Eurasian education №5 2015

Linguistics
¹5 (5) 2015
DOÇ. DR. NERGIS
BIRAY
Pamukkale
Üniversitesi
Fen-Edebiyat
Fakültesi
Çağdaş Türk
Lehçeleri ve Edebiyatları
Bölümü
Öğretim üyesi
OKT. ESRA GÜL
KESKİN
Uşak Üniversitesi
Rektörlüğü
Türk Dili
Koordinatörlüğü,
Pamukkale
Üniversitesi
Sosyal Bilimler
Enstitüsü
Türk Dili ve Edebiyatı
ABD Doktora
öğrencisi
Ұсынылған жұмыс қазақ тілінің Түркиядағы
зерттелу тарихына арналған библиографиялық
көрсеткіш. Құрастырушылар қазақ тіліне қатысты
бұрын-соңды Түркияда жарық көрген әдебиеттер
мен зерттеулерді: монографиялық еңбектер,
антологиялар және диссертациялар деп, үш топқа
топтастырады. Бибилиолграфиялық көрсеткіш
түркі тілдерін, оның ішінде қазақ тілін зерттеумен
айналысатын ғалымдардың назарына ұсынылады.
Данная работа представляет собой
библиографический указатель трудов,
представляющий историю изучения казахского
языка в Турции. Составители указателя
объединяют труды, изданные в Турции и
посвященные исследованиям казахского языка, в
три группы: монографии, антологии и
диссертации. Бибилиографический указатель
предназначен для использования учеными, а также,
теми, кто увлекается изучением тюркских языков,
и в том чсиле казахского языка.
This paper is a a bibliographic index of works representing
the history of the study of the Kazakh language
in Turkey. The compilers of the index incorporates works,
published in Turkey and devoted to the research of the
Kazakh language in three groups: monographs, anthologies
and dissertations. Bibliographic Index is intended
for use by scientists, as well as those who is interested
in the study of Turkic languages, including Kazakh language.
TÜRKİYE’DE KAZAK TÜRKLERİ, KAZAK TÜRKÇESİ, TARİH VE
KÜLTÜRÜ ÜZERİNE YAYIMLANMIŞ KİTAPLAR, HAZIRLANMIŞ TEZLER
Giriş
Günümüz Türk lehçeleri, Türkoloji alanında yapılan genel
çalışmalar bakımından büyük önemli bir öneme ve yere
sahiptir. Eş zamanlı ve art zamanlı karşılaştırmalı eserlerin
kaleme alınabilmesi Türk lehçelerinin her bir döneminin
bütün ayrıntılarıyla bilinmesini gerektirir.
Türkiye’de yapılan Türkoloji çalışmalarının bir bölümünü
Türkiye dışındaki Türk toplulukları ve bu toplulukların sosyokültürel
hayatı, tarihi, dil ve edebiyatları vs. üzerine yapılan
çalışmalar oluşturmaktadır. Daha çok 1950’li yıllardan sonra
artan bu çalışmalar 1991’den sonra daha büyük bir hız
kazanmış, günümüzde de artarak devam etmektedir.
Bu topluluklar arasında yer alan Kazak Türklerinin de
sosyo-kültürel hayatı, tarihi, dil ve edebiyatı Türkiye’de bir
çalışma alanı oluşturmaktadır. Günümüz Türk lehçeleri
içerisinde yer alan Türkçenin tarihi Kıpçak kolundan gelen
ve Kuzey-batı Türk lehçeleri grubunda yer alan Kazak
Türkçesi üzerine yapılan çalışmalar da bu anlamda büyük
bir öneme sahiptir. Bu yazıda genel olarak Kazak Türkçesiyle
ilgili olarak yapılan çalışmalar konu olarak ele alınacaktır.
Kazak Türkçesi, yukarıda da belirtildiği üzere Türk
lehçelerinin Kuzeybatı ya da Kıpçak grubu denilen grubunda
yer alır. Konuşulduğu coğrafya bakımından Türk lehçeleri
içerisinde en geniş sahayı kapsayan Kazak Türkçesini diğer
Türk lehçeleri gruplarından (güney-batı ve güney-doğu)
ayıran en belirgin özellik Kazak Türkçesinde genel
Türkçedeki “y-” yerine “j-/c-”; “ş” yerine “s” ve “ç” yerine “ş”
seslerinin kullanılmasıdır. Bu yazımızda Türk dili çalışmaları
açısından oldukça önemli bir yere sahip olan Kazak Türkçesi
üzerine Türkiye’de yazılan kitaplar ve tezler yer alacaktır.
Bibliyografya çalışmaları; araştırmacıları derli toplu bir
kaynak listesine ulaştırma, onlara yol gösterme bakımından
oldukça önemlidir. Çalışma sahasını belirleyen araştırmacı,
varsa, bibliyografyalar sayesinde alanıyla ilgili hangi konuların
araştırma konusu yapılıp yapılmadığını rahatlıkla görebilir.
Yazıda, Kazakistan’da veya Kazakistan’dan gelip Türkiye’de
genel olarak Türk dili ve Kazak Türkçesi üzerinde çalışma
yapan veya yapacak olanların bilgi sahibi olmaları
amaçlanmaktadır. Burada hem Türkiye’de Kazak Türkçesiyle
ilgili çalışma yapan araştırmacılara kolaylık sağlamak hem
de Kazakistan dışında Kazak Türkçesiyle ilgili çalışmalar
yapıldığını ortaya koymak amacı güdülmekte ve Türkiye’de
Kazak Türkçesiyle ilgili çalışmaların bir listesi sunulmaktadır.
Kapsamının genişliği dolayısıyla bu yazıda sadece kitap ve
tezlere değinilecektir. Makale ve bildiriler ise başka bir yazıyla
okuyuculara sunulacaktır.
Kaynak listesine geçmeden önce Kazak Türkçesiyle ilgili
bibliyografya çalışması olarak yapılmış birkaç çalışmaya
yer vermek gerekmektedir. Bu çalışmalardan biri Kenan
Koç’un editörlüğünde yayımlanan “Kazak Türkçesi
Bibliyografyası I-II”dir. Kenan Koç, Kazakistan’da Ş. Ş.
Sarıbayev’in Kazak Türkçesiyle ilgili hazırladığı ve değişik
zamanlarda yayımladığı bibliyografya kitaplarıyla kendi
taramalarını derleyip konularına göre tasnif ederek iki cilt
halinde yayımlamıştır. Bu kaynaklar Kazak Türkçesi ile ilgili
1990–2007 yılları arasında yapılan çalışmaları kapsar.
Uğur Gürsu, “Kazak Türkçesindeki Atasözleriyle İlgili
Çalışmalar Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”(İstanbul
Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2009, Cilt:41,
Sayı:41, s. 1-12) başlıklı yazısında Kazak Türkçesindeki
atasözleriyle ilgili olarak Türkiye’de ve Kazakistan’da
yapılmış olan kitap, tez, makale ve derleme gibi konuyla
doğrudan ilgili çalışmaların ve edebiyat tarihleri, sözlükler
gibi yardımcı kaynakların listesini vermiştir.
Cafer Güler de “Türkiye’de Kazak Kültür ve Tarihi
Hakkındaki Çalışmalara Bir Bakış” (Ankara Üniversitesi Dil
ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları
Dergisi, 2010, Sayı: 47, Cilt: 29, s. 177-196) başlıklı
yazısında Türkiye’de 1923’ten 2007’ye kadarki sürede
Kazakistan tarihi ve kültürü hakkındaki yayınları ele alır. Bu
yayınlara ilişkin bazı değerlendirmelere yer veren Güner,
Kazakistan’la ilgili yayınların hangi dönemlerde
yoğunlaştığını ve bu yayınlara hangi kurum veya kişilerin
ön ayak olduğunu da ortaya koyar.
17