefull,og på slutten braut folk seg berre så blodspya gauv or munnen.Liknande pestsjukdomar herja også landet fleire gonger seinare,minst 3 gong;er på IS00-talet,og frå neste hundreåra var serlegpeståra 1629-30 og 1654- 55 harde mange stader,og ei mengd folkstrauk med, kanskje Y3 i somme byar.Men ingen gong var det _slik som vinteren 1349-::-50. Islandskeårbøker frå denne tida reknar med at 2/3 av folket vårt gjekk med.Dette er kanskje eit noko høgt tal, men nyare granskingar 2 )peikarlikevel på eit større tal enn Y3, det E. Sars i si tid kom til ut frå sinegranskingar.Ved å røkja etter kva verknad svartedauden fekk på gardprisarog landskyld, kan ein så nok'Olunde få ein tanke om folkeminken j1ådei ulike stadene. Etter prof. Tarangers utrekningar av landskylda:gjekk ho ned til Y2, Y3, ja somme stader til 'l6 av det ho hadde .,yorifør. Liknande resultat kjem prof. Hasund til med å granska gårdprisane.I søre Gudbrandsdalen var det reint ille: i åra 1350-1400var medeljordprisen berre 22,6 pst. av det han var føre svartedanden.Om tilhøva nordanfjells gj1ev erkebisp Aslak Bolts jordebok(rekneskapsbok) frå ca. 1430-1449 forvitnelege opplysningar. Dafår vi vita landskylda på hundrevis av gar9.ar, og Hasunds utrekl)O. Rekdal: Folkeminne frå Romsdal, s. 133 fg.2) S. Hasund: «Ikring mannedauden».