Romsdalssoga 2 - Romsdal Sogelag

33men olsokdagen 1450, og slapp såleis frå den audmykinga å innset jaog velsigna dette dynastiet til å rydja ut norskdomen og riksviljeni folket vårt. Vi tenkjer ikkje minst på den målmedvitne språklegefordanskinga som tok til her i landet med Kristian 1. Det hadde altvort unionar eit par mannsaldrar, men norsk mål var då enno herremåleti landet, også i det høgste styringsverket. føre 1400 er allekongebreva som vedkjem Noreg på vårt eige mål, i dei neste 50åra er det nokre få brev på svensk, dansk eller svensk-dansk (8 tils,).Frå Kristians tid er det 4 på norsk mål og 2 på dansk, men etterkroningsfesten 29. juli 1450 - medrekna hovudavtalen mellom deito landa i Bergen same året om samband «til evig tid» - e rk var t e i n a s t e k 0 n g e b r e vet p å d a n s k m å I. Det ertydeleg at så snart Kristian er komen på trygg grunn heime i Kjøpenhamn,set han med eitt slag norsk mål utanom i det kongelegekanselliet. Men båe dei to bondegutane frå Nordmøre som V2rerkebispar i dei neste 60 åra (Olav og Gaute) ny tta berre norsk, .­det same gjorde det kongelege kapellpresteskapet ved Mariakyrkjai Oslo i sine skriv heilt til 1520.Gamalnorsken går i denne tida over til dei bygdemålsformene vikjenner i dag i fylket vårt - og landet vårt elles, og alt ligg framifråtilrette for eit nynorsk skrift- og administrasjonsmål. Dessesiste breva er skrivne på det ein ' vanleg kallar m e 110m n 0 r s k,«og det på ein slik måte at det er lett å sjå at brevskrivaren ervel heime i det mål han skriv.» (Hægstad).Dei fleste nordmenn stod kanskje utanfor og uforståande til denneavnorskinga, men vi har då dei mest tydelege opplysningar frådenne tida om at jamvel blant bøndene har det vori den djupasteuvilje både mot framandstyringa og framandrnålet, som etter kvartla si kjøvande hand over vårt sernorske liv i si frie og naturlegeutfalding. (Sjå A. 0verås: Norsk Reising s. 50 fg.). Tida under Kristian1. er i det heile ei av våre verste nasjonale forfallstider ; vihugsar og at det var han som overlet Orknøy og Iiialtland (j 1468)til skottekongen - som pant for medgifta til dotter si - \ it pantsom aldri vart innløyst. Lov og rett var det og berre så som samed for oss nordmenn i hans tid; hanseatane drap såleis hovudsmanneni Bergen, Olav Nilsson, og biskop Torleiv med 60 av folkahans utan at kongen tok seg a\ sakene.Det er nett i denne tida Olav Trondsson er erkebisp og jordherretil ei mengd Romsdalsbønder - men ingen urimeleg herre (s. 30)Romsdals Soga - 3