You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Porto, son al<strong>de</strong>as, velaí as ten<strong>de</strong>s, <strong>de</strong> xente que aínda<br />
hoxe anda no mar, bateleiros, baleiros, sirgadores que<br />
turraban contra leste ou maré pola veta atada alta no pao,<br />
saltando nos esteiros dos regatos, pola orela adiante".<br />
Contra calquera tentación mistificadora, Borobó ten<br />
retratado en artigos como o intitulado "Sucedió el mes<br />
pasado" a dura vida dos pescadores cesureños do noso<br />
<strong>río</strong>, ao límite sempre da pura supervivencia:<br />
"La pesca en el <strong>río</strong> <strong>Ulla</strong> no es precisamente un <strong>de</strong>porte.<br />
La vida es dura, atormentada, en estos lares y todavía no<br />
se ha tenido que buscar un sucedáneo para el trabajo; [...]<br />
No se mira al <strong>río</strong> como a un lugar <strong>de</strong> diversión, <strong>de</strong> solaz,<br />
<strong>de</strong> enredo. El <strong>Ulla</strong> es un posible manantial <strong>de</strong> riqueza,<br />
prometedora fuente <strong>de</strong> bienestar. Cuando todos los caminos<br />
se cierran, cuando se agosta el maíz, la helada <strong>de</strong>struye<br />
la patata, o la peste al cerdo, se mira con esperanza<br />
al <strong>río</strong>: hacia la <strong>de</strong>sembocadura, más allá <strong>de</strong> Catoira, buscando<br />
el berberecho, o ahora, en este tiempo, a su curso<br />
medio, más acá <strong>de</strong> Carcacía, soñando con lampreas, fantaseando<br />
con salmones.<br />
El salmón, tras las ondinas, es lo más precisos que en el<br />
<strong>río</strong> se da. Es bello, es rico, sabroso y escaso [...] Marinero<br />
que pesca un salmón, marinero dichoso. Una perspectiva<br />
<strong>de</strong> hambre, <strong>de</strong> humedad, <strong>de</strong> tisis, se transforma por<br />
arte <strong>de</strong> encantamiento en una alegre visión <strong>de</strong> caña <strong>de</strong><br />
hierbas: una docena <strong>de</strong> cohetes encendidos con el puro<br />
festero, en el patín, a la hora en que se sirve la rosca. Y<br />
aún queda colilla para lanzar <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la dorna al<br />
cielo tronitonante <strong>de</strong>l Ullán, en el día <strong>de</strong>l Carmen, las<br />
tres docenas <strong>de</strong> bombas conque el pescador paga su<br />
diezmo a la provi<strong>de</strong>ncia.<br />
E nun estilo igualmente lírico, o xornalista advertiu<br />
tamén no artigo "Por el <strong>río</strong> abajo va" sobre a tráxica<br />
perigosida<strong>de</strong> que en ocasións encerraba o traballo nas<br />
súas augas:<br />
"El <strong>río</strong> tiene sed, sí, <strong>de</strong> sangre. Saca la cabeza fuera <strong>de</strong>l<br />
agua, y lanza su garra líquida sobre la dorna para arrebatar<br />
al mancebo. Se lo lleva consigo, contándole al oído<br />
leyendas <strong>de</strong> sirenas, historias <strong>de</strong> ondinas, para que se<br />
vaya tranquilo sin ofrecer resistencia. Y el doncel por la<br />
mañana aparece abrazado a un nenúfar sobre un lecho <strong>de</strong><br />
algas, porque creyó estrechar a una náya<strong>de</strong>, cuando lo<br />
poseía la Muerte. El <strong>río</strong> salta <strong>de</strong> pesqueira en pesqueira,<br />
ocultando a las truchas entre los pliegues <strong>de</strong> su capa".<br />
O <strong>Ulla</strong> foi sempre especialmente rico en fauna piscícola,<br />
aínda que a contaminación que soporta, con<br />
varios focos importantes no seu tramo final (vertidos<br />
agrícolas, vertidos industriais cesureños, augas residuais...),<br />
fai que actualmente sexa un <strong>río</strong> moi ameazado<br />
na súa sustentabilida<strong>de</strong> e moi estragado nese<br />
sentido. Abundaron sempre nel os escalos e as zamborcas,<br />
como refliten as cantigas populares recollidas<br />
O <strong>Ulla</strong>, <strong>río</strong> <strong>de</strong> “patifas” e “baleiros”<br />
71<br />
ARDENTÍA<br />
por Valladares a finais do século XIX na súa parroquia<br />
estra<strong>de</strong>nse: "Veciños <strong>de</strong> Vilancosta / baixa<strong>de</strong> ó voso<br />
regueiro, / que polo <strong>río</strong> xa sobe / <strong>de</strong> escalos máis dun<br />
milleiro"; "Veciños <strong>de</strong> Vilancosta, / corre<strong>de</strong> ó canal <strong>de</strong><br />
Sisto, / que xa suben os escalos / e quen máis pesca é<br />
o máis listo"; "Taresa pi<strong>de</strong>ume troitas, / ela morría e<br />
morría, / así <strong>de</strong>ille unha samborca / porque troitas n’as<br />
había". Outra especie historicamente abundante nas<br />
augas do <strong>Ulla</strong> foi o salmón, convertido por Cunqueiro<br />
en auditorio atento das prédicas xacobeas na súa<br />
"Epístola <strong>de</strong> Santiago Apóstol a los salmones <strong>de</strong>l <strong>Ulla</strong>"<br />
(Fábulas y leyendas <strong>de</strong> la mar, Ed. Tusquets, Barcelona,<br />
1982). Antigamente pescábase con re<strong>de</strong>, mais<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> o franquismo impúxose o estilo "<strong>de</strong>portivo", con<br />
cana, non sen o protesto <strong>de</strong> Borobó<br />
"[...] arte encantada fue la <strong>de</strong> la red, tan blanda, tan<br />
suave, don<strong>de</strong> el salmón era recogido como en un colo<br />
enamorado. Tanta ternura acunada, brezada, está prohibida<br />
por las convenciones internacionales. Sólo se permite<br />
la pesca con anzuelo; sangrienta, <strong>de</strong>sgarrada, como<br />
un rejoneo fluvial.<br />
Triunfa el <strong>de</strong>porte, no queda maíz en los hórreos, ni<br />
pinos ya para cortar, pero vienen <strong>de</strong> la ciudad pescado-<br />
Baleiros. Foto: Anxo Abalo