Doğumunun 100.Yılında H.NİHAL ATSIZ - Türk Ocakları Genel ...

Do umunun 100.Yılında N HÂL ATSIZ 

Hazırlayan 

Yücel HACALO LU 

Do umunun 100.Yılında 

H.N HAL ATSIZ 

Türk Ocakları 

Ankara ubesi 

Yayınları : 15 

ubat 2005 

Basıldı ı Yer : Boyut Tan.Matbaacılık - ANKARA 

1

(0312) 384 73 51 

2

Ç NDEK LER 

Açı Konu ması 1 

Türk Ülküsü Atsız 7 

Nihâl Atsız’ın Türkçülü ü ve 

Türk Dünyasına Bakı ı 33 

Atsız’ın Romanlarında “A K”’ın 

Anlamı Üzerine 73 

Tanıdı ım Atsız 85 

Oturum Ba kanı 

Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’un 

De erlendirmesi 99 

4

AÇI KONU MASI 

Türkân HACALO LU ∗ 

Sayın Dâvetliler, Aziz Türk Ocaklılar, 

Tataristanlı bir Tatar Türkü olan Profesör Sadri 

Maksudî Arsal’ın kızı büyükelçi rahmetli Adile Ayda, 

Atsız’ı öyle tarif eder: “Siz yüzyıllar geçtikten sonra bile 

ilham kayna ı olacak bir millî uur âbidesisiniz.” 

Evet, millî uur âbidesi, büyük Türkçü Nihâl 

Atsız’ı do umunun 100.yılında anmak için tertip etti imiz 

toplantımıza ho geldiniz der, hepinizi saygıyla selamlarım. 

Öncelikle, düzenledi imiz bu paneli sizlere sunabilmemiz 

için her türlü fedakârlı ı sa layan, millî de erlerimize 

her platformda sahip çıkan, Türk dünyası ile 

bütünle en, Avrasya Türk Metal çileri Federasyonu ve 

Türk Metal Sendikası Genel Ba kanı, Türkmen a ası 

Sayın Mustafa Özbek ve Genel Mâlî Sekreter Sayın Mecit 

Hazır, ve hizmeti geçenlere, de erli görü ve dü ünceleri 

ile bizleri aydınlatacak olan oturum ba kanımız Sayın 

Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’a, Sayın Prof. Dr. Dursun 

Yıldırım’a, Sayın Ömer Özcan, Sayın Doç. Dr. brahim 

ahin ve Sayın Altan Deliorman’a te ekkür ediyor, 

saygılar sunuyorum. 

∗ Türk Ocakları Ankara ubesi Ba kanı 

5

Sayın davetliler, 

12 Ocak 1905 tarihinde stanbul’da dünyaya gelen, 

anne ve baba tarafından asker bir aileye mensup olan 

Atsız, gerek tahsil hayatının, gerekse memuriyet hayatının 

çileli yolculu unu 11 Aralık 1975 yılında yine stanbul’da 

mütevazi evinde tamamlayarak uçma a vardı. 

“Türk bir vazife için yaratılmı tır, o vazife kâinat 

güzelle ti i zaman biter” diyen Atsız, milletimizin yeti - 

tirdi i en hudut tanımaz idealist bir fikir adamı idi. Atsız 

çok yönlü bir ki iydi. Duygulu bir airdi. yi bir dil bilginiydi. 

Çok kuvvetli tarihçiydi. Ama bunların hepsinin 

üstünde ülkü adamıydı. 

Türk tarihine bakıldı ında, milletin hislerine 

tercüman olan ki iler ortaya çıkarak mücadeleye atılmı lar 

ve savundukları dâvânın bayraktarları, neferleri olmu - 

lardır. Bu noktada Atsız, bir fırtına gibi esmi , bir bora ve 

tayfun gibi gelip geçmi , bu cesur, mert ve korkusuz 

mücadele kahramanı, tarih romanlarında canlandırdı ı 

“yılmaz, yanılmaz, yenilmez, vatanperver” yi itlerin ya ayan 

timsali olmu tur. 

Ölümünden bu yana (30 sene içinde) dünyada ve 

Türk dünyasında birçok olaylar gerçekle ti. Hayatta 

olsaydı ne yapardı? Sovyetler da ıldı, ba ımsız Türk 

devletleri kuruldu. Türk cumhuriyetlerinin ba ımsızlı ını 

ilan etmelerini kutlar, Birle ik Türk Cumhuriyetleri 

devletler toplulu unun nasıl olu aca ı hakkında görü - 

lerini dile getirirdi. 

Bugün “Globalle me” veya AB’ye girme vaadi ile 

Ege ve Kıbrıs konusunda hergün yeni artlar ileri sürüp 

millî onurumuzu zedeleyenlerin, bir takım dayatmalarla 

6

ülkemizdeki millî birli in bölünmesindeki giri imlerini 

reddederdi. 

Atatürk, “Hâkimiyet bilâ kayd-u art Türk 

milletindir” diyerek egemenlik hakkını Türk milletine 

bıraktı ını söyler. Bugün AB’nin millî onurumuzu 

zedeleyici, Türkiye Cumhuriyeti’nin ba ımsızlık ilkesini 

gölgeleyici bu ve benzer dayatmalar kar ısında kayıtsız 

artsız millete ait olan egemenlik hakkının AB’ye 

devredilmesine kar ı çıkardı. Ülkemizde gerek basının, 

gerekse sivil toplumun gösterdi i tepkileri yetersiz 

bulurdu. Millî egemenli imizin devri anlamına gelen her 

türlü anla mayı reddederdi. 

Kültürel haklar veya Anadolu mozai i adı altında 

Türkiye Cumhuriyeti’nin üniter yapısının bozulmasına, 

parçalanmasına yol açabilecek bir takım tavizleri vermeye 

yeltenenleri, bu yüzden ortaya çıkacak olayların ba 

sorumlusu sayar, uyarısını yapardı. Millî mücadele ile 

kovdu umuz milletlerin torunlarının millî sınırlarımız 

içerisinde tekrar aynı bölgelerde toprak satın alarak 

demografik yapımızı bozmaya çalı anlara kar ı çıkardı. 

Atsız'ı tanıyanlar, O'nun ölümsüz eserlerini okuyanlar, 

hep 1944 yılındaki Türkçülük dâvâsından hatırlar; 

iirleri, romanları ve makaleleriyle O'nu Türk Milliyetçili 

i ile bütünle tirmi lerdir. 

Günümüzde de Türkçülerin, Atsız’a yönelik duyguları 

çok güçlüdür. Hiçbir ki i, kurum hatta devlet tarafından 

dahi önemsenmeyip, belli odaklar tarafından toplum 

dı ına itilmeye çalı ılan Türkçüler, Atsız’ı milliyetçi 

duygularına tercüman olan ki i olarak görmektedirler. 

Atsız’ın, Türk dü manlarına kar ı iddetli polemikçi ve 

taviz vermeyen sert tavırları, Türkçüleri her zaman etkilemi 

ve hâlâ etkilemektedir. 

7

Atsız, bütün yollarda ızdırapla bo u ur. O, bu 

ızdıraplara kar ı dimdik ayakta durur. Izdıraba aldırmaz. 

Onu, zaferle bo ar. Zaferin sarho lu u Atsız’ın saadetidir. 

Büyük ülküler, büyük ahsiyetler yeti tirir ve büyük 

ülküler, o ahsiyetlerin omuzlarında daha da yükselir. 

Türkçülük büyük bir ülküdür. Yüce Türk milletinin ülküsüdür. 

Son yüzyılda, onun ba rından büyük ahsiyetler 

çıkmı tır. Bu ahsiyetler arasında, Atsız'ın özel ve seçkin 

bir yeri vardır. Bu sebepledir ki, Atsız'ın adı, Türkçülü ün 

binlerce yıllık gelece inde bir yıldız gibi parlayacaktır. 

“Bilsin cihan ki ben bu cihânın nesindeyim, 

Bir ülkünün mehâbetinin zirvesindeyim. 

Dünya denen mezellete dalsın her isteyen, 

Ben ırkımın eref, ta an efsanesindeyim”. 

Türkçülük, Türk milletinin dünyada lâyık oldu u 

yere gelmesini, ba ımsız ve hür bir hayat ya amasını 

amaçlayan ülkünün adıdır. 

Atsız’ı ve Atsız gibileri hayalci olarak küçümsemek, 

hatta suçlamak isteyenler çıkmı tır. imdi onların 

Atsız ve Atsız gibi dü ünenlerden özür dilemeleri gerekiyor. 

Çünkü bundan 60 yıl önce söyledikleri bir bir gerçekle 

iyor. 

Herkesin bir hayali vardır, gelece i ile ilgilidir, 

çevresi ile ilgilidir. Atsız’ın hayali gelecekteki muhte em 

Türklü ün hayali idi. Hayali olmayan insanın ülküsü de 

yoktur, dolayısıyla hayali toplumların ülküsü de yoktur 

ülküsüz toplumlar ise mânâsız bir kalabalıktır. Devletimizin 

kurulu a amasında ba ta Mustafa Kemal olmak 

üzere Türk milletinin bir hayali vardı, ülküsü vardı: 

8

a ımsız bir Türk devleti kurmak. O zaman toplu atıyordu 

yürekler. 

Millî ülküye do ru yürüyen Türk milleti 

Atatürk’ün dedi i gibi “Millî birlik ve beraberlik ile bütün 

güçlükleri yenmesini bilmi ” ve Türkiye Cumhuriyeti 

devletini kurmu tur. 

Atsız’ın Türklü e olan derin sevgisi ve yaptı ı 

hizmetlerin, milletimiz tarafından gün geçtikçe daha iyi 

kavranaca ı kanaatindeyim. Bu millî ülkü çerçevesinde 

dü ünen Türk milleti Kıbrıs’ta oynanan oyunları, 

Kerkük’te yapılan zulmü kavrayacaktır. Bu oyunları ve 

zulmü ciddiye almayanlara faturayı a ır ödeteceklerine 

inanıyorum. 

Türk milliyetçili ine hizmet edenleri kendilerine 

örnek alan genç nesiller: 

Türk milliyetçili i yolunda giderek artan bir 

gayretle çalı aca ınıza, Türkçülük bayra ını asla yere 

dü ürmeyece inize inanıyor, sözlerimi, destan airimiz 

Niyazi Yıldırım Gençosmano lu’nun Atsız’a sesleni i ile 

bitiriyorum: 

Fanili in bitti i sınırın ötesinde; 

Bozkurtların önünde, tu ların gölgesinde 

Seni Tanrı Da ında Kür ad a ırlayacak, 

Elbet tarih seni de bir gün alkı layacak 

Bir gönül ülkesinde saltanat sürüp tahtsız, 

Taht kurdun gönüllerde, âbide oldun ATSIZ.... 

Kar ılıksız bir sevgi ile Türklü e ömrü boyunca 

hizmet eden Atsız, gelecekte de bütün Türkçülerin yüreindeki 

yeri koruyacaktır. Mekânı cennet olsun.. 

9

TANRI TÜRK’Ü KORUSUN!!! 

10

TÜRK ÜLKÜSÜ ATSIZ 

Prof.Dr.Dursun YILDIRIM * 

Türk ülküsü Atsız’dan söz etmek demek, bana 

göre, tarih içinde istedi i anda zamanları, yüzyılları a ıp 

istedi i ça da yolculuk yapan birinden söz etmek, 

demektir. Böyle birinden söz etmek, benim için çok kolay 

bir i de ildir. Atsız Be üzerine günlerce konu ulabilir, 

konu urum da, bunu ben de biliyorum. Fakat, ben burada, 

Türk ülküsü Atsız hakkında konu manın, zamanla sınırlı 

olmanın zorlu undan söz ediyorum. Hangi sözün onu 

do ru anlataca ını, hangi sözün onu incitece ini iyi 

seçmek gerekiyor. Anma günü de olsa, sözün inceli ine 

dikkat etmem gerekiyor. 

Bilirsiniz, Türk ülküsü, Atsız’ın a ızdan çıkan 

sözlerinin, yazıya geçen dü üncelerinin bir seçkisidir. 

Seçki, kitap biçiminde kendini ilk kez, ellili yıllarda 

gösterir.Türk ülküsünü anlatan bir makaleler dizisi olan bu 

seçki, sonraki baskılarında daha da zengin ve Türk 

ülküsüne gönül veren ülkü erlerine bu yolu açıklayıcı bir 

dü ünce programı seçkisi hüviyeti kazanır.Artık bu seçki, 

son biçiminde tam bir Türk ülküsü Atsız olma sürecini 

tamamlamı tır. 

* Hacettepe Üniversitesi Ö retim Üyesi. 

11

Seçkinin, yani Türk Ülküsü’nün ilk baskısına o 

sıralarda, bir sözba ı yazan ülkü yolda ı smet Tümtürk, 

bakınız Atsız için ne diyor: 

“Atsız hakkında gönüller dolusu konu mak 

mümkündür. Burada onu yapmıyaca ım..Sebebi: 

Atsız, övülmekten nefret eder” [Türk ülküsü. 

stanbul,1956, sh.3]. 

Atsız’ı yahut Türk ülküsünü anlatırken söz 

seçiminde incelik ve sorumluluk burada ba lıyor. Bundan 

dolayı sözümü seçmede sakınıyorum. Do ruyu, ki iyi 

övmeden açıklamak ama, sözün de hakkını vermek, herkes 

kabul ederki zor bir i tir.Bugün burada, anmak üzere 

toplandı ımız ahsiyeti övecek de ilim. Sözün zorlu u da 

bu gerçekte yatmaktadır. Bundan dolayı, Atsız hakkında 

sözlerime ya adı ım bir anektod ile ba lamak istiyorum. 

Atsız Be ’in rahmetli hocam Ahmed Cafero lu’ya birgün 

yapmı oldu u ziyaretten ve tanık olu umdan ve geçen 

muhavereden söz ederek konu mama ba layaca ım. 

Atsız Be , birgün, rahmetli hocam Ahmed 

Cafero lu’yu ziyarete geldi inde, kendisiyle tesadüfen 

Fakülte kapısında kar ıla tım.Selamla tık, a ırdım, onun 

okula geldi i hiç duyulmamı tı. Bana, hocanın odasını 

sordu. Onu oraya götürebilece imi söyledim, birlikte 

merdivenleri çıktık ve kendisine, hocanın odasına kadar 

refakat ettim. Cafero lu bir süre beni de yanlarında 

alakoydu, ikimize kahve ısmarladı; ben bir kahve içimi 

yanlarında oturdum.O sırada Cafero lu hoca bana öyle 

sordu : “ Bu adamı iyi bilir misin? Kendi ba ına kendi 

cumhuriyetinde ya ar; kimseye metelik vermez. Etrafta 

gördü ün pek çok insan, bir zamanlar onun etrafında 

pervane idi. imdi onlar, bizi bile tanımıyor ” dedi. 

12

Bir süre bu çerçevede konu uldu; hususî 

görü meleri oldu unu dü ünerek daha fazla oturup kalmak 

istemedim ve müsaade isteyip yanlarından ayrıldım. Bu 

kısa anıyı niye mi aktardım? unun için efendim: 

Cafero lu hoca bana diyordu ki; Atsız, yalnız ve tekba ına 

kendisi için kurdu u cumhuriyet içinde ya ar; orada kendi 

ba ına bulunur ve kimseye boyun e mez; bildi i gibi 

ya ar. Ben, hocam Cafero lu’nun bana söylemi oldu u 

sözleri böyle anlamı tım. Atsız Be ’in kendi cumhuriyetinde 

ya ayan bir insan oldu u efsanesi de o sıralarda 

zâten ö rencilerin ve çevremizdekilerin dillerinde dola ıyordu, 

bizim için aslında pek de yeni bir durum sayılmazdı. 

Atsız,tarihî Türk yurtları co rafyası üzerinde 

kurdu u ve zihninde ya attı ı Türk Cumhuriyeti sınırları 

içine çekilip ya ayan bir insandı. Bizlere, genç Türkçülere 

yarının türkülerini ö reten adam, altmı lı yıllarda, kendine 

kurdu u cumhuriyetin sınırları içinde tek ba ına 

ya ıyordu. Türk dü manları ile sava mak üzere, zaman zaman 

bu cumhuriyetin sınırları dı ına kalemiyle akınlar 

düzenliyor ve çetin mücadelelere giri iyordu.Zaman içinde 

yalnızlı ın ve ızdırabın mahiyetini ö rendikçe, onun nasıl 

bir mücadele içinde yürüdü ünü daha iyi anlıyor, onu 

anlarken de, kendi küçük serencamımı daha iyi 

kavrıyordum. Benim bu küçük serencamım belki tam 

tanımlanamaz; belki o, geçmi in ve nizâm-ı âlem efendisi 

oldu umuz zamanların özlemini duydukça sevdası 

derinle en, sevdası derinle tikçe otaçısı olmayan bir 

tutkuydu. 

Tarihin denizinde tarihî Türk co rafyasında hükûmran 

dola anların, ça ımızda bugün ya anan çirkinliklerle 

sava anların, dirili in çok uzaklarda oldu unu 

13

görmelerinden dolayı duydu u yalnızlık duygusu, 

yalnızlık ızdırabı, dayanılması a ır bir yüktür. Bu esir 

yurtların, esir Türklerin yalnızlı ı ve ızdırabıdır. Türk 

ülküsü Atsız’ın yalnızlı ı, ızdırabı, ya adı ı ça da budur. 

çinde ya adı ı cumhuriyetin ba ımsızlı ı, bu ızdırabı, bu 

yalnızlı ı dindirmez. Türk co rafyası ba ımsız olmadıkça,Türk 

milleti yeniden nizâm-ı âlem’i kurup tarihe hız 

kazandırmadıkça, bu dünyada onun için, ne övülecek bir 

i , ne bir ki i ve ne de bir zafer vardır. Er ki iye övünmek 

de yara maz, övünmek bo i lerle u ra maktan ba ka bir 

ey de ildir. 

Övünmekle yol alınmaz, ba ımsız ya anmaz. Ülkü 

eri övünmeden, ülkü yolunda ölesiye kalasıya ömür tüketiyor 

ise, o, görevini yapıyor demektir. Bundan dolayı, 

Atsız’ın ülkü yolda ı smet Tümtürk, yazdı ı sözba ında 

onu övmez; ama, Atsız’ı ya adı ı bu büyük yalnızlı ın ve 

ızdırabın insanı olarak tanımlar : 

“Atsız kendini yüzde yüz samimi bir Türklük 

sevgisine verdi; garipsedi, garipsendi; çevresindekilerden 

bamba ka bir duygu ve dü ünce aleminde 

ya adı; bütün ömrü boyunca acı bir yalnızlı a sarılı 

kaldı..onun ya adı ı yıllar Türk milletinin zulüm 

gördü ü, bahtının karanlık oldu u yıllardı.Türkiye 

dı ındaki Türkler, yani milletin üçte ikisi, yabancı 

milletlerin zulmü altında imha ediliyordu..”.[Türk 

ülküsü, stanbul,1956, sh.3]. 

Sovyet cehennemi, Çin cehennemi; Balkanlar, 

Kafkasya, Kıbrıs,Kerkük, Batı Trakya, Adalar Denizi, 

Güney Azerbaycan ve ötesi pek çok cehennemler, hepsi 

bu büyük yalnızlı ın ve ızdırabın dinmek bilmez kaynaklarıydı. 

Macarlar için de, yürek a rısı çekerdi.Atsız Be , 

Macarların bir Turan kavmi olarak o günlerde kızıl rejime 

14

kar ı verdi i anlı mücadeleye de alkı tutar, yürek sızısı 

duyardı.Türk milletinin yalnızlı ı ve ızdırabı, bizim 

yalnızlı ımız, bizim çaresizli imiz, kendimizi unutmu - 

lu umuz nedeniyle a ır bir sancı gibi, sırtına tarihin 

yükledi i bir yük gibi, beynine ve yüre ine yerle ip Atsız 

Be ile zaman içinde yürüyordu. 

Atsız’ın ta ıdı ı sadece dı arının yarattı ı yalnızlı 

ın ve ızdırabın a ır yükü müydü? Hayır! Ona,içerisi de 

ızdırap vermekteydi. Kızıllar, içeride de Türk milletinin 

mukaddesatına saldırıyordu. Daha acısı, bunlar, o günlerde 

ülkeyi yönetenlerden cesaret alıyordu. nönü’lü yıllarda 

gemi azıya alıp kızıllar, ülkede her eye saldırıyor, kimse 

ses çıkarmıyor; devlet, herkes gibi susuyordu. Tümtürk, o 

sıralarda Atsız Be ’in durumunu öyle tasvir eder : 

“Türk’ü türk yapan bütün mukaddesat tahrip 

ediliyordu.Bütün bunlar kar ısında, içerde ve dı arda, 

büyük kitleler uursuz ve iradesiz görünüyordu. Atsız 

bütün ömrü boyunca bunları görmenin ve bilmenin ve 

elinde bunları de i tirecek bir kudret olmadı ını 

hissetmenin ızdırabı içinde ya adı. Bu büyük ızdırabın 

do urdu u tepkiler Atsız’ı kâh hırçın ve isyankâr, kâh 

münzevî ve insanlardan kaçar, kâh yaslı ve bedbin 

gösterdi” [Türk ülküsü, stanbul,1956, sh.6-7]. 

Bugün benden burada, böyle bir insandan söz 

etmem istendi. Türk ülküsü Atsız’ı anlatmam istendi. Bu 

benim için zor bir i , hiç zorlanmadı ım kadar zorlandı 

ım bir görev. Gelin, ben sizlere bugün, Türk ülküsü 

Atsız’ın bütününden söz etmeyeyim. Bugün, biraz 

Atsız’dan, biraz kendimden, biraz bizden, biraz biz dı ına 

dü enlerden söz edeyim. 

Dü ünüyorum da, bugün, Türk ülküsüne gönül vermi 

, bu yolda ömür tüketmeyi hayat tarzı seçmi ler 

15

arasında aynı ızdırabı ve yalnızlı ı duymayan var mıdır? 

Türk ülküsü yolunda yürüyenlerden ihanete u ramayan 

kaç ki i vardır? Mansıp ve makam ardında ko anların, 

Türk ülküsüne gönül verenleri arkadan vuru larına hep 

tanık olmu uzdur.Burada bulunan ülkü erleri, bu ya anmı 

gerçe i iyi bilirler. Türkçülük, öyleyim demekle 

ya anır bir sevda de ildir. 

Türkçülük, Türk milletinin yeniden nizâm-ı âlem 

kurması u runa verilecek mücadelenin adı, kar ılık 

beklemeden bu u urda sava an erlerin yoludur. Yolda ını 

ardından vuranların, yarı yolda yalnız bırakanların da yolu 

de ildir. Ülkü erleri yolu, bu tehlikeleri bile bile yürür. 

Türkçülük, tüm ihanetlere gö üs gerip Türk ülküsü yolunda 

kararlılıkla yürümektir. 

Bu bir sevdadır. Türk ülküsüne gönüllü tutsaklıktır. 

Tutsaklı ı yaratan ve ya atan a k, en mukaddes varlı ımızdır. 

Türkçülük, bu varlı ın ebedî saadeti ve yeniden 

nizâm-ı âlem efendisi olması u runa ölesiye, kalasıya 

kar ılık beklemeksizin ölünceye dek çalı maktır. Bilimde, 

teknikte, ahlâkta, medeniyette ileri gitmektir. 

Dün, bugün ve belki de yarın ve yarınlarda bu hep 

böyle olacaktır. Kutlu ve çetin yolun ülkü erleri, bu yolda 

yalnızlı ı bilerek, ya ayarak ve duyarak at binerler.Bir 

kere bu yola at binenler, eri de bilir, yolu da bilir. Fakat, 

hepimiz fani varlıklarız, yanıldı ımız, aldatıldı ımız 

zamanlarımız da olmu tur, bunu da inkâr etmek do ru 

olmaz.Yanılırız, ders alırız, yalnız da olsa yürürüz; ama ne 

yoruluruz, ne döneriz. 

Sevdamız sevda, kar ılıksız a kımız a k; ızdırabı 

katık yapar, ülkü yolunda ömür tüketiriz. Türkçülük 

budur. Türklük a kı, Türk milleti ve Türk vatanı a kı, 

nizâm-i âlemi yeniden kurma a kı, bizim a kımız, 

16

Türkçülerin a kı budur, türküsü budur, ülküsü budur. Bu 

yolda bizi, kuduz it de dalar, sırtlan da.Bunlara aldırı 

etmeyiz, dü manı bilir, hesabını görürüz. Ne ilin içinden 

çıkan kuduz itten, ne elin içinden çıkıp saldıracak 

sırtlandan korkumuz vardır. El bilir, il bilir, bu dünya 

mezelletine mahkûm de iliz.Biz hesabımızı önce yüce 

Tanrıya, sonra tarihimize veririz; ardından gökala atlara 

biner, geldi imiz yerlere döneriz. 

Biliniz, ihanete, kuduz ite kar ı ülkü erlerinin 

çomakları daima ellerindedir. Çomak dedi im, yürektir, 

kalemdir, vecd halinde sevmektir, dü üncedir. Bıkmadan 

usanmadan, göz ya ı dökmeden bu yolda bir ülkü eri 

olarak dü man ile vuru mak, devleti,milleti ve vatanı 

savunmak, nizâm-i âlemi yeniden tesis için bu u urda 

çalı ıp ömür tüketmektir.Kim bu sevda için nefes almıyor 

ve ya amıyor ise, Türk ülküsünün eri de ildir, Türkçü 

de ildir.Kim bu yolda dünya mezelletine dalmı ise, 

bizden de ildir. 

Ben, Atsız Be i, önce romanlarından tanı-dım. 

Beni masal denizinden tarih ça ına çekip çıkardı ında, 

onu, yazdı ı tarihî romanlarından tanıdım. O benim kim 

oldu umdan elbet haberdar de ildi. Ama o ça larımda 

Atsız, benim için,beni Köktürk yi itleriyle tanı tırıp 

onlarla birlikte sefere çıkartan insandı. Beni, Feridun 

Fazıl’ın Akdeniz’e Türk leventleri ile sefere çıkarttı ı 

zamanlardan geri döndürüp, Çine sefer yapan ordulara 

karı tıran, Atsız idi. O tarihlerde ben, onun tanımadı ı 

nice büyük ve küçük okuyucularından biriydim.Bu 

duygular içinde altmı lı yıllara eri tim. Altmı lı yıllar, 

benim için onunla, büyük ülkü eri Atsız Be ile tanı tı ım 

yıllardır. 

17

Yakamda ta ıdı ım bozkurt rozeti, altmı lı 

yıllarda, önce Atsız Be ’i yakından tanıyan gençler ile 

tanı mama imkân verdi.Bu yıllar, Orkun’un adını 

duydu um yıllar. Af in adına düzenlenen yarı maya 

katıldı ım yıllar.Her Türkçü genç gibi, birgün Bögü 

Alp,bir gün ‘Kurtkaya, bir gün Kür ad, bir gün Çine 

akına çıkan gözü pek çeri, birgün Urungu oldu um; bir 

gün Açlık yazıda, sonsuz dinginlik için ölen sevdi i kadını 

e erinde tutup uçuruma at salan yi itli i dü ünerek ızdırap 

çekip hayâl kurdu um, Kara Ka anlara öfke ve nefret 

kustu um zamanlar. 

Yalnızlı ın ve ızdırabın, Türklük a kı ile karı ıp 

damarlarımda dola tı ı ça da, rûhum, Bozkurtların 

ölümü adlı örste, Bozkurtlar Diriliyor adlı çekiçle 

dö ülüp duruyordu.Atsız’ın bu eserlerini okuyan her 

birimiz, eminim buna benzer eyler hissetmi ve 

ya amı ızdır. 

O zamanlar, bana öyle geliyordu ki, Atsız, bu 

eserlerde anlatılanları mutlaka o ça da ya ayıp görmü ve 

bize, öylece yürekten anlatıyordu.O, üçbin yılın ve belki 

daha uzak bir geçmi in içinden çıkıp gelmi , Köktürk 

ça ını görüp ya amı ve oradan yüzyılları delip kendini 

yirminci yüzyılda bulan bir Türk beyi, Kür ad’ın Çin 

sarayı baskınından sa kurtulan yi idiydi. Ba kası 

olamazdı, olanları ba kası böylesine bilemezdi. 

O günlerde ben onu, böyle bir çerçevede tasavvur 

ediyordum. Ve henüz kendisi ile tanı mayı da hayal 

edemiyordum. Bu yüzden romanlarını döne döne okuyup, 

bir yerde onu bulup ortaya çıkaraca ımı dü ünüyordum. 

O, bu olayların hangi kahramanıydı da, kendini okuyucuya 

kar ı neden ustaca gizliyordu? Atsız’ı ke fetme, romanlarında 

yakalama hırsım, hangi kahraman oldu u-nu 

18

ulma merakım o yıllarda, her iki eseri döne döne okumamı 

sa ladı. 

Her gece, bir ip ucu bulurmuyum derdiyle, Çin 

sarayına baskını inceliyordum. Acaba Üço ul muydu, 

yoksa Bögü Alp mi? Kimdi o zaman Atsız, Urungu mu, 

Taçam mı ? Her gece bunları okur dü ünür ama i in 

içinden bir türlü çıkamazdım. çimi tarifi imkânsız bir 

heyecan sarar, kendimi olayların içinde tasavvur ederdim. 

Kendimi ço u zaman, Bozkır yaylalarında sefere çıkanlar 

arasında bulurdum. Atsız, hangisiydi, acaba Altaydaki 

demirci kam usta mıydı? Altay’daki demircinin yaptı ı 

bıça a deli olurdum. Ay ı ı ında, ya da gün batımına 

yakın sırrına vakıf olunabilir bir bıçaktı. Bögü Alp’ın ‘ta 

yerinde a ırdır Ka an’ sözüne bayılırdım. O yıllarda 

bilemedim Atsız, hangi yi it idi? 

Atsız’ın sırrını yıllar sonra Rûh Adam ile 

anlayacaktım. O, Börikayı idi.Selim Pusat idi; hayır, o, 

kahramanların hepsi, hepsinin toplandı ı ve ça ımızda 

tecessüm etti i bir Türk ulusu Atsız idi.Türklü ün,Türk 

ülküsünün ta kendisiydi.Bu kanaatimi, onun,1943 yılında 

bir yazısında okudu um u sözleri de peki tiriyordu : 

“Ben yalnız Türkçüyüm.Türk tarihinin içinde 

yüzüyorum. Diyebilirim ki her günüm 27 asrın içinde 

geçiyor. Bize kimin dost,kimin dü man oldu unu 

biliyorum. Onun için de hiçbir yabancı milleti sevmiyorum... 

izan sahipleri benim Türklük duygusundan ve 

millî gururdan ba ka hiçbir duyguya ve prensibe ba lı 

olmadı ımı anlarlar... Ben,yabancı kaynaklı hiçbir 

fikri benimseme e tenezzül etmiyecek kadar millî uur 

ve gurura malik bir Türküm.Siyasî, içtimâî mezhebim 

Türkçülüktür “[EN S NS TEHL KE, ST,1992,sh.67- 

68]. 

19

Evet, sonunda kim oldu unu, nereden gelip nereye 

gitti ini ö renmi tim. Atsız, buydu. O, Türk ülküsünün 

kendinde tecessüm eden, geçmi ten gelece e zamanları 

delip geçen,istedi i ça da mola verip yoluna devam eden, 

sönmeye yüz tutan Türk ocaklarının ate ini yeniden yakıp 

giden Türklü ün e siz süvarisi Atsız idi. 

Atsız, yüz yılları delip zamanımıza gelip çıktı ında 

tarih, stanbul ehrinde, 12 Ocak,1905 yılını gösteriyordu.Tam, 

27 yüzyılı delip geçerek, Türk tarihinin 

yeniden dirili e geçece i zamanlara geri dönüyordu.Yıkımlar 

içinde bedenlenip büyüdü, Kuvây-ı 

Milliye ate i ile çelikle ti, dönülmez Türk ülküsü seferine 

çıktı.Dirili in daha anlı, geçmi ten daha muhte em olması 

için, askerli e sarıldı, bilime ve ö retmenli e sarıldı, 

âirli i hep seferden sefere rastlar. O, anlı tarihi bilgeliiyle 

gençlere, çocuklara anlatır.Türklük dü manlarıyla, 

fikri mücadele planında amansız mücadelelere girerdi. 

Sava meydanında Türklük dü manlarıyla, ölesiye 

kalasıya tam ercesine mücadele etti. Do ruları u runa 

u radı ı sürgünleri, rütbe tenzillerini, tabutlukları, diri diri 

mezara konu ları gö üsledi, acı çekti, ızdırap çekti, ne 

a ladı, ne yakındı. Ço u zaman yalnızlı ı ve ızdırabı, 

Türkçülük mücadelesinde bir enerji kayna ı gibi kullandı. 

Her sürgünü, Türklük için açtı ı anlı sava ın bir seferi 

gibi ya adı.Bu dünyanın kiriyle elini asla kirletmedi. 

Dünyada Türk ülküsü için ya ayan erlere dünya 

kiri bula maz. Çünki onlar, bu dünyada sadece, Türkün, 

Türklü ün a kı üzerine nefes alır, ömür tüketirler. Bu a k 

u runa ya anacak hayat da, varılacak ölüm de güzeldir. 

Hayat ve ölüm arasında, bir tercih yapılacaksa, 

ülkü eri, ya amak yerine anlı Türk ülküsü u runa ölümü 

seçer. Atsız için de, yegâne hayat yolu budur: 

20

”Hayat ve ölüm..Bunların ikisi de güzeldir. 

Fakat esas ve ebedî olan ölümdür. Öteki bir rüya 

kadar geçici ve aldatıcıdır. Büyük ve esrarlı kâinatın 

ba rında yatmak.. te bizim nasibimiz budur. Bu 

nasibimizi almadan önceki kısa rüya âleminde 

kendimizi ölüm kadar ebedi bir fikre vermek ve fikir 

u runda harcamak gibi yüksek bir ülküye kaptırmaktan 

erefli ne olabilir? Bu ölüm,bizi, gayemize, 

Tanrı Da ı’nda bekleyen ataların rûhuna ve Tanrı’ya 

kavu turacak ânlı ve güzel bir ölümdür. Bu ölümün 

güzelli i ile, içki ve ehvet içindeki hayatın çirkinli ini 

dü ünmek, gerçe i anlamaya da yardım edecektir” 

[Türk ülküsü, stanbul,1995, sh.109-110]. 

Ben, dünya kirine ba lanmı bir hayat yerine, Türk 

ülküsü u runa mücadele ederek ölüme uzanan hayatı 

tercih eden Atsız Be ile, ilk kez Süleymaniye’de çalı tı ı 

sıralarda tanı tım. Süleymaniye’ye Ahmet ile ziyaretine 

gidip tanı tım. Yıl, altmı dört olsa gerek. Hatırladı ım, 

bir tahta masa ve vakur bir adamın bizi büyük adam yerine 

koyup misafir etmesi, konu ması, çay ısmarlamasıdır. O 

sıralarda Kerküklü genç ö renci arkada ların dertleri ile 

u ra ıyorduk.Yanımızda onlardan Suphi veya bir ba kası 

vardı, imdi tam hatırlıyamıyorum . 

Sohbet sırasında, söz, Kerkük’ün Türkiye’ye nasıl 

katılaca ı üzerinde geldi dayandı. Soruyu sanırım 

Kerküklü arkada lardan biri sormu tu. Atsız Be , büyük 

bir ciddiyetle: “Bu i in en kolay halledilme yolu, 

Kerkük’ün Türkiye’yi kendine katmasıdır.” demi ti. 

Tabii bunu, öfkesinden, Türkiye’yi yönetenlerin duyarsızlı 

ından dolayı kinaye olarak söylemi ti. Do rusu, tarih 

onu bu öfkesinden dolayı bugün de utandırmıyor, haklı 

çıkarıyor, yazık! Atsız’ın, Türklü ün kalp sızısını dindire- 

21

cek yi itler dönülmez seferlere çıkmı !. Bugün, Türkün 

acısını, sızısını, yalnızlı ını dindirecek yi itlerimiz ülkeyi 

sahipsiz bırakmı lar sanki!.. 

Do ru demi ti Atsız, Türkiye Kerkük Türklerini 

kurtaramaz!. Bu ülkede Türkün hakkını satacak ebekeler 

var da, koruyacak yi itler yok mu dersiniz? Ama ne 

derseniz deyiniz; bugün Kerkük yalnız, ızdırap içinde, 

dünyanın gözleri önünde bo azlanmaya bırakılmı ; kasabı 

palazlatan yüzlerin yüzsüzlü üne bakın!. Elden medet 

umarak yola çıkanların bizi gelip çıkardı ı çıkmaza 

bakın!.. Bundan dolayı, i yine Allah’a kalmı tır beyler. 

Biz dün kimdik, bugün neyiz, yarın ba ı-mıza neler 

gelecek bilmiyoruz. Geçmi imizi yitirdik, gelece imizi 

kararttık, sizi pek hatırlamıyorlar. Siz, bize “biz Türküz, 

Türkmeniz” diyorsunuz, biz sizden miyiz, bilmiyoruz 

diyenler var. Kimileri diyorlar, bilmedi imiz insanlar yüzünden 

ekme imizden, ahırımızdan, rahatımızdan olamayız. 

Kerküklüm, yi idim, dar zamanda, zor zamanda, 

yaman ça ımdayım. Burada insanların kimli ini, bilincini 

ve aklını çalmı lar; insanlar cedlerinden, miraslarından, 

tarihlerinden habersizdir, bilesin!.. Biliyorum, bunlar sizi 

bo azlanmaktan, beni bu utançla tarih içinde yer almaktan 

kurtarmaz. 

Bir ülkenin ufuklarından ülkü ve erdem göç etmi 

ise, ve o ülkeyi kollayıp koruyacaklar izinde ise, vay o 

ülkenin gelece ine. Böyle bir durumda, o ülkenin geleceinden 

korkmak gerekir! Öyle bir ülkenin adı ya ar olsa, 

inanın ya amaz, sonu tarih mezarlı ı olur. Ama, diyorum, 

böyle bir duruma getirilmek istenen ülke, Türk ülkesi, 

sonunda kurtulur ve ya ar veya hayatın sonu olur. 

Türk milleti, kanaat getirirse ölümün gelip dayandı 

ına, inanın, küllerinden kıvılcım çıkarır, yanacaksa 

22

cihanı yakar bitirir, tarihi bitirir, dünyanın kaderi buraya 

kadar der, bitirir. Sanmayın bu dünyada bu kirli ihanet 

ça ı kapanmaz; Türk için bir daha dirili olmaz; olur, 

dünya var olmaya devam edecekse, bu cihanda, yeniden 

bir Türk dirili i olur. 

Ya adı ımız ve gördü ümüz bu ça da, hepimizi 

derinden yaralayan, dost ve müttefik varsayıp algılattırıldı 

ımız ülkelerin akıl almaz, hiçbir kitaba sı maz 

dü manlı ıdır. unların Türkiye’ye kar ı kurdu u gizli ve 

sinsi yıkım planlarına bakın! Bunları bilip bilmezden gele 

gele bugüne gelip dayandık! Yeter artık, dosta dost, 

dü mana dü man olalım. Ülkeyi idare edenlerin de, 

edeceklerin de adam gibi dik durma zamanıdır. Gelin 

elbirli iyle bu zamanı bo a tüketmeyelim. 

Bu küstahlıklara ya asaydı, ne M.Kemâl Atatürk, 

ne Atsız Be cevap vermezlik ederdi. Dosta dostluk 

gösterir, dü mana dü manlı ının bedelini ödetirlerdi. Her 

ikisi de artık bu ülkede her ba lamda mevcut de ildir.” 

Ba ımsızlık benim karekterimdir’ diyen Atatürk’ün tam 

ba ımsızlık mücadelesi terk edilmi tir. Heyhaat, bugün 

Türk vatanında, Atatürk’ün kurdu u tam ba ımsız bir 

Türk Cumhuriyeti de, artık yoktur. 

Buradan açıkça ça rıyorum: Vardır, diyen bir 

yi it varsa beri gelsin; hangi makamda olur ise olsun, 

buyursun meydana gelsin; bu meydanda yüce bilgeli ini 

kanıtlasın, Türk cumhuriyetinin bugün ba ımsız varlı ını 

bize ve dünyaya kanıtlasın! Bizi ele güne güldürmeden, 

bize bugün nasıl bir ba ımsızlı a sahip oldu umuzu 

anlatsın! 

Alev Alatlı sanırım, ‘Orda kimse yok mu?’ diye 

soruyordu. Belki soru ba kasınındı, tam hatırlamıyorum.Sorunun 

cevabını sordum, soru turdum: Orda da, 

23

urda da kimse yok! Adam arama, adam yok, hepsi 

kaybolmu ortadan. lem tamam, diyorlar. Bu gerçek 

yüre imi acıtıyor, kanatıyor ve ızdırap veriyor. Zamanı 

dünyanın kiri u runa satanlara kahroluyorum. Bu cehennemin 

reklamı daha ne kadar sürecek, daha ne kadar 

zaman bu aldatmacalara Türk milleti katlanacak, bilmiyorum. 

Benim soruma verilen cevap bu ülkede bir gerçek 

mi, bir kötü rivayetten ibaret mi, birileri bir cevap versin, 

kâbustan kurtulalım.Ülküsüz yürünmez, millî hedefsiz yol 

alınmaz, sürü olunur. 

M.Kemâl Atatürk, bu ülkede,’Yıldırımlar Yaratan 

bir ırkın ahfadıyız’ diyenlerin oca ındandır. Ardına, 

tam ba ımsız Türk Cumhuriyeti’ni dünyanın en üstün 

medeniyetine çıkaracak mirasçılar, emanet sahipleri geride 

bırakmı tı. Atatürk, Türk ırkının ahfadıydı ve Atsız da 

öyle. Atatürk de, Atsız da, bu ırkın ya aması için ömür 

tüketti. Bunları hatırlıyor musunuz? Peki, soruyorum, ya 

siz kimlerin ahfadısınız ve neyin bekçisisiniz? 

Evini korumaktan, ona çeki düzen vermek-ten aciz 

insana, adam mı derler. Derler, ça ımızda devlet adamı 

geçinen, ülkesi yıkılacak olanlara derler. Hino lu hinler 

tezgâhı kurarlar, adamı alırlar aralarına, aslansın, ne 

büyüksün derler, reformlara devam et derler. Kurtulduk 

derken yıkılı ını seyrettirirler. Türk milleti bu filmi gördü, 

ya adı ve canını di ine takıp ölümden kurtuldu. Bu 

gerçe i unutmayalım. 

Bilir misiniz, bir imparatorluk, o günün Avrupa 

ülkelerinin yaptırttı ı reformlar ile, Islahat Fermanı ile 

yıkıma götürüldü. O zaman da bu reformlar, o günün 

AB’sine alınma artıydı, tıpkı bugünki gibi.Toprak da 

aldılar, ama aldıklarıyla doymadılar, sonunda sözlerinde 

durmadılar, imparatorlu u yıktılar. Ellerinizle palazlandır- 

24

dı ınız a iret a aları meydan okuyor. Dost ve muttefik 

dedi iniz, hem içerde hem dı arda teröristler ile i birli i 

yapıyor, gelece i dizayn ediyor. Aç gözünü artık, uyan 

Türkiyem, uyan ey halkım, gözünü aç artık!.. Bu gidi , o 

gidi .Allah serencamımızı o akibetten korusun!.. 

Bilir misiniz, bundan senelerce evvel, Atsız Be , 

memlekette ba gösteren gizli siyasî Kürtçülük tehlikesine 

kar ı, dergisinde yazdı ı açık mektuplar ile zamanında 

devleti uyarmı tı. Bilir misiniz, bu tehlikeyi yazdı diye 

Atsız’ı hapse attınız. Ey bu ülkeye bir zaman hükumran 

olanlar, bu gerçe i imdi hatırlıyor musunuz? imdi vatan 

u runa ölen Türk ehitlerine sadece arkada kalan anaları 

a lıyor? Söyleyin, onlara ba ka kim sahip çıkıyor, 

haklarını kim koruyor bu ülkede? Analarından ba ka, bu 

ülkede kim onların hesabını soracak yüre e sahip? Bir 

aldıran, bir durup dü ünen ba görmedim, yazık, eyvah, 

çok yazık!.. 

Bir köy dü ünün hanımlar, beyler! 

Orda kuduz itler etrafa salıverilmi , ta lar ba - 

lanmı , insanlar çaresiz!. Dünya teröristi meydan okuyor, 

her köyü böyle mum etmeyi planlamı !. Dü ünün böyle 

köylerden bir köy. O köyde, dünyadan habersiz, hergün 

uyuyan çaresiz bir köy kâhyası; köpeklerin sahibi ile ülfete 

dalmı bir vekilharç; eli kolu ba lanmı gibi melûl melûl 

bakan bir bekçi; olanlara de i im diye çanak tutan dellal; 

eli bö ründe efendisine muntazır el buyru u bekleyen bir 

muhtar; bütün bunları o köye yaptırana bezirganlık eden 

bir çerçi var! Varın böyle bir köy dü ünün! Bu durumda o 

köyde ahali kimden medet umsun, nasıl çaresiz kalmasın? 

Bu durumda onlar kime dert yansın! Ben, böyle bir köye, 

25

u ne yapaca ını bilmez duruma gelmi köylülere ve 

onların gelece ine acırım!. 

Böyle bir köyde ya amak zor, nefes almak imkânsız.Türk 

co rafyasında böyle bir Türk yurdu görmek, 

dü ünmek sadece bir bitmez ızdırap kayna ı olur. Ben öleyim, 

böyle bir Türk yurdu görmeyeyim, dü ünmeyeyim. 

Benim, ulu yurdumun boylarından umudum var. Bu 

karanlık bitecek, yarın mutlaka aydınlık olacaktır. Ben bu 

cihanda, Kuvây-ı Milliyeyi yaratan, bu dünyada nizâm-ı 

âlemi ihdas eden bir ırkın çocu uyum. Türk milleti, 

bunları dün yarattı, bugün yine yaratmaya muktedirdir, 

eyvallah, buna imanım var. Ancak, dar zamanda, zor zamanda, 

yaman ça dayız. 

Hanımlar,beyler! 

Yaman ça ımızda, bir olma, birlik kurma ça ındayız. 

Dü ünceler birle meli, yürekler birle meli, zihinler 

aynı hedefe kitlenmeli ve dünden çok çalı malıyız. Bir 

olanlar, dik duranlar, zafere eri irler. Bu millet, yine ihtiyaç 

duydu u liderlere muhtaçtır. Ortaya çıkanlar, bu 

gerçe e dönmelidir, ham hayaller pe inde ko mamalıdır. 

Kendilerine de, bu ülkeye de yarın daha büyük acılar 

çektirmeye hakları yoktur, bu gerçe i bilmeliler. 

Atsız diyorki: 

“Millî uur ve gurura mâlik liderlerin en büyük 

faydası, toplumu a a ılık duygusuna dü mekten 

korumaktır. Bir millet büyük i yapabilmek için, 

kendisinin büyük millet oldu u inancını duymalıdır. 

Atatürk devrinde, Türk milleti nüfus,servet, teknik ve 

kültür bakımından bugüne göre çok geride olmasına 

ra men, mânevî güç bakımından kudretliydi ve onun 

26

içindir ki, kendisinde her tehlikeyi yenebilmek inanç ve 

kuvveti buluyordu” 

[Türk ülküsü. stanbul,1995.sh.116]. 

imdi, bugün, çekilen ızdırabın kayna ını daha iyi 

anladı ınıza üphem yoktur. Dik duran bir öndere susamı 

lı ımız var. Millî uura ve gurura mâlik önderlere 

ihtiyacımız var. Hedefi ve kudreti nasıl kullanaca ını 

bilmeyenlerin, bir ülkede giri ece i kalkınma ba arılı 

olamaz, zafere eri emez. Böyle liderlerin elinde bir ülke 

ancak ba kalarına u ak olur. A a ılık duygusuna tutsak 

önderlerle bir yere varılamaz.Çünki : 

“ önderlerde ve aydınlarda a a ılık duy-gusu 

olursa, o milletin kalkınmasına imkân yoktur. Çünkü 

kalkınma hamlelerinin bo una olaca ı kuruntusu 

rûhlara i lenmi , gönüller ümitsizlikle dolmu tur. 

Zafer hiçbir zaman, mahvolduklarını sananlar tarafından 

kazanılamaz”[Türk ülküsü. stanbul,1995,sh.116]. 

Türk vatanında, Türk varlı ına ve kudretine inancı 

olan önderler kalkınmayı ba arabilir. Bu bilince sahip 

önderler hangi siyasî anlayı a sahip olursa olsun, yeterki 

Türk varlı ına ve kudretine inancı tam ve eksiksiz olsun. 

O zaman görün bu kalkınma hamlesi nasıl olacak ve 

zafere eri ecektir: 

“Türk milletinin kalkınması derken, bu harekete, 

gönülleri heyecanla çarpı tıracak ve yurtta ları 

fedâkârlı a ve hattâ kahramanlı a sürükleyecek bir 

anlam vermek.. birinci arttır. Kültürü, bilimi, tekni i 

ile birlikte, ahlâkı ve erdemi ile de ileri ve üstün olacak 

Türkiye.. Yoksa, sadece refah ve zenginlik için 

yapılacak hamlenin, bir ticaretevi hareketinden farkı 

yoktur” [Türk ülküsü. stanbul, 1995; sh.117]. 

27

Biz, bu güzellikleri bunca zaman tatmadık, ezdirildik, 

tekmelendik, a a ılandık, çuval giydirilip ba ımıza 

horlandık, insanlarımızın ömrü geçim derdiyle tükettirildi, 

onları dü ünemez hale getirildik. ehitlerin neden ehit 

dü tü üne, kimin ve neyin u runa hayatlarını yitirdi ine 

yüreklerimiz yanmaz, beyinlerimiz bir cevap veremez, 

dü ünemez sürülere dönü tük; yazık, eyvaah, biz nereye 

gidiyoruz beyler, haberi olan var mı? 

Atsız, ülküsünü, ızdırabını ve yalnızlı ını derin 

a kı ile birle tirerek, sadece 27 yüzyıllık tarihin içinde 

dola maz, aynı zamanda bu süreç içinde dü manları ile hiç 

bir eyden korkmaksızın vuru up durur. Toptan tanktan 

daha korkutucu bir kalemi, bir sözü vardır. Türklü e her 

saldırıyı anında cevaplamaz ise, gündüz rahat etmez, gece 

uyuyamaz bir ülkü eridir. 

Atsız’ın ilk büyük isyanı, Türk tarihçili inin dünya 

çapında yeti mi bilgini Zeki Velidi Togan’a kar ı yapılan 

haksızlı a kar ı çıkı ıdır. Mükafatı, Üniversite’den alınıp 

Malatya Ortaokuluna tenzili rütbe ile sürülme olmu tur. 

Bilimi savunmanın cezası budur. Atsız, hocası gibi, tarih 

bilimi dendi inde bilimden zerre taviz vermez. Orada 

duyguya, tarafgirli e yer tanımaz. Orada hileye, 

kayırmaya, ideolojik bakı a tahammülü yoktur. Tarih, 

gerçe in ta kendisine ı ık tutmalıdır. Bu yönüyle Atsız, 

hocası Togan’ı titizlikle izler. Dünya tarihçili inde saygınlıkları, 

onların bu taviz tanımaz tarih bilimine olan saygı 

ve ba lılıklarıdır. 

Ülkeyi ve devleti, vatan hainlerine kar ı savunmanın 

bedeli ise, Atsız ve yolda ları için, nönü’nün 1944 

yılında açtırtmı oldu u ‘Irkçılık ve Turancılık davası’ 

denen ‘Tabutluk’ olayı olmu tur. in ilginç yanı, o 

tarihlere kadar okulların bir kısmına ö renciler, Türk ırkı 

28

esasına göre alınmakta ve bu durum, o günün gazetelerinde 

ilân edilmektedir. Atatürk’ün mirası da, o ça da 

bu ekilde, kısmen de olsa, bir kısım mekteplerde devam 

etmektedir.Fakat, zavallıların korku ve yetersizliklerine 

mahkûm ya adı ı bu ça da, Atsız, nönü’nün sayesinde, 

komünistlere kar ı tek ba ına savundu u devletinin 

mahkemeleri tarafından, neden hainlere saldırıyorsun,diye 

yargılanıyordu. 

Atsız, 9 Mayıs 1944 yılında tevkif edildi, 

nönü’nün ve yolda larının zulmüne u radı, ı ıksız 

çukurlarda irade talimine tabi tutuldu. Uydurmadan bir 

tiyatro kuruldu ve mahkemeye çıkarıldı. Bir tarih aheseri 

olan savunmasında yer alan sözlerden bir kaçı: 

“..Kimseden haksız bir ey talep etmiyoruz. 

Atalarımızdan kalan mirasın, mefahirimizin gömülü 

oldu u toprakların bizim olması ülküsünü kalbimizde 

ta ıyoruz. Oraları unutmamak istiyoruz. Ben bunları 

ahsım için istemiyorum. Oralarda çiftlik veya 

apartman yapacak de ilim... Kimin hain kimin vatanperver 

oldu unu tarih tayin edecektir. Hatta etmi tir 

bile... Kimsenin görüp bilmedi i vasiyetnamemde,bazı 

ahısları sevmedi im için beni hiçbir kanun,hiçbir 

mahkeme mahkûm edemez. Ben herkesin sevdi i 

insanları sevme e mecbur de ilim..... Bütün didinmelerden 

sonra büyük kâinat manzumesinde meçhul bir 

zerre olaca ımızı dü ünüyor ve bu kadar bo bir neticeye 

varmadan önceki u kısa misafirlikte, insanların 

vicdanına karı mak hamakatını gösterenlere 

acıyorum... Hiçbir hakiki bahtiyarlı ın bulunmadı ına 

kani oldu um dünyada tek vazife ve teselli bildi im 

ülkü, ahıslardan sıyrılmı yüksek bir duygu ve düüncedir. 

O, çirkin yüzlü ölümü bile güzelle tirip bir 

29

sevgili gibi ba rımıza bastırır. Hayatın zehir zemberek 

kasırgalarını ruhumuzda Nisan rüzgârı gibi 

estirir. Acıların önünde bizi granit heykeller gibi 

susturur... Ben de bu yolun üzerindeyim. Mazide ve 

istikbalde ya ıyarak, fakat bugünden i renerek bu 

yolun üzerindeyim..” [Türk ülküsü. stanbul,1956, sh.14- 

15]. 

Temyiz,Türk ordusu pa alarının ananevi eref ve 

celadetine uygun karar verdi ve ‘ırkçılık’ diye bir suç 

olamayaca ına, bunun Türk milliyetçili inin tabii bir 

unsuru ve her Türk’ün hakkı oldu unu açıkça belirtip, 

tiyatrovari kararı bozdu. Türkçüler beraat etti. Çünki, 

onlar: ‘Yıldırımlar yaratan bir ırkın ahfadıyız’ diyen 

bir oca ın pa alarıydı. Bunu hangi Türk pa ası unutabilir! 

Unutana ben Türk pa ası mı derim!.. 

Biliniz bu dünyada, kuduz itlerin salıverildi i, 

ta ların ba landı ı ça sürüp gitmez. Biliniz er geç bir 

gün, Türk afa ı yeniden, mutlaka do acaktır. Do acaktır; 

do maz ise, dünya durur, medeniyet yürümez. Tanrı bize 

gösterdi ki, tarihin yüce kanunu budur, de i mez! Eminim, 

bu gidi in sonunda: Köpekler ba lanacak, ta lar çözülecek, 

insanlar özgürlü üne kavu acak, medeniyet yürüyecek 

ve tarih, akı ını sürdürecektir. Bu yolda u ra 

verenlere, kutlu olsun zafer. Ben görmesem, sen görmesen 

ne çıkar, elbet Tanrıda ında rûhlar olur bahtiyar.. Ebedî ve 

ezelî zamana karı ıp yeni bir serencamı ya arız. 

Izdırap çek, inleme,ses çıkarmadan a ın/ bir damla 

da olsa, acizliktir göz ya ın, sözünü dü ünürüm, çalı ırım, 

inlemem! Ne diz çökerim, ne mücadeleden dönerim. Ben 

bu yola Çin sarayını vuranların ça ında çıktım.Yürümeye 

çalı ırım bu yol üstünde, gücüm yetti ince yürürüm.Yürürüm, 

emanetçi gelinceye dek. De meden dün- 

30

yanın kiri üzerime, Tanrıya sı ınırım ve gökalaya atlayıp 

sürerim Tanrı da larına, Orhun ırma ı kıyılarına 

.N’ola,ben de onlar gibi bir rûh adam olsam, karı sam 

aralarına.Hangi rûh bundan bahtiyar olmaz.Ben de, atımı 

sürer, Orhun ırma ı kıyılarına yayılmı obalar arasına 

karı ırım.Bu obalardan birinde, Bilge Tonu Ak A a’yı 

erlere tarihten konu urken dinlerim. 

Ve yine Köktürk çerilerinin arasına karı ıp 

Tanrıkulu yolda ı bulurum, dertle irim. Bir zaman, 

Köktürk çerileri arasında bize de söz dü er,a ız açarsak, 

Atsız Be ’in Türk yurtlarında arkada bıraktı ı macerayı, 

olanı biteni anlatırım. Ben anlatırım çadırın önündeki 

ate in kar ısında, Çin sarayı vurulanda gördü üm 

Karaozan kopuzun tellerinde sözüme e lik eder. Ve bu 

büyük ölenin erleriyle yeni ve gerçek bir zafere at sürmek 

üzere, yarın için söylenmi türkülerin avazesini birlikte 

cihana salarız. 

Böyle bir diyara henüz varmadık, ama varaca ız. 

Bilmiyorum, benim için menzil uzak mı, yakın mı? 

Tanrı’nın biçti i zamanı kim bilebilir? Atsız Be i, yani 

Türk ülküsünü anlatmaya çalı ıyorum aklımca. Bir an 

araya girdim, sözü de i tirdim. Sözün zorlu unu a mak 

istedim. Söz nerede kalmı tı, evet, Atsız, Türk ülküsüne 

dönü mü , diyordum ya. Bu fikir, bende Rûh Adam’ı 

okudu umda yerini buldu. 

Do ru dü ünmü üm, dedim. Köktürk ulusu Atsız, 

kendisini orada yakalamama izin vermi ti, onun nereden 

gelip nereye gitti ini o zaman anlamı tım. O, yirmiyedi 

yüzyılı bir rûhta cem edip bedeninde ta ıyan adamdı. O, 

bütün zamanlar içinde var olan Türklü ün ta kendisiydi; 

ya adı ı zamanda ya ayanlara Atsız diye görünmü tü. 

Bildiler, bilemediler ve fakat, Atsız buydu. 

31

Dolayısıyla, benim için Atsız, Türk ülkü-sünün 

bizatihi kendisidir.Türk ülküsü, tarihin öte-lerinden kopup 

gelmi bu ulu ki inin bedeniyle bedenlenmi , ete kemi e 

bürünmü ve ça ımızda cihana Atsız diye görünmü tür. 

Atsız, Türk ülküsü bayra ını, M.Kemâl Atatürk’ün 

bıraktı ı yerden eline alıp tek ba ına korumaya yüceltmeye 

çalı mı tır. Türklü e kar ı açılmı her haçlı seferini, 

her iç kalkı mayı if a ettikçe, onu, kendi devletinde 

kendini bilmezler, mahkumiyetle tecziye etmi lerdir. Ama 

o, hiç yılmamı tır. O bugün burada ya ıyor. Dün, onu 

fikren öldürmek, mahkûm etmek isteyenler, bugün 

çukurlarında unutulmu tur. Oysa Atsız, bir Türk ulusu 

gibi, bugün ya ıyor ve bilinen tarihî ya ı ile tam yedibin 

yüz ya ındadır. Bu yurtta Türkler yok olmadıkça nice 

yüzyıllar Atsız, Türk ülküsü diye ya ayacaktır. O zaman 

sormak gerekir, Türk ülküsü nedir,diye.Burada sözü 

sahibine, kendine, Atsız Be ’e bırakmak gerekiyor : 

”Türk ülküsü, Türk büyüklü ü ve Türk kudreti 

iste i ve inancıdır.. Milli bir ülkü olmadıktan sonra, 

insanın hayvandan ne farkı kalır? Ölümden korkmayan, 

ıztıraptan kaçmayan, kuvvetli ile sava ı göze alan 

yaratık, ancak ülkücü insandır... Dini inancı da içine 

almı olan millî ülkü, insanları sürükleyen, güçlendiren 

ve asille tiren bu duygu ve dü üncedir” 

[Atsız, Türk Ülküsü. stanbul, 1995,sh.8-9]. 

Atsız, ülküyü, milletleri ileriye, gelece e ba arıyla 

hareket ettiren yegâne güç kayna ı görür. O, bir milleti 

her türlü tehlike ve zayıflıklardan kurtaracak tek çıkı 

yoludur. Ülküsü olmayan toplumlar, milletler, önünde 

sonunda da ılma a, yok olmaya mahkumdur. Onları 

birle tirecek, birlikte hareket etmeye sevk edecek 

aralarında ortak bir hedef, bir ulvi ba yoktur. Türk 

32

ülküsü, bizi, tarihten geldi imiz gibi, gelece in tarihine 

ta ıyacak yegâne yürütücü, yaratıcı enerji kayna ımızdır. 

Kahramanlar, yâni devlet adamları, yöneticiler bu gerçe i 

görüp ona göre hareket ettikleri zaman, millet, manen ve 

madde-ten istenen olgunlu a eri ir, eri kin,yetkin bir 

‘nizâm-ı âlem‘ efendisi olur. 

Dün bir kanalda, bir zamanlar nizâm-ı âlem 

efendisi olan milletimiz ile ilgili bir haber vardı. Dünya 

üzerinde Türk medeniyetinin bin yılına bir ku bakı ı sergi 

açılmı Londra’da; herkes a kınlıkla seyrediyormu ! 

Yirmi birinci yüzyıl Avrupasında, u cehaletin katmerlisine 

bakınız! Nihâyet ‘dank’ etmi cahil Avrupa halklarının 

beynine! 

Tabii onların, bu gerçe i yüzyıllar boyu kendilerinden 

saklayan, aksini söyleyen, kör bırakan aydınlarından, 

gözleri kararmı papazlarından hesap sormaları 

gerekir. Fakat, kendi halkını bu ku bakı ı tarih serencamından 

bile habersiz, uursuz bırakanlara ne denir, 

bilemiyorum, cevabı size bırakıyorum. 

Sergiyi hazırlayanlar arasında bir bilge Türk 

hanımefendisi vardı; sözünün eri bir ki i idi. Londra’da 

sergilenen Türk medeniyetini yaratan Türk’ten elin cahillerine 

söz ediyordu: “Farklı bir ırk, farklı bir millet. 

Uzaktan bir ku bakı ı. Bin yıl ötesinden bir bakı , bir 

ku bakı ı”. Evet, bu sözleri atalarının medeniyeti üzerine 

bir Türk hanımefendisi söylüyordu. Hanımefendi ırkına 

yara anı yapıyordu. Binlerce alkı , yüreklerden, 

gönüllerden. Cahillere, yüzyılların zavallılarına Atalarımızın 

medeniyetinden bir serencam gösterip, Avrupanın 

zavallı halkını aydınlatıyordu! 

Evet, bugün bize tepeden bakanların yer-yüzünde 

olmadı ı ça da, atalarımız dünyaya düzen, tarihe hız, 

33

medeniyet dünyasına yaratıcılık nedir diye ö retiyordu. 

Bu muhte em tarihin çocuklarına, torunlarına ne oldu, 

nerelerde helâk olmaktalar, bilen var mı? Soran var mı, 

dü ünen, çâre arayan var mı? Ecdadının yaptıklarını ö renip 

onlara yenilerini ve daha muhte emlerini koyacak 

nesilleri ye tirmeliyiz. Geçmi le övünüp kalacak, 

ba kalarına kul olacak nesiller de il; gelece in ihti amını 

yaratacak, yine nizâm-ı âlem efendisi olacak nesiller 

yeti tirmeliyiz. Bu devletin, bu milletin çocuklarının 

gerçek anlamda yaratıcı yeteneklerini ortaya çıkaracak bir 

millî e itime ihtiyacı vardır. Kendine güvenen, tarihini bilen, 

büyüme iste i ile dolu, yaratıcı ve çalı kan, hedefi 

belli Türk ülküsüne inanmı nesiller yeti tirecek bir millî 

e itime ihtiyaç vardır. 

Bir kere insan Türk ülküsüne inanmı ve rûhu bu 

istekle dolu ise, bu vatan, bu bayrak ve bu millet için 

gerekti inde dü ünmeden, gözünü kırpmadan ölüme gider. 

Böyle bir insan, ya arken, Türk ülküsünün gerçekle mesi 

yolunda, ter dökmez, bilim yapmaz, teknoloji üretmez de 

ne yapar? Elbet ömrü bu yollarda tükenecektir. 

Evet, böyle bir insanın ömrü bu yollarda tükendi. 

O insan, bugün burada konu mamıza, bir araya gelmemize 

yol açan ‘nizâm-ı âlem’ erlerinden rahmetli Atsız 

Be ’dir.Fâni bedeni, Osmana a camii avlusundan 

u urlanıp rûhu Gökala atına binip Tanrı Da ı eteklerine 

do ru yol aldı ında, tarih 12 Aralık 1975’i gösteriyordu. 

Bugün, çok sevdi i Kür ad’ın ordusundan bir günlü üne 

izin alıp gelerek aramızda varlı ını hissettiriyor; rûhu 

aramızda dola ıyor. Bunu u anda hissediyorum. imdi 

kula ıma öyle diyor: ”Biliyorum, diyor, anılmaktan 

kim, hangi rûh ho lanmaz. Ama, Dursun, sözü 

34

uzatma, artık burada dur, buyruk var ben Tanrı Da ı 

eteklerine dönece im” diyor ve burada sözü bırakıp: 

Türk milleti bu dünyada var oldukça, Türk 

ülküsü Atsız ebedî vatanında ebediyen ya ayacaktır, 

diyorum. 

35

N HAL ATSIZ’IN 

TÜRKÇÜLÜ Ü VE TÜRK DÜNYASINA BAKI I 

ÖMER ÖZCAN (*) 

36

Cumhuriyet dönemi Türk dü ünce hayatında iz 

bırakan önemli isimlerin ba ında gelen Atsız hakkında 

öhretine mütenasip ara tırmaların yapıldı ını söylemek 

oldukça zordur. Adeta efsanele tirilen ismi yüzünden 

birçok ara tırmacı yapacakları ilmi mesainin ileride 

sıkıntı do uraca ı ve husumet çekmeme dü üncesiyle 

ondan uzak durmayı tercih etmi lerdir . 

Vefatından sonraki ilk yıllarda çıkarılan hatıra kitabı 

hakkındaki en derli toplu çalı madır. 1 Ölümünün 

ikinci yıldönümünde hakkında bir kitap çıkarılması tasarlanmı 

, yakın arkada larından yazılar derlenmi , bazı 

sebeplerle sonuçlanamayan çalı ma maalesef yıllar sonra 

basılma imkanı bulabilmi tir. 2 Ö rencisi Deliorman, hocası 

hakkındaki hatıralarını önce Orta Do u gazetesinde 

tefrika halinde ne rettikten sonra kitap haline getirmi tir. 3 

Oldukça geni olan çevresine yazdı ı mektupların ancak 

bir kısmı toplanabilmi , bazıları Orkun dergisinde ne - 

redildikten sonra kitap olarak basılmı tır. 4 

(*) Millî E itim Bakanlı ı Talim Terbiye Kurulu Üyesi 

1 Atsız Arma anı , (Haz. E.Güngör , M.N.Hacıemino lu, M.Kafalı , 

O.F.Sertkaya) , stanbul 1976 

2 Türkçülerin Kaleminden Atsız ,(Haz .Refet Körüklü-Cengiz Yavan) 

, stanbul 2000, Türk Dünyası Ara tırmaları Vakfı yayını . Atsız ve 

Türkçülük hareketi hakkında bazı makale topluları ne redilmi tir : 3 

Mayıs 1944 50.Yıl Türkçülük Arma anı , Haz. smail Aka, Turan 

Akkoyunlu, Cansever Tanyeri, Cahit Telci, zmir 1994 , Nihal Atsız 

ve Nejdet Sançar Arma anı , Yay. Kur. smail Aka , Turan Akkoyun, 

Mustafa Turan , Afyon 1995 , Medrese Kitapevi . 3 Mayıs Tükçüler 

Günü Antolojisi , Birinci Cilt , Ankara 1967 , Türk Milliyetçiler 

Birli i Ankara Oca ı Yayınları . 

3 Altan Deliorman , Tanıdı ım Atsız , 2. Baskı , Orkun Yayınları 

, stanbul 2000 

4 Yücel Hacalo lu , Atsız’ın Mektupları , Orkun Yayınları , stanbul 

2001 

37

Dr. Fethi Teveto lu, büyük Türkçü, edip Ahmet 

Hikmet Müftüo lu hakkındaki eserinin giri inde önce 

onun fizik ve moral tarifini yapmı tır. Atsız’ın fizik ve 

moral tarifinin yapılabilmesi için öncelikle yeti ti i e itim 

ortamlarının iyi bilinmesi gerekmektedir. lk, orta ve lise 

ö renimlerini stanbul’da muhtelif okullarda yapmı tır. 

Askeri Tıbbıye’nin üçüncü sınıfından 1925 yılında tard 

cezası ile uzakla tırılmı tır. 1926 yılında stanbul Üniversitesi 

Edebiyat Fakültesi Edebiyat bölümüne ve 

stanbul Üniversitesi‘nin yatılı kısmı olan yüksek Muallim 

Mektebi’ne yazılmı tır. Bir hafta sonra askere ça rılmı , 

tecil talebinin kabul edilmemesi üzerine askerli ini 9 ay 

olarak (28 Etim 1926-28 Temmuz 1927) stanbul’da 

Ta kı la’da 5.piyade alayında er olarak yapmı tır. 5 O 

tarihlerde Türk Dili ve Edebiyat bölümünde, Türk Dili 

Ragıp Hulusi Özdem, Garb edebiyatı Yusuf erif Bey, 

Arap Edebiyatı O. Rescher 6 , Namık Kemal’in o lu 

erhü’l-mütûn Ali Ekrem Bolayır, Türk Tarihi Zeki Velidi 

Togan, ran Edebiyatı Tarihi Ferit Kam, çtimaiyat s- 

5 

Osman F. Sertkaya , Nihal Atsız , Ankara 1987 , s.4 

6 

Atsız , 1932 yılında Atsız Mecmua’nın 17. sayısında ‘Darülfünunun 

Kara , Daha Do rusu Bir Tabirle Yüz Kızartacak Listesi ‘ isimli 

yazısında bu hocasının portresini çizmi tir ; Alman Yahudisi 

oldu unu ,Türkçeyi iyi konu amadı ını ,verdi i Arap Edebiyatı 

Tarihi dersinin Arap airleri Biyografisi mahiyetinde oldu unu , 

eserlerini yalnız yetmi nüsha bastırıp , yalnız muayyen kütüphane ve 

bayilerle mübadele etti ini , bir vazifesinin de nadide yazma kitapları 

toplayıp Almanya’ya göndermek oldu unu belirtmi tir .(bk. Altan 

Deliorman ,Ruh Adam’daki Gerçek Kahramanlar ,Yek=Osman Re er 

, Orkun , sayı 20 , Ekim 1999 , s.25 

38

mail Hakkı Baltacıo lu ve Türk Edebiyatı Tarihi Fuat 

Köprülü tarafından okutuluyordu. 7 

Atsız’ın yüksek hayatı boyunca gece gündüz birlikte 

oldu u okul arkada ları arasında Orhan aik Gökyay, 

Nihad Sami Banarlı, Ziya Karamuk, Pertev Naili 

Boratav, Tahsin Banguo lu, Abdülbaki Gölpınarlı 8 , ükrü 

Güllüo lu, Mecdut Mansuro lu bulunmaktadır. 9 Lisede 

Boratav’la aynı sınıfta okuyan Niyazi Berkes, bir yıl 

Hukuk okuduktan sonra Edebiyat Fakültesi Felsefe ubesi’ne 

girmi tir. 10 Bu isimlerin gelecekte Türk tarih, edebiyat, 

edebiyat tarihi ve folklor alanlarının ünlü otoriteleri 

olmalarında yukarıda adlarını saydı ımız zamanın tanınmı 

hocalarından ders görmelerinin büyük tesirinin bulundu 

u muhakkaktır. Ya mur Atsız, sa cılık-solculuk 

hikayeleri ve yolların ayrılmasından önce, babasının bulundu 

u ‘Yüksek Muallim Mektebi’ grubunda Ahmet 

Hamdi Tanpınar , felsefeci, Dünya Güzeli ‘Sarı ın’ Ne vet 

(Ne vet Teyze, yani Ediz Hun’un annesi), Orhan Veli’nin 

müstakbel Büyük A kı Nahit Hanım’ın bulundu unu belirtmi 

tir. 11 Bu ki iler, daha ö rencilik yıllarında sahip 

oldukları ahsi kabiliyetleri, bildikleri yabancı dillerle 

dünya çapında tanınan Fuat Köprülü’ye çalı malarında 

yardımcı olmu lardır. Oldukça elveri li bir e itim ortamında 

yeti en Atsız ve Gökyay’ın tarih ve edebiyat alanı 

7 

Orhan aik Gökyay , Eski, Yeni ve Ötesi , Seçme Makaleler 1 , 

stanbul 1995 , s.13 

8 

Prof.Dr. Orhan Okay , Vefatının 30.Yılında Nihad Sami Banarlı 

,Kubbealtı Akademi Mecmuası , yıl 34 ,sayı 1 , Ocak 2005 , s.18 

9 

Mete Çetik , Pertev Naili Boratav’ın Gençlik Döneminden Bazı 

Özellikler ,Pertev Naili Boratav’a Arma an , Hz.Metin Turan ,Ankara 

1998 , s.34 , Kültür Bakanlı ı yayını . 

10 

Çetik,a.g.m.,s.34 

11 

Ya mur Atsız , Orhan Amca , Yeniyüzyıl , 27.2.1998 

39

tefriki yapmadan her iki dalda da önemli eserler vermelerinin 

temelinde bu çevrenin tesiri büyüktür. 12 simlerini 

belirtti imiz ö retim üyelerinden sadece Togan, dil Ural 

bölgesinde do up yeti mesi sebebiyle di erlerine göre 

farklı bir ortamdan gelmi ti. Köprülü, telif etti i Türk 

Edebiyatında lk Mutasavvıflar isimli büyük eserinden 

dolayı Türk Kültürü’nün Türkistan ba lantısına vakıftı. 

Di er isimlerin Atsız’ın Türkçülük fikrini kazanmasında 

do rudan tesirlerinin bulundu u söylenemez. Atsız’ın düünce 

evreninin te ekkülünde aldı ı e itimin, önemli alan 

dersleri tarih ve edebiyatın, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin 

ya adı ı güçlüklerin, Avrupa’nın belli ba lı 

emperyalist devletleriyle, bize kar ı hasmane tutumları 

a ikar olan kom ularımızın niyetlerinin belli oranlarda 

hisseleri bulunmaktadır. Ülkenin ve o ülkenin bir ferdinin 

dünyaya bakı ında önemli olan bu unsurlar hakkında çok 

tafsilatlı olarak durulabilir. Kısaca bunlar üzerinde 

durmak gerekir . 

12 

Togan’ın memleketi Ba kurdistan’da ne redilen bir kitapta 1928 

yılında alınmı bir grup foto rafında Köprülü , Atsız , Ragıp 

Hulusi Özdem , Gökyay , Abdülkadir nan , Boratav bulunmaktadır 

;A. M. Yolda baev , Izveztnıy Neızvestnıy Zaki Valıdı , Ufa 2000 . 

40

YEN TÜRK YE CUMHUR YET 

Cumhuriyetimizin uzun süre Osmanlı mirasına 

sıcak bakmadı ı, adeta reddi miras etti i bir gerçektir . 

Ba ta devletimizin banisi Mustafa Kemal olmak üzere 

silah arkada ları ve sivil bürokrasinin tamamına yakını 

Osmanlı döneminin mekteplerinden mezun olmu lardır. 

Yeni devlet asker ve sivil bürokrasisini olu tururken milli 

mücadeleye dü manlıklarını açık olarak gösteren az 

sayıda insanı dı lamı geriye kalanların tamamını istihdam 

etmi tir . Osmanlıdan kalan asker ve sivil erkandan bir 

kısmı da etrafımızda yeni kurulan devletlerde çalı mayı 

tercih etmi , oralarda devlet ba kanlı ı, ba bakanlık 

makamlarına kadar yükselmi lerdir. Karde inin Irak’ta 

vazife almasına ra men airimiz Ahmet Ha im Türkiye’de 

kalmı tır. 

1789 Fransız ihtilali ile dünyada milliyetçilik 

dü üncesi yayılmaya ba lamı tır. Osmanlı devleti bünyesinde 

çok farklı milletleri barındırmı tır. Devlet, Avrupa’nın 

ilim, iktisat ve askeri alanda gerçekle tirdi i 

büyük geli melere ayak uyduramaması sonucunda sürekli 

gerileyip toprak kaybına u ramı tır. Milletle me sürecine 

erken giren, ayrılıkçı duygularla yeti mi münevverlere 

sahip olan egemenli imiz altındaki gruplar Avrupa’nın 

deste i sonucunda teker teker ana unsurdan kopmu lardır. 

41

Devletin da ılma sürecinde yeti en Türk münevverlerinin 

bu kötü gidi ten etkilenmi ler, çözüm yolları üretmeye çalı 

maları kaçınılmaz olmu tur. Bu artlar Cumhuriyet 

döneminde ulus-devletin kurulmasından çok önce Türk 

milliyetçili inin temellerinin atılmasına zemin hazırlamı 

tır . 

Milliyetçilik bir dü ünce akımı olarak 19. yüzyılda 

do mu ba ımsız ulus-devletlerin kurulu unu hedefleyerek 

önce Avrupa’da, daha sonra dünyaya yayılmı tır. 

Türk milliyetçili inin de i ik evreleri üzerine çok sayıda 

eser yayınlanmı olmasına ra men, I. ve II. Dünya 

Sava ları arasındaki dönemle alakalı çalı malar azdır. Bu 

dönemle ilgili olarak yapılan çalı malarda ilmi tarafsızlı 

ın korundu unu söylemek zordur. Çalı maların çounlu 

u azınlıklar üzerinde ki baskıların ortaya 

konulması ekseni üzerine oturtulmu tur. Bu sebeple 

bizatihi kendisi azınlık mensubu olan ara tırmacının 

çalı malarının bütünü tahlil edildi inde tarafsız kalamadı 

ı açıkça görülür. ki sava arasındaki dönemde 

çevremizdeki ülkelerin ço unlu unda tek partilerin otoriter 

veya fa ist, baskıcı rejimlerinin varlı ı görülmektedir. 

Türkiye, geçmi teki imparatorluktan geriye kalan 

topraklarla yetinmek durumunda kalmı , gururu incinmi 

bir ülke durumuna dü ürülmü tür. 1930 lu yıllarda 

Türkiye’ye benzeyen bir çok ülkede milliyetçilik akımı 

güç kazanmı tır. Türklerin anlı bir devlet oldu u fikrinin 

önem kazandı ı bu dönemde Ankara’nın kati bir Türkiye 

vizyonu vardı. 13 1930 yıllarda çıkarılan yeni kanunlar ve 

talimat-namelerde Türk kavramına vurgu yapıldı ı ve öne 

13 

Soner Ça atay, Kim Türk kim vatanda ? Erken Cumhuriyet 

dönemi vatanda lık rejimi üzerine bir çalı ma , Toplum ve Bilim , 

sayı 98 , Güz 2003 , s.168 

42

çıkarıldı ı görülür. Bu ortam içinde yeti en aydınların 

etkilenmediklerini söylemek güçtür . 

1924 yılında TBMM, Türk vatanda larının sahip 

oldu u irketlerin gümrük vergilerinden muaf olmalarını 

sa layan bir kanunu kabul etti. 12 Mayıs 19287de 1246 

sayılı Kanun yürürlü e girdi. Bu kanunla Türkiye 

Cumhuriyeti dahilinde gerek mekteplerde gerek mektep 

haricinde izcilik, ke aflık, boyskavntik veya di er 

herhangi nam ve unvan altında izcilik te kilatı olu turma 

hakkı münhasıran Türk vatanda larına verildi. 14 15 Mart 

1926 tarihinde kabul edilen Memurin Kanunu’nda memur 

olabilmek için Türk olmak gereklidir artı vardı. 11 Nisan 

1928 tarihinde kabul edilen ‘Tababet ve uabatı 

San’atlarının Tarzı crasına Dair Kanun‘ ile ülkedeki 

doktorların stanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunu ve 

Türk olmaları artı getirildi. Di çiler, ebeler ve hem ireler 

de Türk olmak zorundaydı. Yabancı okullardan diploma 

almı Türk olan doktorların Türkiye’de doktorluk yapabilmeleri 

için doktorluk derecelerinin Sa lık Bakanlı ı 

tarafından kabul edilmesi yeterliydi. 1936 yılında kabul 

edilen Cemiyetler Kanunu etnik ve dini azınlık gruplarını 

temsil eden derneklerin kurulmasını yasaklamı tı. 1931 

yılında çıkan Matbuat Kanunu’na göre ancak Türk olanlar 

dergi ve gazete sahibi olabileceklerdi. Bu gibi örnekleri 

ço altmak mümkündür . 

Dü ünce dünyasının olu umunun ana hatlarını çizmeye 

çalı tı ımız Atsız’da Osmanlının da ılma döneminde 

do an, devletin sonrada kaybetti i geni toprak 

parçasının bir ucunca babasının memuriyeti sebebiyle kısa 

bir müddet olsa da ya amı bir insandır. Babasının 

14 Ça aptay , a.g.m.,s.168-169 

43

Kızıldeniz’de bulunan Malatya gambotunun süvarisi 

olması, Süvey ’te talyan çocuklarıyla sürtü melerinin 

ruhunda derin izler bırakması muhtemeldir. lk gençlik 

yıllarında da ılmanın acı veren tesirlerini, sava ın 

sıkıntılarını bizatihi ya amı tır . 

Hakkındaki biyografi yazılarında ahsiyeti üzerinde 

kısa de erlendirmeler yapılmı tır. Takdirini 

kazandı ı, mü külpesent ve irdeleyici bir karaktere sahip 

olan bnülemin Mahmut Kemal nal‘atlıyı atından 

indirecek derecede iddetli yazılar yazdı ını ifade etmi tir 

Atsız, edebiyat tahsili yaptı ı halde ilk planda 

tarihi ele alması sebebiyle umumiyetle tarihçi olarak 

bilinir. Onun hayatının son yıllarında kaleme almakta 

oldu u, bazılarına göre ise tamamladı ı Türk tarihi ile 

alakalı eserinin gün ı ı ına çıkmaması ayrı bir üzüntü ve 

merak kayna ıdır . 15 

Ziya Gökalp, I.Dünya Sava ı öncesinde manevi 

vatan duygusunun güçlendirilmesi amacıyla bir kahramanlık 

tarihinin icat edilmesi gerekti ini yazmı tı. Bu 

dü üncesini Genç Kalemler’de ne redilen bir konferansında 

dile getirmi tir .Genç Kalemler, az sayıda yazarın, 

gelece i geni ekilde etkileyecek ekilde ne riyat 

yaptıkları bir dergidir. Bu etki sadece ttihat ve Terakki ile 

sınırlı kalmamı , Cumhuriyet döneminde de devam etmi 

tir. I. Türk Tarih Kongresi’nde Maarif Vekili Esat Bey, 

15 

O lu Ya mur Atsız , babasının ölümünden sonra annesi ve 

karde iyle bütün evrak-ı metrukesini titizlikle aradıklarını fakat 

yazıldı ı söylenen tarih kitabı ile ilgili metne ait tek bir ize 

rastladıklarını , onun da 1950’lerden kalma ve ileride kaleme alınması 

mutasavver bir Türk tarihine dair son derece kabataslak bir yazım 

planı oldu unu belirtmektedir : ‘Zaruri Bir Açıklama ‘ , Tercüman , 

14.1.2005 

44

Biz muallimler ve mürebbiler, di er herhangi bir 

vatanda tan farklı olarak bu tarihi hakikatleri yalnız 

ö renmek ve bilmek de il ellerimize teslim edilmi olan 

memleket çocuklarına, memleket gençli ine ve hatta 

bütün vatanda lara ö retmek ve milli ve medeni 

vasıflarımızı, kabiliyetlerimizi kendilerinde milli 

mefkure, milli uur halinde ya atmak ve yükseltmek 

gibi mukaddes bir vazifeyi ve mesuliyeti omuzlarında 

ta ıyan kimseleriz. Tarih tedrisinde birinci vazifemiz 

milli tezin mahfuziyetidir. Milli tezimizi çürütecek 

mevzulardan uzak kalmak her birimiz için, muallim 

için, talebe için milli ve vatani bir mükellefiyettir 

‘demi tir. 16 

Bilime pozitivist yakla ımlar bilimin do rudan 

veya dolaylı olarak toplum hayatına katkısı oldu u 

görü ünü savunurlar. Bu anlayı ın temelinde u ra ılan 

bilim dalının faydalı oldu una dair genel kabul görmesi 

için gerekçeler olu turulması dü üncesi yatmaktadır. 

Tarih, bireyin vatanda lık e itiminde bir araç olarak 

algılana gelmi tir. Tarihin vatanda lık e itimi kapsamında 

milli duyguların geli mesine , insan hakları demokrasi ve 

kültürel haklara saygı , kültürel kimli in geli tirilmesi gibi 

bir çok ö eyi seçilmi olay ve olgularla besledi i 

dü ünülmektedir . 17 

Tarihe gelece in toplumunu hazırlamada bir 

misyon yüklendi i takdirde , tarihin geçmi ten toplanan 

verilerle gelece i ekillendirmede bize dersler veren ve 

16 

Murat Belge , Cumhuriyet tarihçili i , Milliyet Popüler Kültür , 

9.5.2004 

17 

Yrd. Doç.Dr. Dursun Dilek , Tarih Derslerinde Ö renme ,Ankara 

2001 , s. 31 

45

ilmi açıdan genellemeler ve teoriler üreten bir disiplin 

olaca ı dü ünülebilir . 

Bu amaçla hazırlanan programların temelinde milli 

ba ımsızlı ımızın ve demokrasinin de erini kavratmak, 

yurt ve millet bütünlü ümüzü korumak, milli çıkarlarımızı 

ve demokrasiyi üstün tutma uurunu ve davranı ını 

kazandırmak amacı bulunmaktadır . 

Tarihi olayların her biri tek ve tekrarlanamaz 

olarak kabul edilir. Bu olaylar özel artlarda meydana 

gelmi lerdir ve tarihi olarak her biri ayrı bir vakıadır. 

Bunlar belli bir zaman diliminde ya ayan tarihi ki iliklerin 

meydana getirdi i olaylardır. Bu olaylar ve tarihi ki ilikler 

ancak devrinin kültürel ve tarihi özellikleri göz önünde 

bulundurularak anla ılabilir. 

Tarih dersinin bir sosyalle me aracı olarak kullanılması, 

ö retim programında yer alan di er derslerin 

pratik anlamda faydalı olması kaygısından kaynaklanmı 

tır. Bu sebeple tarih ö retiminin kapsamı demokrasi 

ve moral e itimini de içine alacak ekilde geni letilmi tir. 

Mesela okullarda okutulan tarih dersinin ö rencilerin moral 

geli imine katkıda bulunması dü üncesinden hareketle 

Amerikalı ara tırmacılar tarihin önemli olaylarının ö retimi 

yoluyla insan davranı ının nedenlerini anlama kabiliyetini 

ö rencilerde geli tirmeyi hedeflediler .Böyle bir 

projenin amacı hukuk, ahlak ve vatanda lık e itimine katkıda 

bulunacaktır. 

Okullarımızda okutulan tarih, sosyal bilgiler derslerinin 

amaçları üzerine ilmi ara tırmalar yapılmı tır. 

Tarih ö retimi yoluyla ö rencilerin ki ilik geli imi, sosyalle 

me ve vatanda lık e itimi ne katkıda bulunma 

amaçlanmaktadır. Tarih e itimi vatanda lı duygusu, moral 

ve kültürel de erleri a ılamak açısından Türk toplumunun 

46

ihtiyaçlarını kar ılamak üzere düzenlenmi tir. Sosyal bilgiler 

e itimi programının tarih kısmı, ö rencileri kendi 

milli kimlik, kültürel miras ve Türk toplumunun de erlerinin 

farkına varmaları açısından milli tarihin önemli 

olaylarını kapsamaktadır. Ö rencilerin ula aca ı bu farkındalı 

ın demokratik toplum içinde sosyal geli imin süreklili 

ine yardımcı olaca ı dü ünülmektedir . 

Tarih ö retiminin ö rencilere tarihi duyarlılık, ilmi 

yakla ım, tarihçiler gibi çalı ma, kronolojiyi bilme, dei 

im ve süreklilik gibi kavramları kazandırması gerekti i 

dü ünülmekte , tarih ö retiminin geçmi i aynen yansıtmak 

yerine, sosyal bilimci ve tarihçi gibi geçmi i yorumlayarak 

ve yapısını ayrı tırarak yeniden yaratması gerekmektedir . 

E itim anlayı ının de i imi, siyasi ve sosyal de iimle 

iç içedir. Türkiye’nin milli mücadele dönemi 

sonrası, üniter yapıda bir ulus devlet anlayı ına sahip olmasının 

ardından, Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile birlikte, 

bütün e itim kurumları sistematik olarak Milli E itim 

Bakanlı ı’nın kontrolü altında toplandı. Hükümetlerin siyasi 

hedefleri e itim politikalarını do rudan etkilemeye 

ba ladı . 1924 sonrasında e itim politikasında yapılan yenilikler 

üç döneme ayrılmaktadır . 

1.Cumhuriyet dönemi radikal hareketler (1923-1948) 

2.Demokrat Parti (1948-1960) 

3.Ço ulcu Toplum (1960-1970) 

lk dönemlerde toplumun do ulu ve dini yapısını 

laik ve batılı anlamda de i tirmek amaçlanmı tır. 

Cumhuriyetin ilanının hemen sonrasında Maarif Vekili 

smail Safa Özler’in ilan etti i Maarif Misak-ı’nın genel 

amacı ‘Türk Milleti’ni medeniyet safında en ileri götür- 

47

mek ve yeni nesilleri, Türk olmak haysiyetinin gerekli 

kıldı ı bu amaca en kısa zamanda varmayı mümkün 

kılacak irade ve kudrette yeti tirmektir ‘ eklindedir . 

Maarif Misak-ı nın özel amaçları arasında ‘Milliyetçi, 

halkçı, inkılapçı, laik Cumhuriyet vatanda ları 

yeti tirmek ‘ifadesi yer almaktadır. 1936 yılından itibaren 

ilkokul programının amaçları tamamıyla milliyetçi ve 

devrimci bir nitelik kazanmı olan CHP’nin milli e itim 

programına dayandırılmı tır . 

Demokrat Parti döneminin sosyal politikası laik 

demokratik devlet yapısı içinde dini ve milli kültür deerlerine 

dayalı ekonomik, sosyal ve kültürel geli im atılımını 

ihtiva etmektedir . 

Ço ulcu toplum olarak nitelendirilen son dönem 

,laik devlet yapısı içinde kültürel ço ulculu u i aret 

etmektedir . 

Modern e itim süreci iki temele dayandırılmalıdır. 

Bunlar milli e itim ve uluslar arası veya evrensel ö retimdir. 

Gökalp Türk milletinin modern hayatının Türklerin 

kültür, gelenek ve de erlerinden çıkarılması gerekti 

ine inanmı tır. Gökalp, bir ülkenin geçmi inin özel bir 

yorumuna dayandırılan –ulus devletin yükseli i, milli kimli 

in yorumuyla birlikte ifade edilen ve dü sel bir toplum 

vaat eden klasik milliyetçilik fikrine sahipti. Klasik milliyetçili 

in yükseli i sıkı bir ekilde yaygın e itim sistemiyle 

ba lantılıdır. Klasik milliyetçilikte e itim özellikle 

milli tarihin oynadı ı rol ile birlikte insanlara kendilerinin 

aynı milli toplulu a ait oldukları dü üncesini vermeyi 

sa layacaktır 

48

Sosyal yapılandırmacı olarak Gökalp , Türkiye’nin 

entelektüel ve e itim anlamında ça da la masında 

önemli yere sahiptir. E itim sistemimizde milliyetçilik fikri 

ulus-devlet ideolojisinde ifadesini buldu. Temir, 1960 

yılında toplanan Milli E itim urası’na sunulmak üzere, 

milli kültür ve e itim konularında ki görü lerini, kısa 

tarihçeleri ile birlikte bir rapor haline getirmi tir. 18 

Cumhuriyet dönemi dü ünce akımları, e itim uygulamaları 

üzerine genel ele tiriler yapılmaktadır. 19 Cumhuriyetin 

en azından tek parti dönemine ele tirel yaklaımlarda 

fikirlerini açık olarak belirten ara tırmacı son 

derece azdır. Cumhuriyetin banisi Atatürk’ü tartı maktan 

çekinenler sistemli olarak bazı fikir adamları üzerinden 

sisteme ele tirilerini yöneltmenin kendileri için daha hayırlı 

oldu unu dü ünmektedirler. Bu yolda en fazla ele - 

tiriye muhatap olanların ba ında Atsız gelmektedir. 20 Sosyal 

ilimler elbette her türlü konu ile ilgilenecektir. Toplum 

hayatımızın geçirdi i evreler, de i melerin sebepleri ilmi 

tenkit süzgecinden geçirilmelidir. Bu çalı malar yapılırken 

ilmi tarafsızlıktan taviz verilmemesi, ki ilere ve hadiselere 

pe in hükümlerle yakla ılmaması gerekmektedir . 

18 

Dr. Ahmet Temir , Milliyet Ülküsü çinde Bilim ve E itim ,Ankara 

1961 . 

19 

Tarih Ö retimi ve Ders Kitapları , 1994 Buca Sempozyumu , Yay. 

Haz. Salih Özbaran , stanbul 1995 , Tarih Vakfı Yurt Yayınları . 

20 

Atsız’ın siyasi bir hareket olan ‘Ülkücülük’ üzerinde etkisini , 

akademik hayatının ilk merdivenlerini çıkmakta olan genç bir 

ara tırma görevlisi incelemi , ilmi tarafsızlı ı bir kenara koyması 

sebebiyle sathi kalmı , oldukça yanlı sonuçlara ula mı , hareketin 

siyasi önderi ile Atsız arasındaki gerilimin boyutlarına bile nüfuz 

edememi tir : Cenk Saraço lu , Ülkücü Hareketin Bilinçaltı Olarak 

Nihal Atsız , Toplum ve Bilim , sayı 100 , Bahar 2004 , s.100-124 

49

Sabahattin Ali , 1944 yılında Orhun dergisinde dönemin 

ba bakanına hitaben yayınladı ı açık mektuplarda 

kendisine hakaret etti ini ileri sürerek Atsız’ı mahkemeye 

vermi ti. Duru manın yapıldı ı gün mahkemeye 

dinleyici olarak giden Siyasal Bilgiler Okulu ö rencisi 

Mehmet Çınarlı adliyeden sonra Atsız ve arkada larıyla 

Gençlik Parkı’nda foto rafçılara poz vermi , aradan 

birkaç ay geçtikten sonra Emniyet Müdürlü ü’nde önüne 

konan foto rafın hesabını vermek durumunda kalmı tır . 

Atsız’la resim çektirmek bazı ö rencilerin geleceklerini 

karartmaya vesile olacaktır . 21 

Atsız’ın Türk dü ünce hayatındaki yerine i aret etmeden 

önce karakter yapısının ve haleti ruhiyesinin bilinmesi 

gerekmektedir . Bir ara tırmacıya göre Atsız, saldırgan 

ve provokatif üslubu yüzünden yönetici elitlerin hı - 

mına u ramı bir dava adamıdır. 22 Ö rencisinin tarifiyle; 

orta boylu, dolgunca, burnu hafif kavisli, çok geni , üste 

do ru çıkıkça bir alna sahip, saçları sa yandan ayrılmı , 

gözleri ate parçası gibidir. 23 Kalabalıktan ve sıkı ık yerlerden 

ho lanmaz, mecbur kalmadıkça kalabalı a girmez, 

sessizli i ve yalnızlı ı tercih eden, ailesine ba lı bir 

erkektir. 24 En mühim hususiyeti ahsiyetinin tam bir bütünlük 

arzetmesidir. Ruh, kafa ve fikir yapısında herhangi 

bir bo luk, eksiklik yahut çeli ki yoktu. Tepkileri, öfkesi, 

sevinci takdiri, alkı ı, azarlaması, affedi i ve müsamahası 

hep bir düz hat takip ederdi. Be endi i bir hareketi, kim 

21 Mehmet Çınarlı , Hatıraların I ı ında , stanbul 1984 , s.36 

22 Güven Bakırezer , Nihal Atsız , Modern Türkiye’de Siyasi Dü ünce 

: Milliyetçilik ,Cilt 4 , stanbul , 2002 ,s.352 

23 Altan Deliorman ,Tanıdı ım Atsız , stanbul 2000 , s.11,12,Orkun 

Yayınları . 

24 Deliorman , a.g.e.,s.16 

50

yaparsa yapsın, takdirle, do ru bulmadı ı bir hareketi de 

nereden gelirse gelsin öfkeyle kar ılardı. 25 Dava ve 

hapishane arkada ı Eri ’e göre; kılınçlı, dö ü lü hikayeleri 

ve romanları okumaktan ho lanırdı, aceleci ve teheyyüci 

bir ruh yapısına sahipti, akalarına kendisiyle istihza 

edecek bir çe ni vermekten çekinmezdi, çok akacıydı 

,konu maları ve mektuplarında bu yönü bariz bir ekilde 

görülür. 26 Atsız’ın dü ünce çizgisine pek yakın olmayan 

ba ka bir ö rencisi de; ‘Liselerin dört yıla çıkarılmasıyla 

olu an bo luklar seminer denilen serbest saatlerle doldurulur 

ve sözü sohbeti çekilen hocalar seminer saati tertip 

ederlerdi. Hangi sınıftan olursa olsun, isteyen istedi i 

seminere gidebiliyordu. Ben iki hocanın pe ine dü - 

mü tüm. Biri Nihal Atsız, di eri Mahir z. Nihal Bey, çok 

heyecanlıydı, seminerlerinde Türkçülü e davet eder tarzda 

konu urdu.’demektedir. 27 Devlet yöneticilerinden uzakta 

kalmı , yakın dostları ve arkada larının ikbal günlerinde 

bile bu tavrını devam ettirmi tir. 28 So uk bir kı günü kurban 

bayramında Osmana a Camii’nde cenaze namazı 

kılındıktan sonra safta duranlardan Fethi Gemuhluo lu, 

25 

Necmeddin Hacıemino lu , Bir Yi it Adam , Bo aziçi , sayı 77 , 

Aralık 1988 , s.10 

26 

Muzaffer Eri ,Atsız’dan Hatıralar , Bo aziçi , sayı 77, Aralık 1988 

, s.5,6 

27 

Be ir Ayvazo lu , M. Ugur Derman Anlatıyor :Ben ki Nesil 

Arasında Köprü Oldum , Türk Edebiyatı , sayı 305 , Mart 1999 , s.16 

28 

Sınıf arkada ı olup , milletvekilli i , senatörlük ve Milli E itim 

Bakanlı ı yapan Tahsin Banguo lu ile yıllardır görü medi i ve 

haberle medi i , kendisine evli misin , çocukların var mı sorularının 

tevcih edilmesinden anla ılmaktadır ; Mehmet Uzun (Babao lu) , 

Hüseyin Nihal Atsız’dan Tahsin Banguo lu’na , Müteferrika , sayı 15 

, Yaz 1999 , s.133-138 

51

tezkiye yapıldıktan sonra yanındakilere ‘Allah’a ükür, 

gerçek anlamda bir er ki inin namazını kıldık‘ demi tir . 29 

Atsız, çok yakınında bulunanların aktarımlarına 

göre imkan oldu unda tek arzusunun Harbiye’de ö retmenlik 

oldu unu dile getirmi tir. Bu arzusu devlet gelene 

imizde en eski kurum olan ordunun belkemi ini te kil 

eden genç subay adaylarıyla do rudan muhatap olmaktan 

kaynaklanmı olmalıdır. Zaten lise tahsilini tamamladıktan 

sonra, 1922’de Askeri Tıbbiye’ye girmi ti. Askerli i çok 

sevdi i ve temel bir meslek olarak gördü ü için bu yolda 

hizmet vermeyi dü ünüyordu. Ö retmenlik mesle ini çok 

sevmesine ra men ö rencileriyle ba ba a dersanede kalabildi 

i yıllar oldukça sınırlıdır. Elbette dü ünen bir kafa 

olarak birikimlerini gençlere ve topluma aktarmak istemi 

tir. Bu yolda ö retmenli i bir vasıta olarak görmü tür. 

Dü üncelerinin tebli inde ikinci bir yol olarak sanatı 

seçmi tir. lmi birikimi ve mizacı sanatta tarihi romancılı 

a yönelmesinin ba lıca saikidir. Tarihi roman yazarı, 

milli uurla yo rulmu , engin ve co kun bir ruha, zengin 

bir muhayyileye sahip olması gerekir. Var olan küçüklük 

ve çirkinliklerden mazinin epik ve muhte em devirlerine 

kaçmaya e ilimli bir mizaçta olmalıdır. 30 

Bozkurtlar’da Bö ü Alp, Kür ad, Tonyukuk ve 

Urungu’yu, Delikurt’ta Murad’ı zaman zaman kendi mizacının 

unsurları ile bezemi tir. Edebi türde, fakat kendine 

mahsus bir tarzda yazılmı olan Ruh Adam, Atsız’ın 

29 

Dr. Emin I ık , Bir Er Ki inin Ardından , Kubbealtı Akademi 

Mecmuası , yıl :33 , sayı 4 , Ekim 2004 , s. 20 

30 

Sadık K. Tural , Tarihi roman ve Atsız’ın tarihi romanları üzerine 

dü ünceler , Atsız Arma anı , stanbul 1976 , s . CVII 

52

omanları arasında müstesna bir yer i gal eder. 31 lk baskısı 

1972 yılında yapılan romanın konusunun, Atsız’ın 

ö retmenlikten alınıp 1952 yılında Süleymaniye Kütüphanesi’nde 

görevlendirilmesinden sonra kafasında ekillenmeye 

ba ladı ı, Deliorman’ın onunla yaptı ı görü - 

melere göre 1956-57’lerde ise henüz tam eklini almadı 

ı tahmin edilmektedir. Basım yılına kadar üzerinde 15 

yıldan fazla çalı tı ı anla ılmaktadır. Ruh Adam’da 

de i ik tipler ve karakterler canlandırılmı tır. Romanın 

asıl kahramanı Selim Pusat Atsız’ın kendisidir. Ay e Hocanım, 

e i Bedriye Atsız’dır. Atsız romanının kahramanlarını 

önemsiz birkaç tip dı ında, hayattan ve kendi 

çevresinden seçmi tir. 

TÜRKÇÜLÜ ÜN DO U UNDA ETK L OLAN FAKTÖRLER 

Tarihte milliyetçili i devlet siyasetinde temel yapan 

ilk devlet adamı Asya Hun mparatorlarından Çiçi’dir. 

Türklerde milliyet uuru slamiyetin kabulünden 

sonrada uzun bir süre ya amı tır. Ka garlı Mahmut’un 

Divan-ı Lügat’ında milliyet uurunun izleri açıkça görülmektedir. 

Osmanlılarda II. Mahmud döneminde Re id-el 

Din Tarihi’nin Türk boylarının ilk tarihini ele alan birinci 

kitabı Farsçadan Türkçeye çevrildi. Osmanlı hanedanının 

soyu O uz Han’a dayandırıldı. Dü ünce tarihimizde 

millet fikrinin ortaya çıkması ve bu fikre dayalı olarak 

milliyetçilik Türkçülü ün tekamülüne ba lı olarak ortaya 

çıkmı tır . 

31 Altan Deliorman , Ruh Adam’daki Gerçek Kahramanlar , Orkun , 

sayı 18, A ustos 1999 , s.28 

53

19. yüzyılda Osmanlı devletinin genel durumu, 

toprak kayıpları bir çok gerçeklerin anla ılmasına sebep 

olmu tur. Ezeli dü man Rusya büyümek için Osmanlıyı 

kendisine hedef seçmi , ilerleyen süreç içinde devamlı 

toprak kazanmı tır. 1774 Küçük Kaynarca Antla ması ile 

Ortodoks teb’anın koruyuculu unu üstlenmi tir. 1783 

yılında Kırım’ı i gal etmi , hızla Balkanlara inmi tir. 

Kafkaslarda aleyhimize büyümeye ba lamı bo azlara ve 

stanbul’a gözünü dikmi tir. Batıda Fransa ve ngiltere 

kapitülasyonlar ve yeni sömürgeler kazanmada birbiriyle 

amansız yarı a giri mi lerdir. Osmanlı yönetimi ça da - 

la ma hareketleriyle devleti ayakta tutmaya çalı mı , denge 

siyaseti ile varlı ını devam ettirmeye gayret etmi tir . 

Osmanlı devleti, milliyetçilik hareketleri öncesinde 

bünyesinde bulunan çok sayıda etnik grup ve toplumu 

millet sistemi adı verilen bir yapı içinde te kilatlandırmı 

tır. Bu sistemde millet tabiri etnik de il, dini 

grupları belirtmek üzere cemaat kar ılı ı olarak kullanılıyordu. 

Ayırt edici çizgiler milli de il, diniydi. Bu sistem 

içinde Rum toplumu de il, Ortodoks milleti vardı. Bu 

mezhep içinde bir çok etnik grup yer almı tı. 1856 Islahat 

Fermanı’yla gayri müslim teb’alar birçok haklar kazanarak 

millet olma yolunda bir zemin temin etmi lerdir. 

Giderek sırasıyla Rum, Ermeni ve Musevi cemaatlerine 

millet nizamnamesi verildi. 19. yüzyılın ikinci yarısından 

sonra Türk olmayan Müslüman unsurlar arasında da 

milliyetçilik hareketleri yayılmaya ba ladı. Araplarda dı 

etkilerle genellikle milliyetçilik hareketi aydın kesimine 

münhasır olarak kaldı. II. Abdülhamid’in slamcılık 

siyaseti ayrılıkçı hareketleri geciktirmi tir. Batı dünyasındaki 

Türkiyat çalı malarının Türk aydınları üzerinde 

büyük etkisi olmu tur. Türkiye dı ındaki Türk gruplarında 

54

geli en Türkçülük hareketi bilhassa Rusya’da ilk olarak 

dil Ural merkezli olarak ortaya çıkmı tır. Kursavi, 

Mercani, Hüseyin Feyizhani, Nasiri tarafından yürütülen 

milli uyanı hareketi giderek büyük bir e itim reformu 

do urmu tur. Sadece Rusya Türkleri içinde de il bütün 

Türk dünyası üzerinde büyük tesir yaratan smail Gaspıralı 

e itim yoluyla modernle menin temellerini atmı tır. 

Ne retti i Tercüman gazetesi zaman zaman yasaklanmasına 

ra men Osmanlı topraklarında bile dikkatle izlenmi 

tir. Cedit hareketinin Azerbaycan’da güçlü izleyicileri 

olmu tur. Onlar arasından yeti en A ao lu Ahmet Osmanlılarda 

Türkçülü ün tebli inde önemli bir görev ifa 

etmi tir. Yine ba ka bir Azerbaycanlı Hüseyinzade Ali 

Bey,Türkiye’de etkili olmu tur . 

Tanzimat döneminde Türkçülük kültürel milliyetçilik 

çerçevesinde sade bir dil yaratma gayreti olarak ortaya 

çıkmı tır. E itimi halk arasında yayılması için herkesin 

anlayabilece i bir ekilde yazı dilinin sadele - 

tirilmesi çalı maları konu ma ve yazı dili ikili ini ortadan 

kaldırmayı hedeflemi tir. Dil ve edebiyat alanında görülen 

ilk Türkçülük hareketinin önderi Ahmet Vefik 

Pa a’dır. Süleyman Pa a, Ali Suavi dil ve tarih alanında 

Türkçülü e özen gösteren ilk isimlerdir . 

II. Me rutiyet döneminde fikir akımları ve tartı - 

maları belirginle meye ba lamı tır. Batıcılık, slamcılık ve 

Türkçülük bu dönemde görülen belli ba lı fikir akımlarıdır. 

Türk milliyetçili inin II. Me rutiyet öncesinde dil, 

tarih ve edebiyat sahalarında ki çalı malarla kültürel temelleri 

atılmı tır. Millet hayatında din kadar önemli olan 

ikinci faktör olan milliyet duygusu da önem kazanmaya 

ba lamı tır. Milli kültürün in a edilmesine öncelik verilmi 

tir. Daha önce Türkçülük siyasi bir akım haline getiril- 

55

memi ti. II. Me rutiyetin ilanıyla Türkçü fikirler siyasi hayatta 

ye ermeye ba lamı tır. Türk Derne i’nin kurulması 

ve Genç Kalemler hareketi bu uygulamanın ilk örnekleridir. 

Yeni dil anlayı ını savunan Genç Kalemler hareketine 

Ziya Gökalp’in katılması, Turan iirini ne retmesi 

Türk gençleri üzerinde derin tesirler yapmı tır. Türk 

Yurdu Cemiyeti 1911 yılında kurulan ikinci Türkçü 

dernektir. Bu cemiyet Türk Ocaklarının kurulu 

çalı maları sırasında ortaya çıktı ı için fazla varlık gösterememi 

, kurucuları bilahare Türk Ocakları içinde yer almı 

tır . 

Fiili kurulu u 20 Haziran 1911 tarihinde gerçekle 

tirilen Türk Ocakları resmen 12 Mart 1912 tarihinde 

açılmı tır. Müstakil bir siyasi fırka kurmak için ba kanlık 

görevinden ayrılan Ahmet Ferit Tek’in yerine 1913’te 

Hamdullah Suphi’nin seçilmi tir. ttihat ve Terakki’nin 

merkezinde görevli bulunan Ziya Gökalp Ocak yönetiminde 

resmen görev almamı tır . 

Bazı ara tırmacılara göre 1923-1931 yılları arasında 

Türkçülük fikri devlette tek hakim ideolojidir. Türkçülük 

fikrini ta ıyanlar bütün bürokratik kademelere hakim 

olmu lardır. Türkçülük fikrinin ideologu ziya Gökalp 

Türkçülü ün Esasları eserini bu dönemde ölümünden bir 

yıl önce ne retmi tir. Türkçülü ün resmi ideoloji oldu u 

anlamını ta ıyan ifadeler kullanıldı. 1929 yılında çi leri 

Bakanı ükrü Kaya Elazı ’da ‘Türkçülük bizim için 

hem bir mesnet , hem de bir gayedir‘ demi tir. 1929 

yılından sonra zirveden ini ba lamı tır. Atatürk 5.2.1931 

tarihinde ‘Türk Ocakları Cumhuriyet Halk Fırkası’nın 

hars ubeleridir. Fikri hayatta millete mürebbilik 

yapacak, ilim, iktisat, siyaset ve güzel sanatlar gibi 

bütün hars sahalarında vatanda ları yeti tirmek için 

56

pi valık edecektir. Gayemiz çok faydalı oldu u kanaatimiz 

bulunan bu yol üzerinde bütün milleti hemahenk 

olarak beraber yürütmekten ibarettir‘ demi tir . 

Atatürk daha sonra ‘Aynı cinsten olan kuvvetler 

birle melidir‘ diyerek Türk Ocakları’nın istikbali ile ilgili 

dü üncesini ortaya koymu tur. Ocak kurultayı 10 Nisan 

1931 tarihinde toplanmı ve CHF’sına iltihak kararı almı 

tır . 

Türkçülük hareketi Ocak’ın kapatılmasıyla fazla 

sarsılmamı tır. Yalnız devlet kendisinin dı ındaki hareketlere 

fazla göz yummamı tır . 

Atsız 1930 yılında Üniversiteyi bitirmi tir. Hocası 

Köprülü, Bakanlık nezdinde tavassutta bulunarak yatılı 

okuması sebebiyle liselerde 8 yıl ö retmenlik yapmak 

mecburiyeti bulunmasına ra men 25 Ocak 1931 tarihinde 

kendisine asistan tayin ettirmi tir . 

1929 yılında Resimli Ay mecmuasında Nazım Hikmet 

‘Putları Yıkıyoruz’ adı altında açtı ı geni bir kampanya 

ile Türk dü ünce hayatının sembol isimleri üzerinde 

süpekülatif fikirler ileri sürmü tür. Onun tenkit oklarından 

Türk Ocakları reisi Hamdullah Suphi’de nasibini almı tır . 

Resimli Ay dergisini çıkaran Serteller, liberal dü üncenin 

savunucusu olduklarını ileri sürmekle birlikte Nazım 

Hikmet’i himaye etmi , Marksist fikirlerini propaganda 

etmesine zemin hazırlamı lardır. Serteller, bilhassa Sabiha 

Sertel liberalizm kalkanı gerisinde yürüttü ü tahripkar 

faaliyetlerden sonra Türkiye’yi terk edip muhacir oldukları 

dönemde TKP’nin yönetici kadrosunda çalı mı tır. Nazım 

Hikmet’in tanınmı Türk fikir adamlarına kar ı tenkit 

dozunu a an karalama kampanyasına giri ti i dönemde 

kar ısında duracak kuvvetli bir kalem ve organize bir 

gençli in bulundu u söylenemez. Atsız 15 Mayıs 

57

1931’den itibaren 25 Eylül 1932’ye kadar Atsız Mecmua’yı 

17 sayı halinde ne retti. Ba lı ının altında ‘Türkçü 

ve Köycü’ ibaresi bulunan dergide edebiyat ve tarih bilginlerinin 

bulundu u geni bir kadro yazmı tır. Cumhuriyet 

devrinde Türkçülü ün öncüsü olmu tur. 

ATSIZ’IN TÜRKÇÜLÜ Ü 

Atsız hakkındaki ara tırmalarda fikri hayatı bir 

bütün halinde ele alınmı tır. Aslında fikir dünyası bütünlük 

arzetmekle birlikte dünyanın ve Türkiye’nin geli 

imine paralel olarak bazı konularda hassasiyeti muhakkak 

farklı olmu tur. Bu sebeple ana konumuz Türkçülü ü 

hakkında son dönemde çıkardı ı Ötüken dergisindeki 

yazılarına bakmak gerekir . Ocak 1964 de yayın hayatına 

giren Ötüken’in ilk sayısındaki yazısı ‘Türkçülük ‘ adını 

ta ımaktadır. 32 Yazısına Türkçülü ün Türk Milliyetçili 

inin adı oldu unu belirterek ba lamı tır. Türkçülü ün 

bir ülkü, ülkülerin milletlerin manevi gıdası, ülküsüz 

milletlerin en talihlisinin nihayetsizlik ve sönük kalmaya 

mahkum oldu unu vurgulamı tır. Ülküler hakikatle hayalin 

karı masından do mu olan, düne bakarak yarını 

arayan, milletlere hız veren ve u runda ölünen 

büyük dileklerdir. Milletler ölebildikleri kadar ya ama 

hakkına maliktirler . 

32 

Atsız’ın bu yazısı ilk olarak Orhun dergisinin 1 Ekim 1943 tarihinde 

çıkan 10. sayısında ne redilmi tir . Atsız , fikriyatının temel 

ilkelerinde de i me olmaması sebebiyle aynı yazıyı 21 yıl sonra 

çıkardı ı derginin ilk sayısına koymakta beis görmemi tir . Makaleyi 

ülkü yazılarını toplayan kitabına da almı tır : Türk Ülküsü , Ankara 

1966 , s.19-20 , Af in Yayınları 

58

Türkçülük; büyük Türk Eli’nde, Türk uru unun 

kayıtsız artsız hakimiyeti ve ba ımsızlı ı ile 

Türklü ün her yönden bütün milletlerden ileri ve üstün 

olması ülküsüdür. Türkçülük, Türklü ün geçmi 

teki haklarının mirasını istemek bakımından haklı , 

me ru ve tarihi bir davadır. Türkçülük, Türk soyunun 

ruhunda, kanında beyninde ya ayan hayat prensiplerinin 

fikir haline gelmi bir eklidir. Bundan dolayı 

da, ‘sıra’ ve ‘saygı’ esaslarını ihmal edemez. Türkçüler’in, 

daha eski Türkçüler’e saygı göstermesi bunun 

için arttır . 

1962 yılında çıkmaya ba layan Orkun dergisinin 

birinci sayısında ‘Türk Milleti’ne Ça rı’ ba lı ı altında 

ne redilen yazısında, 9 madde halinde özetlenen milli kalkınma 

programının ilki Türkçülüktür . 

Atsız’a göre Türkçülük dört kaynaktan 

gelmektedir: 

1. Kökü çok eski olan ve Türk uru unun uuraltında 

asırlardan beri ya ayan milliyetçilik ; 

2. Tanzimat’tan sonra, Avrupa’da ki milliyetçiliklere 

benzeyen halkçı bir hareketin, bizde de 

tatbik olunması isteyen milliyetçilerin hareketi ; 

3. Devletimizin içindeki yabancı unsurların ihaneti 

dolayısıyla do an tepki ; 

4. Türkler’in 200 yıldan beri çektikleri büyük 

sıkıntılar ve geçirdikleri felaketlerin verdi i 

uyanıklık . 

59

Bu dört kaynaktan gelen dü ünceler birbiriyle 

karı ıp yu rularak, bugünkü Türkçülü ü ortaya 

çıkarmı tır. 

Onun yorumuna göre : 

Bugün ülküler ve kahramanlar ça ında ya ıyoruz. 

Geçmi haklara dayanılarak davaların öne atıldı 

ı, hesapların görüldü ü günlerdeyiz. ....Bugün 

ayakta kalabilmek için eskisi kadar sa lam olmak yeti 

miyor. Çok güçlü, çok sa lam , çok sert, çok yürekli 

olmak gerekiyor. Bunun da bizim için birinci artı 

Türkçülük ülküsüne sıkı sıkıya yapı maktır. a ıran, 

ürken, sapıtan milletleri tarih ba ı lamıyor. Türkçülük 

ülküsü bizden amansız bir görev ahlakı istiyor. 

Subay hiç yorulmadan altı saatlik talimini yaptırırsa, 

ö retmen bıkmadan ,ö reticilik i ini yaparsa, memur 

sinirlenmeden halka kolaylık göstermekte devam ederse, 

doktor her eyden önce yurtta ların sa lı ı ile ilgili 

olursa, ö renci her eyden önce dersini bellemeye çalıırsa 

ve bütün vazifelerle rütbeler arasında ne caka, ne 

gösteri , ne dalkavukluk, ne de ilgisizlik olmadan bir 

ahenk kurulursa; a a ıdakiler yukarının buyru unu 

ukalalık saymaz, yukarıdakiler de a a ının do ru ihtarlarına 

kızmazlarsa, bütün kar ılıklı i lerde, görü - 

me ve konu malarda ne ikiyüzlülü e kaçan nezaket, ne 

de kabalı a kaçan sertlik bulunmazsa vazifenin bizden 

istedi i ey yapılmı olur. Gerçekten Türkçü olma 

kolay de ildir. her önüne gelen Türkçü olamayaca ı 

gibi, her Türkçüyüm diyen de Türkçü sayılmaz . 

60

Bugün, Türkiye ve Türk aleminde, Türkçülük, 

Ülkücülük isimlerinin kullanıldı ı gibi, daha çok yaygın 

olarak Milliyetçilik, Türk Milliyetçili i isimlerini kullanmaktayız. 

Milliyetçilik, Türk’ü ya atan manevi güçtür . 

Türkçülü e ele tirel yakla ımlarda, Türkçülük akımının 

Türklük anlayı ının imparatorlu un siyasi sınırlarının 

ötesinde ki öbür bölgelerde ya ayan geni bir akrabalık 

grubu anlamına geldi ini, Cumhuriyetin kurulmasıyla 

birlikte Türkçülü ün Türk milliyetçili ine dönü - 

tü ünü, Cumhuriyetin büyük ölçüde Türk halkından meydana 

geldi ini, resmi ve siyasi anlayı a göre bütün yurtta - 

ların Türk milletini te kil etmekte oldu u belirtilir. Cumhuriyet 

döneminde Türklük dar anlamıyla tanımlanmı ve 

siyasi milletle özde le mi tir. Bu dönemde hala Cumhuriyet 

vatanda ları arasında ayrım yapılması, bu akımın 

savunucularının benimsedi i millet anlayı ının yeni modern 

kavramın sınırlarını a tı ını ileri sürerler. Pan Türkçü 

görü ü ihtiva etti ini iddia ederler. 

Atsız ile aynı yıllarda Türkçülük hareketinin 

fikriyatını yapan Reha O uz Türkkan’ın ‘Türkçülük’ anlayı 

ları arasında ki farklar eserlerinin mukayesesinden 

anla ılmaktadır. 33 

Türkçülü ü sadece sözde ve gönülde kalmamı , 

her türlü sıkıntıyı göze alarak do ruları söylemekte kararlı 

hale getirmi tir. Çalı ma hayatının Edirne Lisesi Edebiyat 

ö retmenli i döneminde iken Atsız Mecmua’nın devamı 

olarak Orhun dergisini çıkarmakta idi. Türk Ocakları Türk 

Tarihi Tetkik Heyeti tarafından 1930 yılında Türk Tari- 

33 

Reha O uz Türkkan , ‘Türkçülük ‘, Türkçülü e Giri , stanbul , 

1940 , s.5-11 , Bozkurtçu Yayını , Milliyetçilik Yolunda – 

Ergenekon,Bozkurt, Gök Börü ve Yeni Yazılar , stanbul 1944 , 

Müftüo lu Yayınevi 

61

hinin Ana Hatları kaleme alınmı ve yine bu anlayı 

temelinde dört ciltlik Tarih ders kitabı hazırlanmı tır. 

Ardından bu ilk kitabın bazı bölümlerinden olu turulan 74 

sahifelik özet nitelikli Türk Tarihinin Ana Hatları-Medhal 

adlı risale hazırlanmı ve 1931 yılında otuz bin adet bastırılarak 

okullara da ıtılmı tır. Atsız Orhun’da liselerde 

okutulmak üzere çıkarılan dört ciltlik Tarih kitabının yanlı 

larını a ır bir ekilde tenkit etmi tir. Bu tezler Atsız’ın 

hocası Togan tarafından 2 Temmuz 1932 tarihinde toplanan 

I. Türk Tarih Kongresi’nde ele tirilmi tir. 34 

Togan’ın tenkitlerine cevap verilmemi , Dr. Re it Galip 

tarafından, Rusya’da Çarlık yönetiminin yıkılmasından 

sonra ba ımsızlık kazanmak üzere yapılan mücadeleler 

esnasındaki tartı malar gündeme getirilerek susturulmaya 

çalı ılmı tır. Togan görevli bulundu u stanbul Üniversitesi’nden 

ayrılarak yurtdı ına gitmek mecburiyetinde 

kalmı tır. Atsız, hocasına kar ı yapılan haksızlı a kar ı 

çıkmı , Köprülü hadisenin gidi atından ürkerek kendisini 

üniversite hocalı ından çıkarmı tır .1930 lu yıllarda ortaya 

atılan Türk Tarih Tezi ile modern Türkiye’yle köprü kurabilecek 

seküler bir altın ça (Orta Asya) tahayyül edilmi , 

hem de bu medeniyetin dünya tarihinin geli iminde kilit 

rolü bulundu u öne sürülerek batı’nın ana anlatısına daha 

sancısız dahil olunabilme denenmi tir. Medeniyetin Orta 

Asya’da Türk kökenli topluluklarca meydana getirildi i ve 

dünyaya yayıldı ı; bu sebeple kadim Mezopotamya, Anadolu 

ve Ege kültürlerini yaratanların Türkler oldu u tezi 

öne sürülerek üç hedef düzeltilmi olmakta idi: 

34 

Nadir Özbek , Zeki Velidi Togan ve Türk Tarih Tezi , Toplumsal 

Tarih , sayı 45 , Eylül 1997 , s.20-27 

62

1. 1.Türkiye Cumhuriyeti’nin Anadolu üzerindeki 

varlı ını me rula tırmak 

2. 2.Laisizmin vurgulanması ve yeni milli kimli i 

slamın dı ına ta ımak bakımından slam öncesi 

Türk tarihine (Orta Asya’ya) uzanmak 

3. 3.Dünyadaki di er ça da ve egemen milletle 

e itler ili kisi içine girebilmek için bugünkü 

dünya uygarlı ının yaratıcıları arasına Türkleri 

de koyacak olan Orta Asya merkezli bir kültürel 

yayılım tezini savunmak . 35 

Pragmatik bir yakla ımla tarih yazıcılı ı, yeni bir 

kimli in yaratılması ve benimsetilmesi sürecinde kullanılan 

bir amaç haline getirildi. Üretilen bu tarih tezleri, 

liseler için yazılan tarih kitaplarının da esasını olu turdu. 

Aslında bu tezler daha önce Enver Celalettin Pa a tarafından 

1917 yılında teklif edilmi ve kamuoyunda pek ilgi 

uyandırmamı tı. Bu tarih tezleri 30-40 yıl boyunca e itim 

müfredatının önemli bir parçasını olu turdu. 

Zamanın yönetimi bir lise ö retmeninin tek partinin 

tek ders kitabına yöneltti i tenkitleri tahammülle karılamamı 

, onu vekalet emrine almakla kalmayarak dergisini 

Bakanlar Kurulu kararı ile kapatmı tır. O dönemde 

vekalet emrine alınmalar günümüzdeki benzeri uygulamalarla 

mukayese edilemez. Açıkta olmanın uzaması hali 

ki inin açlıkla kar ı kar ıya kalması demektir. Atsız 9 ay 

vekalet emrinde kaldıktan sonra ba ka bir yerde görevine 

iade edilmi tir. Atsız’ın bu ele tirisi, dönemin Türk Tarih 

35 

Foti Benlisoy-Stefo Benlisoy, Milliyetçi Tarihyazımı ve 

‘Azgeli mi lik Bilinci’ , Toplum ve Bilim , sayı 91 , Kı 2001-2002 , 

s.248 

63

tezine kar ı yöneltilen kritiklerde nedense pek dikkate 

alınmamaktadır. 

Atsız’ın üniversiteden uzakla tırılması hem onun 

ilmi kariyeri, hem de fikirlerini rahat bir ortamda yayamaması 

bakımından son derece zararlı olmu tur. Atatürk 

bu hadiseye ehemmiyet bile vermemi , Atsız’ın bundan 

sonraki yıllarda yazdıklarını okumu , be enmi kendisiyle 

tanı mak istemi tir. Ya mur Atsız’ın babasının gerçek iki 

dostundan biri oldu unu belirtti i 36 Yılmaz Öztuna’ya 

göre Köprülü, Atsız’ın kendisinden intikam alabilece i 

gibi bir vehme kapıldı ı için, Atatürk’e Atsız’ın meclisine 

giremeyecek derecede sert tabiatli bir genç oldu unu 

söyleyip davetten vazgeçirmi tir. Atatürk, istidatlardan 

ho lanan bir tabiata sahipti, Atsız’la arasında bir ey 

geçmemi ti. Atsız’ın Atatürk’ün çevresine girememesi, o 

çevreden ve Atatürk’ten fikirler alamaması, fikirlerini 

yayamaması Türk bilim hayatı bakımından fevkalade 

zararlı olmu tur. Atatürk tarafından me rula tırılan ve 

üniversitedeki hayatı iade edilen bir Atsız, her devrin 

menkubu olmaz ve fikirlerini meydan muharebesi verip 

sertle tirmeye mecbur kalmaksızın yayabilirdi. 37 Atatürk’ün 

Türkçü yönü yıllar sonra ba ka bir yazar tarafından 

da vurgulanmı tır: ’Kemalizm, Türkçülü e kar ı 

olamaz; neden çünkü kendisi Türkçüdür; Kemalizm dine 

kar ı olamaz; çünkü onu yasaklamamı sadece toplumsallıktan 

bireyselli e çevirmi tir ki ‘medeni dünyanın‘ 

tavrı da budur; sonradan laikli in biraz da mütecaviz 

yorumu, Müdafaa-i Hukuk Doktrini’nin, ba at karakteri 

Anti/emperyalizmi gizlemek isteyenlerce öne çıkarıl- 

36 Ya mur Atsız , Zaruri Bir Açıklama , Tercüman , 14.1.2005 

37 Yılmaz Öztuna , Atsız’ın Ardından , Bo aziçi , sayı 42 , Aralık 

1985 , s.25 

64

mı tır; yoksa okuyunuz Gazi’nin slamiyet, Halifelik vs. 

hakkındaki konu malarını; önce bilgisinin derinli ine 

a ıracaksınız; sonra mü’min Türk halkına olan saygısına! 

‘ 38 

Atsız, Türkçülük fikrinin gere i olarak munis mizacına 

ra men bazı tanınmı isimlerle sert polemikler 

yapmaktan geri kalmamı tır. Farklı görü lerde kalem 

erbabı ile giri ti i polemikleri ilk gençlik yıllarından 

itibaren görülmektedir. Mustafa Çokayo lu ile fikri 

tartı masına ileride temas edilecektir. Dönemin kö e 

yazarlarından Vala Nurettin ile tartı maya giri ti i bilinmektedir. 

39 Fikriyatının temel ta larından biri olan Turan 

kavramına muhalif dü ünceler ta ıyan Anadolucu çizginin 

ilk önderlerini yakından tanımı tı. Onlarla bu do rultuda 

polemi e girmemi tir. Bütün Türklerin dayana ı ve 

belkemi i olan Anadolu Türklerini her eyden önce 

dü ünmek, onları kalkındırmak anlamında olan Anadoluculu 

u makul kar ılamı tır. Bu çizginin dı ında Anadolu’nun 

ötesinde kalan Türkleri defterden silmeyi hatta 

onlara kar ı dü manlık gütmeye kar ı durmu tur. 1950 li 

yıllarda Nurettin Topçu’yu bu sebeple sert bir ekilde 

tenkit etmi tir. Topçu’nun stanbul ve Rumeli Türkleriyle, 

Anadolu’nun Sünni olmayan Türklerini milletten çıkaran, 

Türkistanlıların temsilcisi olarak gördü ü Aksak Temir’i 

Kahpe Timur diye bahsetmesinden dolayı tenkit etmi tir. 40 

38 

Attila lhan ,’.b. Gazi’nin Nokta-i Nazarı ! .. ‘ , Cumhuriyet , 

10.1.2005 

39 

H. Nihal , ‘Vala Nurettin Beyden Bir Sual’, Atsız Mecmua ,sayı 17 

,15 Eylül 1932 ,s.175 .Nurettin’in cevabı ,’Ben dönek de ilim’ 

,Ak am , 17 Te rinievvel 1932 

40 

Atsız , Felsefe Ö retmeninin Yanlı ları , Ocak , sayı 33 , 1 Nisan 

1957 , s.2 . Osman F. Sertkaya’nın Nihal Atsız isimli monografisinde 

65

Temir’le Yıldırım’ın çarpı masını bir karde kavgasından, 

tarihi mukadderattan ba ka bir ey olmadı ı görü ünde 

olan Atsız, üniversite arkada ı Banguo lu’na yazdı ı bir 

mektubunda Temir’den cennetmekan Aksak Temir olarak 

sözetmi tir. 41 Bu ifadelerinden Türk tarihine bütüncü bir 

bakı açısına sahip oldu u açıkça görülmektedir . 

Atsız, ikinci keskin kalem tartı masını Ali Fuat 

Ba gil ile yapmı tır. 1961 yılında yapılan genel seçimlere 

AP senatör adayı olarak katılan Ba gil, son Havadis 

gazetesindeki bir yazısında ‘Biz Türkiye Türkleri, muhtelif 

din, dil, tarih ve ırktan birçok millet elemanlarının 

asırlar içinde ve slam kültürü kazanında kaynayıp hal ve 

hamur olmasından meydana gelmi mürekkep bir milletiz... 

Gerçi dil elemanlarımız bakımından Orta Asya ile 

yakın bir hısımlı ımız var . Fakat biz ne beden ve ne ruh 

yapımız itibarı ile Orta Asyalı de iliz. Biz bilakis slam 

çenberiyle çevrilmi bir ülkede, ırklar sentezi halinde 

kendi ba ına ya ayan , nevi ahsına münhasır bir milletiz.’ 

eklinde bir görü ileri sürmü tür. 42 Atsız, bu görü e 

kar ı ‘Sakarya bo u ması sırasında bizim için ‘Uzaktaki 

Karde ime’ diye iir yazan Kazak Ma can veya Kunuri 

ehitlerinin hatırasına mevlut okutarak a layan Japonya’daki 

Tatarlar benim milletimden de il midir ‘ sorusunu 

yöneltmi tir. Atsız, onun milliyetçilik aleyhtarlı ının çok 

öncelere kadar uzanan bir geçmi i oldu unu, 19.12.1950 

tarihli Zafer gazetesinde ne redilen ‘ deal Buhranı’ 

ki makaleler bibliyografyası oldukça eksik olup yukarıda 

zikretti imiz makalenin kaydı bulunmamaktadır : Ankara , 1987 . 

Hacalo lu , Atsız’ın bibliyografyasını biraz geni letmi olmakla 

birlikte Topçu hakkındaki makaleyi kaydetmemi tir . 

41 Mehmet Uzun(Babao lu) , a.g.m. , s.133 

42 Son Havadis , 7.10.1961 

66

a lıklı bir yazısından iktibas etti i bölümlerdeki 

fikirlerinden örneklerle göstermi tir. 43 Ba gil, Atsız’ın bu 

risalesine uzun müddet cevap vermemi tir. 1961 yılı 

sonbaharında yapılan seçimlerde , parlamentoya girmi , 

AP mensuplarınca Cumhurba kanlı ına aday gösterilece 

i söylentileri hızla yayılmı tır. 27 Mayıs ihtilalinden 

sonra parlamento seçimlerinin yapılmak suretiyle demokrasinin 

kurallarına göre uygulanması te ebbüslerine ra - 

men Ba gil’in adaylık söylentisi bazı kesimlerce tepki ile 

kar ılanması üzerine, tehditleri gö üsleyemeyerek istifa 

etmi ve yurtdı ına çıkmak mecburiyetinde kalmı tır. 

Atsız’a bu hadiselerden dolayı cevap vermekte gecikmi 

olabilir. Aradan uzun bir süre geçtikten sonra 30 Kasım 

1963 tarihli Yeni stanbul gazetesinde ‘Milliyetçilik 

Bahsi’ ba lıklı yazısında milliyetçilikle Müslümanlı ın 

ba da amayaca ını belirtmi tir. Bu yazıda stanbul gazetelerinden 

birinde yazdı ı yazıdan dolayı bir yazarın 

hücumuna u radı ını belirtmesinden Atsız’ın risalesinden 

haberdar oldu u anla ılmaktadır.Yeni stanbul’da, 

Ba gil’in bu mealde yazıları ne redilmeye devam etti . Bu 

ne riyat yüzünden dönemin Orkun dergisinde ‘Orkun’dan 

Sesler ‘ ba lıklı , bu tutum ve görü ü protesto eden yazılar 

çıktı: ’Bu yazılarda,’Din namına fetva verenler; dinleyiniz! 

Anlayınız! Türküz ve Müslümanız, Türklü ümüzü 

uurumuzdan, imanımızı kalbimizden, sizin sahte fetvalarınız 

hiçbir zaman söküp çıkaramıyacaktır! ..’ . 44 

43 

Atsız , ‘Ordinaryus’un Fahi Yanlı ları-Ali Fuat Ba gil’e Cevap) 

15 Ekim 1961 , stanbul , 1961 , Küçükaydın Matbaası 

44 

Hayrani Ilgar , Sözde ve Gerçek Milliyetçilik (Atsız-Ba gil 

Mücadelesinin ç Yüzü) , zmir 1964 , s..31, Ülkü Yayınları Nu:1 

67

Dergilerde çıkan makalelerinin konularına bakılarak 

Türkiye’nin gündemini tespit etmek mümkündür. Ülkenin 

siyasi ve kültürel konularında do ruları yazmaktan 

geri durmamı tır. Günümüzde ülkemizin büyük sıkıntılarının 

ba ında gelen etnik bölücülük hareketi 196O’lı yıllardan 

itibaren geni leme emaresi göstermi tir. Bitlis 

senatörü Ziya erefhano lu’nun Amerika’ya kaçarak 

Kürtlük davası için çalı malarda bulunması, 8-29 Mart 

1967 tarihleri arasında Do an Kılıç ıhhasanlı isimli 

bölücü bir gazetecinin ‘Barzani’nin Karargahında’ ba lıklı 

yazı dizisinin Yeni Gazete’de tefrika edilmesi, sonra do u 

ve güneydo u bölgelerimizdeki bazı il ve ilçelerinde 

bölücü mitinglerin yapılması üzerine gelecekte ülkeyi 

bekleyen tehlikelere i aret eden makaleler ne retti. 45 

Makalelerinde ileri sürdü ü fikirler üzerinde tartı ma ve 

tedbir almak yerine CHP stanbul milletvekili Re it Ülker 

Millet Meclisi Ba kanlı ı’na bir sözlü soru önergesi 

vererek bu yazılar hakkında neden i lem yapılmadı ını 

sormu tur. 46 AP Diyarbakır senatörü Selahattin Cizrelio 

lu senatoda gündem dı ı konu ma yaparak aynı 

hususta görü belirtti. Bu önerge ile Atsız’ın, mahkemeye 

verilmesi ve ceza alması, Yargıtay tarafından cezasının 

onanması üzerine hapse konulması süreci ba lamı tır. 

Atsız hakkında suç duyurusunda bulunan ve 6 dönem 

stanbul milletvekilli i yapan Ülker’in top doktoru olan 

45 Konu malar I, Ötüken , sayı 40 , Nisan 1967 , Konu malar II , 

Ötüken , sayı 41 , Mayıs 1967 , , Kızıl Kürtlerin Yaygarası , Ötüken , 

sayı 42 , haziran 1967 , Konu malar III , Ötüken , sayı 43 , Temmuz 

1967 , Ba ımsız Kürt Devleti Propagandası , Ötüken , sayı 45 , Eylül 

1967 , Do u Mitinglerinde Perde Arkası , Ötüken , sayı 47 , Kasım 

1967 , Satılmı lar-Moskof U akları , Ötüken , sayı 48 , Aralık 1967 . 

46 Yeni stanbul , 6.7.1967 

68

o lunun sonraki yıllarda ‘ stanbul Çerkezleri‘ ba lıklı seri 

yazıları dergilerde görülmü tür. 47 

Türkçenin özle tirilmesi gayretlerinin artması üzerine 

mücadeleye giri en Adnan Ötüken’in ‘Türk Dili çin 

Mücadele’ ba lı ı ile yayınladı ı iki risalenin tanıtımı için 

bir makale ne retti. 48 

Kutsi mefhumlar hakkında toplumda mevcut bilgiler 

üzerinde kaos yaratmak için giri ilen te ebbüsleri 

izah etmek üzere makaleler yayınladı. Yakın günlerde toplum 

gündemini i gal eden Türkiyelilik kavramının tehlikesine, 

misyonerlik faaliyetine zemin hazırlayan faaliyetlere 

yıllar önce i aret etti:’Türk Milletinin kafası ve gönlü 

dini(!), milli (!), sosyal (!), safsatalar la doldurulursa o 

artık Türk milleti olmaktan çıkar ve bu yakınlarda sık 

sık tekrarlandı ı gibi ‘Türkiye milleti’ veya ‘Anadolu 

milleti’ haline gelir ki geçmi le ilgili kesilmi , mukaddesatsız, 

tekni i ileri olsa da kültürü ve ahlakı olmayan 

bir güney Amerika milletinden farkı kalmaz ‘. 49 

ATSIZ VE TÜRK DÜNYASI 

Atsız’ın Türk dünyası ile alakasına de i ik bakı 

açılarından yakla ılabilir. lk önce Türk dünyasına, co - 

rafyasına sanatçı gözüyle duygu dünyasında yakla mı 

,eserlerinde tema olarak ele almı ,terennüm etmi tir. Eski 

47 

Doç . Dr. Süreyya Ülker , stanbul Çerkezleri I , Birle ik Kafkasya , 

sayı 7 (Haziran-Temmuz-A ustos 1996) , s.26-37 , stanbul Çerkezleri 

II , sayı 8 (Eylül-Ekim-Kasım 1996) , s.38-44 , stanbul Çerkezleri 

III , sayı 9 (Aralık-Ocak- ubat 1996-1997) , s.25-32 

48 

Atsız , ‘Bozulan Türkçe’ , Ötüken , sayı 59 , Kasım 1968 , s.3 

49 

Atsız , ’16 Devlet masalı ve Uydurma Bayraklar’ , Ötüken , sayı 65 

, Mayıs 1969 , s. 3 , ‘Bu Yurdun Kutsal Yerleri ‘ , Ötüken , sayı 90 , 

Haziran 1971 , s. 3 

69

yurdumuzu, Ata yurdlarını topluma tanıtmı , sevdirmi tir. 

Altaylar, Tanrı Da ları.... hayalimizde pembe bulutlarla 

kaplı , görkemli, efsanevi diyarlar oldular. O diyarlar ki: 

Bir gün olur, yılda ,ayda canda ? 

Bulu uruz hep Altay’da 

Güz ayında, Kurultay’da 

Ba ı börklü Han görünür ! 

Atsız der ki, ne var canda 

Yatarız taze çimende. 

Rus’un adı her geçende, 

Gözlerime kan görünür! 

Bu ve buna benzer iirlerini kahramanlık günlerinde, 

milli gecelerimizde okuyarak, ne elendik, duygulandık, 

evklendik, heyecanlandık. Nasip olup ata topraklarına 

ilk gidenler Tanrı Da ları’ndan ta parçalarını kutsal 

bir emanet gibi Türkiye’ye ta ıdılar, evlerinin en mutena 

yerlerine koydular . Bu davranı ın arkasında onun belirsiz 

silueti hep durdu . 

Bütün ömrü boyunca uzak diyarlardaki esir Türklerin 

bir gün hürriyetlerine kavu acaklarını tahayyül etmi 

ti. 50 Bir milletin 50 yıl zulüm altında ya ayıp, kültür 

bakımından ilerleyerek uyandıktan sonra onu eskisi gibi 

idare etme e imkan bulunmadı ını, 20 yıla kadar Rusya’da 

bol evizmin bitece ini ve Rusya’nın parçalanaca 

ını yakın bir dostuna 1972 yılında gönderdi i mektubunda 

ileri sürmü tür. 51 Atsız’ın tahmini 2 yıl sapma ile 

50 Ya mur Atsız , Atsız , Tercüman , 12.1.2005 

51 Hacalo lu , a.g.e.,s.194 

70

do ru çıkmı 1990 yılında Sovyet sistemi da ılmı , günümüzdeki 

Türk Cumhuriyetleri do mu tur . 

Turancılık dü üncesi yüzünden yakın akrabaları ile 

arası açılmı tır. Bacana ı Mehmet Kaplan bu görü 

ayrılı ına i aret etmi tir: ‘Irkçı de ilim. Türkiye içinde 

ya ayan ve Türk’e ihanet etmeyen, Türkiye’ye faydalı 

olan her insan bence iyidir. ster Arnavut, ister Çerkes 

olsun Türkiye’ye zarar veren adam halisü’d-dem Türk 

olsa da onu sevemem. Bütün aydınların mümkünse yalnız 

Türkiye’yi dü ünmelerini temenni ediyorum. Ne Rusya 

Türkleri, ne ba ka milletler beni yakından alakadar eder. 

Bundan dolayı bacana ım Atsız’la aramız eskiden beri 

açıktır. Türkiye’nin fikir, para, ruh, zeka kuvvetini 

Türkiye’nin dı ına çeviren adam bence Türkiye’ye ihanet 

ediyor demektir. ‘ 52 

Türk dünyasının yeti tirdi i bütün dü ünürler hakkında 

malumat sahibi oldu u bilinmektedir. Hocası Fuat 

Köprülü’nün temel eseri Türk Edebiyatında lk Mutasavvıflar’dan 

dolayı Ahmet Yesevi’yi inceledi i bir anekdottan 

anla ılmaktadır. Atsız, stanbul Bayezit’te Samiha 

Ayverdi ile kar ıla ır ve der ki:’Samiha, Samiha sen yaptı 

ını biliyor musun? Sen Ahmet Yesevi’nin yaptı ını 

biliyor musun’ 53 

Namı yalnız Türkiye’de de il, bütün Türklük aleminde 

öhret bulmu tu. Hatta Türklerle akraba Turanlı 

kavimler (Finler, Macarlar, Mo ollar, Japonlar) dahi 

52 Mehmet Kaplan , Ali’ye Mektuplar , Haz. Zeynep Kerman- nci 

Enginün , stanbul 1992 , s.184 , Dergah Yayınları . 

53 Namık Kemal Zeybek , A.Yesevi, N.Atsız ,S. Ayverdi ve Ba bu , 

Tercüman , 21.6.2003 

71

Atsız’ı bilirler ve tanırlardı. 54 Uzak Türk diyarlarından 

uzun yollardan geçerek Türkiye’ye gelen karde lerimizin 

O’nun kapısını çalarak arayıp sordukları, elini-yüzünü 

öptükleri bilinmektedir . 

Türk dünyasının sıkıntılarını daima dile getirmi tir. 

Irak’ta Kerkük’te Türkmenlere yapılan toplu katliamın 6. 

yıldönümünde Ötüken özel sayı olarak çıkmı kendiside 

bir makale ne retmi tir. 55 Do u Türkistan, Kıbrıs, ran 

Türklerinin meseleleri yazılarının ana konularıdır . 56 

Do u Türkistan’ı terkederek Himalaya Da ları’nı 

a an Kazak kafilesinde bulunanlar Türkiye’ye geldikleri 

1954 yılından önce Ke mir’de ilk defa adını duymu lardır. 

Atsız Mecmua’da ‘Türk ırkının istiklalini kuracak ve 

koruyacak olanlar Türkistan’ın sart’ları ile Türkiye’nin 

ehirlileri de il, Türkistan’ın göçebeleri ile 

Türkiye’nin köylüleridir’, diye yazdı ı, bunun Ya 

Türkistan’da tartı ma konusu oldu undan Ke mir’de söz 

edilmi tir. 57 Atsız, hocası Togan’ı müdafaa etmek için 

Mustafa Çokayo lu ile aralarında polemi e giri mi , önce 

bir makale 58 , daha sonra bir risale ne retmi tir. 59 Atsız, 

54 

Zeki Sofuo lu , Büyük Türkçü’yü Anarken , Türkçülerin 

Kaleminden Atsız, Hz.Refet Körüklü-Cengiz Yavan , stanbul 2000 , 

s.10 , Türk Dünyası Ara tırmaları Vakfı yayını . 

55 

Atsız , Kıbrıs’tan sonra Kerkük , Ötüken , sayı 19 , Ttemmuz 1965 

56 

Atsız , ho’cular ve Osman Batur , Ötüken , sayı 70 , Ekim 1969 , 

ran Türkleri , Ötüken , sayı 73 , Ocak 1970 , Türkiye ve Kıbrıs , 

Ötüken , sayı 85 , Ocak 1971 

57 

Hasan Oraltay , Atsız Be , Türkçülerin Kalemin Atsız , s.31 

58 

H.Nihal Atsız , Çokayo lu Mustafa Beye son cevap , Atsız Mecmua 

, sayı 17 ,15 Eylül 1932 , s.163-164 

59 

H. Nihal, Sart ba ına cevap , yerli doktorlar bulamadı ı için ölen 

merhum Atsız Mecmua Müdürü’nden , ecnebi doktorlar sayesinde 

ya ayan Ya Türkistan Müdürü’ne , stanbul 1933 , 8 s. 

72

Genel Ba kanı oldu u Türkçüler Derne i’nin zmir ubesi 

ba kanlı ının ‘Altaylar’dan gelmi bir Kazak‘ tarafından 

deruhte edilmesinden memnuniyet duymu tur. 60 

Hep Dı Türklerin savunucusu olan Atsız’la, 

Togan, Abdülkadir Togan’ın birinci ölüm yıldönümünde 

Ötüken özel sayı olarak ne redilmi tir. 61 nan, M. Sadık 

Aran gibi Dı Türkler’in bazı ileri gelenleri hariç lider ve 

siyasi geçinen çıkarcı, Türkiye’deki siyasi iktidarlardan 

menfaat bekleyenler pek ili ki kurmazlardı. Hocası 

Atsız’ın, Almanya Münih’te Sovyetler Birli ini Ö renme 

Enstitüsü’nün ne retti i Dergi’nin sahibi durumunda olan 

Kırımlı Edige Mustafa Kırımal ile münasebetinin bulundu 

unu biliyoruz. Türk uruglarının Türkiye’deki temsilcileri 

arasında vücut bulan, ilmi temeli olmayan tamamen 

hissiyata dayanan kabilecilik cereyanından üzüntü 

duydu u, Togan’ın ölümü kar ısında Türk Kültürü dergisinin 

kayıtsız kalmasından üzüldü ü bilinmektedir. 62 

1944 yılındaki me hur tutuklamalarda kader ve hapishane 

arkada lı ı yaptıkları arasında hocası Togan’da bulunmu 

tur. Aynı davada yargılananlar arasında karı koca iki 

Türkistanlı daha bulunmaktadır; Ahmet ve Nuriiman Karada 

lı .Yargılananlar arasında bulunan tek bayan olan 

Nuriiman Karada lı Do u Türkistanlı Uygur olan ilk 

e inden ayrıldıktan sonra Ahmet Karada lı ile evlenmi , 

tanıyanların anlatımına göre oldukça süslü ve ilk evliliinden 

çok sayıda çocu u bulunan bir hanımdır. 

Turani akrabalarımızdan, Sovyet mezalimime maruz 

kalan Macarlara ve hür dünyada ya ayan temsilcilerine 

kar ı oldukça hassastı. Vatansız bir Macar mültecisi 

60 Oraltay , a.g.e.,s32 

61 Ötüken , sayı 91 , Temmuz 1971 

62 Oraltay , a.g.e.,s.33 

73

olarak Türkiye’ye gelen mre von Taht onu ziyaret ettiinde, 

kendisini yalnız karde Türkiye’de de il, aynı zamanda 

kendi vatanında ve ılık kanı kadar öz bir karde 

nezdinde imi gibi hissetti ini vurgulamaktadır. 63 Uzun 

yıllar yalnız ba ına Türkiye’de ya ayan Taht’a Ötüken 

dergisinin sayfaları açılarak, çok miktarda yazısının 

ne redilmesi temin edilmi , hür dünyada Macaristan’ın 

ba ımsızlı ı için mücadele eden te kilatlarla ilgili haberlere 

yine dergide yer verilmi tir. Atsız, ‘Macarlar’a Sevgi’ 

ba lıklı bir iir yazarak Ötüken dergisinde ne retmi tir. 

Macar Turancıları hakkında ki bir kitapta dı arıda yürütülen 

mücadele görmezlikten gelinmi , uzun süre Türkiye’de 

ya ayan ve 18 Nisan 1982 tarihinde Ankara’da vefat 

eden Taht’tan söz edilmemi tir. 64 

Kazak Türklerinden olan Hasan Oraltay’ın Ala isimli 

kitabına bir takdim yazısı yazmı tır. 65 Orta Asya Türk tarihi 

ile ilgili engin bilgisine dayanarak kısa takdim yazısında 

geni mesajlar vermi tir. Takdimin sonuna do ru 

geçmi te yüksek ö renim için Türkiye’ye gelen ran’ın 

Hazar kıyılarında Sovyet sınırına biti ik Gümü Tepe bölgesinden 

be Türkmen hakkında verdi i kısa bilgiden 

63 Prof. Dr. mre von Taht , Nihal Atsız ..!Tarihi Turanlı –Hun Türk- 

Macar Milletinin Ebediyen Ya ayacak Karde i ! , Türkçülerin 

Kaleminden Atsız , s.35 

64 Kitabın tenkidi hk. bk. Ömer Özcan , Macar Turancıları , Toplumsal 

Tarih , sayı 94 , Ekim 2001 , s.60-64 

Literatürde Taht hakkındaki görebildi imiz tek yazı hk. bk. Ünsal 

Akta , Macar Turancısı Bir övalyenin Son Yılları: mre Taht (Toth) , 

Emel’imiz Kırım , sayı 46 , (Ocak- ubat-Mart 2004) , s.59-62 

65 Hasan Oraltay , Ala -Türkistan Türklerinin Milli stiklal Parolası , 

stanbul 1973 , s.11-16 

74

Türk co rafyasının bütün kesimlerinin temsilcileriyle 

irtibatının bulundu u anla ılmaktadır. 66 

Himalayalar’ı a arak Türkiye’ye gelen ba ka bir Kazak 

Hızır Bek Gayretullah, önceden bir kitabından dolayı 

adını bildi i ve 1958 tanı tı ı Atsız’ın Türk’ün a ı ı 

oldu unu, nerede bir Türk varsa ona yakın olmak, derdine 

derman bulmak istedi ini ifade etmi tir. 67 

29 ya ında iken edebiyat ö retmeni olarak tayin 

edildi i Edirne Lisesi’nde Türk Tarihi’nin ö retilmesindeki, 

istemi ve metodu ortaya koymu , Türk Tarihinin 

Tekamül Seyrinin Tespiti’ni yapmı tır. Türk tarihinin bir 

bütün olarak ele alınması gerekti ini, milletin ve yurdun 

tek oldu unu, ayrı devletlerin bulunmadı ını, tek bir milletin 

ba ına gelmi hanedan, sülale ve ailelerin bulundu 

unu göstermi tir. 68 

Atsız’ın hayatının sonuna kadar takipçisi oldu u 

Turan fikrinin Sovyetlerin da ılmasından sonra ba ımsızlı 

ını ilan eden Türk Cumhuriyetleri arasında gönül birli 

i olarak uygulama alanı bulmu tur. Bu ülkelerin yöneticileri 

zaman zaman biraraya gelerek önemli konularda 

mü terek hareket edilmesi hususunda kararlar almaktadırlar. 

So uk sava döneminde milliyetçili e ve Turancılı 

a kar ı giri ilen sistemli saldırılar etkilenen eski bir 

vatanda ımız Sovyetler Birli i’ne seyahat imkanı elde ettiinde 

özellikle Türklerin ya adıkları bölgeleri görmek 

istemi tir. Rusya’da do up Türkiye’ye geldikten yıllar 

sonra vatanda lı a kabul edilerek Erol Güney adını alan 

Musevi asıllı gazeteci 1955 yılında Bakanlar Kurulu 

66 Oraltay , a.g.e.,s.16 

67 Hızır Bek Gayretullah , Atsız , Millet , 21.12.1977 

68 Mehmet Orhun , Hocam Hüseyin Nihal Atsız Be , Türkçülerin 

Kaleminden Atsız , s. 43 

75

Kararı ile yurt dı ına çıkarılmı tır. II.Dünya Sava ı 

yıllarında Milli E itim Bakanlı ı Tercüme Bürosu’nda 

çalı an Güney’in e i de Talim ve Terbiye Kurulu 

kütüphanesinde görev yapmı tır. Dönemin sola sempati 

duyan bütün aydınlarıyla oldukça sıkı fıkı olmu , daha 

sonra gazetecilik yapmaya ba lamı tır. Sovyetler’e Panturanizm 

hakkında inceleme yapmak için gitmek istedi ini , 

gezisi sonunda cumhuriyetlerin bir gün özgür olurlarsa 

Türkiye’yle sıkı kültürel ve ekonomik ba lar kurabileceklerini, 

ama asla bir tek devlet ya da federasyon 

kuramayacaklarını anlamı tır. 69 Eski vatanda ımızın 

ula tı ı neticeden memnun oldu u görülüyor! Do du u 

Odessa ehrini bile görmek istemeden Türk illerine seyahat 

arzusu, Turancı kar ıtı dü üncelerinin uuraltındaki 

baskısından kaynaklanmı tır. Bu küçük örnek verilen mücadelenin 

ve fikrin büyüklü ünü göstermektedir . 

69 

Haluk Oral-M. eref Özsoy, Erol Güney’in Ke(n)disi –Göçmen- 

Cevirmen-Gazeteci-Sevgili , stanbul 2005, s.257 

76

ATSIZ’IN ROMANLARINDA “A K”’IN ANLAMI 

ÜZER NE 

77 

Doç. Dr. brahim AH N ∗ 

“Ölüme kar ı verilen sava , 

gelecekle ve geçmi le u ra ma 

biçimini alır ve imdiki zaman, 

hayat zamanı kayıptır!” 

Norman O. Brown 

Bir romana sorulacak do ru sorunun ne oldu unu, ço u 

zaman romanın yapısı belirler. Bu yüzden klasik anlayı la 

yazılmı bir romana sorulabilecek sorularla, post-modern 

teknikle yazılmı bir ba ka romana sorulacak soru ya da 

sorular farklı olabilir.Ama genel bir ifadeyle bir edebi 

metnin ne/neler söyledi i sorusunu, ayrıntılara girmeden 

her zaman sorabiliriz.”Bu roman ne söylüyor” sorusu ço u 

zaman, romana haksızlık etmek anlamına gelebilir. Çünkü 

roman okuyucusu, bir romanın bir tek ey söylüyor 

∗ Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı 

Bölümü Ö retim Üyesi.

olabilmesinin yanlı oldu unu, çok ey söylemenin, romanı 

daha de erli kılaca ını pe inen kabul eder. Halbuki 

her roman aslında, derinde bir yerde, bir ey söyler. Aynı 

yazarın ba ka romanlarında da aynı çatı manın oldu unu 

söyleyebiliriz. Di er söylenenler veya romandan çıkarabilece 

imiz ba ka anlamlar, temeldeki çatı manın üzerine 

in a edilmi hususlardır. O zaman bir roman önce “ne” 

söyler; daha sonra ise “neler” söyler sorularını hak 

etmektedir. 

Atsız’ın romanı/romanları neler söylüyor diye sorduumuzda, 

hiç üphe yok ki verilebilecek ilk cevaplar 

Türk’ün tarihi karakterine ili kindir. Bozkurtların Ölümü 

(1946); Bozkurtlar Diriliyor(1949); Deli Kurt(1958) 

emsalsiz bir tarihi dekor içinde, bize Türk’ün tarihi 

karakterine ili kin ayrıntılar, veriler sa layacaktır. Kahramanlık, 

fedakarlık, dostluk, vatan ve millet sevgisi, özgürlük 

tutkusu, ırk bilinci, yüksek askeri disiplin ve tartı ılmaz 

derecede sa lam bir ahlaki yapı vs… Bunlar onun 

Ruh Adam(1972) da dahil dört romanı için de söylenebilir. 

1923 sonrası, Türkiye’nin geçirdi i siyasi ve sosyal yapı 

içerisinde bu de erlerin anlamı, bir kimli in in ası sürecidir. 

Atsız’ın romanlarına konu olan tarihi devirle romanların 

kaleme alındı ı devir arasındaki tarihi süreç, 

tarihi Türk kimli inin a ındı ı gibi bir sonucu do urmu 

ve Tanzimat’ta ba layan kimlik in ası cumhuriyet senelerinde 

daha keskin bir anlam kazanmı tır. Bu yüzden 

Atsız’ın aradı ı ö eler, romanlara vak’a zamanı açısından 

bakarsak, Türklerin Orta Asya co rafyasındaki kimlikleri 

vasıtasıyla yeniden in a edilmeye gayret edilmi tir. Bu 

in a faaliyetinin ba langıç seneleri Tanzimat’a kadar iner 

ve ilk ciddi dönü ümü Gökalp’la; ikinci ve daha keskin bir 

dönü ümü de Atsız’ın eserleri ve siyasi mücadeleleriyle 

78

gerçekle tirir. Çünkü, Atsız’la beraber Türkçülük siyasi 

bir aksiyon hareketine dönü mü , bu siyasi hareketin 

temelini ise Tarihi Türk kültürü te kil etmi tir. 

Atsız’ın romanlarındaki tarihi Türk kimli inin ana unsurları 

nereden kaynaklanmaktadır? 1940’lı yılların Türkiye’sinde, 

kültürel manzara böyle bir kimlik in asını me ru 

kılar mıydı? Bu sorulara verilecek cevap üphesiz 

“evet”tir. Çünkü, cemiyetin yeni do mu bebek muamelesi 

gördü ü bir devirde, ona giydirilmeye çalı ılan elbisenin 

biçimine ili kin malzeme sa lanması gerekmektedir. 

Atsız, bu malzemeyi tarihin derinliklerinde aramayı do ru 

bulmu tur. Elbette bahsedilen elbiselerin “de erler” 

anlamına geldi ini biliyoruz. Onun romanlarında sunulan 

de erler üzerinde durmak, daha çok sosyolojik bir 

inceleme gerektirdi inden ve söyleyeceklerimiz bilinenlerin 

tekrarı olaca ından, bu konuya de inmek istemiyoruz. 

Bizim asıl meselemiz, Atsız’ın Bozkurtların Ölümü, 

Bozkurtlar Diriliyor, Deli Kurt ve Ruh Adam adlı 

eserlerinde geçen bir metaforik malzemenin ne anlama 

gelebilece i üzerinde durmaktır: 

Zaman/Ölüm Uçurumu 

Bozkurtlar Diriliyor adlı romanda öyle bir sahne vardır: 

Gök-Türk ordusu, Ay Hanım liderli indeki, Dokuz O uzlara, 

Türk birli ini sa lamak amacıyla saldırır. Dokuz 

O uzların yenildi i bu çarpı malar sırasında Ay Hanım da 

ölür. Fakat Urungu, daha evvel iki defa kar ıla tı ı Ay 

Hanım’a a ıktır. Ay Hanım’ın öldü ünü ö renen Urungu, 

Ay Hanım’ı kuca ına alır, atına atlar ve “ölüm uçurumu”na 

do ru yola çıkar. Ancak yine Ay Hanım’a a ık olan 

79

onsekiz-ondokuz ya larındaki Deli Ersegün ba ta olmak 

üzere; ya lı binba ı Pars, onun o ulları Yula ve Ezgene ve 

onların yanında Urungu’nun ilk evlili inden olma o lu 

Taçam da Urungu’nun pe inden at sürerler: 

“Elli yıla yakın sert bir ya ayı tan, görülmedik çilelerden 

sonra, Tanrılar kadar güzel Ay Hanım’ın ancak ölüsüne 

kavu an Urungu; kahraman ve ebedi Kür ad’ın o lu, 

kuca ında sevgilisi oldu u halde batıya do ru mesafeleri 

a ıyordu. 

Yüzba ı Ezgene ile Onba ı Yula, Pars’ın iki yi it o lu, 

babalarından aldıkları buyruk üzerine yan yana, atba ı 

beraber oldukları halde yıldırım gibi uçuyorlardı.” 70 

Taçam, Deli Ersegün ve Pars da onların pe indedir. 

Anlatıcı, bu destani manzaranın dekorunu u satırlarla 

ifade eder: 

“Ay yükselmi , gö ün ta tepesine gelmi ti. Bozkırlıların 

keskin gözleri önlerindeki atın binicisiyle kuca ındaki 

ölünün gölgesini artık seçebiliyordu. Fakat o ardına bir 

kere bile bakmadan, belki kovalandı ını dahi bilmeden 

batıya do ru yolu almakta devam ediyordu. Ba rına 

bastırdı ı sevgilisi sanki ölmemi de yaralıymı gibi atın 

üzerinde onu en iyi durumda tutuyor, gönlünden gelerek 

kollarına giden gücünün bütün verimiyle onu kavrayarak 

meçhule do ru akıyordu. Ay Hanım’ı tutu unda yalnız 

sevgi ve efkat de il, büyük bir saygı da vardı ve 

muhakkak ki, ölmü olmasına ra men ka an kızı bunu 

duyuyordu. 

Sonsuz bozkır!...Ayın ilahi ı ıkları ve atların ahenkli nal 

sesi!” 71 

70 Bozkurtlar Diriliyor, rfan Yay., stanbul, 1998, s.206-207. 

71 A.g.e., s. 209. 

80

Paragrafın üslubu ve kullanılan metaforlar, okuyucuda 

romanın tamamlandı ı gibi bir izlenim bırakıyor. Fakat 

roman henüz bitmemi tir. Paragrafta batıya do ru gidildi i 

vurgulanmı ve tarihi temsil eden Binba ı Pars, o ullarına, 

Urungu’yu takip etmelerini söylemi tir. Batı, Türk mitolojisinde 

“yol” anlamına gelmektedir. O zaman, Pars’ın demek 

istedi i, Türklerin tarihi batı yolculu udur. 

Ötüken’de, Ortaasya’da süreç tamamlanmı ve Türkler, 

yeni bir yolculu a çıkacaktır. Nitekim Urungu, “Ölüm 

uçurumu”undan atlarken “elveda Ötüken” diye haykırır. 

“Ölüm uçurum”u zamandır. Bozkurtlar Diriliyor adlı romanda, 

Binba ı Pars o ullarını alarak yıllar sonra 

Ötüken’e dönerken, Ölüm uçurumunun yanından geçerler 

ve ölüm uçurumu hakkında o ullarına bilgi verir. Binba ı 

Pars, hatırlanaca ı üzere, Bozkurtların Ölümü’nde daha 

onba ıyken, Almıla ile birlikte Ötüken’i terk etmi ti. O 

zaman yirmili ya larda olan Pars, artık seksen ya ındadır: 

“-‘ te Ölüm Uçurumu’ dedi. 

Ötekiler burasını ilk defa görüyorlardı. Da ın yamacından 

oldu u gibi gözüken bu uçurum pek korkunç bir eydi. 

Belki elli adam boyunda olan yarık, birtakım garip biçimli 

kayalarla doluydu. Yarı ın dibini görme e imkan yoktu. 

Bu korkunç, meçhul dipten tuhaf tuhaf sesler geliyordu. 

Bu sesler bir suyun akmasına, bir sürü atın ki nemesine, 

yırtıcı parsların ba ırmasına, atlıların dörtnal sürü üne, 

hatta haykıran bir insanın sesine bile benziyordu. htiyar 

adam dalgın gözlerle uçuruma bakıyor, eski hatıraları 

canlandırmak istiyordu. 

-‘Ölüm Uçurumu her yıl bir erkekle bir kadın alır’ dedi.” 72 

72 A. g. e., s. 107. 

81

Aynı paragrafın devamında Binba ı Pars, o ullarına bir 

takım hatıralarını anlattıktan sonra “Zamanı Tanrı yapıyor 

ve bütün yaratıklar ölüyor…Bakın , u Ölüm Uçurumu ne 

yaman bir ey!” 73 diyecektir. 

Bu paragrafta, “Ölüm Uçurumu” ile zaman yan yana 

kullanılmı tır. Binba ı Pars nasıl ki ölüm uçurumunun 

yanı ba ında geçmi i hatırlamı ve hatıralarına dönmü 

ise, Atsız ‘da yirminci yüzyıl ortalarından ölüm 

uçurumuna bakmı tır. Ne için? Hatırlamak için… Hatırlamanın 

ne anlama geldi ini ise Deli Kurt romanından 

ö reniyoruz, Çakır annesinin mezarını ziyarete gitti inde, 

orada, annesinin, babasının, sa Bey’in ve sa Bey’in 

Hanımının (Bala Hatun) hayaletleriyle kar ıla ır. Babasıyla 

arasında u konu ma geçer: 

“-Asıl ölüm unutulmaktır. 

Amcası ilave etti: 

-Unutmak da ölmektir. 

sa Be devam etti: 

-Hayat birkaç hatıradır. 

Bala Hatun bitirdi: 

-Hayat ölümün ba langıcıdır. 

Çakır farkına varmaksızın elindeki Kuran’ı açmı tı. O 

zaman be hayalet birden tekrarladılar: 

- nsan anıldıkça ya ıyor demektir. 

-Anıldıkça ya ıyor demektir… 

-‘Ya ıyor demektir…’” 74 

73 A. g. e., s. 108. 

74 Deli Kurt, rfan Yay., stanbul, 1998, ss. 47-48. 

82

Atsız, 1940’ların Türkiye’sinden geçmi e baktı ında gördü 

ü “ölümü”dür. Dipsiz zaman, ancak uçurum anlamına 

gelebilirdi. Ya adı ımız zamandan geriye, yeni bir hayat 

hamlesi bulabilmek için döneriz ço u zaman; fakat 

kar ıla aca ımız her zaman “ölüm” olacaktır. Hayat ve 

ölüm çeli kisi…. Atsız’ın romanlarındaki derin 

yapı/çatı ma hayat ve ölüm çatı masıdır. Ba ka bir deyi le 

aslında Atsız bireysel anlamda, ölümü bir kurtulu gibi 

gören adamdır. Üç romandaki a k hikayesinin de kötü 

sonuçla bitmesi bunu gösteriyor. Çünkü kavu ma, a k 

ki isel bir tercih oldu una göre, hayatın tercih edildi i 

anlamına gelecekti. Atsız’daki çeli ki idealleri ile ki isel 

hayatına dair çatı madır. Çünkü idealler topluma ili - 

kindir. Bu toplum Türk milletidir ve milletin ya aması 

gerekir. Tarihi bilgi bize Türklerin romanda bahsi geçen 

co rafyayı asırlar önce terk ederek ba ka bir co rafyaya 

batıya yöneldiklerini göstermektedir. Edebi bakımdan hem 

batı, hem a k hem ölüm ‘iç’tir. Topyekün iç’te olmayı 

tercih eden Atsız, iç’in kapısında ikiye ayrılır: Bireysel 

olarak ölüm toplumsal olarak hayat! Büyük a k/büyük 

ölüm budur. Ancak iç’in kapısında tereddüt etmesine yol 

açan di er husus cemiyet adına endi eleridir. Burada 

“millet” sevgisini hatırlayalım. Bozkurtların Ölümü ve 

Bozkurtlar Diriliyor ve Deli Kurt adlı romanlarında ırken 

Türk olan bir tek olumsuz kahraman yoktur. Bütün 

Türkler iyidir. Milletin bekası adına ka anlar acımasız 

kararlar alabilir ve ba ka bir Türk boyunu, milletin birli i 

için yok edebilirler. Deli Kurt romanında bu tercih, 

ehzadelerin kavgası ekline dönü mü , ancak Atsız, bu 

konuya dair hiçbir ele tiride bulunmamı tır. Romanda 

Deli Kurt’un emanet edildi i, sa Bey’in adamı Çakır bile, 

bu konuda hiçbir olumsuz cümle kullanmaz. Olan olmu , 

83

ölen ölmü tür; bundan sonra yeni padi ahın hizmetindedir. 

Atsız’daki bu millet sevgisi, millet adına ideallerin ya atılması 

gerekti i eklinde tezahür eder ve Atsız bu noktada 

“hayat”ı tercih edecektir. 

Bu satırlarda geçen üç önemli unsuru; kadın objesini yani 

a kı yani Ay Hanım’ı ve onun gözlerini; batıyı ve ölüm 

uçurumunu unutmadan, di er romana, Deli Kurt’a geçelim: 

Hikayeyi herkesin bildi ini kabul ederek Gökçen’den ve 

onun gözlerinden bahsetmek istiyorum. Gökçen bir yürük 

kızı. Güzelli i dillere destan. Gözlerinden ye il bir ı ık 

saçmakta ve gözlerine bakan ölmektedir. Ancak, Gökçen’i 

seven ve onun sevdi i birisi, yine onun alı tırmasıyla 

gözlerine bakabilmektedir. Deli Kurt, Gökçen’e a ık olur 

ve onun gözlerine alı mak suretiyle bakmayı ö renir. 

Fakat bu a kın sonunda da ölüm vardır. Bozkurtlar 

Diriliyor’da “ölüm uçurumu”na atlayarak ölen kahramanların 

yerine Deli Kurt’ta Gökçen kızı sel almı tır. 

Romanın sonunda Deli Kurt’un nereye gitti i bilinmez: 

“Gece indi. Karanlık yava yava her yeri örttü ve ebedi 

yollarda kah “Allah” diye inleyerek, kah “Gökçen” diye 

sayıklayarak giden yolcuyu kavradı. Bu meçhul Osmanlı 

ehzadesi, kendisinden önce gelen ve gelecek olan sayısız 

Osmanlı ehzadesine tarihin mukadderatının çizdi i büyük 

ıstırap içinde, ancak kendisinin görebildi i ye il ı ıklar 

içinde, bütün gözlerden silinerek kayboldu. 

Artık hiçbir ey görünmüyor, fırtınanın u uldadı ı bu 

yolda yalnız bir atın nal sesleri ve bir insanın hıçkırıkları 

i itiliyordu…” 75 

75 A. g. e., s. 271. 

84

Romanın sonundaki bu sahne, Deli Kurt’un en romantik 

sahnesidir. Atsız, yukardan beri saydı ımız “iç” e ili kin 

metaforlara bir yenisini eklemi tir: Gece…Romantik 

edebiyatın en önemli malzemelerinden biri olan gece, iç’e 

dönme zamanı, iç’te olma zamanıdır. Geceyle birlikte 

insan kendi evrenine çekilir. Güven ve huzur veren, bütün 

aksesuarlarını kendimizin tayin etti i bir alem olarak gece, 

aynı zamanda hesapla ma mekanıdır. Nasıl ki Bozkurtlar 

Diriliyor’un sonunda, Urungu, ölüm uçurumundan 

atlayarak içte olmayı tercih etmi se, Deli Kurt da romanın 

sonunda iç’te olmayı tercih etmi tir. 

Bozkurtlar Diriliyor romanından aldıklarımızın yanına bu 

romandan alaca ımız Gökçen, göz ve ye il ı ık 

metaforlarını alalım ve Ruh Adam’a geçelim: 

Ruh Adam 1972 yılında yayınlanmı . Yani Atsız’ın 

ölümünden üç yıl önce. Di er romanlardaki temel soru, 

temel çatı ma, bu romanda çok daha açık olarak ortaya 

konmu .Deli Kurt’un son sahnesi için, hatırlanacak olursa 

“gece”yle birlikte “iç”e geçildi ini, ve “gece”nin bizim 

hesapla ma mekanımız oldu unu söylemi tik. Atsız 

hakkında yazılan önemli bir biyografide, bu romanın onun 

hayatından izler ta ıdı ı söylenmekte. 76 Metaforik anlamda 

Atsız’ın en zengin romanı diyebilece imiz Ruh 

Adam’ın bizim açımızdan önemli kahramanı Güntülü’dür. 

Güntülü’nün gözlerine ili kin ifadeler, tıpkı Ay Hanım ve 

Gökçen kız konusunda oldu u gibi, metnin bir çok 

yerinde geçmektedir. Ancak, herkesin bildi i ve roman 

kahramanı Selim Pusat’ın Güntülü’ye gönderdi i o 

76 

Ömer Faruk Akün, slam Ansiklopedisi’nin Hüseyin Nihal Atsız 

maddesi, Prof. Dr. Ömer Faruk Akün tarafından yazılmı tır. Türkiye 

Diyanet Vakfı Yay., C. 4, ss. 87-91, stanbul, 1991. 

85

me hur iirin sadece gözlere ili kin kısmını almak 

istiyorum: 

“Ruhun mu ate , yoksa o gözler mi alevden? 

Bilmem, bu yanarda ne biçim korla tutu tu? 

Pervane olan kendini gizler mi alevden? 

Sen istedin, ondan bu gönül zorla tutu tu… 

Gün senden bir ı ık alsa da bir renge bürünse; 

Ay secde edip çehrene yerlerde sürünse; 

Her ey silinip kayboluyorken nazarımdan, 

Yalnız o ye il gözlerinin nuru görünse… 

Ey sen ki kül ettin beni onmaz yakı ınla, 

Ey sen ki gönüller tutu ur her bakı ınla! 

Hançer gibi keskin ve çiçekler gibi ince 

Çehren bana u runda ölüm hazzı verince 

Gönlümdeki azgın devi rüzgarlara attım; 

Gözlerle günah i lemenin zevkini tattım; 

Gözler ki birer parçasıdır sende ilahın, 

Gözler ki senin en katı zulmün ve silahın, 

Vur anlı silahınla, gönül mülkü düzelsin; 

Sen öldürüyorken de, vururken de güzelsin! 77 

77 Ruh Adam, rfan yay., stanbul, 2004, s.285. 

86

A k/Ölüm 

Gözlerine bakılamayan Ay Hanım, yine gözlerine bakılamayan 

ve gözlerinden ye il ı ık saçan Gökçen kız ve gözleri 

en katı silahı olan-üstelik yine ye il- Güntülü! Yani üç 

kadın bir a k ve ölüm… Daha açık bir ifadeyle söyleyecek 

olursak, Atsız’daki temel çatı manın biri ahsi, di eri 

toplumsal olmak üzere iki yönü vardır: Önce toplumsal 

olanı söyleyelim: Ölüm mü hayat mı sorusunu, Atsız önce 

mensup oldu u milleti için sorar ve verdi i cevap “hayat”ı 

tercih do rultusundadır. Urungu’nun Ay Hanım kuca ında 

oldu u halde “ölüm uçurum”undan atladı ı sahneyi tekrar 

hatırlayalım. Onun arkasından gelenler, milletin mensuplarıdır. 

Ya lı Pars, orta ya lı Yula ve Ezgene, çocuk denecek 

ya taki Taçam ve Deli Ersegün…Onlar batıya 

gidecekler ve hayat devam edecektir. Milleti için hayatı, 

kendisi için ölümü seçer. 

Onun romanlarındaki temel çatı manın ahsi yanına 

gelince: Atsız ahsi olarak iç’te olmayı istemektedir. ç, 

batı’dır, iç a k’tır, iç ölüm’dür. Onun roman kahramanları 

a k’la ölüm’ü aynı düzlemde görmektedirler. I ık yol’dur. 

Türk mitolojisinde batı da bilindi i gibi yol anlamına 

gelmektedir. Bunu Türk destanlarında görebiliriz. Öyleyse, 

Ruh Adam’daki ı ık kızlar, roman kahramanı için 

onu iç’e ça ıran yol anlamına gelmektedir. Romanlarındaki 

a k hikayelerinin hiç birisi kavu mayla bitmez. 

Ruh Adam’ın sonundaki mahkeme sahnesi, acımasız bir 

hesapla madır. Mahkemedeki sorgulamanın ana konusu 

bireysel bir a ktır. Selim Pusat, a ık olmakla sanki, kendi 

yaratılı gayesine ihanet etmi gibidir. Atsız’ın romancılı 

ının temelinde insan o lunun en temel korkusu, bir 

87

destan üslubuyla mitik bir hale dönü türülerek anlatılmı 

tır. 

Atsız’daki tarih tutkusu ise “ölümsüzlük” a kıyla anlatılabilir. 

Çünkü “hatırlanmak ya amak” demekti. A k da 

öyle… Ancak her durumda kar ısına ölüm çıkmaktadır. 

Roman kahramanlarının romanların sonundaki yalnızlıkları, 

bu gerçek kar ısındaki çaresizlikten ba ka bir ey 

de ildir. Hayatı isterken ölümle yüz yüze gelmek….. 

88

TANIDI IM ATSIZ 

89 

Altan DEL ORMAN ∗ 

De erli dinleyicilerimizi saygıyla ve sevgiyle selâmlıyorum. 

Sevgiyle selâmlıyorum, çünkü Atsız gibi bir 

ahsıyetin aziz hâtırasını bir kere daha yâd etmek için bu 

salonu doldurdular. Bunu bir vefa ve kadirbilirlik örne i 

olarak telâkki ediyorum. Vefakârlık ve kadirbilirlik, 

milletimize has bu iki haslete son zamanlarda gittikçe daha 

az rastlanır olmu tur. Bu bakımdan, takdirlerimi ayrıca 

ifade etmekten mutluluk duyuyorum. 

Kıymetli arkada larım, Atsız Bey’in çe itli yönlerini 

liyakatla belirttiler. Sınırlı bir zaman dilimi içinde ancak 

bu kadarı yapılabiliyor. Atsız, çok yönlü bir ahsiyet. 

E itimci, yazar, air, romancı, tarihçi, Türkolog, fakat 

bütün bunların ötesinde büyük bir ülkü ve mücadele 

adamı. Onu bütün yönleriyle anlatmak ve anmak, zaman 

sınırlaması olan böyle bir toplantıda elbette mümkün 

de il. Ben de, Atsız hakkında genel bir de erlendirme 

yapmak ve bir hâtıramı nakletmekle yetinece im. 

Atsız Bey, otuz yıl önce, 11 Aralık 1975’te gözlerini 

hayata kapamı tı. Bu kayıp, onu tanıyanların ve 

∗ Yazar, Atsız’ın Talebesi

Türkçülü e gönül verenlerin yüreklerinde hâlâ dinmeyen 

bir sızıdır. Onu tanımı ve ona sevgiyle ba lanmı olanlar 

bu dünyadan yava yava ayrıldıkça, duyulan acılar da 

azalacak, fakat Atsız’ın aziz hâtırası gittikçe yücelecektir. 

lerdeki Türk nesilleri, Atsız’la aynı dönemde ya amamı 

olmalarına hayıflanacaklar veya onun kendi ça larında 

ya amı olmasını arzulayacaklardır. 

Büyük ülkücüler, inançları u runa çile çeken, 

olmadık ızdıraplara katlanan, her türlü belâya mertçe 

gö üs geren; serveti, öhreti, mevki ve makamı elinin 

tersiyle itebilen, kendi hayatlarını hiçe sayan kahramanlardır. 

Günümüzün kahramanları, sadece sava meydanlarından 

çıkmıyor. Everest’e ilk tırmanan da cı da, buzlar 

arasında donarak hayatını kaybeden kutup kâ ifi de, bütün 

hayatını Afrika’nın ücra bir kö esindeki insanların sa lık 

hizmetine vakfeden hem ire de birer kahramandır. nançları 

yüzünden zindanlara atılanlar, açlı a mahkûm edilenler, 

en tabiî hakları ellerinden alınanlar da birer kahramandır. 

Atsız, bu vasıfların hepsini 70 yıllık hayatına 

sı dırmı tır. 

Toplumlar, zaman zaman ahlâk zafiyetiyle malûl duruma 

geliyorlar. Kalabalıkların üzerine çöken bu me ’um gölge, 

insanları sahte kahramanlara itaat etmeye, i irilmi 

öhretlere alkı tutmaya, e ilip bükülmeye zorluyor. Bu 

a ır ve görünmez baskıya direnmek, sanıldı ından daha 

güçtür. Atsız’ın dimdik ve dosdo ru ya anmı hayatında 

böyle bir lekenin zerresine rastlanmaz. 

Türkçülük, Türk milletinin dünyada lâyık oldu u 

yere gelmesini, ba ımsız ve müreffeh bir hayat sürmesini 

amaçlayan ülkünün adıdır. Atsız’ın bütün hayatı. Türkçülü 

ün güçlenmesi, geli mesi ve yayılması için çalı makla 

geçmi tir. Bu davranı , üphesiz ki takdire lâyıktır. Ama, 

90

ne hazindir ki, takdir beklemeyen Atsız, daima tekdire 

mâruz kalmı tır. O, içinden yeti ti i toplumun saadeti için 

bütün hayatını vermi tir. Buna kar ılık, aynı toplum, ona 

zindanları, yoklukları, yoksunlukları reva görmü tür. Bu 

sebeple, her ferdinin üzerinde hakkı olan toplumun, Atsız 

üzerinde hiçbir hakkı yoktur. Atsız, ebedî âleme, mensup 

bulundu u toplumdan alacaklı olarak göçmü nadir ahsiyetlerden 

biridir. 

Bu noktada, sizlere kırk üç yıl öncesine ait bir 

hâtıramı nakletmek istiyorum. 27 Mayıs 1960’ta, Silâhlı 

Kuvvetler yönetime el koymu lardı. htilal kadrosu içinde, 

Albay Alparslan Türke de yer alıyordu. Türke , Atsız’ın, 

1944 öncesinden beri tanıdı ı, Türkçülük dâvasında 

birlikte hapis yattıkları, iyi yeti mi bir kurmay subaydı. 

Atsız, onun duruma hâkim olmasıyla, Türkçülü ün devlet 

katında lâyık oldu u yeri bulaca ını ümit ediyordu. Fakat, 

Millî Birlik Komitesi içindeki çeki meler, 14 Kasım 

1960’ta, Türke ve 13 arkada ının sürgüne gönderilmesiyle 

sonuçlanmı tı. Komiteden tasfiye edilenler, çe itli 

ba kentlerdeki büyükelçiliklere mü avir olarak tayin 

edilmi lerdi. Fakat, ordu içinde onları destekleyen genç 

subayların varlı ı biliniyordu. Millî Birlik Komitesi’nin 

dı ında kalmı olan Talat Aydemir Harp Okulu 

komutanıydı ve eski arkada larına oldu u kadar i 

ba ındaki hükûmete kar ı da mu ber durumdaydı. Onun 

bir harekete geçmesine muhakkak gözüyle bakılıyordu. 

22 ubat 1962 günü o zamanlar çalı tı ım Ak am 

gazetesine ö leden sonra gitmi tim. Gece yarısına kadar 

çalı acaktım. Fakat herkes eli-kolu ba lı oturuyordu. O 

saatlere mahsus telâ tan eser yoktu. Yalnız bir ba ka 

heyecan yine de gizlenecek gibi de ildi. 

91

Anlattılar: 

– Ankara ile teleks ve telefon ba lantısı kesildi. Haber 

alamıyoruz. Ö rendi imize göre Ankara’da askerî birlikler 

ayaklanmı . ehre do ru yürüyen tank birlikleri varmı . 

Çatı ma olmu mu, belli de il. Mecburen bekleyece iz. 

Öyle yaptık. 

Radyonun ba ından ayrılmıyor, bildiri veya haber 

bekliyorduk. Ankara Radyosunun yayını ise zaman zaman 

kesiliyordu. Ara sıra da mar lar çalınıyordu. Radyo kimin 

elinde, o da belli de ildi. 

Gece bastırınca merakımı yenemedim, çıkıp ehri 

dola tım. stanbul, her zamanki hayatını ya ar gibiydi. Aksaray, 

Taksim, Beyazıt, Eminönü gibi merkezî yerlerde 

ola anüstü hiçbir görünü yoktu. Yollarda askerî araçlar, 

üniformalı birlikler arayan gözlerim, bunların hiçbirine 

rastlamıyordu. Ayhan Songar’ın Lâleli’deki muayenehanesine 

u radım. Geç saatlere kadar çalı tı ını biliyordum. 

Nitekim oradaydı. Radyonun ba ından ayrılmıyordu. 

Monte Carlo Radyosu, harekâtı dakika dakika veriyormu . 

Kısaca özetledi. Ayaklanan birlikler Ankara’ya hâkimmi . 

Tanklar ana yolları, giri -çıkı ları tutmu . Hükûmet uyu - 

ma yolları arıyormu . Harekâtın merkezini Harb Okulu ve 

Zırhlı Birlikler meydana getiriyormu . Ba ta Albay Talât 

Aydemir varmı . Aydemir’in Türke taraftarı oldu u 

biliniyormu . stanbul ise bu harekâta taraftar de ilmi . 

Böyle bir özet, evvelki bilgilere uyuyor, onları 

do ruluyordu. O bakımdan, inanılması mümkün gibi görünmekteydi. 

Bu durumda, Ankara’daki ve stanbul’daki 

milliyetçi genç subayların, askerî harekâtı desteklemesi 

ihtimali galip görünüyordu. Demek ki durum vahimdi. 

Gazeteye döndüm. Az sonra radyoda siyasî parti liderlerinin 

konu maları yayınlanmaya ba landı. Liderler, 

92

ayaklanmayı tasvip etmiyorlar, demokratik rejimin korunması 

gerekti inden dem vuruyorlardı. Demek ki, Ankara 

Radyosu hükümetin kontrolüne girmi ti. 

Fakat, smet Pa a konu maya ba ladıktan az sonra 

radyo susuverdi. Bir süre sessizlik, sonra yine mar lar. 

Anla ılan radyo tekrar el de i tirmi ti. Bu da çatı ma oldu 

una veya en azından çeki menin devam etti ine açık 

bir i aretti. 

Gündüz saatlerinden itibaren beni gazeteden arayan 

arkada ların telefonları artmı tı. Merak içindeydiler. Yeni 

haber olup olmadı ını soruyorlardı. Türkiye’de ilk defa bir 

ba bakanın konu ması radyoda susturuluyordu. Dokunulmaz 

sanılan smet Pa a’nın maruz kaldı ı bu muamele 

neye delâlet ederdi? Âkıbet ne olacaktı? Ayaklanmanın 

yönü ve rengi neydi? 

Bu soruları cevaplandıracak durumda de ildik. 

Ancak, belli olan uydu ki, Ankara’da bir bekleyi vardır. 

Bir kıvılcım her eyi ate e verebilir ve stanbul, bunun 

dı ında kalamaz. E er Ankara’daki hareket, milliyetçi 

veya 14’ler taraftarı subayların deste inde ise, stanbul’da 

onlara kar ı giri ilecek bir ba ka hareket, ister-istemez 

milliyetçilerin aleyhinde geli ebilirdi. 

Böyle kritik zamanlarda, hele merkezî otorite de ortadan 

kalkmı sa, kimlerin ne yapaca ı pek belli olmazdı. 

Beni arayan arkada larla bulu maya karar verdik. 

Bir araya geldi imizde, yine yabancı radyolardan derlenme 

bazı haberler, yeni ipuçları verir gibiydi. Yorumlara 

göre Ankara, milliyetçi kuvvetlerin elindeydi, stanbul ise 

onlara kar ı bir tavır takınmı tı. 

Böyle tehlikeli bir ortamda, meçhul er kuvvetlerinin 

Atsız’ı da hedef olarak almaları ihtimali yok muydu? Bize 

93

göre vardı. u hâlde onu evden uzakla tırmak ve geceyi 

ba ka yerde geçirmesini sa lamak isabetli olacaktı. 

Bunu gerçekle tirmek için, aramızdan üç ki i 

ayrıldı. Biri Kıbrıs’lı bir genç olan brahim Cemalî idi. (O 

sırada Teknik Okul’da -daha sonraki D.M.M.A.- ö renciydi. 

Sonraları, Rum taarruzu sırasında Kıbrıs’a dönüp 

mücahit olarak çarpı tı. Mühendis oldu. Genç sayılacak 

bir ya ta vefat etti.) Di eri smail Hakkı Gökhun, 

üçüncüsü de ben. Ötekiler çe itli yönlere gittiler. Dönü te 

bir grupla Bostancı’da bulu acak, sonra onlarla birlikte 

Üsküdar Araba Vapuru skelesine gidip bizi orada 

bekleyecek üçüncü grubu bulacaktık. 

Kadıköy’e kalkan son vapura ancak yeti ebildik. 

So uk bir kı gecesiydi ama ya ı yoktu. Ne ya mur, ne 

kar. Hava berraktı. Lâkin içimizde tuhaf bir sıkıntı 

hissediyorduk, biraz da heyecan. Kadıköy’den Kartal’a 

kalkan bir minibüsü zorlukla bulduk. Ortalıktan el ayak 

çekilmi ti. Gecenin karanlı ı, solgun sokak lâmbalarının 

ı ı ı ile yer yer aralanıyordu. Atsız’ın evine vardı ımızda 

saat 1.30’u geçmi ti. Kapıyı vurarak Hoca’yı uyandırdık. 

çeri geçip oturduk. Manzara hem tuhafımıza gidiyor, hem 

de heyecan veriyordu. 

– Olup bitenlerden haberiniz var mı? 

– Hayır! Ne oldu? 

– Ankara’da yeni bir ayaklanma! 

Sonra bütün bildiklerimizi anlattık. 

O ak am erken yatmı tı. Radyoda çok kere sadece haberleri 

dinlerdi. O ak am da ajans vakti gelince radyoyu açmı 

, ses gelmedi ini görünce üzerinde durmamı tı. Tabiî, 

Ankara Radyosu’ndan ses çıkmıyordu ki, haber alma imkânı 

olsun. 

94

– Sizin burada yalnız kalmanızı mahzurlu gördük. Hiç 

olmazsa bu gece. Ortalık yatı sın, o zaman durum da 

aydınlanır. Ama imdi bu evi terk edelim. 

– Nereye gidece iz? 

– Bilmiyoruz! Önce buradan çıkalım, onu beraberce dü ünürüz. 

Divanın üzerinde oturuyordu. Kısa bir sessizlik oldu. 

Kendi kendime: “Acaba, diyordum, fazla telâ a mı kapıldık? 

Hoca’yı lüzumsuz yere mi tedirgin etmekteyiz? Bizim 

hâlimize içinden gülüyor olmasın!” 

Az sonra ba ını kaldırdı: 

– Haklısınız, dedi. Gitmek lâzım. Çocukları uyandırayım, 

hazırlansınlar Ben de giyineyim. Siz u radyoya bir daha 

bakın, belki yeni bir haber vardır. 

Yukarı çıktı. 

Radyoda yeni bir ey yoktu. Daha do rusu, hiçbir ey 

yoktu. 

Bir müddet geçince, ellerimi yüzümü yıkamak ihtiyacını 

duydum. Banyo yukarı katta, merdiven ba ındaydı. 

Yava ça çıktım. 

Atsız hemen hemen hazırlanmı tı. Yalnız ceketini giymemi 

ti. Üzerinde beyaz, kolalı, belki ambalajından yeni 

çıkmı bir gömlek, boynunda ık bir kıravat. El çantasına 

bazı eyler koyuyordu. 

– Ma allah hocam! Pek ık giyinmi siniz! 

Hafifçe gülümsedi: 

– Eee, belki de sava a gidiyoruz. Dü üne gider gibi giyinmek 

lâzım de il mi? 

Ben de güldüm. 

Tam o sırada masanın üzerinden, beze sarılı, uzunca bir 

ey aldı, çantaya koydu. 

– Bu ne, biliyor musun? 

95

– Hayır! 

Az evvel çantaya koydu u eyi çıkardı, üzerindeki bezi 

açtı. Elinde uzun bir hançer duruyordu. Kını ve kabzası 

i lemeli, süs ve hâtıra olsun diye bulundurulan cinsten bir 

hançer. 

Elimde olmadan sordum: 

– Ne yapacaksınız bunu? 

– Sava a silâhsız gidilir mi? Bizim de yanımızda hiç 

olmazsa bu bulunsun! 

Küçük o lu Bu ra ve evlâtlı ı Kâniye de hazır olmu lardı. 

Biraz sonra evden çıkıp cadde tarafına yürüdük. 

Atsız, çocukları kom ulardan birine emanet etti. Herhalde 

eskiden beri teklifsiz görü üyor olmalıydılar ki, bu kom u 

evine tereddütsüz yürümü tü. 

Bir vasıta bulup Bostancı’ya geldik. Durakta taksiler 

vardı. Onlardan biriyle pazarlık edip bindik. Üsküdar’a 

varı ımız uzun sürmedi. Sözle ti imiz gibi, di er 

arkada lar da iskeledeydiler. çlerinde Mustafa Kafalı ve 

Mehmet Eröz de vardı. (Eröz, o sırada ktisat Fakültesi’nde 

Prof. Fındıko lu’nun asistanıydı. Sonra profesör, 

de erli bir sosyolog ve ilim adamı oldu. Ciddî eserler 

verdi. A ır bir hastalık sonucu verimli ça ında kaybettik.) 

stanbul’da görevli bazı genç subaylarla görü üp gelmi ti. 

Araba vapuruna bindik. Bombo salonda oturup çaylarımızı 

söyleyince, aklımızı kurcalayan soruyu içimizden 

biri ortaya attı: 

– Nereye gidece iz? 

Öyle ya, vakit sabaha kar ı 3.30-4.00 Hiçbir hazırlı ımız 

yok. Her ey hızla olup bitmi . Ötelerde ne olup bitti ini 

dahi bilmiyoruz. 

Atsız: 

96

– E er Ankara’da milliyetçiler, burada ötekiler hâkimse ve 

bunlar çatı maya giri mi lerse Türkiye ikiye ayrılmı 

demektir. O takdirde biz, milliyetçilerin safına katılaca ız. 

Onun için Ankara’ya gitmemiz lâzım gelecek. Ama, önce 

bunun do ru olup olmadı ını iyice ö renmeliyiz. imdi 

Kabata ’a gidelim. Gerisini orada dü ünürüz. 

Demek ki evde “sava ” sözünü söylerken pek aka 

yapmıyordu. bu kadar ciddî miydi? Bir türlü inanasım 

gelmiyordu. Hele “Türkiye ikiye ayrılmı demektir” sözü 

bana pek dokunmu tu. rademizin dı ında, bir akıntıya 

kapılmı gibi süreklenmeye mi ba lamı tık? 

Kabata ’a inince Karaköy yönüne do ru yürümeye ba - 

ladık. Bir eye -bir taksiye- binme lüzumunu duymamı 

tık. Acelemiz veya hedefimiz yoktu ki, binelim. Öylesine 

yürüyorduk. Sanki zaman dolsun, sabah olsun diye. 

Sekiz-dokuz ki iydik. Yollarda hiç kimseler görünmüyordu. 

O saatlerde bu caddeden çok geçmi li im vardı. 

Yine böyle kimselerin olmadı ı saatlerde. Sabaha kar ı, 

gazeteden çıkıp eve dönerken. Ama hiçbirinde bu yolun, 

bu kadar tenha göründü ünü hatırlamıyordum. 

Yolun yarısında, sabahın ilk aydınlı ı, buzlu cam 

arkasından ı ır gibi, tül tül üzerimize inmeye ba ladı. 

Mahalle aralarından tek tük bekçi düdükleri... Ve ıslak bir 

sis. 

Garip bir kafileydik. Veya bana öyle görünüyordu. 

Atsız’ın “Ya ayan Türkçülere A ıt” adlı iirinden bir beyti 

hatırlıyordum: 

Gitmekte bütün kafile, meçhûle yönelmi , 

Nerden gelerek hangi karanlık sona do ru? 

Bir ihtilâl sabahının alaca karanlı ında sokaklara 

dökülmü bu insanları bir araya getiren neydi? Savunma 

97

içgüdüsü mü, vefa duygusu mu, yoksa bir ülküye gönül 

vermi olmanın tabiî akı ı mı? 

Hangisi olursa olsun, ne kadar yalnız, ne kadar çaresizdik. 

Memleket belki de bir dönüm noktasındaydı. Böyle kritik 

bir anda, Türk milliyetçili inin nice cefalara katlanmı 

önderi, yanında birkaç gençle stanbul sokaklarında sabahlamaktaydı. 

imdi u ilerdeki kö eba ından çıkacak bir 

devriye postası hepimizi toparlayıp götürebilirdi. Hangi 

yöne akıp gitti i bilinmeyen bir ihtilâl ortamında 

derdimizi kime ve nasıl anlatabilirdik? 

O anda aklıma Atsız’ın çantasındaki hançer geldi. Meçhul 

dü manlara kar ı bizi koruyacak tek “silâh”! Dudaklarıma 

belki belli belirsiz bir tebessüm takılmı tı ama, içime de 

bir gariplik, bir hüzün çökmü tü. Türklü e sevdalı, 

Türklük için her eyini -canını bile- seve seve adamı bu 

insanlar, kendi vatanlarında niye böyle öksüz ve sahipsizdi? 

Türk milliyetçili ine ve milliyetçilerine yönelmi her 

menfî hareket, bende daima bu “vatanda gurbet” hissini 

uyandırmı tır. Yüre imin bu duygu ile da landı ı çok zamanlar 

olmu tur. O geceden önce ve sonra... Hattâ imdi 

bile! 

Fındıklı’yı, Salıpazarı’nı, Tophane’yi, Karaköy Meydanı’nı 

geçtik. Köprü trafi e açılmı tı. Tek tük yayalar, birkaç 

vasıta... Eminönü’nden Bahçekapı’ya sapıp Sirkeci’ye 

yöneldik. Ü ümü ve yorulmu tuk. çimizden biri: 

– urada bir muhallebici var, dedi, hem bir eyler içeriz, 

hem dinleniriz. 

sabet! Camında “Meriç Muhallebicisi” yazılı bir salona 

girdik. Dumanı üstünde salepler hepimize canlılık getirmi 

ti. Ben gazeteye kadar çıkıp son haberleri ö renmek 

üzere aya a kalkmı tım ki, dı arda gazete müvezzilerinin 

98

haykırı ları çınladı. lk baskılar yapılmı tı. Birkaç gazete 

birden alıp döndüm. Hepsinin man etinde aynı haberin 

im ir harfleri haykırıyordu: “ htilâl bastırıldı!. Ve biraz 

tafsilât. 

Bize lâzım olan haber buydu. Demek ki artık da ılabilir, 

i imize veya evimize gidebilirdik. Birkaçımız ayrıldı, geri 

kalanlar Ca alo lu’ndan Beyazıt’a do ru yürümeye 

ba ladık. 

Atsız’la Edebiyat Fakültesi’nin önünde vedala tık. O, 

fakültedeki dostlardan birinin bo odasında bir-iki saat 

uyuduktan sonra kütüphanedeki i inin ba ına gidecekti. 

Aradan on be yıl geçtikten ve Atsız Bey vefat ettikten 

sonra, bu olayı “Tanıdı ım Atsız” kitabımın ilk baskısında 

yazmı tım. Daha sonra 12 Eylül harekâtı oldu. Birkaç ay 

sonra bir hanım telefon ederek benimle görü mek 

istedi ini bildirdi. Geldi, konu tuk. Kendisi, 27 Mayısçılar 

arasında yer almı , fakat komiteye girmemi olan Ertu rul 

Alatlı’nın kızıydı: Alev Alatlı. Sonraları çok sayıda roman 

yazarak ün yapmı tır. Diyordu ki: “Türkiye’de bugüne 

kadar sürüp gelen fikir cereyanlarını inceledim. Bunların 

arasında Türkçülük ve Komünizm ba ta geliyor. Bu iki 

cereyanın da önder isimleri Nihâl Atsız ve Nâzım Hikmet. 

Ben sizden Atsız hakkında daha geni bilgi almak 

istiyorum.” 

Özetle anlattım. Zaten kitabımı da okumu tu. Sonraları 

kaleme aldı ı seri romanlarından biri “Okey Musti. Bu i 

tamamdır” adını ta ıyordu. Alatlı, bu romanında, 22 ubat 

gecesi ya adıklarımızı, isimlerimizi de zikrederek, oldu u 

gibi tasvir etmi . Yani, bir romancı gözüyle de, o ihtilâl 

gecesindeki durumumuz dramatik bir hâdise olarak 

görülmü . 

••• 

99

Atsız, kabiliyeti, çalı kanlı ı ve Türklük sevgisi sayesinde 

büyük bir Türkoloji bilgini olmanın henüz ilk adımlarını 

atarken, akademik hayattan mahrum bırakılmı tır. Bu hata, 

milletimiz ve bilim dünyamız için ciddî bir kayba yol 

açmı tır. Atsız, üniversite dı ında da çalı malarına devam 

etmi ; Türk tarihi ve Türk kültürü üzerine de erli eserler 

vermi tir. lmî faaliyeti, onun görü leri dikkate alınması 

gereken bir dü ünür ve bilim adamı olmasını sa lamı tır. 

Kaybeden Atsız de ildir. 

Sadece üniversite açısından de il, ö retmenlik hayatı 

bakımından da devlet Atsız’a lâyık oldu u yeri vermekten 

daima kaçınmı tır. Atsız’ın, üniversiteden ayrıldıktan 

sonra 1969’da emekli olana kadar 36 yıllık devlet hizmeti 

vardır. Bu sürenin ancak yedi yılı resmî okullarda Türkçe 

ve edebiyat ö retmenli i ile geçmi tir. Malatya 

Ortaokulunda, Edirne Erkek Lisesi’nde, Deniz Gedikli 

Hazırlama Okulu’nda ve son olarak da Haydarpa a 

Lisesi’nde, Altı yıl da, Yuca Ülkü ve Bo aziçi liselerinde 

olmak üzere, özel okullarda ö retmenlik yapmı tır. 

Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki eski eserleri tasnif 

komisyonu uzmanlı ı ise on sekiz yıl devam etmi tir. 

Demek ki geri kalan be yılda devlet Atsız’a görev 

vermemi , onu hapislere gönderdi i gibi açlık ve yoklu a 

mahkûm etmi tir. 

Özel hayatında son derece nazik, cana yakın ve 

ho görülü olan Atsız’ın, millî meselelerde aynı ölçüde sert 

ve ha in olması çok kimseye yadırgatıcı gelebilir. Ama, bu 

büyük ülkü ve inanç adamlarının ço unda ortak ve 

karakteristik bir vasıftır. ahsımıza yapılmı bir hakareti 

ba ı layabilir veya yanlı bir davranı ı ho görebiliriz. 

Ama, milletimize yönelmi bir kötü niyeti ba ı lama 

hakkımız yoktur, olmamalıdır. Bu açıdan bakıldı ında, 

100

Atsız’daki farklı ki ilikleri ve bu ki ilikler arasındaki 

tezadı daha iyi anlamak mümkündür. 

Türkçülük, geli mesini üphesiz çok de erli fikir, yazı ve 

te kilâtçı kadrosuna borçludur. Bu kadro içinde, Atsız, 

bitip tükenmek bilmeyen gayreti, i lek kalemi, hitabet 

kudreti, azmi, sabrı ve tahammülü ile müstesna bir yer 

tutar. Ya adı ı olaylar. mâruz kaldı ı haksız muameleler 

ve fedakârlı ı, onun adını, bu kadro içinde ön plâna 

çıkarmı tır. Bu sebeple, “Atsız” adı, kırk yılı a kın bir 

süreyle Türkçülü ü temsil etmi tir. O kadar ki, ölümünden 

otuz yıl sonra, bugün bile Atsız adı Türkçülü ü, Türkçülük 

Atsız adını ça rı tırmaktadır. Böyle bir eref her kula 

nasip olmaz. 

Atsız’ın Türklü e olan derin sevgisi ve yaptı ı 

hizmetler, milletimiz tarafından gün geçtikçe daha iyi 

kavranmaktadır. Kadirbilir Türkçüler ve ülkücüler, onun 

ölüm yıldönümlerinde Türkiye’nin her tarafında aziz 

hâtırasını anmak için toplantılar düzenliyorlar. Atsız’ı 

kendilerine örnek edinen genç nesiller yeti iyor. Atsız 

hakkında yazılar, kitaplar yayınlanıyor. Bunların hepsi 

güzel ve yara ır i lerdir. Gittikçe daha büyük ölçüde 

yapılması gerekir. Fakat, Atsız’ın ruhunu asıl ad edecek 

olan, kendisinden sonraki nesillerin, Türkçülük yolunda 

giderek artan bir gayretle çalı malarıdır. Nesiller de i - 

tikçe Türkçülük bayra ı el de i tirecek, fakat asla yere 

dü meyecektir. Türkçülük bayra ının yükselmesi, Türk 

milletinin yükselmesi demektir. Ömürlerini bu yolda 

harcayanlar, Atsız’ın hâtırasına en büyük saygıyı göstermi 

olacaklardır. 

101

Atsız’ın kaybından sonra Türkçülü ün üzerine 

serilmi atalet örtüsü yava yava kalkıyor. Art arda gelen 

hamlelerle Türkçülük yerinden do ruluyor, sert ve emin 

adımlarla zafere do ru yürüyor. Ya asaydı e er, Atsız, bu 

ahlanı tan gurur duyardı. 

Atsız Bey, bu dünyadan bir efsane gibi gelip geçti. Atsız’ı 

tanımı olup da imdi hayatlarının sonbaharını sürenler, 

onu her geçen gün daha fazla özlüyorlar. 

Onlardan biri de benim. 

Beni sabırla ve ilgiyle dinledi iniz için hepinize te ekkür 

ederim. 

102

OTURUM BA KANI 

PROF.DR. AHMET B CAN ERC LASUN’UN 

DE ERLEND RMES ∗ 

Birkaç cümleyle bugünkü oturumu kapatmak istiyorum.Mücadeleli 

bir hayat ya ayan Atsız, o mizacı unutarak 

ba ka türlü hayat ya ayamazdı. 30’ların ba ında 

üniversiteden atılmasaydı daha kuvvetli eserler verecekti 

ve herhalde Atsız’ı Atsız yapan da o u radı ı haksızlıklar 

olmu tur.Haksızlıklara u ramasaydı, oradan oraya 

sürülmeseydi bugünkü Atsız olmayacaktı muhakkak.O, 

böyle bir ömrü, böyle bir çalı mayı kendisi için seçmi ti, 

öyle ya adı öyle öldü. Bugün bunun için Atsız'ı 

anıyoruz.Atsız’ın ruhunu da bugün kendisini burada 

anarak biraz eskitiyoruz, eski hale getiriyoruz.Atsız elbette 

ya adı ı zamandan, ya adı ı günden çok defa gayri 

memnundu ama Türklü e her zaman inanmı tı. Türklü ün 

genetik yüceliklerine, erdemlerine inanmı tı. Zaaflarını da 

biliyordu elbette. Milletimizin zaafları da vardı 

günümüzde. Bu zaaflar belki de en yüksek noktaya çıktı 

ama Türklü ün genetik erdemleri ve yücelikleri de vardı, 

onlara inanıyordu ve Türklü ün geçmi te oldu u gibi, 

gelecekte de mutlaka yücelece ini kabul ediyordu. Zaten 

∗ Gazi Üniversitesi Ö retim Üyesi 

103

a ka türlü dü ünülemez ba ka türlü dü ünen insan da 

ülkü sahibi olamaz yani gelece e inanmazsak gelece e 

inanmazsanız elbette sizin ülkünüz de olmaz.Atsız 

gelece e inanıyordu ve Türk milletine inanıyordu.Aslında 

Atsız 1930'lu yılların ba ından itibaren sivil Türk 

milliyetçili ini gayri resmî Türk milliyetçili ini temsil 

eden adamdır.1920 lerden 1930 ların ba ına kadar elbette 

Türkçü bir siyaset güden Atatürk devrinin iktidarı o türkçü 

siyaseti inkılapları yine Türkçü bir kurulu olan Türk 

Ocakları ile halka ula tırmaya çalı ıyordu yani Türk 

Ocakları bir bakıma iktidarla halk arasında ili kiyi kuran 

bir kurulu tu; ama 1931 de Türk Ocaklarının 

kapatılmasıyla Türkçülük sadece devlet katında resmî bir 

Türkçülük olarak kaldı. Yani siz dü ünebiliyor musunuz 

Atsız'ın ilk itirazını yaptı ı o telgrafını çekti i yer Türk 

Tarih Kurumu. Atatürk Tarih Kurumu ile ilgili ve Türk 

Tarih Kurumunun ba ında bir ba ka Türkçü var: Yusuf 

Akçura var Türk Tarih Kurumunun ba ında. Yusuf Akçura 

var yani devlet Türkçülük yapıyor. Tarih Kurumuyla Dil 

kurumuyla Türkçülük yapıyor ama Türk Ocakları ortadan 

kalkmı i te . 

Atsız bu bo lu u dolduran 1931 den itibaren bu 

bo lu u dolduran gayri resmî bir bakıma sivil Türkçülü ü 

temsil eden insan ve tabii mizacı gere i en imkânsız 

denilen dönemde itirazını yapabilen bir insan. Sonradan 

birtakım dönemler için ve birtakım insanlar için vakit 

geçtikten sonra ele tiriler yöneltmek çok kolaydır. Bugün 

o ele tirileri yönetenleri ele tirilerde hep de itibar 

etmemiz do ru olmaz. Atsız kendisine zarar verecek 

güçlerin, kuvvetlerin, kudretlerin iktidarda oldu u 

dönemde ele tirisini yöneltebilen ve dolayısıyla hayatının 

arkada larımız tarafından ifade edilen macerasını 

104

ya ayabilen bir insan idi.1938 den sonra Türkçülük, Türk 

milliyetçili i devlet katında da parladı ve sivil bir 

millliyetçili e ihtiyaç vardı. 1938 den sonra devlet 

katından da Türkçülük kaldırıldı yine de bir Türk devleti 

anlayı ı vardı. Tabii burada onu ey yapmayalım ama 

Türkçülük devlet katından da uzakla tırıldı. te o zaman 

Atsız'ın 1931 den beri yürüttü ü sivil Türkçülü ün itirazları 

gündeme geldi, üstelik 1940 larda bir ba ka hareket 

Türk devletini ve Türkiye Cumhuriyetini tehdit eden bir 

ba ka hareket de ortaya çıkmı tı; dolayısıyla Atsız'ın 

etrafındaki Türkçüler o zamandan itibaren o harekete kar ı 

yani komünizme ve sosyalizme kar ı kendilerini 

göstermi lerdi. Maddî bir komünizm önemli de ildi. 

Orada önemli olan Sovyet yayılmacılı ıdır. O zaman ona 

kar ı bir mücadele gerekiyordu ve bunun bayraktarlı ını 

elbette Atsız ve etrafındaki gençler yapmı lardı ve bu 

mücadele Sovyetler da ılana kadar da Türk milliyetçileri 

tarafından yapılmı tır.Sovyetler da ılana kadar Sovyetler, 

Türkiye için bir tehdit idi. 

Bazen tarih yanılgısına dü üyoruz. Anakronizm 

deniyor buna, Tarih yanıltısı. imdi Sovyet tehdidi yok ya 

1960 larda bo una mücadele etmi iz; bo una ölmü üz gibi 

tarih yanılgısına dü üyor insanlar. imdi yok Sovyetler 

birli i, o zaman vardı. O zaman vardı ve o tehdide kar ı 

mücadele etmek gerekiyordu. O mücadeleyi de Atsızlar 

Türk milliyetçileri yapmı lardır. 1960 larda da Türk 

milliyetçileri ve ülkücüler yapmı lardır gerek yok ama 

imdi yine yanılgıya dü üyoruz. Bence yine bir 

anakronizm, bir tarih yanılgısına dü üyoruz. 

Zannediyorum ki hâlâ Sovyet tehdidi var ve bir kısım 

arkada larımız yine enerjilerini o tarafa do ru 

yöneltiyorlar. Elbette potansiyel olarak bir Rusya tehlikesi 

105

her zaman var. Türkiye için, ama u anda Türkiye'nin 

ba ımsızlı ına kar ı birinci tehdidin Sovyetler olmadı ı 

veya Sovyetlerin devamı olan Rusya Federasyonu 

olmadı ı da ortadadır.Türkiye’nin ba ımsızlı ına kar ı 

birinci tehdidin nerden geldi i de u anda ortadadır. O 

halde u anda Türkiye’nin ba ımsızlı ına kimler 

kastediyorsa bugünkü mücadelenin ona kar ı yapılması 

gerekiyor, yani hiçbir ekilde tarih yanılgısına dü memek 

lâzım. Herhalde Atsız ya asaydı Ba kanımızın ba langıçta 

ifade etti i gibi, bugün de mücadele azmini, oklarını, en 

iddetli oklarını bu yeni dü manlara kar ı yöneltecekti 

ama karamsarlı a gerek yok Türk milletinin damarlarında 

Türk milletinin kanında, fıkratında de i meyen bir cevher 

var ve herhalde o cevher bugün bizlerde kendini 

göstermez ise Türk milliyetçisiyiz diye dola ıyoruz diyen 

çoklarını da biliyoruz ama o cevher bizlerde ortaya çıkmaz 

ise bizden sonraki nesillerde mutlaka ortaya çıkacaktır ve 

Türklü ün ölece ine inanmıyorum Atsız bunun için 

ya adı. Atsızın ömrü ve mücadelesi elbette unutulmayacaktır. 

Hepinizi saygıyla selâmlıyorum... 

106

TÜRK OCAKLARI 

ANKARA UBES 

YAYINLARI 

1. Türk Kültürü ve Do u Türkistan, 44 sf. 

Temmuz 2002 

2. Aydınlarımız ve Avrupa Birli i, (Nuri Gürgür), 

64 sf. Mart 2003 

3. Ate Altınday ız, (Nuri Gürgür), 16 sf. Mart 2003 

4. Millî Birlik ve Milliyetçilik, 63 sf. Haziran 2003 

5. AB – Kıbrıs – Kuzey Irak, (Süleyman Demirel), 

32 sf. Haziran 2003 

6. Ankara ubesi 10. Genel Kurul Raporu, 32 sf. 

Aralık 2003 

7. Mehmet Emin Resulzade’yi Anıyoruz, 40 sf. 

Mart 2004 

8. Kuzey Irak – Kıbrıs, (Kâmuran nan), 56 sf. 

Nisan 2004 

9. Millî Devlet ve Büyük Ortado u Projesi, 66 sf. 

Mayıs 2004 

10. Millî Kültür, Mozaik Kültürler ve Bölücülük, 

(Nevzat Köseo lu), 46 sf. Haziran 2004 

11. Ortado u ve Filistin, 83 sf. Temmuz 2004 

12. Hacı Bekta Veli, (Dr. Abdülkadir Sezgin), 92 sf. 

A ustos 2004 

107

13. Mar larımız ve Destanî iirlerimiz, 117 sf. 

Aralık 2004 

14. Ses Bayra ımız: Türkçemiz, (Yavuz Bülent 

Bakiler), Ziya Gökalp Yazı Yarı ması Töreni, 75 

sf. ubat 2005 

15. Do umunun 100. Yılında Nihâl Atsız, 103 sf. 

ubat 2005 

16. Türk Dünyası ki Yüzyılın Arasında, (Prof.Dr. 

Orhan KAVUNCU), 165 sf. ubat 2005 

108

Doğumunun 100.Yılında H.NİHAL ATSIZ - Türk Ocakları Genel ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?