Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
G<br />
(639)<br />
g ou G s.m. Oitava letra do alfabeto<br />
mirandês, consoante.<br />
gabar vd. agabar.<br />
gabarola, gabarolas adj. Gabarola,<br />
que gosta <strong>de</strong> se gabar. SIN. agabarrion.<br />
gabelhal s.m. Conjunto <strong>de</strong> gavelas <strong>de</strong><br />
cereal ceifado: l ~ iba crecendo, bien al<br />
geito <strong>de</strong> la torna <strong>de</strong> l’arada. SIN.<br />
gabelheiro.<br />
gabelhar vd. angabelhar.<br />
gabelheiro s.m. Gavelas dispostas em<br />
fila à medida que se vai ceifando. SIN.<br />
gabelhal.<br />
gabelhon s.m. (dim. <strong>de</strong> gabielha)<br />
Conjunto <strong>de</strong> silvas cortas e amontoadas:<br />
dízen que la selombra que se bei na<br />
lhuna ye un tiu cun un ~ <strong>de</strong> silbas a las<br />
cuostas..<br />
gabeta s.f. Gaveta.<br />
gabeteiro s.m. 1. Parte <strong>de</strong> um móvel<br />
on<strong>de</strong> funcionam as gavetas. 2. Ladrão.<br />
gabeton s.m. (aum. <strong>de</strong> gabeta)<br />
Gavetão.<br />
gábia s.f. Cova que, em regra, serve<br />
para plantar uma árvore ou arbusto. lat.<br />
cavea.<br />
gabiar v. Fazer covas para plantar<br />
árvores.<br />
gabiarra s.f. Animal imaginário. SIN.<br />
apabarda, tabarda. caçar la ~ fazer um<br />
trabalho inútil.<br />
gabielha s.f. Gavela, paveia: Teniemos<br />
que andar agachados, <strong>de</strong> so-a-sol cula<br />
mano dreita a segá-lo i cula squierda a<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
apanhá-lo, a fazer gabielhas i manolhos<br />
(MF, 2001).<br />
gabilan s.m. 1. Gavião, falcão. 2.<br />
Gavinha, que permite que as trepa<strong>de</strong>iras<br />
se agarrem. SIN. abraça<strong>de</strong>ira, bi<strong>de</strong>. 3.<br />
Pessoa que quer agarrar tudo. 4. Pessoa<br />
que tem as pernas muito gran<strong>de</strong>s. ~ <strong>de</strong> las<br />
palombas falcão-peregrino Zoo. falco<br />
peregrinus. ~ <strong>de</strong> la uoçca ou ~ <strong>de</strong> l fuso<br />
maiuça, parte superior da espiral do fuso<br />
<strong>de</strong> fiar, on<strong>de</strong> pren<strong>de</strong> o fio.<br />
gabinete s.m. Gabinete.<br />
gabiota vd. gueibota.<br />
gabirú adj. 1. Malandro. 2. Que só<br />
cuida dos seus interesses.<br />
gacha 1 adj.f. Diz-se da vaca com os<br />
cornos virados para <strong>de</strong>ntro.<br />
gacha 2 s.f. Vaca com os cornos virados<br />
um para o outro.<br />
gacilha s.f. Garrafa <strong>de</strong> gás doméstico:<br />
acabou-se la ~ i tube que fazer l quemido<br />
al lhume.<br />
gaç s.m. 1. Petróleo: … a la lhuç <strong>de</strong> la<br />
can<strong>de</strong>ia <strong>de</strong> ~ ou petrólio, cumo se diç<br />
agora, mas nós chamábamos-le ~ (MF,<br />
2001). 2. Gás. dar ~ al carro acelerar.<br />
gaçpacho s.m. 1. Comida com mau<br />
aspecto ou mal confecionada. 2.<br />
Gaspacho.<br />
gaçpenhar v. Tirar <strong>de</strong> repente,<br />
arrebatar.<br />
gáçpia s.f. 1. Gáspea, parte superior da<br />
biqueira do sapato: la ~ <strong>de</strong> l çapato tenie<br />
ua punteira, que podie ser cun feitiu ou<br />
sin el. 2. Velocida<strong>de</strong>.<br />
gaçpia<strong>de</strong>ira s.f. Pessoa que corta as<br />
formas dos sapatos e as liga umas às<br />
outras para serem posteriormente<br />
cosidas. SIN. craba<strong>de</strong>ira.<br />
gaçpiar v. 1. Gaspear, <strong>de</strong>itar gáspeas<br />
aos sapatos. 2. Andar muito <strong>de</strong>pressa.<br />
1
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
gaçpóia s.f. 1. Água-pé: astanho la ~<br />
stá buona. SIN. repiso. 2. Vinho <strong>de</strong> fraca<br />
qualida<strong>de</strong>: isso ye mais ~ que bino.<br />
gadanha s.f. 1. Gadanha. 2. Mão ou<br />
braço muito gran<strong>de</strong>. çafra <strong>de</strong> la ~ ferro<br />
on<strong>de</strong> assenta a gadanha para ser picada.<br />
frasco <strong>de</strong> la piedra <strong>de</strong> la ~ corno preparado<br />
para meter a pedra <strong>de</strong> afiar a gadanha.<br />
picar la ~ sistema <strong>de</strong> preparar a folha da<br />
gadanha para cortar melhor. piedra <strong>de</strong> la<br />
~ pedra <strong>de</strong> afiar a gadanha.<br />
gadanhada s.f. 1. Corte com gadanha:<br />
dou-le ua ~ nua pierna i tubírun que lo<br />
lhebar pa l spital. 2. Quantida<strong>de</strong> <strong>de</strong> erva<br />
cortada em cada golpe da gadanha: sega<br />
mais dues ~ <strong>de</strong> yerba i yá chega.<br />
gadanhar v. Cortar com gadanha:<br />
quedaba a ~ até la nuite, que era un<br />
trabalho mui malo.<br />
gadanheiro s.m. Pessoa que trabalha<br />
com a gadanha: Alguns lhabradores mui<br />
ricos lhebában gadanheiros, dous ou trés<br />
dies, que andában <strong>de</strong> sol a sol a segar …<br />
(MF, 2001).<br />
gadanho s.m. 1. Gadanha já gasta pelo<br />
muito uso: <strong>de</strong> tanto segar i ser aguçada<br />
yá ye mais un ~ que outra cousa.<br />
gadanhos s.m.pl. Dedos da mãos: l<br />
rapaç bai-se a fazer gran<strong>de</strong>: yá biste ls ~<br />
que ten?.<br />
gadunhar vd. sgadunhar<br />
gadunho s.m. 1. Unha comprida. 2.<br />
Garra.<br />
gafa s.f. 1. Sarna dos animais. 2. Lepra.<br />
gafado adj. 1. Que tem gafa. 2.<br />
Malandro.<br />
gaiar v. Brincar.<br />
gaibota vd. gueibota.<br />
gáijara s.f. 1. Prémio. SIN. pinha,<br />
perpinha. 2. Gorjeta.<br />
gaijo s. Pessoa (calão).<br />
gaio vd. gralho.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
gaiola vd. gueiuola.<br />
gaita s.f. 1. Gaita, nstrumento musical.<br />
2. Órgão sexual masculino: habie un tiu<br />
que iba atrás <strong>de</strong> mi cun ua nabalhica i a<br />
<strong>de</strong>zir que me cortaba la ~. 3. Problema:<br />
esso ye ua ~. ui la ~! grito que se dá ao<br />
toque da gaita.<br />
gaitada vd. gueitada.<br />
gaiteiro vd. gueiteiro.<br />
gaito s.m. Pequena gaita ou pífaro.<br />
gala s.f. Gala.<br />
gala crista s.f. Erva cujas sementes se<br />
metem nos olhos para os limpar.<br />
galan vd. galano.<br />
galandrice s.f. Vadiagem.<br />
galandun, galandrun s.m. Canção e<br />
dança tradicional miran<strong>de</strong>sa.<br />
galano adj. 1. Bonito, belo: Só bengo<br />
por ber l tou cuorpo tan ~ i tan gentil<br />
(SB, 1938). SIN. guapo. 2. Elegante. 3.<br />
Bom, <strong>de</strong> boa qualida<strong>de</strong>: essa tie fazie<br />
siempre un pan <strong>de</strong> centeno mui galano.<br />
galanura s.f. Beleza.<br />
galardon vd. galardon.<br />
galardonar v. 1. Elogiar. 2. Prestar<br />
reconhecimento. 3. Premiar.<br />
galarie, galerie s.f. 1. Galeria. 2.<br />
Túnel. SIN. tune.<br />
galaton s.m. 1. Ferida aberta <strong>de</strong> gran<strong>de</strong><br />
dimensão. SIN. chabaton. 2. Fosso ou<br />
vala gran<strong>de</strong>. SIN. balado. 3. Vala<br />
provocada pela erosão <strong>de</strong>vida à água das<br />
chuvas.<br />
galaza s.f. Parte baixa ou canal <strong>de</strong> um<br />
terreno. SIN: canal, baixa.<br />
galdéria adj. Vadia.<br />
galdrapa s.f. Andrajo.<br />
galdrapa adj. Diz-se da mulher que é<br />
alta e magra.<br />
galdrumada s.f. 1. Comida com mau<br />
aspecto e sabor. 2. Confusão <strong>de</strong> coisas.<br />
2
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
galdrumar v. Pesticar <strong>de</strong> várias coisas<br />
ao mesmo tempo.<br />
galera s.f. Galé.<br />
galeras s.f.pl. Palavras usada para<br />
indicar algo no superlativo: anda cun ~<br />
não me digas!, ó diabo! corrie que lo<br />
lhebaba ~ corria muito. mais que mil<br />
galeras muitas coisas: éran percisas mais<br />
cousas que mil galeras.<br />
galerie vd. galarie.<br />
galfarro s.m. Rapaz <strong>de</strong>sajeitado,<br />
crescido.<br />
galga s.f. Pedra rolante: las galgas<br />
fungában las arribas al para baixo.<br />
galgar v. Galgar, saltar por cima.<br />
galgo s.m. 1. Galgo. 2. Pessoa alta e<br />
magra: aquel andubo a studar para ~.<br />
galgo adj. Que corre muito.<br />
galgueiro adj. Inclinado: faziste ls<br />
sucos mui galgueiros i assi l’auga bai<br />
toda pa la punta. ANT. praino, raso.<br />
galha s.f. 1. Chifre. 2. Ramo mais<br />
grosso <strong>de</strong> uma árvore: Podie ser ante ua<br />
~ <strong>de</strong> un freixo cun galhos mui cumpridos,<br />
uas puntas (MF, 2001). 3. Raminho.<br />
SIN. sgalha.<br />
galhada s.f. 1. Cornos. 2. Conjunto <strong>de</strong><br />
ramos <strong>de</strong> uma árvore.<br />
galhado, galiado adj. Diz-se do ovo<br />
fecundado pelo galo.<br />
galhar, galiar v. Galar.<br />
galhar v. Criar cornos: l bitelo stá a ~<br />
bien.<br />
galhardie s.f. Galhardia: nua eigreija i<br />
campanairo, <strong>de</strong> tan gran<strong>de</strong> ~. (AMM,<br />
1979)<br />
galhardo adj. Valente.<br />
galhardon, galardon s.m. 1. Elogio.<br />
2. Reconhecimento. 3. Prémio.<br />
galhega s.f. 1. Boneca <strong>de</strong> trapos que se<br />
<strong>de</strong>pendura <strong>de</strong> uma árvore a anunciar uma<br />
festa: Yá só faltaba poner la ~ para<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
anunciar la fiesta ... (MP, 2004b). SIN.<br />
mona. 2. Enxó <strong>de</strong> canal.<br />
galhega adj.f. Tipo <strong>de</strong> couve: las<br />
berças galhegas son buonas para segar<br />
pa las pitas.<br />
galhego s. Pessoa natural da galiza.<br />
galhego adj. Relativo à Galiza. aire ~<br />
vento <strong>de</strong> noroeste. ganado ~ gado gordo.<br />
lhino ~ linho galego, semeado na<br />
primavera e <strong>de</strong> mais fina qualida<strong>de</strong>.<br />
galhego s.m. Galego, a língua galega.<br />
galheiro s.m. Instrumento <strong>de</strong> pau ou<br />
ferro com várias pontas afiados na parte<br />
superior, usado pelos mordomos <strong>de</strong><br />
certas festas para espetar os frutos e<br />
outras ofertas que recebiam das pessoas:<br />
astanho l ~ <strong>de</strong> San Sabastian iba mui<br />
cheno.<br />
galheta s.f. 1. Cada um dos pequenos<br />
vasos usados na missa, contendo água e<br />
vinho. 2. Bolacha: … solo ban a buscar<br />
un cachico <strong>de</strong> toucino, a buscar galhetas<br />
para algun die <strong>de</strong> fiesta (MF, 2001).<br />
galheteiro s.m. Instrumento para<br />
galheta.<br />
galhico s.m. (dim. <strong>de</strong> galho) Pequeno<br />
ramo.<br />
galhico s.m. (dim. <strong>de</strong> galho) Galinho.<br />
galhicos s.m.pl. Sons das crianças<br />
quando querem começar a falar: mira, l<br />
nino yá faç ~. SIN. sgalreio.<br />
galhina s.f. Galinha. SIN. m.us. pita.<br />
galhinaça s.f. Excremento das<br />
galinhas.<br />
galhineiro s.m. Galinheiro. SIN. m.us.<br />
polheiro.<br />
galho s.m. Galo. al cantar <strong>de</strong> l ~ <strong>de</strong><br />
manhã muito cedo. cantar <strong>de</strong> ~ ser<br />
arrogante. cuntar ls galhos a jogo <strong>de</strong><br />
iniciação que os rapazes e raparigas mais<br />
velhos faziam aos mais novos:<br />
baixavam-lhe as calças e puxávam-lhe<br />
pelo sexo com força, contando<br />
3
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
repetidamente: un, dous, trés, ai que<br />
m’anganhei! fiesta <strong>de</strong> l ~ festa em que os<br />
alunos da 4ª classe, no fim do ano<br />
lectivo, ofereciam um galo ao professor.<br />
missa <strong>de</strong> l ~ missa do galo. ~ <strong>de</strong> galho<br />
enfeite com três pontas a sair <strong>de</strong> um<br />
único sítio sendo a do meio mais<br />
comprida. ser ~ <strong>de</strong> crista bielha ser muito<br />
sabido, experimentado.<br />
galho s.m. 1. Galho, ramo <strong>de</strong> árvore. 2.<br />
Parte <strong>de</strong> un cacho <strong>de</strong> uvas. SIN. sgalha.<br />
galho s.m. Alto na cabeça provocado<br />
por contusão.<br />
galhofa s.f. 1. Luta <strong>de</strong> rapazes, por<br />
mero jogo. SIN. jogar a caídas. 2.<br />
Brinca<strong>de</strong>ira. 3. Barulho, algazarra. 4.<br />
Caçuada, troça.<br />
galhofar v. 1. Fazer galhofa, brincar. 2.<br />
Fazer barulho. 3. Fazer pouco <strong>de</strong> alguém.<br />
galhofeiro adj. Que é brincalhão: toda<br />
aqueilha giente galhofeira se riu até le<br />
doler la barriga. risa galhofeira riso <strong>de</strong><br />
fazer pouco.<br />
galiado vd. galhado.<br />
galiadura s.f. Galadura, sinal <strong>de</strong> o ovo<br />
ter sido fecundado.<br />
galiar vd. Galhar.<br />
galileia s.f. Calvário, representação<br />
teatral da paixão <strong>de</strong> Cristo: fazírun la<br />
galileia <strong>de</strong> Nuosso Senhor.<br />
galileu adj. Relativo à Galileia.<br />
galileu s. Natural da Galileia.<br />
galon s.m. 1. Galão, indicador <strong>de</strong><br />
posição na hierarquia militar. 2. Bordado<br />
na roupa feminina.<br />
galopante adj. 1. Galopante, que anda<br />
a galope. 2. Que anda ou se <strong>de</strong>senvolve<br />
muito <strong>de</strong>pressa: morriu-se cun ua ~<br />
galopante.<br />
galopar v. Galopar. SIN. correr als<br />
quatro pies.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
galopada s.f. Corrida a galope: …<br />
calçamos ~ i assi yá nun molhamos ls<br />
pies. (MF, 2001).<br />
galope s.m. Galope. SIN. als quarto<br />
pies.<br />
galoxas s.f.pl. Galochas.<br />
galrejar v. Som gutural emitido por<br />
certas aves, próximo da fala humana:<br />
esses páixaros quaije galréijan cumo las<br />
pegas. SIN. sgalrear.<br />
galrito s.m. 1. Pequena re<strong>de</strong> <strong>de</strong> pesca<br />
em forma <strong>de</strong> saco, que se pren<strong>de</strong> na<br />
ponta <strong>de</strong> uma vara grossa e comprida. 2.<br />
Re<strong>de</strong> para caçar pássaros: ne ls barcos<br />
cáçan ls páixaros cun galritos quando<br />
apáran alhá. 3. Cesto <strong>de</strong> boca larga,<br />
usado como armadilha.<br />
galula s.f. Goluseima, coisa boa e<br />
saborosa.<br />
gambiarra s.f. Gambiarra, extensão<br />
eléctrica para levar luz a sítios menos<br />
acessíveis.<br />
gámbias s.f.pl. Gâmbias, pernas<br />
compridas.<br />
gámbias s.m. Pessoa com as pernas<br />
gran<strong>de</strong>s: chama l ~ <strong>de</strong> l tou filho que tem<br />
l tranco mais gran<strong>de</strong> para saltar.<br />
gámbias adj. 1. Que tem as pernas<br />
gran<strong>de</strong>s: ye tan ~ que nai<strong>de</strong> lo agarrar a<br />
fugir. 2. Que quer abarcar tudo: ye tan ~<br />
que acaba por quedar sin nada.<br />
gamela s.f. 1. Gamela, espécie <strong>de</strong> prato<br />
<strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ira. 2. Recipiente usado pelos<br />
trolhas para colocar a massa <strong>de</strong> cimento<br />
ou cal. 3. Espécie <strong>de</strong> contentor usado nas<br />
minas para colocar o entulho extraído<br />
<strong>de</strong>las extraído. comer pula mesma ~ ter o<br />
mesmo comportamento que outra<br />
pessoas: aqueilhes cómen ls dous pula<br />
mesma ~.<br />
gamelada s.f. 1. Gamela cheia. 2.<br />
Conteúdo <strong>de</strong> uma gamela.<br />
gametal s.m. Campo <strong>de</strong> lentilhas.<br />
4
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
gametas s.f. 1. Lentilha. 2. Planta que<br />
dá as lentilhas. SIN. nantilhas.<br />
gamo vd. gromo.<br />
gamon s.m. 1. Abrótea. SIN.<br />
alboruotona. 2. Haste da abrótea, usada<br />
em seco para iluminar em casa. 3.<br />
Gamão, jogo <strong>de</strong> azar.<br />
gamonal s.m. Local com muitas<br />
abróteas.<br />
gamoneira s.f. Abrótea.<br />
gamozinos s.m. Gambozinos. SIN.<br />
tabardas, apabardas. andar als ~ brincar a<br />
apanhar gambozinos.<br />
gana s.f. 1. Vonta<strong>de</strong>: nun bou alhá<br />
porque nun me dá la ~. 2. Apetite: acho<br />
que yá tengo ~ <strong>de</strong> comer algo. 3. Raiva:<br />
tengo-le ua ~ que se lo agarro bai a<br />
saber a quantas <strong>de</strong> maio pariu la poupa.<br />
chorar cun ~ chorar a sério. dar la ~ dar a<br />
fome. <strong>de</strong> buona ~ com gosto. <strong>de</strong> mala ~ <strong>de</strong><br />
má vonta<strong>de</strong>, sem gosto. fazer l que me / te<br />
/ le dá na gana fazer o que me / te / lhe<br />
apetece. ~ <strong>de</strong> comer apetite. morrer-se<br />
cula ~ ter muita vonta<strong>de</strong>. nun passar gana<br />
ter em abundância: na bendímia anda<br />
que nun pssábamos ~ <strong>de</strong> ubas. passar ~<br />
<strong>de</strong> não ter: nós si passábamos ~ <strong>de</strong> las<br />
cousas, mas nun passábamos fame. tener<br />
~ i. ter vonta<strong>de</strong>; ii. ter apetite. tener ~ dun<br />
muordo ter vonta<strong>de</strong> <strong>de</strong> comer. tener-le ua<br />
~ ter uma zanga: tengo-le ua ~ que se<br />
l’agarro nun sei l que le fago.<br />
gana<strong>de</strong>iro s. Gana<strong>de</strong>iro, que cria ou<br />
guarda rebanho.<br />
gana<strong>de</strong>rie s.f. Ganadaria.<br />
ganado s.m. 1. Gado, os animais<br />
domésticos. 2. Rebanho <strong>de</strong> ovelhas: stará<br />
an tou ~ algua canhona mie? (JLV,<br />
1882). 3. Designação familiar para um<br />
conjunto <strong>de</strong> pessoas com que o<br />
inetrlocutor se relaciona: este ye un ~ que<br />
nun s’aquemoda cun qualquiera cousa. ~<br />
galhego gado gordo.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
ganáncia s.f. 1. Lucro, ganho. 2.<br />
Avi<strong>de</strong>z <strong>de</strong> ganho. dar mais prejuízo que ~<br />
diz-se <strong>de</strong> alguém que faz o trabalho mal<br />
feito.<br />
ganaciar v. Lucrar.<br />
ganancieiro adj. Ganancioso, que só<br />
pensa no seu interesse.<br />
ganancioso adj. Ganancioso. SIN.<br />
m.us. gananciudo.<br />
gananciudo adj. 1. Ganancioso, que<br />
só pensa no seu interesse. 2. Que é ávido<br />
<strong>de</strong> lucro.<br />
ganas s.f.pl. Vonta<strong>de</strong> muito intensa..<br />
gancha adj.f. Diz-se da mulher que<br />
gosta <strong>de</strong> agarrar tudo para si.<br />
gancha s.f. 1. Haste com duis ou mais<br />
galhos. 2. Pau com duas ou mais pontas<br />
para carregar o feno. SIN. forcon,<br />
torna<strong>de</strong>ira <strong>de</strong> palo.<br />
ganchada s.f. Porção <strong>de</strong> feno que é<br />
agarrada por uma gancha.<br />
gancho s.m. 1. Gancho, peça <strong>de</strong> ferro<br />
ou aço dobrada na ponta. 2. Gancho <strong>de</strong><br />
arame usado pelas mulheres para segurar<br />
o cabelo. 3. Camarão para <strong>de</strong>pendurar<br />
coisas. 4. Tri<strong>de</strong>nte: l tiu tenie un ~ que<br />
era a modo un biendo. 5. Âncora. ~ <strong>de</strong> la<br />
ciguonha gancho colocado na ponta da<br />
vara da picota on<strong>de</strong> se segurava o bal<strong>de</strong>,<br />
para tirar água <strong>de</strong> um poço. ser <strong>de</strong> ~ ter<br />
um feitio difícil.<br />
ganchos, guinchos s.m.pl. Conjunto<br />
<strong>de</strong> 3 ganchos <strong>de</strong> metal para retirar coisas<br />
que caíram num poço.<br />
gandaia s.f. m.q. gandaio.<br />
gandaiar v. 1. Vadiar. 2. Brincar.<br />
gandaíce s.f. 1. Acção <strong>de</strong> andar na<br />
vadiagem. 2. Acção <strong>de</strong> andar na<br />
brinca<strong>de</strong>ira.<br />
gandaio s.m. 1. Vadiagem: andubo to l<br />
die no ~. 2. Brinca<strong>de</strong>ira.<br />
5
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
gandaio s.m. Pessoa que anda<br />
sem fazer nada.<br />
gandulaige s.f. 1. Vadiagem: andubo<br />
todo l santo die na ~. 2. Conjunto <strong>de</strong><br />
pessoas que andam juntas na vadiagem,<br />
sem nada fazer.<br />
gandular v. 1. Preguiçar. 2. Andar na<br />
vadiagem.<br />
gandulice s.f. Vadiagem.<br />
gandulo adj. 1. Mandrião. 2.<br />
Preguiçoso.<br />
ganha-pan<br />
ganhar v. Ganhar. dar a ~ dar trabalho.<br />
ganha juízo! resposta para indicar que<br />
se nega uma <strong>de</strong>terminada pretensão. ~<br />
<strong>de</strong>nheiro a muntones ou ~ <strong>de</strong>nheiro cumo<br />
tierra ganhar muito dinheiro. ~ forma<br />
atingir o seu <strong>de</strong>senvolvimento norma. ~<br />
la bida trabalhar para aduirir meios <strong>de</strong><br />
subsistência: tube que ir p ala Fráncia a<br />
~ la bida. ~ juízo comportar-se <strong>de</strong> modo<br />
sério. ~ tiempo retardar algo à espera <strong>de</strong><br />
uma melhoria da situação.<br />
ganhido, ganido s.m. Ganido, latido.<br />
ganhir, ganir v. Ganir, latir. SIN.<br />
caincar.<br />
ganho s.m. Lucro, ganho. nun ser <strong>de</strong> ~<br />
não servir para ganhar a vida: to la giente<br />
bei que essa rapaza nun ye <strong>de</strong> ~, i nai<strong>de</strong><br />
la quier.<br />
ganholada s.f. Pedrada. SIN. xeixada.<br />
ganhoto s.m. 1. Garganta. 2. Maçã <strong>de</strong><br />
Adão. SIN. maçana <strong>de</strong> las guolas.<br />
ganhuolo, ganolho s.m. Seixo. SIN.<br />
rebolo, gogo.<br />
ganso s. Ganso.<br />
garabanho s.m. Bal<strong>de</strong> com cabo<br />
comprido. SIN. calabaço, regador.<br />
garabato s.m. 1. Pau com gancho na<br />
ponta. 2. Gancho: la can<strong>de</strong>la colgaba-se<br />
<strong>de</strong> l belador pul ~. 3. Gancheta, arame<br />
dobrado em gancho na ponta com que as<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
crianças conduzem no jogo do aro: se<br />
tubira un bun ~ nai<strong>de</strong> m’agarraba a<br />
correr cula roda<strong>de</strong>ira. SIN. guiador.<br />
garabatos s.m.pl. Gravetos. SIN:<br />
garamiços.<br />
garabito s.m. Graveto.<br />
garafuso vd. barafuso.<br />
garagista s.m. Pessoa que trabalha<br />
numa garagem.<br />
garaige s.f. Garagem.<br />
garamiço s.m. Lenha miúda, que ar<strong>de</strong><br />
muito <strong>de</strong>pressa. SIN. garabito.<br />
garanheira vd. grinheira.<br />
garanhon s.m. Garanhão.<br />
garantie s.f. Garantia.<br />
garantir v. 1. Garantir. 2. Assegurar.<br />
garanzones, garbançones s.m.pl.<br />
Palha mal trilhada que os animais<br />
rejeitam.<br />
garbançal s.m. Campo <strong>de</strong> grão <strong>de</strong><br />
bico.<br />
garbanceira s.f. Planta do grão <strong>de</strong><br />
bico.<br />
garbanceira s.f. Roseira brava. SIN.<br />
garrocheira.<br />
garbanço s.m. 1. Grão <strong>de</strong> bico: … un<br />
saco <strong>de</strong> cinco alqueires <strong>de</strong> garbanços …<br />
(MF, 2001). 2. Fruto da garbanceira. nun<br />
le caber un ~ ne l culo i. estar muito<br />
vaidoso; ii. estar muito contente: Ban tan<br />
cuntenticos cul que daprendírun cumigo<br />
que nin sequiera le cabe un ~ ne l culo.<br />
(MF, 2001).<br />
garbançones vd. garanzones.<br />
garbançudo adj. Diz-se da planta<br />
com gomos já <strong>de</strong>senvolvidos, quase a<br />
brotar. SIN. berçudo.<br />
garça s.f. Garça.<br />
gardunho 1 adj. Ladrão.<br />
gardunho 2 s.m. Fuinha, furão. SIN.<br />
furon.<br />
6
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
gareta s.f. Casota para arrumações ou<br />
para guardar as colheitas.<br />
garfeiro s.m. Local on<strong>de</strong> se colocam os<br />
garfos ou talheres, dado que antigamente<br />
o garfo era o único talher utilizado.<br />
garfiada, garfada s.f. 1. Comida que<br />
po<strong>de</strong> ser segurada por um garfo. 2. Acto<br />
ou efeito <strong>de</strong> usar o garfo.<br />
garfiado adj. Que tem várias hastes ou<br />
ramos, semelhante a um garfo.<br />
garfiar v. 1. Deitar, uma planta,<br />
rebentos para os lados a partir <strong>de</strong> um<br />
tronco central: solo apuis <strong>de</strong> Febreiro ye<br />
que ls panes ampéçan a ~. 2.<br />
Multiplicar-se, ramificar: ... <strong>de</strong>fendiu-se<br />
<strong>de</strong> airaçadas i pulburinos, anraizou i<br />
garfiou. (DR, 2000)<br />
garfo s.f. 1. Garfo. 2. Pua usada para<br />
enxertar: anxertie <strong>de</strong> ~. ser bun ~ comer<br />
bem.<br />
gargalhada s.f. Gargalhada. SIN:<br />
risada.<br />
gargalhar v. 1. Dar risadas sonoras.<br />
SIN. dar risadas. 2. Gargarejar.<br />
gargalheira s.f. Parte da rabela do<br />
arado que fica entre o temão e a relha: la<br />
~ ye la parte que bai <strong>de</strong> l ancaba<strong>de</strong>iro <strong>de</strong><br />
l timon até la reilha.<br />
gargalho s.f. 1. Gargalo. 2. Zona do<br />
eixo on<strong>de</strong> assenta o carro <strong>de</strong> bois. 3. Tipo<br />
<strong>de</strong> plaina, instrumento <strong>de</strong> carpinteiro,<br />
utilizada para para fazer chanfraduras. 4.<br />
Chanfradura feita nos ma<strong>de</strong>iros <strong>de</strong> uma<br />
cuba, on<strong>de</strong> encaixam as tábuas laterais.<br />
garganeiro s.m. 1. Comilão. 2.<br />
Invejoso, que quer o dos outros. SIN.<br />
arganeiro.<br />
garganta s.f. 1. Garganta. SIN. m.us.<br />
cachaço, gorja. 2. Fanfarrão: nun<br />
t’acradites nel, que ye un ~. 3. Passagem<br />
estreita. nuolo <strong>de</strong> la ~ maça <strong>de</strong> adão. SIN.<br />
maçana <strong>de</strong> las guolas. tener muita ~ i.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
falar <strong>de</strong>mais; ii. gabar-se sem motivo<br />
para isso.<br />
gargantilha s.f. Gargantilha, cordão<br />
gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> ouro. SIN. cordon, buolta<br />
garimo, agarimo s.m. 1. Carimo:<br />
andube siempre por en<strong>de</strong>, sien ~ <strong>de</strong><br />
nai<strong>de</strong>. 2. Boa vonta<strong>de</strong>, cortesia: se fur<strong>de</strong>s<br />
alhá, <strong>de</strong> cierto que bos recíben cun ~<br />
cumo me recebírun a mi.<br />
garito vd. ougarito.<br />
garlopa s.f. Plaina muito gran<strong>de</strong>,<br />
utilizada para <strong>de</strong>sbastar ma<strong>de</strong>ira.<br />
garnacho s.m. Zona do peito junto ao<br />
pescoço.<br />
garnizo 1 adj. Diz-se <strong>de</strong> um galo ou<br />
galinha muito pequeno.<br />
garnizo 2 s. Garnisé, galinha ou galo <strong>de</strong><br />
raça muito pequena.<br />
garotada s.f. 1. Garotada. 2.<br />
Brinca<strong>de</strong>ira. 3. Acção que é realizada <strong>de</strong><br />
modo pouco sério.<br />
garoto s. 1. Garoto, criança. 2. Pessoa<br />
irresponsável.<br />
garoto adj. 1. Garoto. 2. Que se<br />
comporta como uma criança. 3.<br />
Irresponsável. <strong>de</strong> you ~ quando era<br />
pequeno.<br />
garotote s.m. Garoto crescido. SIN.<br />
rapazote.<br />
garra, gárria s.f. 1. Garra. 2. Unha<br />
gran<strong>de</strong> e forte. SIN. gardunho. ber-se /<br />
star nas garras <strong>de</strong> l einemigo estar em<br />
gran<strong>de</strong> dificulda<strong>de</strong>.<br />
garrafa s.f. 1. Garrafa: … bidros<br />
partidos dua ~ ou assi… (MF, 2001). 2.<br />
Conteúdo <strong>de</strong> uma garrafa. 3. Medida<br />
equivalente a 75 cl.<br />
garrafal adj. Que tem a forma <strong>de</strong><br />
garrafa.<br />
garrafada s.f. 1. Remédio para curar<br />
certas doenças como as maleitas. 2.<br />
Conteúdo <strong>de</strong> uma garrafa.<br />
7
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
garrafeira s.f. Garrafeira.<br />
garrafon s.m. Garrafão.<br />
garrafonada s.f. Conteúdo <strong>de</strong> um<br />
garrafão.<br />
garrancho s.m. Ramo mal ajeitado,<br />
torto.<br />
garrar vd. agarrar.<br />
gárria vd. garra<br />
garrocha s.f. Ferro para espetar ao<br />
touro nas touradas.<br />
garrocheira s.f. Roseira brava, <strong>de</strong> que<br />
se faz água <strong>de</strong> rosas, usada para<br />
combater infecções da boca. SIN.<br />
garbanceira. Bot. rosa canina L.<br />
garrochilha s.f. (dim. <strong>de</strong> garrocha)<br />
Ferro para espetar aos touros nas<br />
touradas.<br />
garrocho s.m. 1. Fruto da garrocheira.<br />
2. Pau curto e grosso na ponta, porra.<br />
garrote s.m. 1. Pequeno pau para bater<br />
em alguém. SIN. arrocho. 2. Peça do<br />
tear, constituída por um pequeno pau e<br />
que liga os pedais aos lhiços. 3. Nome<br />
dado aos habitantes <strong>de</strong> São Pedro da<br />
Silva, al<strong>de</strong>ia do concelho <strong>de</strong> <strong>Miranda</strong> do<br />
Douro.<br />
garrotes s.m. Carne <strong>de</strong> porco da zona<br />
do pescoço.<br />
garrotilho s.m. Garrotilho, doença que<br />
po<strong>de</strong> matar por asfixia.<br />
garruço s.m. Carapuço <strong>de</strong> lã.<br />
garunhas adj. Sovina, avarento. SIN.<br />
misarable, subino, apunhado, agarrado,<br />
sénico, remisgo.<br />
garunho adj. 1. Sovina. SIN.<br />
garunhas. 2. Que só pensa em ganhar e<br />
juntar dinheiro.<br />
gasalhar v. Agasalhar.<br />
gasalho s.m. Agasalho, roupa: bestimos<br />
<strong>de</strong> burel? Ye l nuosso antigo, fuorte i bun<br />
~. (AMM, 1961)<br />
gasganete s.m. Gasganete.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
gastador, –eira adj. 1. Que gosta <strong>de</strong><br />
gastar. 2. Que gasta muito.<br />
gastador, -eira s. Pessoa que gasta<br />
muito.<br />
gasta<strong>de</strong>iron adj. (aum. <strong>de</strong> gastador)<br />
Muito gastador.<br />
gastado vd. gasto.<br />
gastar v. 1. Gastar, dispen<strong>de</strong>r dinheiro.<br />
2. +-se Gastar-se qualquer coisa. 3.<br />
Passar o tempo. 4. +-se Enfraquecer-se.<br />
5. +-se Envelhecer. 6. Utilizar: las<br />
reilhas que las gastában apuis durante la<br />
primabera i l berano (MF, 2001). 7.<br />
Consumir: you nun gasto nada <strong>de</strong>sse<br />
soto; ls peixes <strong>de</strong> l riu gastában-se bien<br />
eiqui. ~ l tiempo passar o tempo: Outras<br />
bezes iba culas bacas i lhebaba la<br />
machada para gastar l tiempo… (MF,<br />
2001).<br />
gasto adj. 1. Gasto, consumido. 2.<br />
Acabado. 3. Envelhecido.<br />
gastro- pref. Elemento <strong>de</strong> formação <strong>de</strong><br />
palavras<br />
gastronomie s.f. Gastronomia.<br />
gastrónomo s. Gastrónomo.<br />
gata s.f. 1. Grampo <strong>de</strong> metal que serve<br />
para unir duas partes <strong>de</strong> um mesmo<br />
objecto ou para lhe dar resistência. 2.<br />
Peça <strong>de</strong> ferro espetada no jugo e que<br />
serve para colocar a machada.<br />
gata, gato s.f.<br />
gatas s.f.pl. <strong>de</strong> ~ i. <strong>de</strong> gatas; ii. bêbado.<br />
quedar <strong>de</strong> ~ ficar muito cansado. andar<br />
<strong>de</strong> ~ i. estar bêbado; ii. gatinhar.<br />
gatar v. Gatar, fazer com erros.<br />
gatear v. 1. Unir com grampos. 2.<br />
Andar <strong>de</strong> gatas.<br />
gateira s.f. 1. Buraco por on<strong>de</strong> passam<br />
os gatos. 2. Qualquer buraco que dá a<br />
acesso a um escon<strong>de</strong>rijo: naqueilha<br />
peinha hai ua gateira <strong>de</strong> coneilho. 3.<br />
Buraco pequeno que permite o<br />
8
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
atravessamento <strong>de</strong> uma pare<strong>de</strong>. 4. Buraco<br />
que permite a passagem da água<br />
subterrânea: un sanjon lhieba lánchinas<br />
an ~ que assi l’auga cuorre melhor.<br />
gatico s.m.pl. (dim. <strong>de</strong> gato) 1. Gatinho.<br />
2. Animal com pouca força: nun pongas<br />
la mula al carro, que ye un ~.<br />
gatielho, gatilho s.m. Gatilho.<br />
gato s. 1. Gato, animal felino<br />
doméstico. Zoo. felis catus. 2. Coisa<br />
escondida: eiqui hai ~. 3. Grampo. SIN.<br />
gata. atirar-se cumo gatos a tripas i.<br />
dirigir-se a alguém com violência verbal<br />
ou física; ii. comer com sofreguidão. darse<br />
/ ser cumo l ~ i l rato dar-se mal. fazer ~<br />
çapato <strong>de</strong> i. fazer o que se quer <strong>de</strong><br />
alguém; ii. zombar <strong>de</strong> alguém; iii. tratar<br />
mal. ~ por lhiebre engano. nun po<strong>de</strong>r cun<br />
~ pul rabo estar muito cansado. ua gata<br />
andar a gatos uma gata estar com cio.<br />
uolhos <strong>de</strong> ~ olhos azuis.<br />
gato muntés, gato brabo s. Gatobravo.<br />
Zoo. felis silvestris.<br />
gatos vd. gatas.<br />
gatunaige s.f. Gatunagem.<br />
gatunha s.f. Unhagata: tierra <strong>de</strong><br />
gatunhas ye buona para pan.<br />
gatunheira s.f. Planta que dá<br />
unhagatas: las gatunheiras a las bezes<br />
fazien muntelheiras mui fuortes.<br />
gatuno adj. Gatuno.<br />
gatuno s. Gatuno.<br />
gau-gau! interj. Para imitar o ladrar do<br />
cão.<br />
gazeado adj. 1. Bêbado: bem para<br />
casa yá siempre mio ~. 2. Gaseado.<br />
gazear v. 1. Matar com gases. 2.<br />
Embebedar-se.<br />
gazolina s.f. Gasolina.<br />
gasólio s.m. Gasóleo.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
gazómetro s.m. Aparelho <strong>de</strong><br />
iluminação que tem o gás como<br />
combustível.<br />
gazosa s.f. Limonada com gás.<br />
gazoso adj. Gasoso.<br />
gazulha s.f. Gazua.<br />
gelada vd. gilada.<br />
gelado vd. gilado.<br />
gelado s.m. Gelado, creme doce<br />
congelado.<br />
gelar vd. gilar.<br />
gelo s.m. Gelo. SIN. m.us. carambelo,<br />
carambina.<br />
gema s.f. Gema. SIN. m.us. amarielho<br />
<strong>de</strong> l uobo.<br />
gemeduro s.m. Acto <strong>de</strong> gemer: nunca<br />
mais paraba cul ~, <strong>de</strong>be <strong>de</strong> star mui<br />
malico.<br />
gemer v. Gemer.<br />
gemido s.m. Gemido.<br />
génaro, género s.m. Género: l génaro<br />
houmano.<br />
generaçon, giraçon s.f. Geração.<br />
general s.m. General, oficial das forças<br />
armadas.<br />
general adj. Geral. SIN. giral<br />
generalista adj. Generalista.<br />
generalizar v. Generalizar.<br />
generar v. 1. Gerar. SIN. girar. 2.<br />
Formar-se. 3. Crescer, <strong>de</strong>senvolver-se:<br />
Juan há generado muito.<br />
género s.m. 1. Género gramatical. 2.<br />
Género.<br />
generoso adj. Generoso.<br />
génio s.m. 1. Maneira <strong>de</strong> ser irascível<br />
ou violenta: ten un génio mui malo. 2.<br />
Energia, força <strong>de</strong> vonta<strong>de</strong>: anda tan malo<br />
que solo s’aguanta a po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> ~. 3.<br />
Maneira <strong>de</strong> ser: tem un ~ mui bibo. 4.<br />
Duen<strong>de</strong>, ser mítico invisível: parecien<br />
9
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
dous <strong>de</strong>monhos atiçados por génios <strong>de</strong> ls<br />
einfiernos. 5. Excitação. SIN. fernesins.<br />
genitibo s.m. Genitivo.<br />
genoma s.m. Genona.<br />
gente vd. giente.<br />
gentica s.f. Gentinha. Obs. O uso da<br />
palavra implica, em geral, a i<strong>de</strong>ia <strong>de</strong><br />
pena.<br />
gentil adj. 1. Gentil, simpático. 2.<br />
Elegante: Só bengo por ber l tou cuorpo<br />
tan galano i tan ~. (SB, 1938).<br />
gentiu s. Gentio.<br />
geo- pref. Elemento <strong>de</strong> formação <strong>de</strong><br />
palavras<br />
geodésico adj. Geodésico.<br />
geográfico adj. Geográfico: ...<br />
acausos <strong>de</strong> la stória i antrabes<br />
geográficos. (DR, 1998).<br />
geografie s.f. Geografia.<br />
geógrafo s. Geógrafo.<br />
geológico adj. Geológico, relativo à<br />
geologia.<br />
geotoponímia s.f. Estudo da<br />
toponímia numa perpspectiva geográfica.<br />
geraçon vd. giraçon.<br />
geral vd. giral.<br />
geránio s.m. Gerânio. Bot.<br />
pelargonium spp. SIN. malbas,<br />
sardineira.<br />
gerença s.f. Gerência.<br />
gerente vd. geriente.<br />
geribar v. Guisar.<br />
geriboila s.f. Tipo <strong>de</strong> cogumelo.<br />
geriente, gerente s. Gerente.<br />
geringonça s.f. 1. Engenhoca. 2. Coisa<br />
mal organizada ou que funciona mal.<br />
germánico adj. Germânico.<br />
germano s.f. Germano, pessoa que<br />
pertencia ao povo dos germanos.<br />
germo s.m. Esta palavra apenas se usa<br />
em expressões do tipo: nun se ber un<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
10<br />
germo não se ouvir ninguém; nun se<br />
oubir un germo: não se ouvir um única<br />
voz <strong>de</strong> pessoa.<br />
geropiga s.f. Geropiga.<br />
gestiar v. Fazer gestos.<br />
géstio, gesto s.m. Gesto.<br />
geston s.f. Gestão: Fui apresentada ...<br />
ua petiçon al Stado ... pul Uorgano <strong>de</strong> ~<br />
<strong>de</strong> la “Escola ... /DR, 2000).<br />
gestor s. Gestor.<br />
gibal<strong>de</strong>ira s.f. Espécie <strong>de</strong> espargo<br />
bravo. SIN. spárraco brabo, yerba <strong>de</strong> las<br />
bruxas.<br />
giboia s.f. Giboia.<br />
giç s.m. Giz. pl. gizes.<br />
giente, giente s.f. 1. Gente: ... i antre<br />
gente <strong>de</strong> loinge stablecírun nuobo reino<br />
que tanto angran<strong>de</strong>círun (JLV, 1901). 2.<br />
Pessoas: habie ~ que iba al riu a çpejar<br />
la cinza <strong>de</strong> fazer ls afuma<strong>de</strong>iros. ~ <strong>de</strong> la<br />
rue gente da mesma rua. ~ fina gente<br />
fidalga. ~ fraca gente influenciável. ~<br />
nuoba juventu<strong>de</strong>: La ~ nuoba eimigrou<br />
… (MF, 2001). l mais <strong>de</strong> la ~ a maioria<br />
das pessoas. la ~ as pessoas: la ~ que era<br />
mais probe, to la bida se criou nas<br />
arribas; que si se riu la ~!; … porque,<br />
cumo diç la ~ … (MF, 2001).<br />
gigante adj. Gigante.<br />
gilada, gelada s.f. Geada. ~ negra<br />
geada negra, que queima. giladas<br />
tardiegas geadas tardias. més <strong>de</strong> las<br />
giladas mês <strong>de</strong> Janeiro.<br />
gila<strong>de</strong>iro, gela<strong>de</strong>iro adj. Que é<br />
propício à geada: diç-se que l més <strong>de</strong><br />
janeiro ye ~.<br />
gilado, gelado adj. Gelado, muito<br />
frio.<br />
gilar, gelar v. 1. Gear. 2. +-se Gear-se.<br />
3. Encher-se <strong>de</strong> frio.<br />
gineta s.f. Geneta. Zoo. genetta genetta.<br />
gingada s.f. Jangada.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
ginja s.f. Ginja. ~ garrafa tipo <strong>de</strong> ginja.<br />
ginjada s.f. Ginginha.<br />
ginjal s.m. Ginjal, pomar <strong>de</strong> ginjeiras.<br />
ginjeira s.f. 1. Gingeira, árvore que dá<br />
ginjas. Bot. prunus cerasus L. 2. Erva<br />
que <strong>de</strong>ita um líquido leitoso e <strong>de</strong> que se<br />
fazem vassouros, e cujos rebentos mais<br />
tenros são comidos em salada. SIN.<br />
baleia, baleeira. 3. Tipos <strong>de</strong> ervas muito<br />
utilizadas na alimentação dos porcos, e<br />
que <strong>de</strong>itam um grelo comestível: quando<br />
a iba a yerbas pa ls cochinos i las staba<br />
a lhabar, anchie-me <strong>de</strong> ginjeiras.<br />
conhecer <strong>de</strong> ~ conhecer bem.<br />
gira! interj. Voz para mandar alguém<br />
embora.<br />
giraçon, geraçon s.f. Geração.<br />
gira-discos m.q. toca-discos.<br />
giral, geral adj. Geral. SIN. general.<br />
girar v. 1. Gerar, dar à luz: you nun sei<br />
quien me girou. (AMM, 1961). 2.<br />
Nascer: estas dues froles fúrun giradas<br />
<strong>de</strong> l mesmo pie.<br />
girassol s.m. Girassol. SIN. mirassol.<br />
gleba s.f. Cada uma das porções <strong>de</strong><br />
terra em que foram divididos os baldios,<br />
<strong>de</strong>pois sorteadas pelas pessoas da<br />
povoação. SIN. suortes.<br />
global adj. Global: an termos globales<br />
tomórun yá cuntacto... (DR, 2000).<br />
globalizaçon s.f. Globalização.<br />
globalizar v Globalizar.<br />
glória s.f. 1. Glória. 2. O céu. reino <strong>de</strong><br />
la ~ o céu: ... acumpanhai l’almica <strong>de</strong> l<br />
miu home pa l reino <strong>de</strong> la ~. (DR, 1998).<br />
gloriar v. 1. Elogiar. 2. +se Vangloriarse,<br />
gabar-se.<br />
glorificar v. Glorificar.<br />
glorioso adj. Glorioso: La bida nun ye<br />
senó la marcha gloriosa <strong>de</strong> la berda<strong>de</strong>...<br />
(JLV, 1884).<br />
gobernable adj. Governável.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
11<br />
gobernaçon s.f. Governação, governo.<br />
gobernador s. Governador. ~ cebil<br />
governador civil.<br />
gobernante s. Governante.<br />
gobernar v. 1. Governar, estar no<br />
governo. 2. Tratar das suas coisas: …<br />
íbamos tenendo algun <strong>de</strong>nheiro para ~ la<br />
casa (MF, 2001). 3. +-se Sustentar-se:<br />
goberna-se solo cul que cuolhe na<br />
huorta. 4. +-se Desenrascar-se, resolver<br />
as suas necessida<strong>de</strong>s: Se la giente se<br />
podisse ~ fazendo casa, cun menos ua<br />
jinela para nun gastar tanto <strong>de</strong>nheiro<br />
quedaba cun menos ua jinela. (MF,<br />
2001). 5. Tratar, alimentar: datrás ls pais<br />
tenien muito filho i custában-le muito a<br />
~. ~ l caçuolo / cortiço <strong>de</strong> l sal governar a<br />
casa.<br />
gobierno, goberno s.m. 1. Governo,<br />
mando. 2. Orientação: nun sabie que ~ le<br />
habie <strong>de</strong> dar a la bida. 3. Alimento: la<br />
huorta daba-le ~ pa meianho. 4.<br />
Governo, órgão do Estado: estas<br />
eileiçones son para botar para scolher l<br />
~.<br />
gogo s.m. 1. Cócegas. 2. Seixo Rolado.<br />
3. Doença das galinhas. tirar l ~ fazer<br />
cócegas, até magoar, na zona posterior<br />
da orelhas.<br />
goiba s.f. Goiva, instrumento <strong>de</strong><br />
trabalhar a ma<strong>de</strong>ira em forma <strong>de</strong> meia<br />
cana.<br />
gola vd. guola.<br />
gola s.f. Gola, parte do vestuário que<br />
fica em volta do pescoço: … presa nua<br />
betoneira que tenien na ~ <strong>de</strong> la jaqueta<br />
(MF, 2001).<br />
golada s.f. Conteúdo <strong>de</strong> líquido que<br />
po<strong>de</strong> passar <strong>de</strong> uma vez pelas goelas.<br />
gol<strong>de</strong> s.f. Tipo <strong>de</strong> maça.<br />
goldres s.m.pl. Goelas.<br />
golo 1 s.m. Gole, trago.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
golo 2 s.m. Golo, entrada da bola na<br />
baliza.<br />
golpe s.m. 1. Golpe: Cumo <strong>de</strong>lantre <strong>de</strong> l<br />
algoç l cundanhado ... aspera pul ~<br />
temible (JLV, 1901). 2. Ataque. SIN.<br />
stepor.<br />
golpada s.f. 1. Pancada. 2. Vómito.<br />
golpar v. Golpear.<br />
golsiada s.f. Golfada: lhougo boto ua ~<br />
<strong>de</strong> cuçpinha pula boca.<br />
golsiar v. 1. Bolçar. 2. Sair para fora,<br />
sob pressão, algo que está em recipiente<br />
fechado: nun atices l lhume a l’ alquitara<br />
senó inda gólsia.<br />
gólsio s.m. Acto ou efeito <strong>de</strong> <strong>de</strong>itar fora.<br />
goludo adj. 1. Que fala muito alto. 2.<br />
Orgulhoso no modo como fala: nun<br />
gusto <strong>de</strong>ssa pessona que ye mui goluda.<br />
gomitado vd. agmitado.<br />
gomitar vd. agmitar. (JLV, 1882,<br />
gomitar).<br />
gómito vd. agmito.<br />
gordo adj. 1. Gordo, com gordura. 2.<br />
Pesado. 3. Que está em bocados gran<strong>de</strong>s:<br />
sal ~; arena <strong>de</strong> la gorda. 4. Largo: las<br />
pare<strong>de</strong>s <strong>de</strong> casa son mui gordas. SIN.<br />
ancho. 5. Grosseiro: Agora yá nun son<br />
(las meias) assi <strong>de</strong>ssa lhana tan áspara<br />
… nun son assi tan gordas i son<br />
amerosas. (MF, 2001); eiqui solo se fazie<br />
calçado ~, que era <strong>de</strong> lhabrador. auga<br />
gorda ou pingas gordas chuva grossa. boç<br />
gorda voz <strong>de</strong> baixo. <strong>de</strong> ~ <strong>de</strong> largura: l<br />
toucino ten quatro <strong>de</strong>dos <strong>de</strong> ~. beiços<br />
gordos lábios carnudos. <strong>de</strong>do ~ <strong>de</strong>do<br />
polegar. Deimingo ~ Domingo Gordo,<br />
domingo anterior ao Carnaval. <strong>de</strong>zir-las<br />
gordas dizer gran<strong>de</strong>s mentiras. lhibro ~<br />
livro om muitas páginas: Ua beç a un<br />
rapaç que fui miu aluno tirórun-le un<br />
lhibro mui ~ (MF, 2001). sangre gordo<br />
colesterol. star ~ estar com aspecto<br />
saudável. tripas gordas intestino grosso:<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
12<br />
Tirában las gorduras a las tripas i apuis<br />
apartában las <strong>de</strong>lgadas <strong>de</strong> las gordas<br />
(MF, 2001).<br />
gordo s.m. 1. A carne gorda do porco.<br />
2. A gordura que existe em qualquer<br />
alimento, em particular a carne.<br />
gordura s.f. 1. Gordura. 2. Largura:<br />
habie alhá un nebro botado abaixo, mas<br />
que nun tenie ~ bastante. SIN. anchura. ~<br />
ne l sangre colesterol.<br />
gorgear v. Gorgear, cantar dos<br />
pássaros.<br />
gorgeta s.f. 1. Gorgeta. 2. Courgette,<br />
tipo <strong>de</strong> abóbora.<br />
gorgete s.m. Peitilho <strong>de</strong> pano preto<br />
usado pelos homens sobre a camisa, em<br />
sinal <strong>de</strong> luto.<br />
gorita s.f. 1. Pequeno buraco: eilhi salie<br />
ua ~ chena d’auga. 2. Guarita, local on<strong>de</strong><br />
vigiam as sentinelas.<br />
gorja s.f. 1. Traqueia. SIN. canha <strong>de</strong> la<br />
guola. 2. Garganta. SIN. m.us. guola.<br />
gorra s.f. 1. Boina. 2. Quantida<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
coisas que cabem numa boina.<br />
gorriato vd. gurriato.<br />
gorrion vd. gurrion.<br />
gorrionada vd.. gurrionada.<br />
gorro s.m. 1. Boné. 2. Qualquer objecto<br />
para cobrir a cabeça e que se enfia nesta:<br />
ls gorros <strong>de</strong> ls garotos era la cousa mais<br />
anteressante, pus éran <strong>de</strong> poupelina i <strong>de</strong><br />
renda i atában-se an baixo <strong>de</strong> l cachaço.<br />
3. Quantida<strong>de</strong> <strong>de</strong> coisas que cabem num<br />
boné. ~ d’oureilhas boné com abas para<br />
proteger os ouvidos.<br />
gorros s.m.pl. 1. Folhos do intestino<br />
grosso. 2. Parte <strong>de</strong> uma meia que fica<br />
junto ao calcanhar. 3. Nome dado aos<br />
naturais <strong>de</strong> Fonte Al<strong>de</strong>ia.<br />
gorros ber<strong>de</strong>s s.m. Tipo <strong>de</strong><br />
cogumelo.<br />
gosma 1 s.f. Preguiça.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
gosma 2 s.m. Pessoa que vive à custa <strong>de</strong><br />
outra.<br />
gota s.f. 1. Gota, pingo <strong>de</strong> água ou outro<br />
líquido. SIN. m.us. pinga. 2. Gota,<br />
doença. nin ~ nem pinga, nada.<br />
gote s.m. 1. Pequeno calço para<br />
equilibrar objectos. 2. Seixo rolado. SIN.<br />
gogo, rebolo.<br />
gotear v. Gotejar. SIN. m.us. pingar.<br />
gotes s.m.pl 1. Bocadinhos <strong>de</strong> massa<br />
que ficam na masseira. 2. Bocadinhos <strong>de</strong><br />
farinha que aparecem <strong>de</strong>ntro da fogaça<br />
sem ter sido amassado ou bolha <strong>de</strong> ar na<br />
fogaça cozida. SIN. pegote.<br />
goteira vd. boteira.<br />
goteiron vd. boteiron.<br />
goto s.m. Glote.<br />
goucha s.f. Ser mitológico que se<br />
chama para meter medo às crianças e,<br />
assim, obrigá-las a fazer alguma coisa<br />
que não querem: come l caldo senó ben<br />
la ~.<br />
goulés 1 adj. Gaulés: Asterix, l ~ ye un<br />
libro mui a<strong>de</strong>bertido.<br />
goulés 2 s. Pessoa natural da Gália.<br />
gozar v. 1. Gozar, ter prazer: ... i nin l<br />
<strong>de</strong>ixando alhá, n’África, star la paç<br />
gozando. (JLV, 1884). 2. Alcançar, tirar<br />
proveito: Dius t’aju<strong>de</strong> cumo mereces pra<br />
quando benires ~ l que <strong>de</strong>seias. (BFM)<br />
gozo s.m. 1. Gozo, prazer: ls gozos<br />
todos, l prazer sin scala. (AMM, 1961).<br />
2. Posse. 3. Proveito.<br />
gozoso adj. Que aproveita, que tem<br />
prazer.<br />
grabaçon s.f. Gravação: ... produzimos<br />
alguns materiales (testos, grabaçones ...)<br />
(DR, 2000).<br />
grabador s.m. Gravador.<br />
grabanço vd. garbanço.<br />
grabar v. 1. Gravar. 2. Memorizar: l tiu<br />
ten todo ~ na cabeça. 3. Escrever.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
13<br />
grabe 1 adj. 1. Bem feito, <strong>de</strong>licado: letra<br />
~. 2. Que é próprio ou com hábitos da<br />
cida<strong>de</strong>: çque se fui a studar, ben mui ~;<br />
falar ~ falar português à moda da cida<strong>de</strong>.<br />
SIN. falar fidalgo. ANT. falar charro.<br />
grabe 2 s.m. Língua portuguesa: se l ~<br />
cumo ls outros nun sabemos, nun ye por<br />
culpa nuossa, i ambeija nun tenemos.<br />
SIN. fidalgo, grafino. ANT. charro.<br />
grabida<strong>de</strong> 1 s.f. Gravida<strong>de</strong>: quedou<br />
ferido sin ~.<br />
grabida<strong>de</strong> 2 s.f. Gravida<strong>de</strong>, força <strong>de</strong><br />
atracção: las cousas nun se cáien por<br />
séren pesadas, mas por bias <strong>de</strong> la ~..<br />
grabura s.f. Gravura.<br />
grácia, graça s.f. 1. Graça, dom <strong>de</strong><br />
Deus: Abe Marie, chena <strong>de</strong> grácia (FM,<br />
1901); Que mos dé salu<strong>de</strong> i grácia para<br />
fazer la funcion (SB, 1938). 2. Nome:<br />
cumo ye la buossa graça? 3. Motivo <strong>de</strong><br />
brinca<strong>de</strong>ira: Se bos cuntasse las<br />
maroteiras que se fazien dantes por qui<br />
bós si l íba<strong>de</strong>s a achar grácia~ (MF,<br />
2001). 4. Brinca<strong>de</strong>ira, dito engraçado:<br />
Feriste-te? Ye pa que sabas! Nun cui<strong>de</strong>s<br />
que ye grácia. 5. Elegância, expressão<br />
atraente, bonita: ... ua grácia biba que<br />
hai neilhes (ls uolhos), par’eilha ser la<br />
sinhora <strong>de</strong> quien ye coutiba ... (JLV,<br />
1901). <strong>de</strong> ~ sem custar nada. grácias a<br />
Dius graças a Deus. cumo ye la buossa ~?<br />
como se chama? que nome tem?<br />
grácias 1 adv. Devido, por causa <strong>de</strong>: you<br />
mesmo, que sei bien este dialeto, solo<br />
agora, ~ al buosso bun eisemplo, i<br />
tamien al bun gusto que m’apeguestes<br />
(MS, 1884).<br />
grácias 2 , graças interj. Usada para<br />
referir quelquer facto que po<strong>de</strong>ria ter<br />
sido pior: i ~ que nun te mateste! inda<br />
colhimos dieç sacas <strong>de</strong> patatas, i ~!<br />
gracioso 1 adj. Engraçado, simpático.<br />
gracioso 2 s.m. Figura do teatro popular<br />
mirandês: An todas eilhas aparece la
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
figura <strong>de</strong> l tonto ou ~, antigo bobo, cula<br />
misson <strong>de</strong> caçuar i <strong>de</strong>bertir las<br />
pessonas... (DR, 1998). SIN. boubo,<br />
tonto.<br />
graça vd. grácia.<br />
graças vd. grácias.<br />
gra<strong>de</strong> s.f. 1. Instrumento agrícola para<br />
alisar a terra. SIN. agrado. 2. Caixa:<br />
buírun ua ~ <strong>de</strong> cerbeija nua nuite.<br />
gra<strong>de</strong>s s.f.pl. Gra<strong>de</strong>s: ... i atirei un tiro<br />
cun eilhes a las ~ dua janela (JLV,<br />
1901); aqueilha casa ten uas ~ que<br />
parece ua ca<strong>de</strong>na.<br />
grado s.m. Grau. SIN. grau, <strong>de</strong>grau.<br />
grafeada vd. garfeada.<br />
grafear v. garfear.<br />
grafenuola s.f. Grafonola.<br />
grafie s.f. Grafia.<br />
grafino s.m. Língua portuguesa: an<br />
mirandés ou an ~ (cumo chama a la<br />
lhéngua pertuesa)... (DR, 1999c). De<br />
gran+fino.<br />
grafite s.f. Grafite.<br />
grafologie s.f. Grafologia.<br />
graixa s.f. Graxa. SIN. m.us. pomada<br />
<strong>de</strong> ls çapatos.<br />
gralha s.f. 1. Gralha. Zoo. curvus<br />
corone. 2. Pessoa que fala muito.<br />
gralhar 1 s.m. O palrar das gralhas.<br />
gralhar 2 v. 1. Palrar. 2. Cantar as<br />
gralhas.<br />
gralho s.m. Gaio. Zoo. garrulus<br />
glandarius. SIN. gaio.<br />
graixa s.f. Graxa. SIN. pomada <strong>de</strong> ls<br />
çapatos.<br />
grama 1 s.f. Grama: la ~ hai que le<br />
arrincar las raizicas todas senó nun<br />
zlenta. Tipos <strong>de</strong> grama: ~ gorda ou<br />
normal; ~ ciega. ser cumo la ~ i. que se<br />
multiplica facilmente; ii. que muito<br />
dificilmente se consegue eliminar.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
14<br />
grama 2 s.m. Grama, milésima parte do<br />
quilo.<br />
gramal s.m. 1. Gran<strong>de</strong> quantida<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
grama. 2. campo coberto <strong>de</strong> grama.<br />
gramar v. 1. Suportar, aturar. 2.<br />
Aguentar.<br />
gramática s.f. Gramática. sachada na ~<br />
erro grave.<br />
gramatical adj. Gramatical: fui esta<br />
lhéngua, que ten strutura ~ purfeita ...<br />
(DR, 1998).<br />
gramático s. Gramático.<br />
gramielha s.f. Grama muito fina e<br />
miúda. SIN. gramina.<br />
gramina s.f. Grama miúda. SIN.<br />
gramielha.<br />
gramon s.m. Grama muito grossa e<br />
resistente.<br />
grana s.f. Semente <strong>de</strong> plantas ou ervas:<br />
… la ~ <strong>de</strong> las scobas ye mui buona pa<br />
las canhonas. (MF, 2001); a las bacas<br />
dábamos-le uas granas chamadas<br />
gametas.<br />
grana-crista s.f. Erva cuja semente se<br />
mete no olho para o limpar <strong>de</strong> qualquer<br />
sujida<strong>de</strong> que se tenha acumulado no<br />
interior.<br />
grana<strong>de</strong>iro vd. gana<strong>de</strong>iro.<br />
granado adj. Bagado, que tem grão:<br />
aquemodai las baquitas cun feno i yerba<br />
granada. (AMM, 1979)<br />
granadura s.f. Conjunto das sementes<br />
<strong>de</strong> grão.<br />
granar v. Bagar, criar grão.<br />
grandalhon adj. (aum. <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>)<br />
Muito gran<strong>de</strong>.<br />
gran<strong>de</strong> adj. 1. Gran<strong>de</strong>. 2. Comprido: …<br />
a las bezes, <strong>de</strong>ssa gelada que bai caindo<br />
pulas teilhas ne ls beirales, fai uns ~ <strong>de</strong><br />
carambelo quaije que dun palmo <strong>de</strong><br />
gran<strong>de</strong>s. (MF, 2001). 3. Importante: era<br />
un doutor ~ 4. Alto. abraço ~ abraço
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
apertado. anfenitamente ~ infinitamente<br />
gran<strong>de</strong>. ~ cantador bom cantor. lhebar un<br />
~ abanço ir a gran<strong>de</strong> distância. lhume ~<br />
lume forte. mais ~ que you sei alhá muito<br />
gran<strong>de</strong>. nuites gran<strong>de</strong>s noites compridas.<br />
nun ser ~ cousa i. valer pouco; ii. ser<br />
pouco. sin ~ fundamiento sem<br />
fundamento sólido. torre ~ torre alta. un ~<br />
andarilho que anda muito.<br />
gran<strong>de</strong> s.m.f. Adulto, crescido: mete-te<br />
culs gran<strong>de</strong>s, cumo tu.<br />
gran<strong>de</strong>ssíssimo adj. (superl.<br />
reforçado <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>) Muito gran<strong>de</strong>. Loc.<br />
interj. gran<strong>de</strong>ssíssima alta e baixa!<br />
eufemismo que se usa para evitar chamar<br />
a alguém um nome feio.<br />
grandíssimo adj. (superl. <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>)<br />
Máximo, muito gran<strong>de</strong>.<br />
grandon adj. Grandalhão.<br />
grandura s.f. 1. Gran<strong>de</strong>za,<br />
comprimento: La palha puo<strong>de</strong> tener un<br />
metro <strong>de</strong> ~… (MF, 2001). 2. Tamanho.<br />
granheira vd. grinheira.<br />
granholeiro adj. 1. Friorento. 2. Que<br />
está sempre junto da lareira para se<br />
aquecer. SIN. granhuolo.<br />
granhuolo adj. 1. Friorento. 2. Que<br />
está sempre junto da lareira para se<br />
aquecer. SIN. granholeiro.<br />
granico s.m. (dim. <strong>de</strong> grano) 1.<br />
Grãozinho. 2. Razoável colheita <strong>de</strong><br />
cereal em relação ao que era esperado:<br />
inda colhimos un ~.<br />
granicos s.m.pl. 1. Testículos <strong>de</strong> um<br />
menino. 2. Sementes.<br />
graniçada s.f. Chuvada <strong>de</strong> ganizo.<br />
graniçar v. Desfazer em grãos <strong>de</strong><br />
areia. SIN. zgraniçar.<br />
graniceiro adj. 1. Que é <strong>de</strong> granizo. 2.<br />
Que é propício ao granizo. truniada<br />
graniceira trovoada <strong>de</strong> granizo.<br />
graniço s.m. Granizo. SIN. piedra.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
15<br />
granina s.f. (dim. <strong>de</strong> grana) 1. Grainha.<br />
2. Semente: las graninas <strong>de</strong> las ubas; las<br />
graninas <strong>de</strong> ls figos. 3. Algas que<br />
existem à superfície das águas paradas e<br />
que têm a folha muito pequena e<br />
arredondada.<br />
granito s.m. Granito. SIN. m.us.<br />
cantarie.<br />
granjés 1 adj. Que é relativo a Granja,<br />
al<strong>de</strong>ia do concelho <strong>de</strong> <strong>Miranda</strong> do Douro.<br />
granjés 2 s.m. Pessoa natural da Granja,<br />
al<strong>de</strong>ia do concelho <strong>de</strong> <strong>Miranda</strong> do Douro.<br />
grano s.m. 1. Grão. 2. Semente: ls<br />
granos <strong>de</strong> ls figos. SIN. graninas. 3.<br />
Testículo.<br />
granos s.m.pl. Feijão seco: … la giente<br />
ne l berano come muito frajon ber<strong>de</strong> i<br />
apuis ls que sóbran ban-se criando i<br />
tenemos ~ secos. Dantes colhiemos dous<br />
ou trés alqueires <strong>de</strong> ~ … (MF, 2001).<br />
granudo adj. 1. Muito gran<strong>de</strong>. SIN.<br />
peco. ANT. menudo. 2. Forte. 3. Bom,<br />
<strong>de</strong> qualida<strong>de</strong>: La tue ei<strong>de</strong>ia <strong>de</strong> ls<br />
mandares a moránganos tamien fui<br />
granuda. 4. Que está bem criado:<br />
astanho ls frajones son granudos. dar-las<br />
ou <strong>de</strong>zir-las granudas mentira forte: si las<br />
dás bien granudas!<br />
gratidon s.f. Gratidão,<br />
reconhecimento.<br />
grato adj. Agra<strong>de</strong>cido.<br />
grau s.m. 1. Grau, unida<strong>de</strong> <strong>de</strong> medição<br />
da temperatura, do teor alcoólico ou<br />
outros. SIN. grado, <strong>de</strong>grau. 2.<br />
Intensida<strong>de</strong>: l grau <strong>de</strong> partecipaçon an<br />
relaçon al númaro total <strong>de</strong> alunos... (DR,<br />
2000). 3. Posição.<br />
graznar v. Grasnar.<br />
grebes, grebas s.f. Grevas, cintas <strong>de</strong><br />
pano com certa <strong>de</strong> quatro <strong>de</strong>dos <strong>de</strong><br />
largura que se enrolavam à perna, para<br />
proteger do frio, e eram apertadas com<br />
atilhos à altura do joelho.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
greilha, greilhas s.f. 1. Grelha,<br />
utensílio <strong>de</strong> cozinha utilizado para grelar.<br />
2. Objecto <strong>de</strong> metal em forma <strong>de</strong> re<strong>de</strong><br />
para tapar orifícios, permitindo a entrada<br />
<strong>de</strong> ar.<br />
greinhas s.f.pl. Cabelo comprido. SIN.<br />
celras.<br />
grelhado s.f. Grelhado. SIN. m.us.<br />
assado.<br />
grelhar v. Grelhar. SIN. m.us. assar.<br />
gretado adj. Gretado, que tem gretas.<br />
SIN. sgritado.<br />
gretar v. Formar gretas. SIN. sgritar.<br />
griego 1 adj. Que é relativo à Grécia.<br />
ber-se ~ ver-se grego. SIN. ber-se mal,<br />
ber-se an calças <strong>de</strong> mexer.<br />
griego 2 s.m. Grego, língua grega.<br />
griego 3 s. Natural da Grécia.<br />
grieta s.f. 1. Greta, racha aberta na pele,<br />
sobretudo pelo frio. SIN. racha. 2. Fenda,<br />
buraco comprido e estreito. SIN. racha.<br />
3. Órgão sexual feminino.<br />
grifo 1 s.m. Grifo, ave <strong>de</strong> rapina.<br />
grifo 2 s.m. Caracol do cabelo.<br />
grifo 3 adj. Encaracolado: pelo ~. SIN.<br />
angrifado.<br />
gri-gri! s.m. Canto do grilo.<br />
grilha, grila s.f. Vulva. SIN. grieta.<br />
grilhado adj. Grelado. SIN. zgrilado.<br />
grilhar v. Grelar, espigar. SIN. zgrilar.<br />
grilhar, grilar v. Cantar o grilo.<br />
grilho, grilo s.m Grilo: staba ua nuite<br />
mui calma, ls grilhos an gritarie. (AMM,<br />
1979). Zoo. gryllus campestris.<br />
grilho, grilo s.m. 1. Grelo, rebento das<br />
plantas. 2. Clítoris.<br />
grilhon s.m. Corrente <strong>de</strong> ferro. SIN.<br />
ca<strong>de</strong>na.<br />
grima s.f. 1. Medo intenso. SIN. miedo.<br />
2. Susto. 3. Pavor: quedou bouba cula ~<br />
<strong>de</strong> tener un ancosto andrento <strong>de</strong>ilha i<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
16<br />
nun haber nai<strong>de</strong> que fura capaç <strong>de</strong> lo<br />
botar para fuora. 4. Arrepios ou tensão<br />
provocada pelo medo: bieno-me ua ~ als<br />
uolhos que até chorában.<br />
grimado adj. 1. Cheio <strong>de</strong> medo. 2.<br />
Assustado. 3. Apavorado.<br />
grimar-se v. Ter medo.<br />
grimezin s.m. Medo intenso: A la<br />
antrada <strong>de</strong> l palácio, lhougo le dou un ~.<br />
(SB, 1938).<br />
grinalda s.f. Grinalda: las moças<br />
quando se íban a casar lhebában un béu<br />
suolto, a modo ~, que le chegaba al meio<br />
<strong>de</strong> las cuostas.<br />
grinheira, granheira s.f. Pequena<br />
corda <strong>de</strong> cereal para atar molhos: la ~<br />
çpipa-se <strong>de</strong> l manolho, sacando las<br />
pencas <strong>de</strong> centeno ou las mais lhargas.<br />
SIN. benceilho. ~ <strong>de</strong> trigo corda com<br />
caules <strong>de</strong> trigo retirados do molho que se<br />
vai atar. ~ <strong>de</strong> centeno corda com caules <strong>de</strong><br />
centeio retirados do molho que se vai<br />
atar. ~ <strong>de</strong> spigas corda com caules<br />
retirados do molho <strong>de</strong> cereal que se vai<br />
atar.<br />
gritante adj. Gritante.<br />
gritar v. Gritar. ~ a las armas chamar os<br />
soldados a pegar em armas. SIN. boziar a<br />
las armas.<br />
griterie, gritarie s.f. Gritaria.<br />
grito s.m. Grito, voz <strong>de</strong> aflição.<br />
grolo s.m. Bocadinho <strong>de</strong> massa que se<br />
agarra às mãos <strong>de</strong> quem está a amassar.<br />
groma s.f. 1. Troça. 2. Desprezo.<br />
gromo s.m. 1. Gomo, o brote das<br />
plantas. 2. Cada uma das partes em que<br />
se divi<strong>de</strong> uma laranja.<br />
grosa s.f. 1. Lima grossa <strong>de</strong> um lado e<br />
fina do outro, usada sobretudo pelos<br />
sapateiros ou para trabalhar a ma<strong>de</strong>ira:<br />
Esse bidro serbie <strong>de</strong> lima ou <strong>de</strong> ~ para<br />
alisar l cabo para que nun ferisse las<br />
manos (MF, 2001). 2. Doze dúzias.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
grua s.f. Grua. SIN. guincho.<br />
grudar v. Colar com gru<strong>de</strong>.<br />
gru<strong>de</strong> s.m. Gru<strong>de</strong>, cola feita com<br />
farinha <strong>de</strong> trigo e água, usada pelos<br />
sapateiros.<br />
grunhi<strong>de</strong>ira s.f. Grunhido repetido<br />
durante muito tempo.<br />
grunhi<strong>de</strong>la s.f. Grunhido ligeiro.<br />
grunhido s.m. Grunhido, a voz do<br />
porco.<br />
grunhir v. 1. Grunhir: ls cochinos<br />
dében <strong>de</strong> tener fame, nun páran <strong>de</strong> ~. 2.<br />
Resmungar, falar <strong>de</strong> modo que não se<br />
eneten<strong>de</strong>: passou por mi a ~, mas nun<br />
l’antendi l que <strong>de</strong>zie.<br />
grunho 1 s.m. Grunhido. SIN. grunhido.<br />
grunho 2 adj. 1. Pessoa ou animal muito<br />
pequeno. 2. Que se <strong>de</strong>senvolveu pouco.<br />
grupo s.m. Grupo. SIN. juntouro.<br />
guadramilés 1 s. Natural <strong>de</strong><br />
Guadramil.<br />
guadramilés 2 adj. Que é relativo a<br />
Guadramil<br />
guadramilés 3 s.m. Fala <strong>de</strong> Guadramil.<br />
gualdra s.m. Produto amarelo, usado<br />
na expressão: amarielho cumo la ~ muito<br />
amarelo. star cumo la ~ estar muito<br />
amarelo.<br />
gualdrapa vd. galdrapa.<br />
guano s.m. Adubo.<br />
guantaço s.m. (aum. <strong>de</strong> guanto)<br />
Bofetada forte.<br />
guantos s.m.pl. Dedos da mão.<br />
guapo adj. 1. Bonito: Campo, que te<br />
sten<strong>de</strong>s cun guapa berdura (JLV, 1901);<br />
… para la paisaige continuar a ser<br />
guapa, agreste mas guapa... (MF, 2001).<br />
2. Elegante. 3. Bem criado: las maçanas<br />
stan bien guapas. 4. Em quantida<strong>de</strong><br />
razoável: inda colhimos uas ubas bien<br />
guapas. 5. Com bom aspecto: lhebemos<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
17<br />
nuossa merenda (era <strong>de</strong> trigo bien ~).<br />
(FM, 1900a)<br />
guapote s. (dim. <strong>de</strong> guapo) Bastante<br />
bonito: la rapaza era guapota, mas you<br />
nunca quije cuontas cun eilhas.<br />
guarda 1 s.m. 1. Pessoa encarregada <strong>de</strong><br />
guardar alguma coisa. 2. Agente da GNR<br />
ou Guarda Fiscal. ah que <strong>de</strong> la ~! acudam!<br />
anjo <strong>de</strong> la ~ anjo da guarda. ~ cuostas<br />
guarda costas. ~ florestal guarda florestal.<br />
~ friscal agente da guarda fiscal. ~ fuolha<br />
Pessoa encarregada <strong>de</strong> guardar a zona do<br />
termo que está cultivada e as pastagens<br />
guardadas. ~ republicana Guarda<br />
Nacional Republicana. ~ republicano<br />
agente da GNR. ~ rius guarda rios. ~<br />
rural agente da guarda rural, corpo <strong>de</strong><br />
polícia que antece<strong>de</strong>u a GNR no campo:<br />
ls guardas rurales andában siempre<br />
atrás <strong>de</strong> ls pastores i nunca le faltaba<br />
lhana, un cabrito ou un cor<strong>de</strong>iro..<br />
guarda 2 s.f. Acto ou efeito <strong>de</strong> guardar::<br />
la centinela staba <strong>de</strong> ~. 2. Protecção.<br />
guarda cama s.m. Pano que adorna a<br />
cama na parte inferior.<br />
guarda chuba s.m. Guarda-chuva.<br />
guardado adj. 1. Guardado. 2.<br />
Protegido. die ~ dia santo.<br />
guardador s. Guardador, que tem à<br />
sua protecção: essa tie ye guardadora <strong>de</strong><br />
garotos pequeinhos.<br />
guardador adj. 1. Que guarda: tengo<br />
un perro que ye mui bun ~. 2. Que<br />
protege: l anjo <strong>de</strong> la guarda ye l mil ~.<br />
guardadora <strong>de</strong> garotos ama. ~ <strong>de</strong> canhonas<br />
pastor.<br />
guardar v. 1. Guardar, arrecadar. 2.<br />
Proteger, tomar conta. 3. Escon<strong>de</strong>r. 4.<br />
Estar <strong>de</strong> olho em alguma coisa. 5. Evitar.<br />
6. +se Escon<strong>de</strong>r-se. 7. +se Acautelar-se.<br />
~ l die não trabalhar, por ser feriado ou<br />
dia santo. ~ l ganado pastorear. ~ respeito<br />
respeitar.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
guarda rius s.m. 1. Espécie <strong>de</strong> ave<br />
que anda junto dos cursos <strong>de</strong> água. 2.<br />
Guarda que vigiava os cursos <strong>de</strong> água.<br />
guardian s.m. Guardião: Ah! Riu <strong>de</strong> ls<br />
mius amores! ~ <strong>de</strong> las streilhas... (DR,<br />
1998).<br />
guarniçon s.f. Guarnição.<br />
gubernaçon vd. gobernaçon.<br />
gubernador vd. gobernador.<br />
gubernante vd. gobernante.<br />
gubernar vd. gobernar.<br />
guberno vd. goberno.<br />
guça<strong>de</strong>ira vd. aguça<strong>de</strong>ira.<br />
guçalo adj. Novo, jovem.<br />
guçalo s.m. 1. Mula ou macho ainda<br />
novos: quando mos casemos, cumpremos<br />
ua guçala i andubimos un anho a criá-la.<br />
2. Que é jovem.<br />
guda<strong>de</strong>ira s.f. Espécie <strong>de</strong> escopro com<br />
que se fazem as covas on<strong>de</strong> se metem os<br />
guilhos para fen<strong>de</strong>r as rochas: purmeiro<br />
fazie-se un buraquico cul pico i apuis ye<br />
que s’afundába cula ~.<br />
gudar v. Trabalhar com guda<strong>de</strong>ira.<br />
gué s.m. <strong>Letra</strong> g ou G.<br />
gue<strong>de</strong>ilha s.f. 1. Cabelo: Sacudindome<br />
las gue<strong>de</strong>ilhas, ls bientos puls<br />
fragaredos (AMM, 1961). 2. Ramos<br />
finos: i a sacudir las gue<strong>de</strong>ilhas <strong>de</strong> ls<br />
zimbrales i carrascales. (AMM, 1961).<br />
3. Pelos compridos dos animais.<br />
gueibota s.f. Gaivota.<br />
gueiuola, gueiola, gaiola s.f.<br />
Gaiola.<br />
gueitada s.f. Gaitada, toque da gaita.<br />
gueiteira adj. 1. Vaidosa. 2. Alegre. 3.<br />
Velha que se comporta como se fosse<br />
jovem.<br />
gueiteiro s. Gaiteiro: ls sous gueiteiros<br />
... son mestres na arte <strong>de</strong> bien tocar (DR,<br />
1999b).<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
18<br />
guelhada, guilhada s.f. Aguilhada,<br />
vara para guiar os animais <strong>de</strong> tracção,<br />
com ou sem ferrão na ponta. SIN. la<br />
bara.<br />
guelhadaço s.m. Picada forte com<br />
aguilhada.<br />
guelhadada s.f. Golpe com aguilhada.<br />
guelhadica s.f. (dim. <strong>de</strong> guelhada)<br />
Varinha. la ~ <strong>de</strong> San Marcos as geadas<br />
tardias, também conhecidas por geadas<br />
negras, que estragam as colheitas e<br />
<strong>de</strong>itam abaixo os frutos mais temporãos.<br />
guelhar, guilhar v. Aguilhoar, picar<br />
com aguilhada. SIN. aguelhadar,<br />
spechucar.<br />
guelhares s.m.pl. Lares, corrente <strong>de</strong><br />
ferro que se <strong>de</strong>pendura na lareira para<br />
suportar o cal<strong>de</strong>iro on<strong>de</strong> se aquece água.<br />
SIN.. lhares.<br />
guelherme s.m. Guilherme, tipo <strong>de</strong><br />
plaina estreita para fazer feitios na<br />
ma<strong>de</strong>ira.<br />
guelhon, guilhon, aguelhon s.m.<br />
1. Aguilhão que se põe na ponta da<br />
aguilhada. 2. Ferrão <strong>de</strong> certos insectos.<br />
SIN. ferron. 3. Pico: ls aguelhones dun<br />
silbeiron rasgórun-me todo.<br />
guelhonada, guilhonada,<br />
aguilhonada s.f. 1. Ferroada. 2.<br />
Picada com agilhão.<br />
guerra s.f. 1. Incómodo: esta frida tenme<br />
dado muita ~. 2. Trabalho: l garoto<br />
dá mais ~ que you sei alhá. 3. As pessoas<br />
ralharem umas com as outras: la ~ antre<br />
eilhes fui mui gran<strong>de</strong>. 4. Guerra: Porque<br />
miu pai ye muorto, miu marido anda na<br />
~. (SB, 1938): ... an peligros i guerras<br />
bien sforçados ... (JLV, 1901). 5. Luta:<br />
habie siempre ~ antre ls rapazes dua rue<br />
i ls <strong>de</strong> la outra. armar ua ~ i. <strong>de</strong>clarar,<br />
preparar uma guerra; ii. discutir. dar ~<br />
incomodar: mira que nun te quedo cul<br />
garoto, que me dá muita ~.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
guerrear v. 1. Guerrear, lutar, fazer<br />
guerra: Yá se fui l Con<strong>de</strong> Flores pa la<br />
guerra a ~ (SB, 1938). 2. Ralhar.<br />
guerreiro s. Guerreiro: tamien fumus<br />
gigantes … guerreiros. (AMM, 1961)<br />
guerreiro adj. Guerreiro: hai quien<br />
diga que la dança <strong>de</strong> ls palotes ye ua<br />
dança guerreira.<br />
guerrilha s.f. Guerrilha.<br />
gerrelheiro s. Guerrilheiro.<br />
guia, guie s.m. 1. Posição da dança dos<br />
paulitos: dois guias dianteiros e dois<br />
traseiros, direito e esquerdo. 2. Guia,<br />
pessoa que orienta.<br />
guia s.f. 1. Ramo <strong>de</strong> planta que se <strong>de</strong>ixa<br />
crescer. 2. Ramo em crescimento.<br />
guiador s.m. 1. Volante. 2. Arame com<br />
gancho na ponta para conduzir o aro.<br />
SIN. garabato.<br />
guiar v. 1. Conduzir: you nun me meto<br />
cun el ne l carro, que guia mui mal. 2.<br />
Orientar: guiar l’auga; quando se araba<br />
culas bacas iba ua pessona alantre a ~;<br />
Ounidos a el stamos todos, cada qual al<br />
sou bolante, para l’ajudarmos a ~ i a<br />
fazer porgredir ... (MP, 2004b). 3. Servir<br />
<strong>de</strong> guia: arranjou un amprego a ~ las<br />
pessonas pula cida<strong>de</strong>. 4. Aconselhar: se<br />
te tenes guiado por mi, las cousas habien<br />
sido doutra maneira.<br />
guichar vd. anguichar.<br />
guicho adj. 1. Saudável: passou mui<br />
mal, mas yá stá ~. 2. Desperto, acordado:<br />
yé era <strong>de</strong> madrugada, mas cuntinaba ~<br />
cumo se fura cedo.. 3. Viçoso: cun esta<br />
auguita las alfaces lhougo quedórun<br />
guichas. ANT. murcho. 4. Pronto,<br />
preparado: nun querie Salir <strong>de</strong> casa, mas<br />
mal apenas le falei na praia, lhogo se<br />
puso ~. 5. Esperto: el ye mui ~, que<br />
lhougo se dá <strong>de</strong> cuonta <strong>de</strong> todo sin nai<strong>de</strong><br />
le <strong>de</strong>zir nada. 6. Direito. oureilhas<br />
guichas i. orelhas espetadas para ouvir<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
19<br />
melhor; ii. ouvido atento. poner-se ~ i.<br />
<strong>de</strong>spertar; ii. estar com muita atenção.<br />
star ~ estar <strong>de</strong>sperto. uolhos guichos olhos<br />
vivos.<br />
guiço s.m. Lenha miúda. nun tener ~<br />
não ter nenhuma lenha.<br />
guie vd. guia.<br />
guieiro s.m. 1. Cada uma das vigas que<br />
vai <strong>de</strong> cada esquina <strong>de</strong> um telhado <strong>de</strong><br />
quatro águas. 2. Canal on<strong>de</strong> se juntam<br />
duas águas <strong>de</strong> um telhado. SIN. canalon.<br />
guilhar vd. guelhar.<br />
guilho s.m. 1. Cunha <strong>de</strong> ferro, pequena<br />
e arredondada, usada sobretudo para<br />
partir rochas e pedras. 2. Ponta, <strong>de</strong> seixo<br />
ou <strong>de</strong> ferro, da parte inferior do eixo do<br />
rodízio do moinho.<br />
guilhon vd. guelhon.<br />
guilhonada vd. guelhonada.<br />
guilote 1 s.m. 1. Ponta esguia, em<br />
particular dos grelos ou gomos das<br />
plantas. 2. Pessoa alta e magra.<br />
guilote 2 adj. Que é alto e magro.<br />
guilro s.m. Andorinhão-real. Zoo. apus<br />
melba.<br />
guilucho s. Pequena águia.<br />
guinada s.f. 1. Guinada. SIN. rodion.<br />
2. Parte <strong>de</strong> um trabalho: bá, bamos a dar<br />
mais uas guinadas anquanto la ama pon<br />
la mesa. 3. Pontada, dor súbita. SIN.<br />
puntada.<br />
guinar v. Guinar.<br />
guincha s.f. 1. Enxada com duas<br />
pontas: Las guinchas, las çadas, las<br />
patarras tamien éran feitas puls<br />
ferreiros. (MF, 2001). 2. O que manda:<br />
quien ye ~?<br />
guinchada s.f. Golpe com enxada <strong>de</strong><br />
duas pontas.<br />
guinchar v. 1. Cavar com enxada <strong>de</strong><br />
duas pontas. 2. Esguichar.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
guincharro s.m. Galho seco <strong>de</strong> árvore<br />
em forma <strong>de</strong> espigão.<br />
guincho s.m. 1. Guincho, espécie <strong>de</strong><br />
grua para levantar pesos. 2. Raiz<br />
comprida dos <strong>de</strong>ntes. 3. Esguicho. SIN.<br />
churro.<br />
guinchos vd. ganchos.<br />
guinda s.f. Sistema usado para passar o<br />
rio Douro que consistia em cordas presas<br />
em cada margem, por uma <strong>de</strong>las<br />
passando uma trasga a que as pessoas se<br />
agarravam e que <strong>de</strong>slizava por efeito da<br />
gravida<strong>de</strong> ou por ser puxada do lado<br />
oposto.<br />
guinda s.f. Malagueta. SIN. m.us.<br />
guindilha.<br />
guindaleta s.f. (dim. <strong>de</strong> guida) Sistema<br />
usado para passar o rio Douro. SIN.<br />
guinda<br />
guindar v. Levantar, içar.<br />
guin<strong>de</strong>lheira s.f. Planta que dá<br />
malaguetas.<br />
guindilha s.f. Malagueta. Tipos <strong>de</strong><br />
malaguetas: amarielhas, ber<strong>de</strong>s, bolas,<br />
burmeilhas. ~ <strong>de</strong> l binagre malaguetas <strong>de</strong><br />
conserva em vinagre. ~ <strong>de</strong> puta pariu<br />
malagueta comprida que é muito picante.<br />
guindilhica s.f. (dim. <strong>de</strong> guindilha)<br />
Tipo <strong>de</strong> malagueta muito pequena e<br />
picante.<br />
guindilhal s.m. Leira plantada <strong>de</strong><br />
malaguetas.<br />
guion s.m. O que vai adiante, a guiar.<br />
SIN. manihero.<br />
guira 1 adj.f. Diz-se da galinha choca.<br />
guira 2 s.f. Agueira, pequeno rego para<br />
conduzir a água. SIN. ougueira,<br />
ouga<strong>de</strong>ira, rego.<br />
guirar-se v. Ficar choco um ovo.<br />
guiro adj.m. Diz-se do ovo choco, que<br />
não foi galado.<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
20<br />
guiron s.m. (aum. <strong>de</strong> guira 2 ) Vala larga<br />
por on<strong>de</strong> corre a água. SIN. rigueiro.<br />
guisado 1 adj. Que foi guisado.<br />
guisado 2 s.m. Guisado. SIN. guiso.<br />
guisantes s.f.pl. Varieda<strong>de</strong> <strong>de</strong> ervilhas<br />
boas para guisar.<br />
guisar v. Guisar, refogar.<br />
guiso s.m. Guisado: cun un quarto <strong>de</strong><br />
quilo <strong>de</strong> chicha fiç trés guisos pa l miu<br />
home i inda me sobrou un cachico para<br />
assar. SIN. guisado.<br />
guisote s.m. Guisado <strong>de</strong> fraca<br />
qualida<strong>de</strong>.<br />
guita s.f. Fio <strong>de</strong>lgado e muito<br />
comprido.<br />
guitarra s.f. Guitarra: … hai uns<br />
cunjuntos cun uas guitarras que fáien<br />
más barulho que you sei alhá (MF,<br />
2001).<br />
guitarrada s.f. Guitarrada.<br />
guitarrista s. Guitarrista.<br />
guldran adj. Diz-se <strong>de</strong> pessoa pesada,<br />
que se mexe com dificulda<strong>de</strong>. SIN.<br />
scultron.<br />
guloso s.f. Que só gosta <strong>de</strong> comer<br />
coisas doces. SIN. lhambiato.<br />
gulosa s.f. Vara comprida, rachada na<br />
ponta, usada para furtar frutos da árvore.<br />
guludo adj. 1. Que fala <strong>de</strong> mais. 2.<br />
Orgulhoso no falar.<br />
guola s.f. Guela. SIN. gorgomilho.<br />
abrir las guolas chorar. tener buonas<br />
guolas falar ou gritar muito alto. canha <strong>de</strong><br />
la ~ traqueia. maçana <strong>de</strong> las guolas maçã<br />
<strong>de</strong> Adão.<br />
gurbata s.f. Gravata.<br />
gurbateiro s.m. Que anda sempre <strong>de</strong><br />
gravata.<br />
gurguleijo s.m. Gargarejo. SIN.<br />
gorgulho.
Dicionário Mirandês-Português – Ama<strong>de</strong>u Ferreira e José Pedro Cardona Ferreira<br />
gurgulejar v. Gargarejar: para l<br />
remédio te pintar, tenes <strong>de</strong> ~ bien cun el<br />
na boca.<br />
gurgulhar v. Borbulhar provocado<br />
pelo ar na água.<br />
gurgulho s.m. 1. Gorgulho, insecto<br />
que ataca os grãos <strong>de</strong> feijão e outras<br />
sementes. 2. Bolha <strong>de</strong> ar num líquido. 3.<br />
Gargarejo.<br />
gurgumilho, gurgumil s.m. 1.<br />
Glote. 2. Goela.<br />
gurriato s.m. Porco pequeno.<br />
gurrion adj. 1. Porco pequeno, leitão.<br />
2. Criança pequena e refilona. 3. Que é<br />
muito pequeno.<br />
gurrionada s.f. Ninhada <strong>de</strong><br />
porquinhos.<br />
gustar v. 1. Gostar. 2. Saborear. 3.<br />
Sentir prazer. 4. Amar: acho que l miu<br />
rapaç gusta <strong>de</strong> la tue rapaza. 5. Gostar,<br />
Edição 0.1 – Setembro <strong>de</strong> 2007<br />
21<br />
agradar-se: ye ua pessona <strong>de</strong> quien se<br />
gusta.<br />
gusto s.m. 1. Gosto: L trabalho unrado<br />
trai siempre fruito cun gusto (JLV,<br />
1901). 2. Paladar. 3. Sabor. 4. Gosto, um<br />
dos cinco sentidos: salírun-me uas<br />
scamas na lhéngua i yá mais <strong>de</strong> uito dies<br />
que stou sin ~. 5. Prazer. bun ~ bom<br />
gosto. cun ~ i. com agrado; ii. com bom<br />
gosto. dar ~ dar paladar. fazer un ~ fazer<br />
a vonta<strong>de</strong>: you querie que tu me fazisses<br />
esse ~. star al ~ i. estar ao gosto <strong>de</strong>; ii.<br />
estar <strong>de</strong> acordo com a vonta<strong>de</strong> <strong>de</strong>. ye un ~<br />
é um prazer.<br />
gustoso adj.Gostoso, saboroso: diç-se<br />
por todos ls sítios que dá la chicha más<br />
gustosa <strong>de</strong> l mundo. (MF, 2001).